Cartulaire
de l’abbaye royale de Notre-Dame de Saintes
de l’ordre
de Saint-Benoît
Par l’abbé
Théodore Grasilier
1871
Cette abbaye,
monastère de religieuses, fut édifiée en 1047 sur les les ruines de l’antique
abbaye fondée en 596 par Saint-Pallais et ruinée par les incursions normandes.
Dès sa fondation, l’abbaye reçut des dons considérables avec de nombreux
domaines et dépendances en Saintonge et Aunis (dont une partie de l’ile
d’Oléron), en Poitou, en Anjou, en Périgord.
Le prieuré de
Saint-Sylvain-de-la-Mongie fut donné à l’abbaye Notre-Dame de Saintes par les
princes de Talleyrand (vers 1080). Mais avec le temps les maisons de la Force
et de Biron se sont emparées du prieuré et de ses dépendances.
Charte V.
Privilegium Domni Urbani pape super eisdem
donis - 1095, 26 novembre.
Urbanus
episcopus, servus servorum Dei, dilecte filie Arsendi, Xanctonensis cenobii,
quod Sancte Marie dicitur, abbatisse, ceterisque in ejusdem loci regimine
regulariter promovendis in perpetuum. Justis votis assensum prebere justisque
peticionibus aures accomodare nos convenit, qui licet indigni, justicie
custodes atque precones in excelsa Apostolorum principum Petri et Pauli specula
positi, Domino disponente, videmur existere. Tuis igitur, filia in Christo
karissima Arsendis, justis peticionibus annuentes, Sanctonense monastorium, cui
Deo auctore presides, sub apostolice sedis protectionem specialiter confovendum
suscipimus. Quod videlicet cenobium Goffredus Andegavensis comes et Agnes
comitissa in honore beate Dei genitricis semperque Virginis Marie fundasse, et
beato Petro ejusque sancte Romane ecclesie in jus proprium obtulisse noscuntur.
Per presentis itaque decreti paginam apostolica auctoritae statuimus, ut
quecumque dona, quascumque possessiones predictus comes et comitissa Agnes
eidem monasterio contulerunt, illesa et inconvulsa perpetuo conserventur :
Ecclesiam scilicet sancti Petri cum parrochianis suis et appendiccis tam
terrarum quam aquarum et molendinorum; Ecclesiam sancte Marie de Balenciaco,
sancti Supplicii, cum integris earum parrochiis; Ecclesias de Broa, cum tota
decima; Ecclesiam Sancti Juliani, Sancti Silvani, cum appendiciis earum; Terram
de Maremnia, cum ecclesiis quator; Terram Corme, cum ecclesiis; Terram de
Mompolim, cum ecclesia ; Insulam de Vis cum ecclesia et earum
appendiciis ; Potem Lapidum, cum tribus ecclesiis ; Terram de
Capcerum, cum ecclesia et parrochia tota ; Terram de Nantiaco ;
Decimam nove terre de Campania Guillielmi Fredelandi ; decimas decimarum
tocius insule Olerani, excepta parrochia Sancti Georgii. Pretera quecumque
hodie vestrum cenobium juste possidet, sive in futurum concessione pontificum,
liberalitate principum, vel oblatione fidelium juste atque canonice poterit
adipisci, firma tibi semper tibique successuris et illibata permaneant.
Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat idem cenobium temere
perturbare, vel ejus possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, vel
temerariis vexationibus fatigare ; set omnia integra et intaminata
serventur, tam vestris quam pauperum usibus omnimodis profutura. Ad indicium
autem percepte a Romana ecclesia libertatis, quinque vestre monete solidos
quotannis Lateranensi palatio persolvetis. Si qua sane in crastinum
ecclesiastica secularisve persona hujus privilegii paginam sciens, contra eam
temere venire temptaverit, secundo terciove commonita, si non satisfactione
congrua emendaverit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reamque se
divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo
corpore ac sanguine Dei et Domini redemptoris nostri Jesu Christi aliena fiat,
atque in extremo examine districte ulcioni subjaceat. Cunctis autem eidem loco
justa servantibus, sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatinus et hic fructum
bone actionis percipiant, et apud districtum judicem premia eterne pacis
inveniant. Amen.
Datum
Arvernie apud Clarum Montem per manum Johannis sancte Romane ecclesie diaconi
cardinalis. Indictione III. VI Kl. Decembris, Anno Incarnationis dominice M°.
XC°. VI°, Pontificatus autem domni Urbani secundi pape VIII°.
Charte IX
Privilegium Anastasii Pape – 1153, 29
octobre
Anastasius
episcopus, servus servorum Dei, dilectis in Christo filiabus, Agneti abbatisse
monasterii Beate Marie, quod in suburbio Xanctonensis civitatis situm est,
ejusque sororibus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis, in
perpetuum. Cum omnium ecclesiarum atentam curam et sollicitudinem ex injucto
nobis officio genere debeamus, de illis tamen nos oportet attencius esse
sollicitos, que ad jus beati Petri specialius pertinere noscuntur, et de
apostolice sedis protectione ampliori devotione confidunt. Quapropter, dilecte
in Domino filie, predecessorum nostrorum felicis memorie Innocentii et Eugenii
summorum pontificum vestigiis inherentes, vestris justis postulationibus
clementer annuimus, et beate Dei genitricis semperque Virginis Marie
monasterium, in quo divino mancipate estis obsequio, sub beati Petri et nostra
protectione suscipimus, et presentis scripti privilegio communimus. Statuentes,
ut quascumque possessiones, quecumque bona idem monasterium inpresentiarum
juste et canonice possidet, aut in futurum rationabilibus modis, prestante Deo,
poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant.
In quibus hec propriis duximus exprimenda vocabulis : in pago Xanctonensi,
burgum qui dictur Pontilabium, cum omni terra, que circumque distenditur, usque
ad locum qui dicitur Fahia de Botiraut, et villa de Burli, et villa Sancti
Supplicii (Sulpicii), et de Valenza, et decima de Calma, et de tota parrochia
Campanie, et omnibus aliis decimis, et ecclesiis, terris, terratgiis,
hominibus, et pertinenciis suis ; In eodem pago, curtem que vocatur Corma
Regalis, cum ecclesia Sancti Petri et beati Nazarii, et decimis, et universa
integritate et utilitate ipsius ecclesie, curtis et tocius parrochie ;
Item in eodem pago Xanctonensi, burgum qui dicitur Sancti Saturnini, cum terra
que dicitur Maremnia, et villa que dicitur Ga, et hominibus, et possessionibus
parrochie de Salis, et parrochie sancti Justi, et decima terre Hugonis de Doe,
et omnibus aliis pertinenciis suis ; In insula quoque Olarionis, villam
que dicitur Captirons, et decimam omnium rofiarum cervorum cervarumque, que in
ipsa insula capte fuerint, et omnia alia tam decimas quam decimationes, census,
molendina, salinas, ubicumque et quecumque fuerint, ad segristaniam altaris
pertinentia ; Villam Sancti Juliani, cum omnibus pertinenciis suis ;
Terram de Magonvilla, Molendinum de Forest ; Terram Sancti Palladii,
piscationes, prata, censu, predia, feoda, molendina, calefactionem ad furnos de
bosco de Autao, et omnia alia in urbe Xanctonensi vel in pago ad monasterium
vestrum pertinentia ; Item de silva que vocatur Bacones, de omnibus
arboribus quecumque fuerint necessaria, ad vestras domos scilicet hedificandas
vel restaurandas, ad cupas, ad dolia, ad vallum, ad naves, ad furnos
calfaciendos, et ad omnia vobis necessaria ; Item salinas quas possidetis
apud Sanctum Anianum ; in Pictavensi pago, villam que dicitur Vix, cum
omnibus pertinenciis suis ; in Petragoricensi episcopatu, villam que
dicitur Mundia(1), cum ecclesia et sepultura, et omnibuspertinenciis
suis ; in Andegavensi episcopatu, villam que dicitur Monpolimps, cum
hominibus, et terris, et omnibus pertinenciis suis. Libertates quoque et
immunitates, et quecumque a comite Gaufrido Pictavensi, vel a Lodovico rege
Francorum, vel ab alienorde Willelmi Pictavensis comitis filia, vel ab Aelith
sorore sua eidem monasterio racionabiliter data, vel concessa, et scriptis suis
firmata esse noscuntur, autoritate vobis apostolica confirmamus, ut videlicet
nec rex ipse, nec prefata Alienordis et Aelith, nec prepositi, nec famuli, nec
forestarii, nec ministeriales eorum, nec ullus homo ibi cavaugadam, nec
exercitum, nec arbergamentum, questam, talleatam, aut procurationem, de
homicidio, de furto, de raptu, de incendio vigeriam, aut consuetudinem aliquam
ulterius habeant. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbatissa, vel tuarum
qualibet succedentium, nulla ibi qualibet subreptionis astucia vel violentia
preponatur, set quam sorores communi assensu, vel pars consilii sanioris
secundum Dei timorem et beati Benedicti regulam de eodem claustro, vel si
necesse fuerit, de alio providerinteligendam. Decernimus ergo, ut nulli omnino
hominum liceat ipsum monasterium temere perturbare, aut ejus possessiones
auferre, vel ablatas retinere, minuere, aut aliquibus vexationibus
fatigare ; set omnia integra conserventur eorum pro quorum gubernationes
et sustentatione concessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva sedis
apostolice auctoritate, et diocenarum episcoporum canonica justicia. Ad
indicium autem hujus a sede apostolica percepte protectionis, quinque solidos
Pictavensis monete nobis nostrisque successoribus annualiter persolvetis. Si
qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona….
Ego Anastasius catholice ecclesie
episcopus subscripsi.
