<< Retour

 

BnF - Fonds Périgord

Tome 114

3 Testaments

( transcrits par Claude-Henri PIRAUD )

 

Testament de Guillaume, seigneur de Mareuil (mercredi 8 août 1313)

In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen. Ego, Guillelmus de Marolio, miles, dominus dicti loci, sanus per Dei gratiam mente et corpore, et in mea bona et sana memoria constitutis, recordans / et considerans quod nichil est certius morte et nichil incertius hora mortis, volens et cupiens de bonis et rebus meis disponere et etiam ordinare et saluti anime mee providere prout humana fragilitas / (nesse) sunt ne cum de me humanitate contigerit decedere videar intestatus, testamentum meum ultimum seu meam ultimam voluntatem et dispositionem extremam condo, facio et de bonis et rebus meis ordino in / hunc modum.

 

In primis, animam meam et corpus meum Deo et beatissime virgini Marie, matri eius, beatoque Laurentio et toti collegio beatorum, commendo ; et in monasterio seu capella monasterii de Marolio cum [5] parentibus meis, in quacumque parte in diocesi Petragoricensi decedere me contingat seu migrare, meam eligo sepulturam ; et volo, ordino et precipio quod per exequtores meos infrascriptos de bonis et rebus meis quibuscumque / de me juste querelantibus ante omnia satisfiat.

 

Et lego priori prioratus de Marolio et capellano dicti loci nomine predictorum prioratus et capellanie videlicet cuilibet eorumdem sexaginta solidos currentis monete semel solvendos ad emendum / cuilibet prioratus et capellanie quinque solidos renduales, volens ego dictus testator quod prefati prior et cappellanus de Marolio qui fuerint ibidem ratione redditorum predictorum sepulturam meam et parentum meorum qualibet die post / celabrationem misse sue visitent et visitare teneantur. Item volo, ordino et precipio quod per heredem meum infrascriptum vel per alium prod…um eius (nomine) quotienscumque a loco de Marolio (aliene) contigerit cuilibet capellorum / de Marolio et cappelle eiusdem loci qualibet die per annum continuum a die sepulture mee inantea incipiendum et continue computandum unum denarium in missarum celebratarum offeratur. Item lego priori et cappellano de Marolio [10] cuilibet eorumdem denarium suum consuetum.

Item lego cuilibet presbitorum qui mee intererint sepulture duos solidos currentis monete semel solvendos. Item lego dyaconibus et subdyaconibus omnibus cuilibet eorumdem qui mee / intererint sepulture duodecim denarios currentis monete semel solvendos. Item lego cuilibet clericorum qui mee intererint sepulture quatuor denarios dicte monete semel solvendos.

Item volo, ordino et precipio quod die septime / vel obitus mei helemosina duorum denariorum dicte monete omnibus pauperibus ibidem veniantibus et petentibus. Item et in die septuagesime septime vel obitus mei vel die qua fiet septuagesima, alia helemosina / consimilis detur pro salute anime mee et parentum meorum.

Item lego cuilibet ecclesiarum honori castri mei de Marolio unum cereum une libre cere semel et amplius duodecim solidos currentis monete semel solvendos, / ad emendum duodecim denarios renduales. Item lego cuilibet confraterarum Beate-Marie, Beati-Jacobi et Beati-Georgii que sunt apud Marolium unum sextarium frumenti ad mensuram Marolii semel solvendum.

Item [15] lego helemosine que datur apud Marolium in die Jovis Cene quatuor sextarios mixture, bone et competente, in perpetuum annuatim, exsolvendo quiquidem quatuor sextarios mixturie per heredem / meum infrascriptum gubernatoris seu bayliuis dicte helemosine solvantur et reddantur in perpetuum annuatim ; et si contingeret – quod absit – dictum heredem meum defficere in solutione dicte mixture, volo et ordino / quod totiens quotiens heres meus predictus defficiet in solvendum, ad molendinum meum dictum de La Vo…ra prope mercadill de Marolio dicti gubernatori seu baiuli habeant recurssum et possint ibidem …grare / sua propria actante sine indi… om…cuiuscumque offensa.

Item volo, ordino et precipio quod per heredem meum infrascriptum valens unus denarius vel unus denarius qualibet die tresdecim pauperibus in perpetuum largiatur, quam / helemosinam vel denarium pro dicta helemosina super furnum meum de Marolio et exitus et proventum eiusdem jam assigno et assicuo ; et volo quod ad dictos furnum et exitum habeatur recurssus si dictus [20] heres meus defficeret – quod absit – in erogatione dicte helemosine dande tresdecim pauperibus superdictis.

Item volo, ordino et precipio quod heres meus infrascriptus faciat et facere sollempniter tenebat in perpetuum / annuatim festum beate Caterine virginis die festi predicti et in crastinum dicti festi, septuagesimam meam et parentum meorum et quod detur helemosina prout est consuetum dare ibidem.

 

Item lego cuilibet conventorum Fratrum / minorum et predicatorum de Petragore et minorum de Nontronio, de Albaterra, et predicatorum et minorum Engolismensium, viginti solidos semel solvendos currentis monete pro quadam reffectione.

Item lego cuilibet ecclesiarum Sanctorum / Stephani et Frontonis Petragoricensium decem solidos currentis monete semel solvendos.

Item lego reverendo patre in Christi domino Petragoricensi episcopo decem solidos semel solvendos.

Item lego ad faciendum candelam rote capelle de castri / mei de Marolio unam libram cere perpetuo rendualem, et aliam libram cere rendualem in perpetuum annuatim (…ticio) quod accendetur ibidem ad elevacionem corporis Christi, ultra alia deveria debita cappellane predicte.

Item [25] lego ad faciendum candelam rote beate Marie monasterii de Marolio unam libram cere rendualem in perpetuum annuatim.

Item lego cappelle Beate-Marie de Font-Trobada sex solidos currentis monete semel solvendos, ad emendum / ibidem sex denarios renduales.

Item lego abbate et conventu de Grosso Bosco decem solidos currentis monete semel solvendos.

Item lego correctore domus de Rause[na]co quinque solidos currentis monete semel solvendos.

Item cuilibet / monialium de Fontains sex denarios currentis monete semel solvendos.

Item lego Hospitali Beati-Johannis Jhrosolimitis viginti solidos currentis monete semel solvendos.

Item lego ad dotandum decem pauperes puellas mulieres, / videlicet cuilibet ipsarum viginti solidos currentis monete semel solvendos.

Item lego ecclesie beati Theodori de Rupeboviscurti decem solidos currentis monete, solvendos et reddendos eadem in perpetuum annuatim, ad tenendum ibidem quandam / lampadem que ibidem ardeat et sit accensa qualibet die et nocte continue ante altare beati Theodori, ultra lampadem quam tenent et legaverunt ibidem predecessores mei.

 

Item lego Guillelmo de Marolio, [30] dilecto ac baussimo filio meo, videlicet viginti libras currentis monete renduales, videlicet quatuordecim pro parte seu portione et frayrech que posset ipsum Guillelmum filium meum tangere de rebus et bonis meis ex successione / mea et sex libras pro parte seu portione et frayrech ipsum Guillelmum filium meum tangere de dote matris sue ; et ultra viginti libras predictas victum suum pariter et vestitum in castro seu hospicio meo / de Marolio unacum uno roncino et uno garsione ; et si contingeret ipsum Guillelmum filium meum uxere seu uxorem ducere, volo et ordino quod si contingat ipsum Guillelmum filium meum decedere, herede masclo ex / carne sua legitime descendente, superstituo quod predictis heredibus ex carne sua legitime descendentibus possit predictas quatuordecim libras dare perpetuo et legare et facere suam suorumque in perpetuum omnimodo voluntatem ; / si vero ipsum Guillelmum filium meum absque heredes ex carne sua legitime descendentes decedere contingat, volo et ordino quod predicte quatuordecim libras renduales post mortem ipsius heredibus meis libere revertantur, [35] salvis tamen et exceptis quinque solidos renduales dumtaxat quos volo quod possit legare pro salute anime sue.

