BnF/Tome 27/f°91a/Transcription Cl. R.
Remarque préliminaire: "Dans l'Église catholique, l'archidiaconé est une circonscription religieuse, subdivision d'un diocèse. Placée sous l'autorité d'un archidiacre, prêtre nommé par l'évêque pour le représenter. Dans l'ancien diocèse de Paris, on disait archidiaconat. C'est dans ce ressort que l'archidiacre effectuait ses visites archidiaconales dans les paroisses, accomplissant ainsi sa fonction de contrôle des curés par délégation de l'évêque". Source: http://fr.wikipedia.org/
"Dilecto filio Iterio de Malayolis, archidiacono Bragariaci in ecclesia Petragoricen. et ipsius ecclesie canonico, salutem. Ampla et instituta divinitas apostolice sedis auctoritas in suis actibus circumspectionis maturitate utitur, et ad illos procedit ex causis consonis rationi, statum quoque dignitatum, personatuum, aliorumque beneficiorum ecclesiasticorum, et personarum [---] ea regentium ad prosperitatis commoda circumspecte ac benigne attollit et dirigit, sue magnitudine potestatis. Ex tenore siquidem peticionis tue nobis porrecte collegimus quod venerabilis frater noster Raymundus episcopus Petragoricen. olim diliginter attendens quod fructus, redditus et proventus archidiaconatus de Bellovidere, qui erat institatus, in sua Petragoricensi ecclesia; et quod postquam monasterium Sarlaten. ordinis Sancti Benedicti, qui infra Petragoricen. dioces. limites lune temporis existebat, ex rationabilibus causis ereximus in ecclesiam cathedralem, in Sarlaten. dioces. noscitur remansisse, cujusque collatio ad episcopum Petragoricen. qui erat pro tempore, pertinebat adeo existebant tenues et exiles, quod nulli ex canonicis ejusdem ecclesie Petragoricen. etiam in ipsa Petrag. ecclesia dignitates auctoritate apostolica expectantes, seu aliquis alius propter ipsius archidiaconatus tenuitatem et paupertatem, eundam archidiaconatum, accceptare voluerant, seu nolebant. Sicque cum nulli alii quam canonico dicte Petragoricen. ecclesie prefatus archidiaconatus conferri valeret, contingere poterat quod jus ipsius archidiaconatus inutiliter deperiret; exinde dicta Petrag. ecclesia prejudicium non modicum pateretur, et quod ecclesie archidiaconatui predicto subjecte, tanquam viduate ac steriles diu antea caruerant archidiacono et officio visitandi. Propter quod earumdem ecclesiarum subjectarum rectoribus, eorumque subditis animarum periculum poterat gravari. Quodque cum mora in talibus nociva foret, volens periculi hujusmodi et incommodis, modis quibus poterat, obviare, ac de oportuno remedio providere, necnon dampna et pericula que imminere poterant exinde restaurare. Considerans quoque quod prefatus archidiaconatus erat salis aptus, ac vicinus, et sine intermedio conjunctus archidiaconatui Bragayriaci in Petragoricen. ecclesia prelibata, et quod per archidiaconatum Bragariaci in eadem Petrag. ecclesia, qui esset pro tempore, propter vicinitatem hujusmodi dictus archidiaconatus de Bellovidere suaque jura gubernari poterates et defendi, necnon clerus et populus ejustem archidiaconatus de Bellovidere commodius visitari, ac honorem et utilitatem ejusdem ecclesie Petragoricen. suorumque subditorum commodum augere cupiens, predictum archidiaconatum de Bellovidere cum omnibus juribus et pertinentiis suis, eidem archidiaconatui Bragariaci auctoritate ordinaria in perpetuum annexavit et univit, et etiam ordinavit jam dictum archidiaconatum de Bellovidere, per archidiaconum Bragayriaci qui tunc erat, suosque successores archidiaconos Bragayriaci ex tunc in antea gubernari ac visitari, ut moris erat, clerum et populum supradictos. Dilectorum filiorum capituli jamdicte Petrag. ecclesie super hiis omnibus accedente consensu, prout in patentibus litteris inde confectis eorumdem episcopi et capituli sigillis munitis, plenius continetur. Nos igitur, tuis in hac parte supplicationibus inclinati, annexionem et unionem hujusmodi de prefato archidiaconatu de Bellovidere ipsi archidiaconatui Bragayriaci, per dictum episcopum factos, que a tempore ipsarum fuerunt, sicut asseris, pacifice observate, ratas et gratas habentes, illas, auctoritate apostolica, ex certa sciencia confirmamus, et presentis scripti patrocinio communimus. Supplentes omnem defectum, si quis in eis intervenisset, de apostolice plenitudine potestatis. Et si dictum archidiaconatus de Bellovidere, ante annexionem et unionem predictas vacasset per orbitum sedis apostolice capellani, vel illis collatio fuisset ad sedem ipsam per lapsum temporis legitime devoluta. Tenores autem dictarum litterarum de verbo adverbum, presentibus fecimus annotari, qui tales sunt:
(6 décembre 1325) Universis presentes litteras inspecturis, Raymundus, Dei gratia Petragoricen. episcopus, salutem in Domino sempiternam. Noverint universi presentes pariter et futuri quod nos attendentes et considerantes quod fructus, redditus et proventus archidiaconatus de Bellovidere, nunc Sarlaten. dioces., cujus collatio ad nos noscitur pertinere sint adeo tenues et exiles, quod nullus ex canonicis Petragoricen., etiam in ipsa ecclesia dignitatem auctoritate apostolica expectantibus, seu aliquis alius, propter ipsius tenuitatem ac paupertatem nolunt nec noluerunt archidiaconatum hujusmodi acceptare. Et si, cum nulli alii, preterquam canonico ecclesie cathedralis valeat conferri, posset fieri quod jus predicti archidiaconatus inutiliter deperiret, et nostra Petrag. ecclesia non modicum prejudicium pateretur. Cogitantes etiam quod ecclesie subjecte predicto archidiaconatui, tanquam viduate ac steriles,archidiacono caruerant diu est, officio visitandi, propter quod earumdem ecclesiarum rectoribus et eorum subditis posset gubernari periculum animarum.Considerantes etiam, quod mora in talibus est nociva. Idcirco, nos prefatus episcopus volentes hujusmodi periculis et incommoditatibus modis omnibus quibus possumus, obviare, et de oportuno remedio providere, ac dampna et pericula que exinde imminere poterant, restaurare, cogitantes quod prefatus archidiaconatus de Bellovidere est salis aptus ac vicinus, et sine intermedio conjonctus archidiaconatui Bragayriaci, nostre Petrag. ecclesie, et quod per venerabilem virum dominum Raymundum de Ferrussaco, archidiaconum Bragayriachi, ac successores suos in eodem archidiaconatu Bragayriachi, propter vicinitatem melius et utilius dictum archidiaconatum de Bellovidere et jura sua gubernari poterunt penitus et defendi, et clerus et populus ejusdem commodius visitari. Honorem et utilitatem nostre Petrag. ecclesie predicte, et commodum subditorum cupientes augere, prefatum archidiaconatum de Bellovidere, dum tamen de voluntate nostri Petragoricen. capituli processerit, ac eis assentire et consentire placeat, cum omnibus suis juribus, deveriis et pertinentiis universis, prefato archidiaconatui Bragayriaci in perpetuum annectamus et unimus, volentes et ordinates predictum archidiaconatum de Bellovidere, tanquam vicinum archidiaconatui de Bragayriaci, per archidiaconum Bragayriaci, videlicet per discretum virum dominum Raymundum de Ferrussaco, venerabilem archidiaconum Bragayriaci, qui nunc est, et ipso cedente, vel decedente, per suos successores in archidiaconatu Bragayriaci supradicto, a modo in antea gubernari, et per ipsum clerum et populum ejusdem archidiaconatus de Bellovidere, ut moris est, visitare. In cujus rei testimonium, presentibus litteris sigillum nostrum duximus apponendum. Datum die veneris in festo Beati Nicolai yemalis, anno Domini M° CCC° vicesimo quinto (6 décembre 1325) Item(janvier 1332) [----] Universis presentes litteras inspecturis, capitulum ecclesie Petrag. salutem in Domino sempiternam. Notum vobis facimus quod cum reverendus pater in Christo dominus Raymundus Dei gratia Petrag. episcopus archidiaconatum de Bellovidere in nostra Petrag. ecclesia 'silum'suum(?) dudum ex certis et rationabilibus causis univerit et annexaverit rite, juste et canonice archidiaconatui Bragayriacen. in ecclesia nostra Petragoricen. predicta sito. Nos capitulantes et capitumum facientes, ad hoc specialiter congregati, loco et hora ut moris est, ad capitulandum consueto, unanimes et concordes, deliberatione prehabita diligenti, premissaque, solemni inquisitione, repertaque tam per fide dignorum testimonium quam alias quod cause in dicta unione contente, veritae nituntur dictam unionem et annexationem laudamus, approbamus et confirmamus, et eisdem nostrum prebemus assensum, volentes, concedentes et consentientes quod dictus archidiaconatus de Bellovidere archidiaconatui Bragayriaci predicto unitus, annexatus et incorporatus perpetuis temporibus perseveret, et quod archidiaconi Bragayriaci, qui nunc est et pro tempore fuerint, jura, fructus, exitus et proventus levent, percipiant, et habeant et suos faciant archidiaconatus de Bellovidere predict. In cujus rei testimonium sigillum nostrum presentibus litteris duximus apponendum. Datum ... januarii anno Domini M° CCC° tricesimo secundo. Nulli, etc. Datum Avinione, II non. decembris anno XVIII (4 décembre 1333)".