Ego Ymarus Tusculanus episcopus
subscripsi.
Ego Hugo Hostiensis episcopus
subscripsi.
Ego Guido presbiter cardinalis tit. Sancti
Grisogoni subscripsi.
Ego Manfredus
presbiter cardinalis tit. Sancte Savine subs.
Ego Aribertus
prebiter cardinalis Sancte Anastasie subscr.
Ego Julius
presbiter cardinalis tit. Sancti Marcelli subscr.
Ego
Octavianus presbiter cardinalis tit. Sancte Cecilie subsc.
Ego Astaldus
presbiter cardinalis tit. Sancte Prisce subsc.
Ego Cencius
presbiter cardinalis tit. Sancti Laurentii in Lucina subsc.
Ego Henricus presbiter cardinalis
tit. SS. Nerei et Achillei subsc.
Ego Odo diaconus cardinalis Sancti
Georgii ad velum aureum subscr.
Ego Guido diacolus cardinalis Sancte
Marie in porticu subsc.
Iacinthus diaconus cardinalis Sancte
Marie in Cosmydyn subsc.
Ego Geradus diaconus cardinalis
Sancte Marie in via lata subsc.
Ego Odo diaconus cardinalis Sancti
Nicholai in carcere Tulliano subscr.
Datum Rome, apud Sanctam Mariam
rotundam, per manum Rolandi sancte Romane ecclesie presbiteri cardinalis et
cancellarii. IIII. Kl. Novembris. Indictione II. Incarnationis Dominice anno
M°. C°. L. III°. Pontificatus vero domni Anastasii pape. IIII. Anno primo.
1 – Mundia
est pour Monzia, La Monzie-Saint-Martin, Dordogne.
Charte X
Privilegium Alexandri pape – 1167, 12 mai
Ce privilège reprend dans des termes
similaires à la charte précédente, les différentes possessions de l’abbaye.
Alexander
episcopus, servus servorum Dei, dilectis in Christo filiabus Agneti abbatisse
monasterii Beate Marie, quod in suburbio Xanctonensis civitatis situm est,
ejusque sororibus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis, in
perpetuum. Cum omnium ecclesiarum attentam curam et sollicitudinem ex injuncto
nobis officio gerere debeamus, de illis tamen nos oportet attencius esse
sollicitos, que ad jus beati Petri specialius pertinere noscuntur, et de
apostolice sedis protectione ampliori devotione confidunt. Quapropter, dilecte
in Domino filie, predecessorum nostrorum felicis memorie Innocentii, Eugenii et
Anastasii Romanorum pontificum vestigiis inherentes, vestris justis
postulationihus clementer annuimus, et beate Dei genitricis semperque Virginis
Marie monasterium, in quo divino mancipate estis obsequio, sub beati Petri et
nostra protectione suscipimus, et presentis scripti privilegio communimus.
Statuentes, ut quascumque possessiones, quecumque bona idem monasterium
inpresentiarum juste et canonice possidet, aut in futurum concessione pontificum,
largitione regum vet principum, oblacione fidelium, seu aliis justis modis,
prestante Domino, poteritis adipisci, firma vobis et his que post vos
successerint, et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus exprimenda
vocabulis : In pago Xanctonensi, ecclesiam videlicet que dicitur beati Petri de
Pontolabio, cum omni terra, que circumquaque distenditur, usque ad locum qui
dicitur Faia de Botirauth, ecclesiam de Burli, ecclesiam Sancti Sulpicii,
ecclesiam de Valenza, ecclesiam de Novella, cum hominîbus, terris, terrathgiis
et pertinentiis suis, ecclesiam Sancti Johannis de Angulis, cum decima tocius
parrochie : In eodem pago, ecclesias Sancti Petri et Sancti Nazarii de Corma Regali, cum decimis et universa integritate et utilitate
ipsarum ecclesiarum et tocius parrochie, cum ecclesia de Islei, el ecclesîa
Sanete Marie de Cliza : Item in eodem pago Xanctonensi, ecclesiam Sancti
Saturnini, cum terra que dicitur Maremnia, ecclesiam de Ga, ecclesiam de Sales,
ecclesiam Sancti Justi, cum hominibus et possessionibus parrochiarum, decima
terre Hugonis de Doe et omnibus aliis pertinentiis suis, duas ecclesîas de Broa
: In insula quoque Oleronis, ecclesiam Sancti Dionisii de Gapcirone, et decimam
omnium rofiarum cervorum cervarumque, que in ipsa insula capte fuerint, et
omnia alia tam decimas quam redccimationes, census, molendina, salinas,
ubicumque el quecumque fuerint, ad segristaniam altaris pertinentia: Ecclesiam
sancti Juliani, cum omnibus pertinentiis suis: Terram de Magovilla : Molendinum
de Forest : Terram Sancti Palladii, piscationes, prata, census, predia, feoda,
molendina, calefactionem ad furnos de boscho de Autao, et omnia alia in urbe
Xanctonensi vel pago ad monasterium vestrum pertinentia : Item de silva
que vocatur Bacones, de omnibus arboribus quecumque fuerint necessaria, ad
vestras domos scilicet hedificandas vel restaurandas, ad cupas, ad dolia, ad
vallum, ad naves, ad furnos calefaciendos, et ad omnia vobis necessaria : Item
salinas quas possidetis apud Sanctum Anianum : In Pictavensi pago, villam que
dicitur Vix, cum ecclesia et omnibus pertinenciis suis: In Petragoricensi
episcopatu, villam que dicitur Monzonia, cum ecclesia el sepultura, et omnibus
pertinenciis suis : In Andegavensi episcopatu, villam que dicitur Monpolin, cum
ecclesia et hominibus, terris et omnibus pertinenciis suis. Libertates quoque
et immunitates, et quecumque a comite Gaufrido Pictavensi, vel a Lodovico rege
Francorum, vel ab Alienorde Willelmi Pictavensis comitis filia, vel ab Aelith
sorore sua eidem monasterio racionabiliter data vel concessa, et scriptis suis
firmata esse noscuntur, vobis auctoritatc apostolica confirmamus; ut videlicet
nec rex ipse, neo prefata Alienordis et Aelith, nec prepositi, nec famuli, nec
forestarii, nec ministeriales eorum, nec ullus homo ibi cavaugadam, nec
exercitum, nec arbergamentum, questam, talleatam, aut procurationem, de
homicidio, de furto, de raptu , de incendio vigeriam, aut consuetudinem aliquam
ulterius habeant. Obeunte vero te nunc ejasdem loci abbatissa, vel tuarum
qualibet succedentium, nulla ibi qualibet subreptionis astutia vel violentia
preponatur, set quam sorores communi assensu, vel pars consilii saniorîs
secundum Dei timorem et beati Benedicti regulam de eodem claustro, vel si
necesse fuerit, de alio providerint eligendam. Ad hec adjicientes prohibemus,
ne pro Xanctonensis parrochie interdictione vel excommunicatione locus vester a
divinis interdicatur officiis ; ita tamen ut qui excommunicati vel interdicti
fuerint, nullatenus admittantur, set clausis januis,
non pulsatis tintinnabulis, demissa voce onmipotenti Deo servitia persolvetis. Decernimus ergo ….
Ego
Alexander catholice ecclesie episcopus subscripsi.
EgoBernardus Portuensis et Sancte Rufine
episcopus subscripsi
Ego
Gualterius Albanensis episcopus subscripsi.
Ego
Cuonrardus Moguntinus archiep. et Sabinensis episcopus subscr.
Ego
Hubaldus presbiter cardinalis tit. S. Crucis in Iherusalem subscf.
Ego
Johannes presbiter cardinalis tit. Sancte Anastasie subsc.
Ego Boso
presbiter cardinalis Sancte Pudentiane tit. Pastoris subscr.
Ego Petrus
cardinalis presbiter tit. Sancti Laurentii in Damaso subsc.
Ego
Theodinus presbiter cardinalis Sancti Vitalis tit. Vestine snbs.
Ego
Iacinthus diaconus cardinalis Sancte Marie in Cosmydyn subs.
Ego Cinthus
diaconus cardinalis Sancti Adriani subs.
Ego
Mamfredus diaconus cardinalis S. Georgîi ad velum aureum subs.
Ego Hugo
diaconus cardinalis S. Eustachii juxta templum Agrippe subs.
Ego
Vitellus diacouus cardinalis Sanctorum Sergii et Bachi subsc.
Ego Petrus
diaconus cardinalis Sancte Marie in Aquiro subse.
Ego Iheranimus diaconus cardinalis Sancte
Marie nove subsc.
Datum Lat[erani], per manum Gerardi sancte Romane ecclesie
notarii. VI. Idus Maii. Indictione XV. Incarnationis dominice anno M°. C.
LX°VII. Pontificatus vero domni Alexandri pape III. anno VIII.