Item volo, ordino et precipio quod predictas sex libras renduales ipsum Guillelmum tangerit ex successione dicte / matris sue predicte et omnes acquisitiones per ipsum Guillelmum filium meum factas et in posterum faciendas, quecumque et ubicumque sint et consistant et quocumque nomine censeantur, sint perpetuo dicti Guillelmi / filii mei et eidem soli et insolidi qu…te remaneant et (immines) ad faciendum suam in perpetuum omnimodo voluntatem in vita pariter et in morte.

Item volo, ordino et precipio quod predictas viginti libras / renduales eodem Guillelmo dilecto filio meo in castro et castellania de Marolio assignentur et assidentur ad usus et consuetudinem castri et castellanie predictorum.

 

Item lego dilecto meo Helie de Marolio, filio / quondam Raymundi de Marolio, filii mei quondam primogeniti, decem libras currentis monete renduales et amplius victum suum et vestitum cum uno garsione et uno roncino in hospicio seu castro meo de Marolio ; [40] quasquidem decem libras renduales volo et ordino quod post mortem ipsius Helie ad heredes meos libere et sine contradictione quacumque revertantur, etiam si dictus Helias dotari contingeret et heredes ex carne sua legitime / procreare, salvis et exceptis quinque solidos renduales quos volo quod dictus Helias possit legare pro salute anime sue.

 

Item lego Ysabelli, sorori dicte Helie filieque quondam dicti Raymundi, quindecim libras currentis monete renduales et / centum libras in denarios dicte monete semel solvendas cum vestibus et aliis ornamentis et rebus aliis necessariis ad dotandum eamdem.

 

Item lego Ymberge, sorori dictorum Helie et Ysabellis, postume dicti / Raymundi, centum solidos currentis monete semel solvendos ad monachandum et omnia vestimenta et alia ornamenta necessaria ad monachandum eamdem.

 

Item volo, ordino et precipio quod domina Mathiva et Aheylitz, filie mee, / de bonis et rebus meis quecumque et ubicumque sunt et consistant, sint in hac parte contente cum bonis et rebus in dotem et ex causa et nomine dotis AA datis, premissis et assignatis et quod nichil aliud possint [45] petere, communa… vel divisim, tacite vel expresse, directe vel indirecte, nisi predictam dotem suam.

 

Item volo, ordino et precipio quod domina Haelitz de Rochafort, dilecta uxor mea, quod dum vixerit et sue sine marito / si de me prenut… quod de ipsa humanitate contigerit, sit domina et gubernatrix omnium bonorum meorum et hospitii mei dumtaxat bene et fideliter se habeat et se et bona mea predicta bene et condecenter gubernavit et voluerit / regere, gubernare et etiam administrare ad arbitrum exequtorum meorum infrascriptorum. Si vero contingeret – quod absit – quod predicta uxor mea non possit commorari cum herede meo infrascripto aut non possit / ipsum fratrem meum colari et econverso quod dictus heres meus infrascriptus dictam dominam Aheylitz, dilectam uxorem meam, non possit unacum ad invicem alium colari nec insimul commorari ad libidem dictorum exequtorum, lego in illo / casu prefato uxori mee ad vitam suam dumtaxat pro osclo et in osclum sex viginti libras currentis monete renduales quas in eventu predicto AA assignatas et affectatas volo in castro et castellania et ad usus et consuetudinem [50] de Marolio et amplius quandam domum meam sitam apud Marolium cum suis pertinentiis universis que quondam fuit domino Raymundo de Marolio.

Item volo, ordino et precipio quod eidem uxori mee omnes vestes / pa… et alia ornamenta sua que mecum apportavit ad hospicium meum castri de Marolio et ex …… …nit in servicium meum, reddantur et restituantur eadem sine contradictione quecumque vel valorem eorumdem / … quo dotere poterit sufficienter et su…ane coram exequtoribus meis infrascriptis et non alibi, super quibus volo quod stetur et credatur simplici verbo ipsius domine uxori mee absque sine jurato et alia probatione / quacumque.

Item et si contingeret quod discensio vel rebellio propter quam non possent prefati heres et uxor mei insimul commorari – quod absit – curetur aut proveniret ex parte dicti heredis mei de quo cognoscent / exequtores mei infrascripti et nullus alius in isto casu et non (aliter), ego dictus testator lego prefate domine Aheylitz dilecte uxori mee quingentas libras currentis monete semel solvendas.

Item prefatos Guillelmum filium [55] meum et filias meas et Heliam pronepotem meum et sorores suas, ut quemlibet ipsorum tangit in premissis AA datis, assignatis et legatis cum quibus ipsos et eorum quemilibet prout ips(um) tangit de bonis et rebus meis / quibuscumque volo esse contentos heredes meos.

 

Facio et instituo in omnibus aliis autem bonis et rebus meis, juribus, censibus, redditibus et aliis deveriis meis et actionibus michi competentibus quibuscumque dilectum / ac baussimum pronepotem meum Guillelmum de Marolio, filium quondam dicti Raymundi de Marolio, filii mei quondam primogeniti deffuncti, heredem meum universalem facio et instituo ; volens et concedens quod statim post / mortem meam (omnium) bonorum et rerum meorum, quocumque nomine censeantur et ubicumque sint, et quo meo honore contigerit die obitus mei posses…, exceptis legatis prefatis, ad dominum Guillelmum heredem meum universalem libere / devoluatur ; si vero dominum Guillelmum, heredem meum universalem, absque herede masclo ex carne sua legitime descendente mori – quod absit – contingeret, eidem Guillelmo heredi meo universale prefatum Heliam fratrem [60] suum heredem meum universalem AA substituo ; et si contingeret – quod absit – de ipso Helie absque herede masclo ex carne sua legitime descendente, prefato Helie dilectum filium meum dominum Guillelmum heredem meum / universalem AA substituo.

Item predicto Guillelmo, pronepoti meo et heredi universale, et Helie eius fratri et sororibus suis, predictum Guillelmum, dilectum filium meum, tutorem et curatorem dono et concedo ; et volo ac ordino / quod dominus Guillelmus, filius meus, prefatos nepotes et neptes suos et bona et res eorumdem, ut tutor et curator eorumdem, regeat, teneat et administret, possideat et explacet tamdiu quousque predicti / fratres et sorores ad etatem legitimum pervenerint.

Item volo, ordino et precipio quod super et de bonis et rebus per dominum Guillelmum filium meum nomine tutoris et curatoris liberorum predictorum percipiendis et levandis, / stetur et credatur eiusdem Guillelmi filii mei simplici jurato, absque omnia alia probatione et taxatione (predictis) cuicumque ; et si contingeret – quod absit – dominum Guillelmum dilectum filium meum in tutela, cura et administratione [65] predictis se male habere, male regere et administrare, volo, ordino et precipio quod alii exequtores mei, tam pre…tus de mala administratione cognita, per eosdem exequtores ipsum Guillelmum filium meum a tutela, / cura et administratione predictis omnino valeant dicti exequtores excludere et etiam (aujordere).

 

Exequtores vero huius mei testamenti ultimi seu mee ultime voluntate et dispositione extrema facio et instituo dilectos / ac baussimos meos discretum virum dominum Talayrandum de Sancto Asterio, venerabilem canonicum ecclesie Sancti-Frontonis Petragoricensis, religiosum virum dominum Yzarnum Borem de Mello, discretum virum magistrum Guillelmum / Gualhart, jurisperitum, Heliam de Sancto Asterio, Petrum Bermont, domicellos, et dilectum filium meum dominum Guillelmum de Marolio, quem superior super omnes alios exequtores meos facio ; et volo, ordino et precipio quod prefati exequtores / – et specialiter et expresse dominus Guillelmus filius meus, solus et insolidus – omnia et singula in presenta pagina contenta presidant, compleant et exequantur diligenter ; dans et concedens ego dictus testator [70] prefatis exequtoribus meis – et specialiter domino Guillelmo filio meo –, soli et insolidi, omnia et singula in presento meo ultimo testamento seu mea ultima voluntate et dispositione extrema contenta plenam et liberam potestatem / proficiendi, complendi et omnino exequtendi et omnia et singula bona mea tenendi ad manum suam et ea possidendi, expletandi, levandi et percipiendi et ea vendendi, alienandi et distrahendi, si …… sint / – quod absit – tamdiu quousque premissa omnia et singula sint prestera, soluta, exequta integre, (ante omnia) penitus et completa ; volens et concedens quod aliquis de heredibus meis predictis nichil de bonis meis / habeat, leviet et percipiat nec aliquid petere vel exhigere (possit donet) predicta legata sint omnino completa et soluta.

Item volo, ordino et precipio quod, si super premissis aliqua dubietas vel obscurreas (inposterium) / …tur aut sint dubia vel obscura, non expressa, non plene specificata aut minus plene dicta, quod unus, duo vel tres de exequtoribus meis cum dicto Guillelmo filio meo et econverso dictus [75] Guillelmus filius meus cum uno, duobus vel tribus de exequtoribus meis supradictis, corrigere vel interpretare, specifficare et declarare possint ; volo tamen quod aliquid de premissis diminuere valeant vel / etiam augmentare.

 

Et hoc est testamentum meum ultimum seu mea ultima voluntas et dispositio extrema, quod et quam valere et obtinere volo perpetuam et irevocabilem firmitatem jure testamenti prefati vel in / prefatis solemnis vel nuncupatum in streptis vel sine streptis factis vel sal… jure codicillorum aut al eo melioribus modo et forma quibus de jure de (futuro) usu consuetudine seu quamvis alia ratione valere et / (interpretare) poterit et debebit et valere possunt et debent extremam (hominam) voluntatem ; et quod non possit in toto vel aliqua sue parte infrigi pretextu seu causa alicumque sollempnitat… obvu…is ; et si quod aliud testamentum / seu aliquod aliam voluntatem aut dispositionem meam extremam condidi aut feci, illud vel illam annullo, revoco, volo et instituo et ultime volo esser mem… … aliquod habere roboris firmitatem.

Et p…… michi testes huius [80] mei ultimi testamenti seu mee ultime voluntatis et dispositionis extreme religiosum virum dominum Raymundum Auderii, priorem prioratus de Marolio, dominum Guillelmum Coronelh, capellanum de Marolio, dominum Aymericum de Frigido Fonte, presbyterum, / capellanum dicte capelle dicti castri mei de Marolio, nobilem virum dominum Helias de La Vaure, militem, et Iterium eius filium, Aymericum de Marolio, domicellum, magistros Johannem Auderii sive de La Mota, Aymericum de La Clota, clericos, et Raymundum / Barrieyra, domicellum, rogans et supplicans eisdem ut de premissis et singulis et quolibet premissorum si …… fuerit sint memores atque testes.

Et rogo et supplico Helia Buncart, clerico domini regis nostri Francorum, actante publico notario / et sigilli communis dicti domini nostri regis et ecclesie Sancti-Frontonis Petragorensis in villa Petragorense posito et statuto con…… quod presentem paginam testamentum meum ultimum seu meam ultimam voluntatem et dispositionem extremam contenentem, si… / predicto c… faciat sigillare et eidem signum suum solitum apponat ; et rogo insuper et supplico custodi sigilli nobilis et spectabilis viri domini vicecomitis Lemovicensis quo voc… ad causam et (conctus) quod dictum sigillum dicti domini [85] vicecomitis presenti pagine apponere dignetur, ducat cum dicto sigillo commune in testimonium premissorum, quibus sigillo et signo et eorum cuilibet per se solum apposito vel appenso vel si apposito deparvet aut non apponetur, / volo ego dictus testator fidem plenam adhibere et eorumdem quodlibet per se solum facere plenam fidem et volo quod predicti testes sigillis et signis predictis sint in hac parte contenti ; quibus sigillis et signis nos prefati / testes sumus in hac parte contenti.

Actas fuerunt hec apud Marolium, in castro dicti loci, die Mercurii ante festum beati Laurentii, anno Domini millesimo cccmo terciodecimo, regnante domino Philippo, domino nostro, Dei gratia Francorum / rege illustrissimo, presentibus testibus, ad premissa vocatis testibus specialiter et rogatis.

Ac me, Helia Buncart, clerico dicti domini nostri regis, actante publico notario, qui unacum dictis testibus premissis presens fui et presentes litteras seu / presens publicum (instrumentum) huuis testamentum contenentes de prothocollo meo extraxi propriaque mea manu strepsi et signo meo solito consignavi premissas in forma redigendas et dicto sigillo curie sigillare feci, ad premissis vocatus et [90] requisitus a dicto testatore et rogatus in testimonium premissorum.

Constat michi dicto notarie de interlineas superius factas et positas : judictoribus, heres, contenta, predictis. Actum ……… quibus supra. /

 

Nos vero Arnaldus de Verzinis, custos sigilli curie communis domini nostri Francorum regis et ecclesie Sancti-Frontonis Petragoricensis in villa Petragorice positus et statutus, ad fidelem relacionem dicti notarii, cum in premissa fidem plenam / adhibemus, sigillum predictum presentes litteras seu huic presento publico instrumento dictum testamentum contenente apposuimus, jure domini nostri regis et ecclesie predictorum in premissis semper salvo.

Et nos Petrus Sanchi, clericus nobilis / et potentis viri domini Johannis, ducis Britannie ac vicecomitis Lemovicensis, etcumque judex ordinarius in vicecomitatu predicto et custos sigilli eorumdem quo utitur, adhibemus ad fidelem relacionem dicti Helie Buncart, / clerici dicti domini vicecomitis jurati, cum super hiis fidem plenam adhibemus, sigillum vicecomitis predictum presenti pagine duximus apponendum in testimonium omnium premissorum.

[95] H. Buncart re cum sic est. (BnF, Pér., 114, fº 23 ; y appendu le sceau de l’official de Périgueux ; transcription partielle dans ibid., 151, fº 24)

Testament de Guillaume, seigneur de Mareuil (mardi 27 février 1330)

In nomine sancte et individue Trinitatis, Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen. Quoniam in tribus consistit status horis, videlicet in procordatione / preteriorum & ordinatione presentium et providentia futurorum, nichil quod morte certius nec incertius hora mortis et quia etiam expedit / ha…bus casus presertim mortis prevenire potius quod ab eis prev…… predicto, ego, Guillelmus de Marolio, dominus eiusdem loci de Marolio, Petragoricensis / dyocesis, filium quondam Raymundi de Marolio, valeti deffuncti, in …… valetudinis constitutus, mente tamen per Dei gratiam bene comp…, cogitans de superius [5] et affectans de bonis et liberis meis disposuere et saluti anime mee et parentum meorum cum divino auxilio prospreri … michi meisque / successoribus providere, testamentum meum ultimum seu meam extremam et ultimam voluntatem, quod et quam volo et jubeo tenere, valere et robur perpetuum / obtinere in omnibus articulis et capitulis eiusdem, quod si parte non valent ut (ago) aliquo jure, usu vel consuetudine reffragente, volo et jubeo / quod valeat et teneat pro et in omnia ea parte qua valere poterit et tenere in …… testamenti seu codicillorum aut alio quovis jure quo valere et tenere / possunt ult…re decedentum voluntates. Condo, facio et ordino in hunc modum.