Charte XXI
Carta de Sancto Silvano Petragorice
provincie – 1079-1081
Quicumque fidelium, pro anime sue salute, basilicam
in cujuscumque sanctorum veneratione fundaverit,
vel fundate aliquam ejus possessionis partem gratanter impediverit, a remuneratore Christo procul dubio mercedem recepturus est
pro quibus se in terra pauperaverit. In hac ergo certissima fidei ratione, Petragorice dux civitatis, Dei gratia, nomine Boso,
cenobium in honore Beatissime Virginis Marie
et Sancti Silvani, pro delictis suis parentumque suorum, studuit graciosus fundare. Quo
pacto, ut in eodem, cum consilio suorum,
monachas constitueret, pace tranquilla diffinivit. Voluntate vero illas
benignissima, dum viveret, servavît. Deinde
ejus successor nec non et filius Aldebertus, prout potuit curare, curavit. Tercio namque supradicti filio regnante
Helia, casus, diabolo suadente, talis
incubuit, quatinus locum, quem ceteri constituerant, cum habitatoribus
dissipavit. Postea vero, ipsis proclamantibus cum populo, quas ejecerat, sanctimonialibus ecclesie Xanctonensi atque
abbatisse cum suis monachabus, pernimium
Deo auxiliante, religiosissimis, matre favente,
donavit, ac in perpetuum se in omni tenere
fidelitatem, remota occasione, promisit. Hoc ergo donum, istis videntibus, fecit: Leocretia, Garsendi
etAdela sanctimonialibus; et Gitberto scilicet, et Petro de Grepvilla, qui hoc
donum acceperunt; et Odo capellanus. qui ut ista scriberet interfuit; et
Oto, Bernardus Ugo, et Gaufredus [de] Sancto
Asterio, et Arnaudus Aramon, Helias Gaufredus,
et ceteri innumeribiles. Papa nostro
Gregorio apostolatus vice fungente, Philippo
rege regnante, Willelmo comite, episcopo nostro Bosone, Petragorice
civitatis Willelmo pontifice, archiepiscopo
Joscelino Burdegalensi, abbatissa Xanctonensi Arsendi Bruna, Deo
auxiliante qui vivit et regnat in secula. Amen.
Charte XXII.
Privilegium
Willelmi Petragoricensis Episcopi super ecclesia Sancti Silvani – 1131, 14
juin
Ego
Willelmus sedis Petragorice humilis episcopus, tam presentibus quam futuris
certum fieri volo, quod sicut ex relalione auctorizabilium et antiquarum
personarum, nec non tam ex munîmine scripturarum quam ex probatione testium
deprehendi, quod Willelmus, qui quartus ante me urbis Petragorice episcopatum
regebat, concedentibus ac laudantibus Goscelino Burdigalensi archiepiscopo,
Amato Oleronensi episcopo ac sancte Sedis legato , Bosone Xanctonensi,
Isemberto Pictavensi, Aimaro Engolismensi episcopis, dono et concessu Bosonis
Petragoricensis comitis, ac filii sui Audeberti, ecclesiam Sancti Silvani cum
appendiciis suis ecclesie Beatissime Marie Xanctonensi, et Arsendi abbatisse
ejusdem loci donavit, perpetuoque habendam concessit, subali scilicet ratione,
ut abbatissa Xanctonensis ibi sanctimoniales Christo et ejus genitrici assidue
famulaturas poneret. Hanc vero ecclesiam
abbatîsse et sanctimoniales Xanctonenses firma et tranquilla pace per longa
temporum spacia usque ad tempus Willelmi Petragoricensis comitis possederunt :
qui Willelmus, diaboli instinctu, monachis Sancti Marcialis Lemovicensis
ecclesie prefatam Sancti Silvani ecclesiam pro mille solidis vendidit, et
insuper, ad augmentum nequitie sue, armata manu ecclesiam ingressus, ancillas
Christi inde violenter expulit, et dcspicabiliter pedites Xanctonas venire coegit.
Pro hac igitur expulsione tam injusta clamaverunt ad me abbatissa Sibilla et
sanctimoniales postulantes, ut tantam injustitiam converterem in judicium. Unde
capituli nostri consilio, dedimus et diem et locum abbati Sancti Martialis
Amblardo et abbatisse Sibille, Petragorice ante nos agendi. Assignata autem die
presentavit se ante nos abbatissa, cum non minima clericorum religiosorumque
virorum caterva, abbati respondere preparata, et facere quod utrique
adjudicarem : set abbas prorsus venire renuit, nec responsales pro se
delegavit, nec monachi qui in ecclesia morabantur, quibus ego ipse huic cause
maxime interesse injunxeram, se mihi presentaverunt; sed venditis omnibus
ecclesie redditibus, et que vendere non poterant in vadimonio positis, noctu
fugientes, domum et ecclesiam cunctis bonis privatam reliquerunt. Proinde
habito consilio cum venerabilibus personis tam clericalis quam monastici
ordinis, quas ad hoc judicium. tractandum convocaveram ; quia abbas et monachi ex toto defecerant, adjudicavit ecclesia Petragoricensis et ego, religiosorum
consilio, investituram ecclesie Sancti
Silvani abbatisse Sibille et sanctimontalibus : et ego ipse cum eis perrexi, et eeclesiam deinceps habendam tradidi. Factum est autem hoc, anno incarnati Verbi M° C° XXXI°.
Epacta XX. Indictio VIIII. Concurr.
III. Regl. I. Ex nostra parte, videntibus Robberto capellano nostro, domno Helia Musca viro religioso, Stephano
de Brea, Helia Apurail milite,
pluribusque aliis; ex parte vero abbatisse, Beraudo Xanctonensi thesaurario,
Petro Bruns Xanctonensi archipresbitero, Pipino clerico Xanctonensi, sanctimonialibus autem Agnete, Aremburgi,
Augarde. Data Petragorice, XVIII kl. Julii, per manum Robberti cancellarii nostri.
Charte XXIII.
De recuperatione ecclesie Santi Silvani
(1131)
Longa discordia inter
monachas ecclesie Sancto Marie Xanctonensis et monachos Sancti Marcialis fuerat
pro ecclesia Sancti Silvanî, quam ipsi monachi monachabus violenter auferebant.
Domnus itaque Willelmus Petragoricensis
episcopus, in cujus parrochia ipsa ecclesia est, et cui monache sepe clamorem faciebant, cum nullo modo posset abbatem
trahere ad justiciam, precepit
abbatisse Sibille et monachabus, ut investituram ecclesie sue haberent,
quoquomodo possent. Audiens vero Helias Talairandus, qui princeps erat terre illius, ubi ipsa ecclesia est, quod
monachi judicium subterfugerent, et contra Dei justiciam ecclesiam
supradictam occupassent, precepit abbatisse
et monachabus, ut suam reciperent ecclesiam. Ex precepto denique dominorum, Willelmi episcopi
videlicet et Helie principis terre, intraverunt monache in ecclesiam suam, et nullo ibi monachorum reperto, ecclesiam invenerunt vacuam et bonis suis expoliatam. Tamen per Dei graciam restituta est ipsa
ecclesia ad jus ecclesie Beate Marie, sicut antiquitus fuerat. Postea
domnus Helios sepe dictus princeps terre ipsius, donum quod pater suus et alii comites antecessores sui ecclesie
Beate Marie fecerant, concessit, et
propria manu subscribendo confirmivit, ipse et uxor sua + Philippa + in manu domne Agnetis monache, istis videntibus : S. Helie Talair[andi]. S.
comitisse Philippe uxoris sue.
Testes sunt ex parte
comitis, Arnaldus Willelmus, Willelmus Gaufredus, Raimundus Arnaldus, Audebertus prepositus, Helias
Apuralius, et alii
plures, et Constantinus Cabrol vicarius ejusdem ville : ex parte abbatisse, domna Agnes, domna Aziria, Ema,
et Willelmus de Pino, Aimarus capellanus Sancte Marie, Rainerius, Willelmus Ricardi, et multi alii.
Hec autem
facta sunt anno Incarnationis Domini M° C°
XXXI°. Luna XVIII, regnante Ludovico rege Francorum, Willelmo duce
Aquitanorum, Rudello comite in Petragorico, et Helia Talairando nepote sue,
Willelmo Petragoricensi episcopo. Aimarus scriba, et sancte ecclesie Beate
Marie capellanus, de supradictis visis et auditis hanc cartam composuit, et
siguo crucis eam munivii. +
Charte XXIV.
Carta de compositione inter monacos Sancti
Martialis Lemovicensis et moniales Beate Marie Xanctonensis (1148 – 28 juillet)
Ego Albertus,
Dei gratia ecclesîe Beati Marcialis Lemovicensis abbas, et universum ejusdem
ecclesie capitulum, omnibus tam presentibus quam per succedentia tempora post
futuris. Notum fieri volumus controversiam, que inter nos et ecclesiam Beate
Marie Xanctonensis diucius agitata fuerat super ecclesia Sancti Silvani, que in
Petragoricensi pago sita esse dinoscitur, in presentia et in manu venerabilis patris
domni Gaufridi Burdegalensis archiepiscopi, cui domnus papa Eugenius causam
eandem ad diffiniendum commiserat, apud Carofum, in modum pacis et concordie
sic terminatam fuisse. Convenit siquidem inter nos ad invicem, ut pro eo quod hec
querela nostra in perpetuum sopiretur, nec reclamandi locum super hoc amplius
haberemus, predicte ecclesie Beate Marie Xanctonensis moniales ecclesie nostre
annuatim, in festivitate sancte Marie de Assumptione, legitimi marcam argenti
persolverent, et de cetero supradictam ecclesiam Sancti Silvani cum omnibus
pertinenciis suis in pace possiderent. Est etiam hinc inde complacitum, ut
predicta marca argenti priori de Montandra singulis annis redderetur. Nichilominus
quoque fuit in pacto, ut et nos munimenta, que inde habebamus, jam dicto domno
archiepiscopo redderemus, ne in posterum super eodem questio oriri posset. Nos
igitur hanc concordiam, sicut in manu sepe dicti archiepiscopi sub testimonio
multorum facta fuit, et sigillato ipsius scripto confirmata, communi assensu
ratam habentes, perpetuis temporibus inviolabiliter
conservandam concessimus, et ad munimentum et stabilitatem rei, presentem
cartulam inde fecimus, et sigillo nostro illam subterfirmavimus propriis
manibus, ego Albertus abbas, et
qui suhnotati sunt de fratribus nostrîs, subscribentes. Actum hoc atque fîrmatum apud Lemovicas, in
capitulo nostro, Dominice Incarnationis anno Millesimo centesimo XL° VIII°. V.