In primis, animam meam commendans altissimo Creatori et beatissime Marie [10] virgini, matri sue, beatoque Laurentio ac toti collegio omnium superiorum, corpus mei sepulturam eligo in capella Sancte Katerine ecclesie de Marolio, in (vusto), videlicet / ubi parentes mei sepeliri consuaverunt, ita quod si alicu quod predicto loco de Marolio me contingat decedere, volo corpus meus ad sepeliendum defferii si tunc / commode fieri possit al comperato commode poterit fieri poterit ossa mea ibidem ad sepeliendum volo defferii.

Item volo et precipio quod omnia et singula legata, fidei / commissa et relata, ab olim facta quibuscumque personis vel locis per progenitores vel predecessores meos et debita ab eis et a me de bonis dictorum progenitorum / meorum et meis, persolvantur per exequtores meos inferius vocatos ante quod aliquid de ipsis bonis per heredes seu substitutores meos inferius nominatos aliquid levatur [15] vel precipiatur et creditoribus dictorum progenitorum meorum et meis ac de me juste querelantibus satisfiat ante omnia ut est dictum.

 

Item lego pro salute / anime mee et dictorum predecessorum meorum, primo ecclesie dicti loci de Marolio decem solidos rendales vel pecuniam competentem ad emendam eosdem.

Item priori et capellano dicti loci / deveria consueta recipi pro predecessoribus meis sepulturis ibidem.

Item cuilibet conventium Mendicantium vel (quasi) dyocesis Petragorensis uterusque sexus unam reffectionem pro salute anime / mee et parentum meorum et ut illa die commemoraturam faciant pro me et ipsis.

Item lego ipsi Fratrum predicatorum de Petragore centum solidos semel.

Item lego passagio / ultramarino, quando fiet, quinquaginta libras semel.

Item capelle castri de Marolio decem solidos rendales seu pecuniam competentem ad emendam eosdem. [20]

Item lego dicte (lono) de Riperiis, filie quondam Guillelmi de Riperiis, valeti deffuncti, viginti libras semel.

Item lego monialis de Fontanis sex libras semel pro / salute anime mee et parentum meorum.

Item lego seu relinquo Ymbergie, sorori mee, moniali dicti loci de Fontanis, decem libras rendales ad vitam ipsius / dumtaxat, ita quod post mortem ipsius Ymbergie ad heredem meum libere revertatur.

Item lego cuilibet ecclesiarum honorii de Marolio pecuniam ad emendam duos / solidos rendales pro commemoratione faciendo pro salute anime mee et parentum meorum.

Item lego ecclesie Sancti-Theodori sex libras ad emendas decem solidos rendales / pro faciend… ibidem anniversario meo.

Item lego cuilibet ecclesiarum de Bairres, de Rupe Forti, de Rogeyrol et de Manhe, Xanctonensis dyocesis, viginti quatuor [25] solidos ad emendos duos solidos rendales pro salute anime mee et parentum meorum.

Item lego conventum Fratrum minorum de Nontronio, Lemovicensis dyocesis, sexaginta solidos / semel saluti anime mee et parentum meorum.

Item lego quinquaginta tunicas parvas grossi ad vestiendum quinquaginta pauperes.

 

Item lego seu relinquo discreto viro / magistro Guillelmo de Brucia, clerico jurisperito, quinquaginta libras turonenses semel pro ratione serviensis et patrociniis michi per eum inpensis in negotiis meis, in quibus / diligenter et fideliter laboravit.

Item relinquo Raymundo, filio meo, viginti libras rendales, in quibus heredem eum michi instituo.

Item relinquo / Ysabelli, filie mee, viginti libras rendales et ducentes libras semel et Eynordi, alie filie mee, alias viginti libras rendales et ducentas libras semel, [30] qua eis et earum cuilibet relinquo ad dotandum easdem et pro dotibus premissis de …tend… eisdem et earum cuilibet, in quibus relatis et in quibus premissis heredes / michi instituo eas et quamlibet earumdem prout quamlibet earum tangit presens dictum ; quibus filiabus et earum cuilibet et etiam dicto Raymundo, filio meo, et omnibus / aliis meis liberis nascituris de ipsos vel ipsas seu ipsorum aliquem infra pubertatem vel al quandocumque sine liberis naturalibus et legitimis decedere contingerit, substituo / et substitui esse volo heredem meum universalem infrascriptum et heredem seu puerum masculum ex ipso herede meo universali legitime procreatum, et eis non exsta… / volo …… …… dictis liberis meis illum quem inferius declarabo.

Item, si contingeret in futurum unum vel plures filium vel filiam a me procreati, relinquo [35] eis et eorum cuilibet decem libras rendales et centum libras in pecunia semel, in quibus ipsos et eorum quemlibet heredem meum instituo ; et si contingerit predictos nascituros / vel eorum aliquem infra pubertatem vel al quandocumque sine liberis legitimis decedere, substituo eius et eorum cuilibet in casu predicto heredem meum universalem / infrascriptum et eius masculinos et substituros predictos.

Item Eynordim, dilectissimam uxorem meam, relinquo et esse volo tutorem, curatorem et gubernatorem / omnium liberorum meorum predictorum ex me et ipsa procreatorum et procreandorum prout …… videlicet vidualem vitam duxerit et honestam ; cui Eynordi, uxori mee, / do et relinquo pro gratis serviciis per eam michi inpensis et pro osclo al (sibi) dato et promisso a me vel predecessoribus meis quinquaginta libras turonenses rendales [40] ad vitam ipsius dumtaxat de terra et bonis meis in ipsius locis et competentibus ……nandi eidem, et ultra hoc volo dotem suam sibi salvam (fore) et / integraliter reddi.

 

Item heredem meum universalem michi facio et instituo Guillelmum, filium meum primogenitum, in omnibus et singulis bonis et hereditatibus meis / exceptis legatis, relatis et pretrig…is in testamento meo (huius) declaratis … Si quod …isit ipsum Guillelmum, filium et heredem meum, sine liberis legitimis / decedere contingerit infra pubertatem vel al quandocumque, Raymundum filium meum sibi substituo ; quod si forte ille Raymundo tunc non excaret vel alius / masculus ex me vel ipsis Guillelmo et Raymundo aut eorum altero legitime procreando, quos et eorum quemlibet dicto heredi meo universali substituo et substitueri [45] esse volo, tunc in illum casum substituo predictis heredibus meis et eorum quolibet Heliam de Marolio, dilectum fratrem meum.

 

Item volo et ordino quod exequtores / mei infrascripti, filiabus meis predictis seu illi earum que in matrimonio (novo) al non proloquio de (novo) fuerit … dotandis, possint augere de rebus / meis in redditibus vel al et eam vel eas sit dotandam honorabiliter, volo habere de bonis meis ultra al per me filii relata illud quod dictis exequtoribus / meis expedio… videbient et ad arbitrum eorumdem.