Kl. Augusti, Epacta XXVIII, Indictione decima, Romano pontifice domno Eugenio
tercio, Ludovico rege Francorum et duce Aquitanorum, Bernardo Xanctonensi,
Raimundo Petragoricensi episcopis, qui cum sepe dicto domno archiepiscopo apud
Carofum huic concordie interfuerunt, et sigillis suis approbantes
corroboraverunt. Hujus autem concessionis nostre testes fuere Umberga priorissa
ejusdem loci, et Aleaidis de Corma, Agnes Morella, magister Rainaudus,
Willelmus Arnaudi, Bernardus, magister Arnardus, Willelmus de Pinu, Ramnulfus.
Ego Albertus
abbas Sancti Marcialis subscripsi. +
Ego Ramnulfus prior Lemovicensis +
subscripsi.
Ego Stephanus monachus subscripsi. +
Charte XXV.
Privilegium Gaufridi Burdegalensis
archiepiscopi de eodem (1147 – 9 février)
Gaufridus,
Dei gratia Burdegalensis archiepiscopus, universis ecclesie Dei fidelibus tam
presentibus quam futuris in perpetuum. Omnis actio eo magis rata haberi et in
sui stabililate conservari debet, si racionabili scripto commendata,
legitimarum personarum testimonio et auctoritate
fulciatur. Proinde notum fieri volumus inter ecclesiam Beati Marcialis
Lemovicensis, et ecclesiam Beate Marie Xanctonensis, gravem diu extitisse
controversiaui super ecclesia Sancti Silvani, que in pago Petragoricensi sita
esse dinoscitur. Requirebant enim monachi Beati Marcialis eandem ecclesiam
Sancti Silvani a monialibus Beate Marie que eam possidebant, dicentes illam sui
juris esse, allegantes etiam quod in possessione ejusdem ecclesie diu
steterant, quodque per violenciam laicorum inde fuerant expulsi, et ad
munimentum sue partis, autentica scripta Romanorum pontificum beate recordacionis
Gelasii et Calixti, cum plurimis rationum assercionibus, producentes, ejusdem
ecclesie investituram sibi repetebant. Moniales vero e contra dicebant sepe
dictam ecclesiam Sancti Silvani, ex donatione Petragoricorum episcoporum et
concessione dominorum terre illius, de jure sue proprietatis esse, seque diu
possedisse et adhuc possidere. Adjicientes quoque eosdem monachos Beati
Marcialis revera olim per violentiam in hanc suam possessionem intrasse, sed
canonico judicio bone memorie Willelmi Petragoricensis episcopi inde expulsos
fuisse, sibique ab alio Willelmo ejusdem sedis episcopo eandem ccclnsiam restitutam, et super his omnibus non
solum plurimorum sufficientiam testium se habere asserebant, sed et scriptis
Romanorum pontificum et Petragoricensium episcoporum partem suam tuerî
nitebantur. Querela vero ista diu ventilata ad aures usque domni pape Eugenii
pervenit. Qui nimirum per apostolica nobis scripta
mandavit, ut utraque parte ante nostram evocata presentiam, rationes hinc inde
diligenter audiremus, et causam ipsam diffiniremus, precipiens quoque, ut quod
a. pobis exicdc statulum foret, ab utraque parte irrefragabiliter observaretur.
Ex mandato itaque domni Pape, die a nobis apud Carrofum super hoc assignata, cum
utraque pars ante nos se presentasse tandem divina cooperante gratia, studio
et sollicitudine sapientum et discretorum virorum qui aderant, amico fine
concordie eadem controversia terminata est in hunc modum. Convenit siquidem inter
illos, ut pro eo quod eadem querela in perpetuum sopiretur, nec amplius
reclamandi locum super eodem monachi Sancti Marcialis haberent, immo si quid
juris ibi habere videbantur, totum pro pace inter utramque ecclesiam de cetera
firmiter observanda finirent, predicte moniales, que possidebant, eisdem monachis
annuatim, in festivitate beate Marie de Assumptione, legitimi marcam argenti
persolverent, et ipse sepo dictam ecclesiam Sancti Silvani cum omnibus pertinenciis
suis deinceps in pace haberent et possiderent. Fuit etiam in pacto, ut monachi Sancti
Marcialis munimenta, que inde habebant, nobis redderent, ne in posterum super
his questio oriri posset, quodque ab utriusque ecclesie capitulis modus hic
concordie vicissim scripto confirmaretur. Neque pretermittendum duximus, quia
hinc inde complacitum fuit, ut priori de Montandra predicta marca argenti
singulis annis redderetur. Sic ergo prefate ecclesie Sancti Marcialis abbas
Àlbertus, pro se et pro ecclesia sua, et supra memorate ecclesie Beate Marie
abbatissa Agnes, itidem pro se et pro ecclesia sua, hoc observandum et inconcusse
tenendum in manu nostra firmaverunt. Nos itaque, ne in posterum ulla debeat hoc
refragatione violari, ulla voleat rerum mutacione turbari, per presentem
paginam hoc idem memorie decrevimus commendandum, et eandem paginam sigilli
nostri munimine firmari fecimus, manu propria subscribentes. Set et quia,
presentibus venerabilibus fratribus nostris Bernardo Xanctonensi et Raimundo
Petragoricensi episcopis, hoc factum fuit, ad majus sic firmate concordie
munimentum, rogatu nostro et precibus utriusque partis, iidem episcopi
approbantes subscripserunt, et sigillis suis eandem cartam corroboraverunt.
Actum hoc atque firmatum Carrofi, videntibus et audientibus prefatis episcopis
; et Fulcaldo Carrofiensi, et Petro Sancti Augustini, et Fulcone Bone Vallensi
abbatibus ; Emeneio quoque Bituricensi, et Laurentio Pictaviensi decanis,
magistro Arnaudo, et Calone Pictaviensibus; Petro de Nanclaro, et Willelmo
Jordani Petragoricensibus archidiaconis, multisque aliis religiosis et honestis
personis, tam clericis quam laicis. Anno ab Incarnatione Domini M°. C°. XL
VII°. V. Idus Februarii, Epacta XXVIII,
Indictione X, Romano pontifice domno Eugeuio III. Ludovico rege Francorum et
duce Aquitanorum, episcopatus vero nostri anno XII.
Ego Gaufridus Burdegalensis archiepiscopus concessi, firmavi
et subscripsi.
Ego Raimundus
Petragoricensis episcopus interfui, approbavi et subsc.
Ego Bernardus
Xanctonensis episcopus interfui, approbavi et subscripsi.
Charte XXVI.
De acquisitionibus domne Aleaidis in
Petragorico (avant 1124)
Sciendum est,
quod ego A[leais], postquam habui obedientiam Sancti Silvani Petragorice,
acquisivi ibi ista. Willelmus episcopus de Auba Rocha, dedit Sancte Marie
Xanctonis et Sancto Silvano capellam de Gardona; quod concessit Ebrardus de Gardona
pro anima uxoris sue, et Aimericus de Castro Novo. Iterum concessit hoc, pro
anima patris et matris sue generisque sui, tali pacto, quod quando filius
Martini de Cumbis esset sacerdos, haberet capellaniam de dominabus. Hujus rei
testes sunt, Audebertus comes, Oto de Brageirach, Seguinus de Gardona,
Stephanus Iterius, Helias sacerdos, Reginaudus vicarius, Adelaidis monacha, et
Sibilla, et multi alii.
Charte XXVII.
Privilegium domni Henrici regis anglorum
(après 1154)
Henricus rex
Anglorum, et dux Normannorum et Aquitanorum, et comes Andegavorum, episcopo
Xanctonensi, et baronibus, et ministris, et omnibus fidelibus suis
Xancton[ensibus], salutem. Sciatis me concessisse et dedisse, et presenti caria
confirmasse, Deo et ecclesie Sancte Marie de Xanctonis, et monialibus ibidem
Deo servientibus in perpetuam helemosinam decimam de Brolio Sancti Supplicii,
et decimam ortorum de Lillea. et decimam furni, et ecclesiam de Lillea. Et
preterea non recipiam aliquem hominem de omnibus hominibus monialium amodo in
herbergamentum de I.illea : nec volo, quod de castro meo de Lillea amodo eis,
vel hominibus, vel rebus suis aliquod malum vel dampnum eveniat, vel aliqua
injuria, vel molestia, vel contumelia fiat,Quare volo et firmiter precipio,
quod predicta ecclesia et sanctimoniales hec predicta habeant et teneant bene
et in pace, libere, quiete, integre et honorifice. Testibus cancellario Hugone
de Cleers, Erveo panetario, Hugone preposito Xancton[ensi], et Johanne
preposito de Holerone, apud Pictavim.
Charte CXXXI.
Carta de donis que fecerunt barones et
domine Sancto Silvano, et de Acquisitione Aleaidis de Montauser (vers
1100-1130)
Petronilla de Levinach dedit
Sancte Marie Sanctonis et Sancto Silvano lo Guet et terram suam ; et
reddit unum porcum ad Nathale, et unum multonem in Maio, et duas concas de
civada, et unam de frumento, et decam et octo nummos in Augusto, et questam.
Giraudus Audebertus et Stephanus Bruno dederunt Sancte Marie et Sancto
Silvano servationes quas habebant in vineis de Druleth, unde habemus XXX. panes
et XXX. sexteria vini; et habuerunt XXVII. solidos caritatis. Hujus rei testes
sunt Helias Sacerdos, et Reginaudus Vîcarius, et Raimundus Sacerdos. Aquam de
Blanzach concesserunt Sancte Marie et Sancto Silvano Helias prepositus et
Audebertus frater ejus, cum ciroteca; et ego Adelaïdis dedi eis decem solidos.