Item volo et ordino quod, si de dicta uxore mea humanit… contingeret, dominus Petrus Bermondi, miles / michi valde dilectus, tutelam, curam, baillium et administrationem dictorum liberorum meorum habeat atque curat. Et si post dictam uxorem meam de prefato [50] domino Petro Bermondi humanita contingeret, volo et ordino quod dominus Girardus de Chabravilla, miles michi dilectus, habeat tutelam, curam et administrationem / predictas. Volo etiam, jubeo et concedo et ordino quod Guillelmus de Vinssaco et Rampnulphus Vigerii, domicelli, gubernant, tenent et precipiant / terram meam etiam temp(o)re tutele predicte existencis in manu seu potestate dictorum dominorum Petri et Girardi et cuicumlibet eorumdem.

Item volo, jubeo et / ordino quod predicta uxor mea et tutores alii supradicti de liberis et bonis meis nichil facere vel disposuere valeant absque consilio et voluntate domini / Fortanerii de Sancto Asterio et discreti viri magistri Guillelmi de Brucia. Ymo cum eorum consilio, volo et jubeo omnia fieri acque regi huius autem testamenti [55] mei seu ultime voluntatis mee. Exequtores facio et ordino predictum dominum Fortanerium de Sancto Asterio et dominum Heliam de Sancto Asterio, mil

Item, prefatosque magistrum / Guillelmum de Brucia, dominos Petrum Bermondi et Guillelmum de Chabravilla, milites, Guillelmum de Vinzaco et Rampnulphum Vigerii de Ambella, valetos, / per quos, et per duos ex ipsis, bona mea mobilia et immobilia capi a……te propria volo et jubeo et de eis per me omnia et singula predicta disposita et a / meis predecessoribus relata compleri et salvi et de bonis meis predictis distrahi …… si et prout eis videbient faciendum, quibus et duobus ex ipsis do plenam / et liberam potestatem premissa omnia et singula faciendi et exequtendi et meam ultimam voluntatem predictam complendi quodque per heredes meos predictos vel substituros [60] nichil accipiatur de rebus et bonis meis predictis donet ipsi exequtores ut dictum est meam integralitam completerunt voluntatem, ymo dictis heredibus / et substitoribus meis et aliis quibuscumque h… ex terra (steria) interdico et prohibeo quamtum possum. Cedo etiam dictis exequtoribus meis et duobus ex eis ac / pleno jure transfero in eosdem ad ……dum supra omnia bona mea predicta, actiones, jura et nomina eorumdem et quo ex eis michi competent / et possint competere contra omnia …… …… Insuper volo et ordino quod in omnibus et singulis supradictis prefatus magistrus Guillelmus de Brucia / diligentia, fidelitate et integritate …… …… ……] …orem possit contingere, declarare, interpretare, diminuere et augere prout …… …… …… et prout [65] filii videbitur faciend…

Item […… …… suprascriptas heredi mei universalis declaro, volo et ordino in hunc modum, videlicet quod in eum / casum in quem Helias de Marolio, frater meus, …… heredi meo universali superius substituto seu heredem ipsius Helias masculum quem dictus Helias non expl…re / substituo sicut supra decedere contingeret …… …… pubertatis vel al quandocumque absque herede masculo ex carne sua legitime procreato, ego substituo / michi et ipsis Ysabellam, filiam meam primogenitam, quibus …… non existet… sicut supra Eynordim, secundam filiam meam, substituo per modum per quem / de dicta filia primogenita supra dixi.

 

Testes sunt huius mei ultimi testamenti seu mee ultime voluntatis, vocati et rogati uno conte… a me, [70] videlicet dominus Helias Ainardi, presbiter, magistri Rampnulphus Teintureni et Arnaldus de Sancto Justo, phisici Engolismenses, nobilis vir dominus Girardus de Chabravilla, / miles, Guillelmus de Turre et Guillelmus de Vernhia, domicelli, et Rampnulphus Vigerii, clericus de Rolhaco.

Supplico siquidem reverendo in Christo patri domino Ayquelino, Dei gratia episcopo, venerabili et discreto viro domino Bertrando, decano Engolismensi, et Petro Garnerii, preposito dicti loci pro excellenti / principe domino Philippo, rege Navarre, comite Ebroytense et Engolismense, ut sigilla sua unacum sigillis dictorum testium, qui ea habent et qui non / habent, sigilla dictorum episcopi, comitis et decani sunt contenti huic testamento meo ultimo apponere dignere ducant ad maiorem firmitatem et [75] ……ter omnium premissorum.

Cui testamento nos dicti episcopus et decanus sigilla nostra et nos Petrus Garnerii supradictus sigillum dicti domini comitis / quod (renomiis) duximus apponendum in testimonium veritatis ; et nos alii prenominati, sigilla propria non habentes, sigillis dictorum dominorum episcopi, comitis / et decani sumus contenti. Constat de interlineas superius factas, videlicet in di… : meos, lego, meis, meum, Rampnulphus, predictis. Actum et datum die Martis / post primam dominicam Cadragesime qua cantatur “Invocame me”, anno Domini millesimo cccmo vicesimo nono. Et est sciendum quod dictus testator / et testes voluerunt quod quodlibet sigillorum predictorum per se solum sine alio faciat etiam plenam fidem ac si omnia sigilla presentibus appensa fuissent. [80] Actum et datum ut super.

Ego, P. Garnerii, Engolismensis audivi. (BnF, Pér., t. 114, fº 35)

Testament de Jean Vigier, seigneur d’'Haulte Corne (mercredi 13 juin 1324)

In nomine Domini amen.

Ego Johannes Vigerii, miles, dominus de Alto Cornu, Petragoricensis diocesis, sanus mente et corpore per Dei gratiam, recogitans de praeteritis et excogitans de futuris, volens et affectans saluti meae animae proindere ac de rebus et bonis meis a Deo michi collatis ordinare, ne me quod absit contingat decedere intestatum.

Idcirco testamentum meum ultimum, seu voluntatem meam ultimam, quod et quam valere et tenere volo et jubeo jure testamenti, seu jure codicillorum, aut illis jure, modo et forma, ac [269v°] conditionibus melioribus, quibus valere et tenere possunt et debent, ultimae omnium decedentium voluntates, et si non valet in totum, volo et jubeo quod valeat et teneat pro ea parte pro quam valere et tenere poterit et debebit de usu, de consuetudine vel de jure condofacio et ordino in hunc modum.

In primis animam meam et corpus meum Deo et beatae gloriosae virgini Mariae, beato Stephano et sanctis omnibus recominendo, cumque haeredis institutiosit fundamentum cuiuslibet testamenti.

Ego praefatus miles Radulphum Vigerii, militem, filium meum ac Rosatae quondam uxoris meae deffunctae, in omnibus et singulis haereditate rebus et bonis meis, redditibus, dominiis, altis et bassis justitiis, et aliis bonis meis, mobilibus, immobilibus, aquisitionibus et conquestis, exceptis et extractis abiectisque omnibus et singulis relictis legatis meis, et fidei commissis, que inferius subsequntur, haeredem meum universalem instituo.

Item in choro ecclesiae de Boucziaco, ante altare beatae Mariae, meam eligo sepulturam, cuius vero ecclesiae praedictae capellano de Boucziaco lego et dono decem [270] libras monetae currentis semel solvendas per dictum haeredem meum, videlicet pro equo armato, si eum in die obitus mei me habere contingerit et quod dictas decem libras idem heres meus, pro dicto equo armato sibi solvere et reddere teneatur.