Hujus rei testes sunt Helias Sacerdos, et Artus, et Giraudus Escorron. Hoc
donum concesserunt Grimoardus de Brageirac, et Stephana soror ejus, et Ugo prepositus;
quod custavit mihi Aleaidi VIII. solidos. Pro hac eadem aqua dedi Bernardo de
Chamsecret X. solidos, et Raimundo Oton X. solidos, et unum camsil; quod
custavit X. solidos. Hujus rei testes sunt egomet Aleaidis, et Giraudus Aimericus,
et Helias Sacerdos. In hac aqua emit domina Aleaidis duos molendinos, qui
custaverunt IIIIor libras. De vineis Arnaudi Helie et Giraudi
Negrer, ad Ferroriam, adquisivit domina Aleaidis decimam; quod custavit XIIII.
solidos; hoc pacto, quod si aliquis de progenie eorum auferret istam decimam,
redderet XIIII. solidos. Girberga, que vocabatur Orvenz, dedit Sancte Marie et
Sancto Silvano unum mas de Moscola, unde exit quartus. Hujus rei testes sunt
Aleaidis de Montauser, et Seguinus de Gardona, et Helias Sacerdos. Helias de
Clarenz dedit Sancte Marie et Sancto Silvano medietatem quarti de Artigis, et unum
porcum, et quatuor panes, et duo sexteria vini ; et hoc custavit XIIII. solidos.
Hujus rei testes sunt Petrus Guinardus, et Helias Sacerdos, et Radulfus de
Montelz.
Charte CXXXII.
Item de donatione Audeberti petragorici
consulis, et Willelmi Talarandi (21 septembre 1104-1117)
XI. kl.
Octob. Sancti Mathei Aposloli. Aldebertus consul Pelragoricus, et Willelmus
Talairandus consul Petragoricus, dederunt terram, quam suus pater donaverat
Sancte Marie et Sancto Silvano, et domina Garsenda donaverat Sancte Marie Sanctonensi,
et abbatisse, et congregationi, et adcrementa, que Helias consul Petragoricus
fecit, silvas, et aquas, et plana, presentibus testibus de Petragorica civitate
Arnal. Bernart Dugat, Peire Bos, Helias Prestre de la Monzia, Peire de la Cumpra,
Raimun Porcheir prestre, Giral Galfre, Reinal Vegeir, Raimolf de Montels,
Rainalt Ebrart, Giral Lcmozin ; in potestate et presentia domine Gemme, et
domine Marie, el domine Gisle, et domine Alentrudis, et domine Garsende de Peireguis.
Et ille fecerunt karitatem
ducentos solidos ad comitem, et triginta
ad comitissam.
S. + Aldeberti. S. + Willelmi.
Charte CXXXIII.
Item de Sancto Silvano (1086 - 1104)
Helias
prepositus de Brageirac, et Audebertus frater ejus, dederunt Deo et Sancte
Marie, Sanctoque Silvano, in manu domine Aleaiz de Montauser, cum ganto ipsius,
aquam Dordonie, tantum quantum tenet bordaria Grimoardi Ebrardi ;
scilicet, aquam et ripam cursumque aque, ad faciendam passeriam, et duos
molendinos in dominico : et si ibi possent esse plus molendina, dominatio
sit dominabus Sancti Silvani. Et pro hoc domina Alaiz dedit eis decem solidos,
et beneficium Sancte Marie Sanctonensis, et Sancti Silvani. Et de hac re sunt
testes domina Sibilla, et domine Odierna atque Florentina, et Artus, atque
Helias sacerdos, et Geraldus Descorro. Et hoc donum atque hanc affirmationem
concessit et dedit Grimoardus Ebrardus, atque Ugo prepositus, cum corrigia, in
manu domine Aleaiz. Deo et Sancte Marie, et Sancto Silvano, nec non dominabus
ipsius loci, non pro lucro quod inde habuissent, sed pro animabus eorum atque
animabus parentum suorum. Et domina Aleaiz de hoc misit testimonium Ebrardum
contra Ugonem, et Ugonem contra Ebrardum : et Giraldus Discorro adhuc
testis est.
Charte CXXXIV.
Item (Vers
1100 - 1130)
Stepbanus
Bruno et Geraldus Audebertus dimiserunt Deo et Sancte Marie, Sanctoque Silvano
totum quod tenebant in clausum vinearum del Druilet; et domina Aleaiz de Montauseir
dedit illis tantum quod valebat, viginti quinque solidos. Testes qui viderunt
et audierunt : Sibilla et Odierna moniales, atque Helias presbiter, et
Bernardus sacerdos, Geraudus Gaufridus, Petrus Escoler, et Geraudus Descorro.
Charte CXXXV.
Item
Geraudus Johannes dimisit Deo et Sancte Marie, Sanctoque Silvano totum
quod tenebat in bordaria de Senau, in manu Othonis et uxoris ejus Florentie :
et domina Aleaiz dedit ei in karitate unam tonnam et duos solidos : et de hac
re testis est Geraldus Gaufridus.
Charte CXXXVI.
Item
Arnaldus
Helias et uxor sua, et Stephanus Negrer, et frater ejus Geraldus dederunt Deo
et Sancte Marie, Sanctoque Silvano, in manu domne Aleaiz de Montauser, cum
poma, decimam de vineis suis, quas habent apud Ferrearias : et domina Aleaiz
dedit illis quatordecim solidos nummorum, tali pacto et conventione, ut si aliquis ex parentibus suis in vila
eorum, vel post mortem illorum,
decimam illam vi arripere voluerit, pro hac re excommunicatus, XIIII°. solidos nummorum Sancto Silvano reddat.
Charte CXXXVII.
Item
Ebrardus Bort
dedii Deo et Sancte Marie, Sanctoque Silvano unum masum de terra, qui est ad
Montem Faiar, pro anima sua : et exeunt duodecim denarii, et quartum de terra.
Qui a loco abstulerit, maledictus sit,
Charte CXXXVIII.
Item (Avant 1131)
Guibberga,
que vocabatur Orvenz, dedit Deo et Sancte Marie Sanctoque Silvano, pro anima
sua, unum masum de terra in villa que vocatur Moscola, in alodio; et concessit
frator ejus Seguinus, et Ademarus filius ejus : et exeunt duodecim denarii, et ad Nativitatem Domini unum
panem et sex failas, et quartum terre : in presentia Aleaiz de Montauser. Qui a
loco abstulerit, anatema sit, Amen.
Charte CXXXIX.
Carta de donatione ecclesie Sancti Silvani
(1104 – 1117)
Narrat hec
carta, quod Willelmus Petragorice urbis episcopus* dedit Deo et Sancte Marie
Sanctonensi, atque Sancto Silvano, cum digito suo, ecclesiam Sancte Fidis
de Castro de Gardona, vidente et audiente Audeberto comite*, atque Othone, et
Iterio de Salas, et Helia presbitero. Et postea Ebrardus et Aimericus avunculus
suus dederunt et affirmaverunt hoc donum Deo et Sancte Marie, atque Sancto
Silvano, secundum laicos, pro anima patris et matris, et Ebrardus pro uxore
sua, et pro tali convenientia, ut si filius Martini de las Cumbas, aut aliusde
illorum progenie, esset presbiter, quod habuisset capellaniam de dominabus,
sicut alius presbiter extraneus. Hoc donum fuit factum in presentia Aleaiz de
Montauser et nobilis Sibille. Testes qui viderunt et audierunt : Audebertus
cornes, et Seguinus, atque Iterius, et Stephanus frater suus, et Raimundus de
Rezac, et Helias presbiter, atque Raimundus presbiter, et Seguinus presbiter
de Vinea Tailada, et alii plures. Et qui a loco voluerit auferre, auferat illi
Deus partem de regno celesti, et cum Dathan et Abiron, et cum Juda traditore
habeat mansionem sine fine in secula seculorum. Amen.
* Guillaume II d'Auberoche,
évêque de Périgueux en 1101 et 1124.
* Aldebert II, comte de
Périgord en 1101, mort avant 1117, (Art
de Vérifier les Dates, p. 713. Edition de 1770).
Charte CXL.
De donis Ausende que fecit Sancto Silvano
(1010. – Décembre)
Continet lex
Romana, ut si quis vir, aut femina, de rerum suarum facundia, pro suarum
resolutione culparum, vel cujuscumque anime parentum, omnium Factori Deo,
sanctaque Dei cenobio, sive consanguineis aut externis, dare voluerit, utatur
in omnibus liberam potestatem faciendi. Quamobrem ego, in Dei nomine, peccatrix
Auscenda tractavi in memetipsa, timens incidere in dampnatione eterna, dare
Christo Domino, et Sancte Marie cenobio, quin etiam Sancto Silvano, qui est
situs in comitatu Petragorico, filieque mee Eldeardi que est in monachico
habitu constituta, pro anima mea et anima patris mei et matris mee Deudane, nec
non sponsi mei Iterii, et pro anima filii mei Rotberti, et Jordani, et Einardi
fratrumque meorum, Rainardi abbatis, et Bosoni clerici, et Einardi et Jordani
laicis (sic), et nepotum meorum
Jordani et Rotberti, et aliorum, alaudum meum sive hereditatem quam dedit mihi
pater meus et mater mea in die nuptiarum mearum, dono ego, et trado et concedo
Domino Deo et Sancte semper virgini Marie Dei genitrici, et filie mee
Aldeardi, in tali pacto et tenore, ut supranominata filia mea que est in
religione monachili habita ordinata, dum ejus anima intra corporis perstiterit
claustra, habeat hanc hereditatem faciendi potestatem que voluerit omnia, nulla
contradicente persona. Quando vero ejus dies venerit extrema, similiter
ordinet hanc hereditatem nepta mea, aut Olgardis, aut una ex nostra persona in
hoc ordine constituta. Nullo vero tempore non exeat de poteslate nostre parentele.
Est autem ipsa terra, quam jam supra nominavi, in pago Lemovicino, in
commendativo parentum nostrorum de Castello Cabanensi, in villa que antea vocabatur
Mons Caprarius. Sed ego mutavi nomen illius Alasvernias (a las Vernias). Et habet septem masios
totos integros, cum omnibus hedificiis que in eis sunt, et quinque borderias.
Hoc ipsum vero totum dono Beate virgini Marie, et filie mee Aldeardi sic,
quomodo suprascriptum est, ut pius Dominus, qui suo nutu regit omnia , dignetur
dimittere peccata nostra, et post seculi hujus excursum poli concedere regna.
Ipsam vero terram et ipsas vineas, et ipsos masos, et ea que Gaufredus habet de
me in fevum, si filia mea Eldeardis vult ei relinquere, teneat. Si autem
presumpserit extra ejus voluntatem aliquid tenere, aut disrumpere, aut ipse,
aut ulla persona, ullus contumax, aut superbus arrogans, aut consanguineus,
propinquus, aut externus, dives aut pauper, magnus aut parvus, servus aut
liber, in primis iram Dei incurrat, et Beate Marie semper virginis, et
beatissimi Petri apostolorum principis, cui Dominus pastor piissimus dedit
potestatem ligandi atque solvendi, religet eum cum diabolo et angelis ejus in abyssum,
ut crucientur ibi in secula seculorum. Lucerna ejus extinguatur in sempiternum, in tenebris maneat ; inimicum generis humani diabolum
custodem et dominatorem habeat. Maledictus sit ambulans et stans, maledictus
sit sedens et jacens, maledictus sit manducans et bibens, esuriens et sitiens.
Auferat ab eo Dominus omne quod bonum est. Famem et sitim, gladium et
pestilentiam mittat in eum Dominus; scabiem et pruriginem, et desinterium
ventris mittat in eum Dominus. Maledicat cum Deus Pater, confundat eum Dei
Filius, contribulet eum virtus Spiritus sancti. Maledicat eum sancta Maria cum
choro virginum, sanctus Michael cum choris angelorum ; maledicant eum cherubin
et seraphin, patriarche, et prophete ;
maledicant eum sancti legis doctores, apostoli omnes ; maledicant eum viginti
quatuor seniores, et sancti innocentes; maledicant eum sancti martyres, et
sancti confessores, et virgines, et continentes, et omnis creatura Dei. A
liminibus sancte Dei ecclesie extraneus sit: cum Juda traditore et cum Datan et
Abiron equalem dampnationem accipiat. Qui taliter presumpserit, ut supradictum
est, apprehendant eum omnes maledictiones iste, et omnis creatura que est in
celo, et in terra, sive subtus terram, sive in mari, sive in abysso, sive in
inferno, sive in omnibus locis, et maledicant et confundant illum. Amen. Fiat. Facta donatione ista mense Decembrio,
anno XV, regnante Robberto rege.
S. + Ascendane,
que hanc cartam donationis fecit, et manu propria firmavit, et nobilibus viris
affirmare rogavit. S. + Segoini
archiepiscopi* . S. + Grimoardi
episcopi**. S. + Isoli episcopi***.
S. + Jordani. S. Robberti. S. + Gaufredi. S. + Giraldi abbatis. S. + Willelmi
Vicarii. S. + Bompar Raimundi. S. + Senioris Raimbaldi. S. + Ymberti Abo. S. + Ainardi filii Jordani. S. + Bos
Jordani. S. + Gingoni et fratrum
suorum. S. + Jordani. S. + Iterii.
S. + Siguini clerici. S. + Focaldi.
S. + Abo Petroni. S. + Raimundi et Fratrum suorum. S. + Lamberti.
ITA FUIT FIRMATUM : QUI MUTAVERIT ANATEMA SIT
* Seguin, archevêque de
Bordeaux, élu en 1010, mort avant 1022.
** Grimoard, évêque
d’Angoulême, de 992 à 1018, frère d'Islon évêque de Saintes
*** Islon, évêque de Saintes,
de 999 à 1031.
Charte CXLI.
Carta de quodam masso terre quem Hersendis
abbatissa comparavit ab Helia consule (1079 – 1099)
Quoniam
videtur idoneum scriptis tradere quorumlibet ecclesiis beneficia collata suarum
possessionum, propter occasum mortalium, ego Hersindis, Dei gratia abbatissa,
cum meis omnibus filiabus, Deo et sancte Marie mecum famulantibus, sic volumus
reduci ad memoriam donum quod fecit Helias comes Petragoricensis Deo et Sancte
Marie, et Sancto Silvano, scilicet massum terre quod dicitur Froterii, juxta
castellum de Brageirach, pro eo tamen ipsi comiti datis sexcentis solidis. Hoc autem donum posuit super altare
Sancte Marie, cum corrigia, nodo suo facto in ipsa. Istis videntibus
testibus, Othone scilicet de Brageirach, et Guidone de Moisedane, et Giraldo
Raginaldo, et Ugone preposito.
Charte CXLIII.
Carta de donis Rosemberge monache.
Ego
Rosemberga monacha, tractans de salute anime mee, Dei amore ac spe
retributionis eterne, ut me pius Dominus
in die ultima magni judicii de periculo
gehenne ignis liberare dignetur, dono ad locum Sancte Marie Xanctonensis ecclesie
duos masos meos, qui sunt in villa, que vocatur Alchanet, masum videlicet
Willelmi, et masum Enjauberti : et hoc totum integrum jam dicta loco concedo,
et manibus trado ad habendum, possidendum, ad omnia quecumque facere voluerint
monache Sancte Marie. Hii duo homines pro duobus masis debent duos solidos, et
duos porcos, et duos arietes, et quatuor altilia, et quatuor anseres, et unum
receptum ad septem milites. Si quis istud tollere voluerit, iram Dei incurrat,
et cum Juda traditore in inferno sine fine permaneat. Amen.
Charte CXLIV.
De consuetudinibus Sancti Silvani de
Peiragorch.
P. Datenac
dedit Sancte Marie et Sancto Silvano XII. nummos in terra G. Raisse ultra
Aissoa. G. de Naisso dedit pro anima sua XII. d. Deo et Sancte Marie, et Sancto
Silvano, istis videntibus : El. El. de Naisso, Arnal. W., Ema soror ejus, quoa
debet reddere W. de Vilota, in Assumptione vel in Nativitate sancte Marie.
Ajena mater Iterii Stephani dedit Deo et Sancte Marie Sanctoque Silvano X. et
VIII. nummos, in terra de Ribanac. Bernardus Belabarba debet reddere in Nativitate
Domini, Alasmarias. Testes sunt P. Seguis, G. Ildebertus sacerdos. S. Grimoardi
dedit in terra de Caissac, pro anima Helie fratris sui, consilio nepotum suorum
de Rosilo XII. n. (nummos?) : et eo tempore Ymberga priorissa existebat. Almos,
conjux Arnaldi Aramundi, dedit Deo et Sancte Marie Sanctoque Silvano, in terra
de Lagamanela, istis videntibus, duos solidos. Ar. de Naiso, G. de Naiso, El.
de Naiso, S. Grimoardi sacerdos, Amaneo. Senegons, conjux P. de Maorens, et
filii ejus, dedit pro anima sua, in maso Fissonenc XII. nummos per omnia tempora
in festo sancti Frontonis. G. de Naisso dedit pro anima sua XII. nummos, istis
videntibus, A. G. El. de Naisso, R. Arnal Dugat, quos reddere debent G. monacus,
G. Martinus, et eorum subsequaces, in Nativitate Sancte Marie. G. Vicarius
dedit pro se et pro fratribus suis. El. W. Raimundus Deo et Sancte Marie
Sanctoque Silvano, in terra que est juxta cimiterium, super Dordoniam, unum
sextarium de quacumque segete erit in terra omni tempore, preter miloca, e mil,
e paniz : si de istis tribus terra culta fuerit, sextarium tritici vel fabbe
reddat ad lumen altaris. Hujus rei testes sunt magister Arnaudus, E. de Rosilo,
et frater ejus, R. R. de Lalanda, E. Porquer, El. de Lavaore, Ema de Lagrava,
et filii ejus. Stephanus, Ramnolfus, dederunt quartum in duas sextairadas
eminada, de la terra de Buc de Lagrava. R. Vicarius, dedit pro anima sua, umam
eminadam de terra quam habebat in manso Bruneto pel meniar Restolenc.
Charte CXLV.
Item de consuetudinibus.
+ Signum
Willelmi de Colturas, qui dedit Deo et Beate Marie,
et Sancto Silvano medietatem de las gaches de vineis de Drulez, pro
redemptione anime sue, et patris sui, et matris, in alodo. Set tamen quatuor
solidos habuit karitatis. Hujus rei testes sunt Hugo, qui tunc prior erat, et
hoc fecit, et Ramnulfus presbiter, qui consanguineus erat, cujus consilio factum
fuit, et Radulfus de Montilz, et Petrus de Maurencs, et plurimi alii.
Charte CXLVI.
De sepultura.
Petrus
Arnaldus dedit pro sepultura sua duas denairadas de vineis in alodo, Deo et
Beate Marie et Sancto Silvano : et hee vinee sunt Alscamps. Et hoc donum fuit
factum consilio Helie presbiteri de Lamonzia et Rainaldi Vicarii, et Petri de
Lacompra, et nonnulli alii.
Charte CXLVII.
De consuetudinibus Sancti Silvani de
Petragorico.