Item volo et praecipio et ordino quod dictus heres meus emendas meas et debita mea omnibus de me juste quaerelentibus faciat, et persolvat universis quibus me esse apparuit obligatum, et si dictus haeres meus in faciendis emendas et praedictis debitis persolvendis aliqualiter fore negligens apparuerit, vel remissis praedictae emendae et debita per executores meos infrascriptos de bonis et haereditatibus meis fiant, et etiam persolvantur.

Praeterea relinquo et dono Johanni, filio meo et dominae Beatricis uxoris meae, cum voluntate et assenssu dictae dominae Beatricis, centum et decem libras rendales in tota terra mea, prout alias donavi, et prout in donationis littera a me sibi concessa plenius continetur. Quam vero donationem praedictam omniaque in dictae donationis littera contenta, in omnibus [270v°] et singulis suis clausulis, capitulis et articulis approbo, ratiffico totaliter et confirmo et ea volo obtinere perpetui roboris firmitatem ; volo enim et praecipio quod dicta domina Beatrix, mater sua, de dictis centum et decem libris rendalibus in vita sua suam faciat omnimodam voluntatem ad victum et regimen dictae dominae Beatricis ; venditione tamen et alienatione praemissorum quibuscumque, sibi penitus inderdictis, et haec volo, dum tamen ipsa non convolet ad secundas nupcias, aut religionem non intret alias non. Neque volo quod domus seu arbergamentum, prata, vineae et virgulta mea de Marchonio in praedictis centum et decem libris rendalibus eidem Johanni computentur, nec ibidem, sed alibi prout in dictae donationis littera continetur assignentur, neque adquisitiones quas feci permutationis titulo a domina Maria Vigerie, relicta domini Petri Vigerii, quondam militis deffuncti. Imo volo et jubeo quod sint praedicti Johannis, filii mei, et si ibi ac suis remaneant salva, quieta et libera et soluta [271] totaliter ultra centum et decem libras rendales praedictas.

Item et si quid juris, proprietatis, possessionis, usus dominii vel expleti habeo, habere possum aut debeo qualitercumque in maynamento seu arbergamento de Plano Bosco et pertinentiis eiusdem, ego dictus miles ea omnia et singula relinquo et dono dicto Johanni filio meo, ultra praemissa, cum omnibus ibidem contentis et inclusis, et cum omnibus juribus et pertinentiis universis ipsius maynamenti, seu arbergamenti, prout ego dictus miles tenere, explectare et excolere consuevi infra clausuras et extra circumquaque in quibuscumque, videlicet vineis, terris, cultis vel incultis, nemoribus et redditibus quibuscumque et in praedictis centum et decem libris rendalibus, domibus, maynamentis, seu arbergamentis de Marchonio, juribus de Plano Bosco, vineis, terris, nemoribus, ortis, virgultis supradictis ipsum Johannem solum et insolidum haeredem meum facio et instituo et ipsum volo et jubeo de praemissis, domibus, maynamentis seu arbergamentis, redditibus et aliis supradictis esse [271v°] contentum perpetuo de omni jure ipsum in bonis, haereditate, rebus, redditibus et bonis meis aliis, ac etiam remanere, nichil amplius in aliis bonis meis de caetero petendo.

Item lego et dono cappellaniae Sancti-Martini de Marchonio sex denarios rendales monetae currentis aut pecuniam ad emendum sex denarios renduales praedictos et per capellanum praedictum sibi per dictum haeredem meum semel solvendos.

Item cuilibet praesbitero qui intererit sepulturae meae et pro anima mea parentumque meorum celebrabit, volo et jubeo dari et persolvi tres solidos monetae currentis semel, et quod etiam ipsa die sepulturae meae et in die septismi mei, omnibus pauperibus ibidem confluentibus in duorum dierum praedictorum quolibet, videlicet sepulturae et septismi pro salute animae meae et parentum meorum, duorum denariorum generalis helemosina erogetur.

Item ecclesiae de Boucziaco praedictae lego et dono tres solidos rendales aut pecuniam ad emendum per dictum haeredem meum capellanum dictae ecclesiae semel solvendos.

Item abbatiae Beatae Mariae de [272] Grosso Bosco, tam pro aliquibus in quibus me sibi teneri credo quam pro salute animae meae ac parentum meorum, et pro anniversario meo et parentum meorum, anno quolibet in die hobitus mei, ibidem perpetuo faciendo, lego et dono viginti quatuor libras monetae currentis, ad emendum quadraginta solidos renduales.

Item cuilibet ecclesiarum Sancti-Johannis, Sancti-Germani et de Marchonio lego et dono duodecim denarios renduales, vel pecuniam ad emendum sibi semel per dictum haeredem meum solvendum.

Item cuilibet ecclesiarum totius castellaniae de Marchonio lego et dono quatuor denarios renduales aut pecuniam ad emendum sibi per dictum haeredem meum semel solvendos, ad hoc tamen ut in dictis ecclesiis et earum qualibet perpetuo annis singulis in die obitus mei fiat pro salute animae meae commemoratio specialis.

Item dominii helemosinariae dicti loci de Marchonio lego et dono unum lectum competentem et amplius quatuor denarios renduales, aut pecuniam ad emendum dictos quatuor denarios renduales, per dictum haeredem meum sibi solvendos. [272v°]

Item volo et ordino quod usque ad quinquennium a tempore mortis meae computendum anno quolibet in die obitus mei duo sextaria frumenti et tria sextaria mixturae ad mensuram de Marolio in pane pro salute animae meae et parentum meorum pauperibus erogentur.

Item conventibus fratrum minorum et praedicatorum Engolisme lego et dono cuilibet conventuum praedicatorum viginti solidos semel solvendos.

Item conventui fratrum minorum de Nontronio dono et lego unam reffectionem competentem annis singulis perpetuo, pro anniversario meo in suo monasterio in die obitus mei perpetuo faciendo, et amplius sexaginta solidos monetae currentis, sibi semel per dictum haeredem meum solvendos.

Item Catherinae, filiae meae, moniali Sancti-Pardulphi de Riparia, lego et dono ad vitam suam dumtaxat triginta solidos renduales, quos sibi assideo, constituo et assigno apud Vertempnhacum.

Item conventibus monialium de Fontanis, diocesis Petragoricensis, et de Bobonio, et de Tuzconio, cuilibet dictorum conventuum unam salmatam vini, et panem unum sextarii [273] frumenti, ad mensuram de Marchonio, et amplius decem solidos, et eorum cuilibet conventuum praedictorum semel solvendos, pro una pistancia et amplius cuilibet moniali conventuum praedicatorum unum denarium sibi semel solvendum.

Praeterea volo, praecipio et ordino quod si contingat fieri generale passagium pro subssidio Terrae Sanctae, unus homo de genere meo, si ad hoc possit ydoneus inveniri, et ad arma portanda sufficiens, executorum meorum infrascriptorum probitate et industria eligendus in dicto generali passagio transfretet. Et volo ac jubeo quod de bonis meis ipse habeat et sibi tradantur ad transfretandum, et illud per unum annum continuum residentiam causa de bellandi contra adversarios catholicae fidei faciendam, centum libras turonensium parvorum, pro equo et expensis, et amplius unum competens arnesium de meis armaturis ; et in dicto casu volo et jubeo quod dictus transfretans det bonos sufficientes et ydoneos perlegios de complendo praemissa, et ibidem ob causam praedictam, dictam residentiam faciendam, [273v°] si vero dictum non contingat fieri passagium generale, volo dictum legatum esse nullum, neque quod haeredes mei per aliquem hominem parem vel superiorem suum compelli possit ad legatum huius modi persolvendum nec etiam possit alias per aliquem hominem dispensari super dicto legato, nec ad alios usus converti nisi solum modo pro evidenti necessitate passagii supradicti.