Sciendum est omnibus, quatinus hee
consuetudines, sicuti hic scribuntur, in unoquoque anno ad Nathale, priorisse
Sancti Silvani redduntur.
Li Mas
Reginaldi Vicarii unum porcum, et VIII°
panes, et quatuor sextaria vini, et quatuor gallos, et quatuor sextaria
ad Nathale, et unam gallinam ad Quadragesimam, et XII. nummos ad Ramos
Palmarum, et XII. nummos ad sanctam Mariam Augusti. Elias presbiter reddit similiter,
et sic omnes alii, et parum plus, videlicet unum agnum, et XII. faces, et unam
tragenam. Li mas Bordat reddit plus quam omnes alli. IIII° panes,
duos gallos, IIII° caupones [sic). Li
mas Froterenc ad Osanna, XII. nummos, et ad Sanctam Mariam Septembris, XII.
similiter, ad ipsammet feativitatem duos porcos vel duos solidos, et traginam,
et agnum, et gallinam. La Borderia Giraudi de Naiso XX°. nummos, et quartum
sagene de Naiso, decimam de piscibus. La Borderia Gavela sex nummos, ad Ramos Palmarum, et sex ad festa Sancte
Marie, et unum porcum ad Nathale, et duo sextaria civade, et VI faces, et duos
gallos, et unam gallinam, ad Quadragesimam. E la tenesa Boter XII. nummos. E la
Borderia Segui Andreu VI nummos, et unum porcum, et IIII° panes, et II°
sextaria vini. Et Sazia unum porcum, ad festum Sancte Marie, IIII°. panes, et
duo sextaria vini, ad Nathale Domini, unum porcum, et quatuor panes, et duo
sextaria vini, Stephanus Martinus ad Nathale Domini, unum porcum et quatuor
panes. Raginaldus Folquerius ad festum Omnium Sanclorum, unum porcum et quatuor
panes, et duo sexteria vini. Giraldus Bernardus unum porcum et quatuor panes,
et duo sexteria vini. Ad festum sancti Michaelis, Gaumars de las Lescas similiter.
La terra des Semau, lo quart de vineis totis, XII. nummos, ad festum Sancte
Marie. La terra Raimunt Iter. VIII. nummos. Gaumars del Bosc, XII nummos. Gintarz
in minutas terciam partem de uno porco. La terra Guillelmi de Gardona, quartum,
et XII. nummos. La terra Senegundis, ad festum Sancte Marie prime, decem
nummos, ad Navitatem Sancte Marie tres, ad Osanna duos. La terra de Rusel,
VIII. nummos et quartum. Petrus de Biron, unum modium vini. Raba, quatuor nummos.
Pelafiga, XII. sextaria vini. Petrus sacerdos de la Compra, et Ragimundus frater
suus, pro anima patris sui, et pro semetipsis, dederunt Sancte Marie decimam
de sagena sua.
Charte CXLVIII.
De decima quam dedit Maria de Bugazu cum
suis filiis pro filia. (1134 – 1174)
Maria de
Bugasu, atque filii sui Willelmus et Fulcherius, dederunt decimam istam,
scilicet mediam partem parrochie Sancti Petri de Costores, cum filia sua
Austria : homines vero illi, scilicet Petrus Garsie, et Arnaudus frater ejus, qui hoc idem jure hereditario habere
videbantur, totum penitus Deo et Beate Marie, in manu abbatisse Agnetis,
dimiserunt. Hujus rei testes sunt Willelmus Arnaudi, et Aimericus, et Willelmus
de Pinu, et Stephanus Porcherius, et Stephanus de Rosilon, clerici: et ex domicabus, domina Hymberga et
domina G. et domina Antonia, et alii quam plures.
Charte CXLIX.
Notum sit
cunctis mortalibus tam presentibus quam futuris, quod Grimoardus Datenach dedit
Deo et Beate Marie et Sancto Silvano tres sextarios de terra, ultra rivulum qui
vocatur Laissoa, propter animam uxoris sue. In quam terram querelam habuit
Guarsias, et Audearz uxor sua, et Sardinia mater uxoris. Igitur Ugo, qui tunc
prior erat, dedit illis tres sexterios sigilis, et querelam, quam in terram
habebant, Deo et Beate Marie, et Sancto Silvano ex integro postea reliquerunt.
Testes sunt ipse prior et Rainaldus Vicarius, et Radulfus Mil. (Miles?)
Charte CL.
(Vers 1131 - 1142)
Notum sit
cunctis mortalibus tam presentibus quam futuris, quod Guarsias Vicarius
reliquit Deo et Beate Marie Sanctoque Silvano lo Casal quod est juxta
cimiterium, super aquam scilicet, tali pacto ut darentur ei XX. solidi. Quod
peractum fuit, vidente Girberto, et Helia presbitero, et Bernardo de Camsecret.
Charte CLI.
Mansus del
Toront debet in Nathale Domini unum porcum et XII. panes, et quatuor sextarios
vini, et quatuor capones, et VI. gallos, et XII. fales vel solmam ligni, et
unam trainam; et ad Quadragesimam, unum agnum, et unam gallinam; et ad Ramos
Palmarum XII. nummos moltonodie; et in Assumptione Sancte Marie XII. denarios;
sed duodecimus denarius rustico redditur, propter quatuor capones superius
scriptos, quos debet in Nathale Domini ; et IIII° sextarios avene canatie,
usque in Nathale Domini. Item
debet quartum in garba, et decimam. Hoc totum debent portare, excepto decimam.
Item debet opera manuum et espleitum per totum.
Charte CLII.
Item.
Mansus
Porchairenes debet unum porcum, VIII°. panes, et quatuor sextaria vini, et
quatuor gallos, XII. faillas, et unam salmadam ligni, vel trainam unam, et
quatuor sextarios avene canazge. Hoc totum debet ad Nathale Domini. Ad Quadragesimam unum agnum, et unam
gallinam. In Ramis Palmarum XII denarios moltonatgie. In Assumptione
Sancte Marie XII. denarios oblias. Debet quartum et decimam in garbam. Et hoc
totum debent apportare, excepta decima. Item debet opera manuum et espleit,
videlicet de cauls, de pors, de naps, de fromatges, de ovis, et de fabis, et ut
breviter dicam, de omnibus bonis que habet. Debet expletum, debet etiam Vque.
solidos de captament, et justiciam, et introitum et exitum.
Charte CLX.
Giraldus de Naiso, consilio filiorum
suorum, dedit Deo et Beate Marie, et Beato Silvano, pro redemptione anime sue,
la bordaria quam tenebat tunc Giralt Duranz, juxta ecclesiam de Prionriu. Debet quartum, quod quartum debet in
area recipere nuncius Sancte Marie, qui etiam habet convivium in rustico,
tribus hominibus. In Nativitate sancte Marie, debet XXti. d.;
debet espleit, et manducare debet dare loci hujus domine, si contigevit ire
prope illuc, vicissim. Ipse rusticus apportat quartum.
Charte CLXI.
(Après 1104 ?)
Senegundis*
monacha, mater Giraldi de Tenach, et Grimoardi, dedit Deo et Beate Marie, et
Sancto Silvano, pro redemptione anime sue, quandam terram que est in parrochia
Sancti Victoris, que debet in Nativitate sancte Marie XIIIcim. d.
et unam mealam, id est, minutam. Gaufredus Tindarelz balles reddidit has
oblationes. Debet quartum.
Ebrardus Borz
miles, consilio Helie Lecabarda filii sui, et Aine filie sue, dedit Deo et Beate
Marie, et Sancto Silvano quendam mansum qui vocatur cognomine de Monfaiart, pro
redemptione anime sue. Debet in Ramis Palmarum VI. d. et alios VI. d. in
Translatione sancti Stephani. Quartum debet.
* Voyez Charte CLXXX.
Charte CLXII.
(Après 1079.)
Amelia comes,
et Audebertus cornes*, et Aina comptissa dederunt Deo et Beate Marie, et Sancto
Silvano vinaas Alasferreras, alias in dominio, et de aliis decimam. Postea
Arnaldus Alquers, et Gaubertus Helias, et frater ejus Arnaldus, et Stephanus
Negrers habebant querelam de his vineis, et pro redemptione animarum suarum,
obmiserunt Deo et Beate Marie hujus loci, et Sancto Silvano, quicquid juste vel
injuste requirebant; et pro hac gurpitione habuerunt quatuordecim solidos. Et hanc gurpitionem cum uno pomo
fecerunt, quod postea in refectorio manducatum fuit.
* Probablement Aldebert I, fils d’Hélie II (Art de
Verif. les Dates)
Charte CLXIII.
(1117 – 1146 ?)
Helios comes*
dedit Deo, et Beate Marie, et Sancto Silvano, pro redemptione anime sue,
quandam silvam que vocatur Boonz, in alodo. Et ista silva durat et tenet a
silva Giralz Supplize usque ad sïlvam Ramnulfi de Rofinac, et ex alia parte
tenet et durat, a silva Giraldi de Naiso et Arnaldi Bernart usque ad boscum Otonis,
ad locum qui vocatur a Ventre de Dona. Testes hujus rei : Otto miles, Arnaldus
Aramunz, Helias presbiter, Guibbertus, et multi alii. In isto vero bosco dederunt Beate Marie XII. d.
in festivitate ejusdem. Dederunt igitur Gauzmari maisnile pro d. XII.
* Probablement Hélie IV dit Rudel, comte de 1117 à 1146
(Art de vérif. les Dates)
Charte CLXIV.
(1117 – 1146 ?)