Item lego et dono conventibus fratrum et sororum Sancti-Pardulfi de Ripparia, cuilibet duodecim denarios, sibi semel solvendos.

Item lego et dono confratriae Beati-Georgii de Marchonio duodecim denarios renduales aut pecuniam ad emendum, ultra illos duodecim denarios renduales in quibus eidem confratriae teneor ex deverio.

Item lego et dono …… Sancti-Johannis Evangelistee de Marchonio in qualibet vigilia festi ipsius unum cereum dimidiae librae cere per dictum haeredem meum ibidem perpetuo faciendum et reddendum vigiliae praedictae.

Item ecclesiae beati Germani in vigilia ipsius festi unum cereum dimidiae librae cere ibidem perpetuo reddendum.

Item cuilibet [274] ecclesiarum de Boucziaco et Sancti-Johannis de Marchonio qualibet die dominica et in crastinum cuiuslibet et festi annualis oblias renduales valoris duorum denariorum perpetuo in pane persolvendum.

Item volo, praecipio et ordino quod dicta domina Beatrix, uxor mea, sit tutrix et curatrix dictorum Johannis et liberorum meorum, ex me et ipsa procreatorum, et etiam administratrix omnium et singulorum haereditatis, reddituum, ac bonorum eorumdem et in eisdem bonis haereditate et redditibus habeat, et sibi lego quamdiu vitam in humanis duxerit usum fructum, participando tamen cum dictis liberis meis et suis communiter. In casu vero in quo de novo nubserit aut religionem intrare voluerit, ipso jure, cura, tutela et administratio praemissorum volo quod sint sibi penitus interdictae, inclusae etiam et remotae.

Item lego et dono Guillelmo et Robberto de Graciaco, filiis meis naturalibus, eorum cuilibet viginti libras Turonensium parvorum, per praefatum haeredem meum sibi semel solvendas.

Item lego et dono praefatae dominae Beatrici, [274v°] uxori meae, omnia lectos meos et totum arnesium aulae et quoquinae mearum de Alto Cornu, videlicet stagneum et ferreum dumtaxat, et totum mobilie meum et omnia debita mea, ubicumque sint a quibuscumque personis mihi possint deberi, et omnes equos meos et omnia et singula animalia mea quaecumque habeo et possideo aut quivis alius nomine meo ; eidemque dominae Beatrici cedo, et totaliter in ipsam transfero omnia jura et actione mihi competentia et competentes ac etiam competitura in omnibus et singulis supradictis a me sibi datis et legatis et adversus omnas et singulas personas quascumque ratione eorumdem. Volo tamen, praecipio et ordino quod ipsa sublata de medio omnia et singula supradicta ad dictum Johannem, filium meum, et ad haeredes suos per integrum revertantur, salvis tamen exceptis et abiectis vasis, archis et utensilibus, quae volo et praecipio in dicto repayrio meo de Alto Cornu perpetuo remanere ; omnes vero armaturas meas et arnesia mea omnia, praefato [275] Johanni, filio meo et dictae dominae Beatricis, volo et jubeo perpetuo remanere, et ea sibi dono, lego et relinquo ultra alia sibi a me superius data et legata.

Item volo, praecipio et ordino quod non obstantibus aliquibus contentis hoc praesenti testamento meo omnis conventiones, pacta et contractus facti et habiti olim inter me, dictum militem, et praedictum Radulphum, filium meum, in contractu matrimonii proloquti et habiti inter ipsum Radulphum et eius uxorem in suis tenoribus, vigore et robore perpetuo remaneant et perdurent, neque volo quod per aliquam in praesenti testamento meo contenta eisdem pactis, conventionibus et contractibus in aliquo derogetur nec quathenus in quibusdam litteris aliis michi a dicto Radulpho datis et concessis quas volo et jubeo in suo robore permanere, salvis tamen insuper et exceptis a me, dicto milite, et mihi totaliter reservatis conditionibus et pactis olim habitis, scriptis, factis et proloqutis inter me, dictum militem, ex una parte, et dictum Radulphum ex altera praesertim super hoc quod voluit idem Radulphus quod de a me dicto [275v°] milite dicto Radulpho datis et concessis, ultra alia quam continentur in dictae donationis littera, si quasit corrigere, addere, detrahere vel quomodocumque sibi placuerit ordinare secundum quod per me ordinata volo valere, nolens derogare neque renunciare per aliqua hic contenta dictis conventionibus, concessionibus et donationibus factis et habitis inter me et dictum Radulphum, videlicet a me sibi et a se mihi, neque litteris super hoc factis, scilicet quod iuxta veritatem illarum et cuiuslibet earum per me ordinata hic firma consistant et etiam illibata.

Praeterea dono et relinquo Agneti et Rosatae, filiabus meis et dictae dominae Beatricis, cuilibet earumdem viginti libras renduales et centum libras Turonensis, semel sibi et earum cuilibet solvendas, ad eas dotandas, quas viginta libras renduales et centum libras in denariis, volo et jubeo cuilibet earum solvi, reddi et assignari super et de rebus, redditibus ac bonis praenominati Johannis, filii mei, et super omnibus et singulis aliis, quae sibi dedi, relinqui, legavi et etiam [276] assignavi, aut cuilibet earum, solvi et reddi quingentas libras semel sibi solvendas, tam pro dictis quadraginta libras rendualibus quam ducentis libris praedictis a me dicto milite dictis filiabus meis pro suis dotibus relictis et etiam constitutis, volo enim quod praefatae dominae Beatricis et dicti Johannis filii mei sua super hoc obtio reservetur, et haec dictis filiabus meis et earum cuilibet dono, lego, relinquo, constituo et assigno in appanamentum et pro omni jure, parte, portione, freyrechia et eycheta, quae dictis filiabus meis et earum cuilibet competit, competeret, competere potest et debet, nunc aut futuris temporibus in haereditate, rebus ac bonis ac redditibus meis omnibus universis, mobilibus, immobilibus, praesentibus et futuris ; et cum dictis viginti libris rendualibus et centum libris in denariis, aut quingentis libris praedictis, pro toto appanamento quae cuilibet earum dedi et feci, volo et jubeo perpetuo esse contentas nihil in praedictis bonis meis amplius petituris et in praedictis earum haeredes instituo [276v°] et quamlibet earumdem.

Item volo et ordino quod omnia legata perpetua per me dictum militem facta prout superius continentur in redditibus vel in denariis ad emendum, dictos redditus per praefatos Radulphum et Johannem, filios meos, equis fiant portionibus et etiam persolvantur ita quod alter ipsorum in praemissis potior altero non possit esse.

Item lego, ordino et instituo duas cappellanias in praedicta ecclesia de Boucziaco, ibidem per duos praesbiteros ydoneos deserviendas perpetuo in honorem et reverentiam beatae Mariae virginis, qui duo praesbiteri per dictos Radulphum et Johannem, videlicet unus per dictum Radulphum, alius per dictum Johannem, quos ipsi videburit eligendos et ydoneos videlicet de genere aut aliunde, nisi in nostro genere ad hoc ydonei valeant inveniri pro quibus cappellaniis ibidem deserviendis perpetua lego cuilibet dictorum praesbitorum et dono viginti solidos renduales anno quolibet in die septismi mei per quemlibet ipsorum fratrum dictis praesbiteris per solvendos et amplius tria sextaria [277] frumenti et quatuor sextaria mixture, ad mensuram de Marolio, quae vero quatuordecim sextaria tam frumenti quam mixture, ratione et intuitu dictarum cappellaniarum, assideo et assigno in et super decima quam habeo in parrochia Sancti-Sulplicii et Cappella de Pomeriis, quam adquisivi a Guillelmo Jordani, in locis et parrochiis praedictis, et nisi in et de praedictis decimis, dicta quatuordecim sextaria tam frumenti quam mixturae comode valeant inveniri, volo et jubeo quod illud quod defuerit de praemissis sibi solvatur, reddatur et integretur de et super decima quam habeo in burgo et parrochia dicti loci de Boucziaco et volo, jubeo et ordino quod dicti duo praesbiteri et eorum quilibet quotidie quando ad hoc parati erunt in dictis cappellis celebrare et vigiliam pro deffunctis dicere teneantur, et ipsa die in qua ad celebrandum parati non erunt, nihilominus quilibet eorum pro deffunctis vigiliam dicere teneatur.

Item volo et ordino quod, ultra dictas duas cappellanias, per modum praedictum legatas et dicatas et etiam institutas, quilibet dictorum [277v°] Radulphi et Johannis in eorum domibus et expensis propriis et tam ipsi fratres quam eorum haeredes ex nunc perpetuo quilibet eorum habeat et teneat ac perpetuo nutriat unum praesbiterum, qui duo praesbiteri pro animabus mei et parentum meorum celebrare quotidie quando ad hoc parati fuerint et vigiliam pro deffunctis dicere teneantur, quibus praesbiteris dicti Radulphus et Johannes, quilibet eorum uni praesbitero in domibus suis in victu et vestitu coeterisque sibi necessariis proinde secundum statum suum perpetuo teneantur.

Item volo et ordino quod si alteram de duabus filiabus meis praedictis, vel ambas absque prole ex earum carne legitime procreata dicto Johanne filio meo vel eius filio legitimo superstice primori contigerit, praefatus Johannes vel eius filius uni vel ambabus succedat solus et insolidum in bonis omnibus eorumdem, et in casu praedicto ipsum Johannem sibi et earum cuilibet substituo in haeredem ; pro complenda vero executione mea praedicta et contenta in testimonio huiusmodi, ego, dictus miles, mihi retineo fructus, proventus, [278] emolumenta et exitus totius terrae meae per triennium continuum a die obitus mei continue computandum, salvis et exceptis redditibus et bonis, quae dicto Johanni dedi et reliqui, et in quibus eum haeredem institui, de quibus nolo quidquem per dictum triennium ad opus dictae executionis meae percipi nec levari et, si infra dictos tres annos dicta executio mea compleri nequeat, volo et ordino quod de proventibus et emolumentis forestarum mearum et nemorum totaliter compleantur, et nolo quod dicta emolumenta et proventus forestarum et nemorum praedictorum ad nullos usus alios praeterquam ad dictam executionem meam aliqualiter convertantur.

Item volo et ordino quod si jura, redditus et emolumenta totius terrae meae et omnium bonorum meorum excedant valorem ducentarum librarum rendualium, a me dicto milite dicto Radulpho olim in contractu matrimonii ipsius et uxoris suae donatarum cum terra et loco de Alto Cornu praedicto, et etiam excedant ultra centum et decem libras renduales et alia per me dicto Johanni filio meo data et relicta, volo et ordino [278v°] quod aliud, quod valorem dictarum trecentum et decem librarum excedere videbitur inter dictos Radulphum et Johannem communiter et legitime dividatur, per se vel per alios probos viros, de quorum probitate et industria confidentio.

Item volo et ordino quod, si dictus Radulphus filius meus huic testamento meo ultimo aliqualiter obviare, vel contradicere qualitercumque voluerit vel praesumpserit, aut infringere aliquam de ibidem contentis aliqualiter, quod absit in causa praedicta, lego et dono domino nostro Francorum regi millae libras bonae monetae super omnibus et singulis bonis meis, in quibus ipsum Radulphum haeredem institui, portione et donatione dicti Johannis, et aliis in dicto testamento meo contentis semper in omnibus salvis et liberis, ad hoc videlicet, quod dictus dominus Rex dictum testamentum meum, prout in eodem continetur teneri, compleri faciat et servari, quas mille libras praedictas volo et jubeo percipi et levari ante omnem luentum per dictum dominum regem, vel eius ballivos in causa superius declarata. [279]

Item volo et ordino quod, si contingerit aliquam de duobus fratribus mori sine haerede ex carne sua legitime procreato, quod ille qui superfuerit succedat totaliter dicto mortuo in illis quater viginti libris rendualibus, de Sonavilla, et si ambo moriantur, quod absit sine haerede aliquo legitimo, ut est dictum dictae quater viginti librae renduales revertatur ad haeredes meos, ad quos de jure et consuetudine Patriae debebuntur.

Hoc igitur testamentum meum, seu hanc voluntatem meam, volo esse ultimum et illud et eam omniaque superius contenta promitto tenere et servare et contra de coetero non facere nec venire ; executores vero huius testamenti mei ultimi, seu ultimae voluntatis meae, volo, rogo et supplico esse nobiles, discretos ac venerabiles viros dominos Jordanum de Pranziaco, Iterium de Brolio, milites, fratrem Petrum Chousiti, ordinis Fratrum minorum de Nontronio, Geraldum Vigerii, valetum, filium quondam domini Petri Vigerii, militis deffuncti.

Ita tamen quod duo ex ipsis sine aliis possint praemissa [279v°] exequi sine aliis, et quod illud, quod per ipsos duos inceptum in praemissis fuerit, per alios valeat terminari ; quibus vero executoribus meis praedictis et eorum cuilibet cedo et totaliter in ipsos transfero omnia jura et actiones mihi competentibus et competituris, in omnibus et singulis bonis meis praedictis, et adversus quascumque personas ratione eorumdem, pro dicta executione complenda, ut superius continetur, et ea sibi obligata et affectata relinquo. Supplicans reverendo in Christo patri domino Galhardo, Dei gratia Eng. episcopo, magistro Bernardo Menuzerii, clerico Eng. custodi sigilli Regii, ad contractus Eng. constituti, ac venerabili viro domino Bertrando, decano Eng., ut sigilla sua hinc praesenti testamento meo ultimo, una cum sigillis testium infrascriptorum, si ea habuerint et si non habent, sigillo curiae ipsius domini Bertrandi dignentur apponere in testimonium veritatis, quorum vero sigillorum praedictorum quodlibet volo et jubeo in praemissis sufficere et ubique facere plenam fidem .

Nos enim episcopus Bernardus ac decanus, [280] ad supplicationem dicti militis sigilla praedicta una cum coeteris sigillis praemissis apponi duximus, in testimonium veritatis, ad relationem Aymerici Martini, clerici, qui praemissa se audivisse nobis retulit, et etiam esse vera, prout superius sunt contenta ; constat de rasura : usum fructum.

Datum, testibus praesentibus et vocatis, apud Engolismam in domo domini Arnaldi Cheynani praesbiteri et Hugonis fratris sui, videlicet Petro de Podio Moyssonis, Petro de Rupe, Guillelmo de Graco, Hugone Cheynavi et Hel. de Jurnhaco, clericis, die Mercurii post festum sanctae Trinitatis, anno Domini millesimo trecentesimo vicesimo quarto.

(BnF, Doat, t. 42, f° 269-280 ; l'original en parchemin aux A.D. Pyr, E.692)

<< Retour