Helias
Ramnulfus dedit Deo, et Beate Marie, et Sancto Silvano, pro redemptione anime
sue, consilio Helie comitis, de quo habebat quandam silvam , que vocatur
similiter Boon, subtus aliam superius silvam. Hoc donum viderunt et audierumt
Otto miles, Helias presbiter, et Guibbertus et multi alii. Hoc boscum tenet et
durat a silva Grimoardi de las Ferreiras usque in silvam Ottonis et Raimundi
Ugonis, et usque ad silvam Grimoardi Datenac et Bertrandi. Postea hoc donum
auctorizaverunt filii ejus, Otto videlicet
et Helias Ramnulfus, Deo et Beate Marie, et Sancto Silvano servitoribus suis.
De quo bosco dederunt quandam partem cuidam rustico Bernardo Umberto, omnique
ejus generationi, tali conventu, ut uno quoque anno prandium redderet ad
festivitatem sancti Michaelis. Prandium est uno porco, et IIIIor
panibus, et tres emines de vino ; sed tamen rusticus negat unum panem. De
possessione Gauzmari de las Leschas unum porcum et IIIIor panes, et
tres eminas vini in festivitate Sancti Martini. Insuper et totum expletum.
Charte CLXV.
(1117 – 1146 ?)
Helias de
Clarenz dedit Deo, et Beate Marie, atque Sancto Silvano, pro sepultura sua,
filiis suis, Helia scilicet de Clarenz atque Willelmo Helie, nec non fratre suo
Petro Guinardi consentientibus, medietatem illius terre quam habebant apud Boon
juxta possessionem supradicti Gauzmari. Debet autem hec terra in Nathali Domini
duos porcos, quorum unus minor est. Cum minori vero debentur quator panes, sed cum majori sex, cum uno
quoque autem duo sexteria vini. Cumque vero in uno anno minor porcus
servitoribus Sancti Silvani redditur, in subsequenti major eisdem servitoribus
persolvitur, et minor cognatis Helie. De quarto autem medietas supradicte
ecclesie ab eodem Helia data est.
Charte CLXVI.
(avant 1131 ?)
Girberga
cognomine Norves (Orvenz), soror Seguini de Gardona et Ebrardi Espanol, dedit,
pro sepultura sua, Deo et Beate Marie, atque Sancto Silvano unum mansum qui
dicitur Ricardecs, et est in parrochia Sancti Martini de Moscola. Hoc donum
concesserunt tres filii predicte mulieris, Ademarus videlicet de Mozent, de
Bonafos, et Aimiricus, et Seguinus de Gardona, adhuc vivus, et frater ejusdem
mulieris. Debet autem hec terra quartum et expletum, et ubliam, sex nummos in
Ramis Palmarum, et sex in festivitate sancti Juliani, atque in Nathali Domini
unum panem, unde satis sit tribus glotonibus, et XII faces.
Charte CLXVII.
(vers 1117 ?)
Guillelmus de
Gardona dedit Deo et Beate Marie, atque Sancto Silvano, pro filia sua Vierna nomine, fracturas terre, quarum una est juxtu
viam que dicitur Fizonencha, altera vero juxta Boscat, tercia quidem juxta
rivulum qui dicitur Aisoa. Debet autem hec terra quartum et ubliam XII. d. in
Nativitate beate Marie. Dedit etiam boscum quod est juxta vineas del Drulet.
Petrus de Biron dedit ubliam unum modium vini per escolazos pro bosco del
Drulet Beate Marie atque Sancto Silvano, et servitoribus eorum.
Charte CLXVIII.
(vers 1100 - 1130 ?)
Grimoardus de Atenac dedit, pro sepultura
uxoris sue Aideline nomine, medietatem de Boscat, et burdariam Rudelli, et alio
loco juxta viam qua itur a Gardona, tres sextarias terre, que debent quartum. Predicta autem burdaria Rudelli debet
quartum et ubliam sex denarios in secundo anno in festivitate sancte Marie. Hoc
donum concesserunt et confirnaverunt Otto et uxor ejus Florencia nomine, filia
supradicti Grimoardi.
Charte CLXIX.
(1117 - 1146)
Audenos,
filia Ebrardi de Gardona, uxor Raimundi Desticac, facta sanctimonialis, dedit
et concessit Beate Marie atque Sancto Silvano, consilio Rudelli comitis, unum
mansum apud Pomporn, quem dederat ei pater suus in dote. Debet autem hec terra
quartum, et expletum, et ubliam tres solidos in Assumptione sancte Marie, et
XII. d. pro moltone in Ramis Palmarum.
Charte CLXX.
(1117 – 1146 ?)
Aimericus de
Castello Novo, filius Ebrardi de Gardona, dedit, pro sepultura sua, Beate Marie
atque Sancto Silvano XII. d. in manso
quodam apud Sanctum Saturninum, quem tenebat tunc temporis Bernardus de Ponto.
Hoc donum concessit Fulcherius de Gardona, nepos predicti Aimerici.
Charte CLXXI.
Raimundus
Grossant dedit, pro sepultura sua, Beate Marie atque Sancto Silvano quartum in
alodio suo, quod est juxta pratum Sancte Marie. In hoc autem alodio Martinus Amblardi, cognatus
predicti Raimundi, fecit postea domum et aream suam, atque pro quarto
slabilivit reddere XV. d. ublie. in beati Martini
festivitate.
Charte CLXXII.
Rainaldus Marfecert dedit, pro
sepultura sua, Beate Marie atque Sancto Silvano duas sextarias terre in dominio
Alperer, juxta rivulum qui dicitur Aisoa. Hoc donum concessorunt el
conflrmaverunt Helias et Iterius filii supradicti Rainaldi.
Charte CLXXIII.
Amaneus
Loripes dedit, pro sepultura sua, Beate Marie atque Sancto Silvano quartum de
duabus sextariis terre que sunt juxta rivulum qui dicitur Ausoa.
Charte CLXXIV.
Aimiricus Arnardi
et Ebrardus frater ejus dederunt et concesserunt, pro sepultura cujusdam
cognati sui nomine Ademari, Beate Marie atque Sancto Silvano quartum de una
sextaria terre que sub via est, que ducit ad Ausoa.
Charte CLXXV.
Guillelmus
Seguini dedit, pro sepultura
sua, Beate Marie atque Sancto Silvano in dominio unam corrigiam alodii, que est
inter vinetum et viam de Montels, et quartum unius burdarie; Conreencha, que
est in parrochia Sancte Marie de Rolas. Hoc donum concessit et confirmavit
Petrus Seguini, frater supradicti Willelmi.
Charte CLXXVI.
(Après
1079.)
Aina
Petragoricensis comitissa, et Helias comes et Aldebertus* filii ejus, dederunt
Beate Marie atque Sancto Silvano in dominio terram que dicitur Aldrulet, in qua
modo sunt vinee, juxta quas vineas est quedam burdaria, de eodem dono, que nunc
dicitur Rabencha. Debet autem burdaria quartum et expletum, et ubliam XII.
nurnmos in Nathali Domini et quatuor in festivitate beate Marie. De acaptamento
autem duos solidos.
* Prabablement Hélie III et Aldebert I. (Art
de Vérifier les Dates.)
Charte CLXXVII.
Bernardus
Umberti dedit Beate Marie atque Sancto Silvano quartum de duabus sextariis
terre que est juxta fluvium Alsoa, sub ulmo. Mater Giraldi Aldeberti de Pomporn
et Stephani Brunonis dedit Beate Marie atque Sancto Silvano quartum de una sextaria
terre que continetur in fevo Giraldi Sulpizi, quod est alperec de Crotac.
Charte CLXXVIII.
Bertrandus de
Atenac dedit Beate Marie atque Sancto Silvano boriam de Savaren in dominio, cum
jugo boum, atque simul cum bubulco. Bernardus Pibot dedit Beate Marie atque
Sancto Silvano quartum de duabus sextariis terre que est juxta viam qua itur
Agardona.
Charte CLXXIX.
Giraldus
Apuralt dedit Beate Marie atque Sancto Silvano, pro sepultura uxoris sue nomine
Alia, et pro anima sua, duas burdarias que sunt Aruisel. Debent autem quartum
et ubliam, unaqueque octo d. in Assumptione sancte Marie. Hoc autem donum concesserunt
et confirmaverunt filii sui, Giraldus videlicet acnomine Guallart, et Helias,
et Willelmus, atque Amaneus.
Charte CLXXX.
(1086-1104.)
Donum quod
fecit Beate Marie atque Sancto Silvano domnus Rainaldus Petragoricencis
episcopus de quadam ecclesia que dicitur de Couturas, consilio Stephani de
Labrea ejusdem ecclesie archipresbiteri. Hoc quoque donum concesserunt et
confirmaverunt Drogo de Podio Acuto, Entregot, Senegundis de Gardona.
Charte CLXXXI.
(Vers
1131)
Notum sit
omnibus hominibus tam presentibus quam futuris, quoniam Petragoricenses
comites, Helias et Boso frater ejus* dederunt Beate Marie atque Sancto Silvano
quicquid possidebant vel habebant sive in villa sive in parrochia Sancti
Silvani, absque omni retinaculo. Post rnultum vero temporis Aldebertus**
supradictorum consulum heres posuit in eadem villa violenter et illicite, atque
absque majorum suorum licentia, vicarium suum, Constantinum nomine. Hoc autem
mortuo absque virili prole, Garsias duxit ejus uxorem, licentia illorum qui
tunc temporis regebant ecclesiam, tali tamen pacto, ut, mortua uxore, recederet
ab heredilate, immo a violenti predatione. Mortua autem uxore, violator
promissi, non relinquens hereditatem, ut promiserat, duxit et aliam nomine Emmam,
de qua natus est Rainaldus acnomine Vicarius. Mortua
autem Emma, duxit iterum aliam nomine Sluphaniam, de qua natus est Stephanus de
Rosilo. Adhuc vero vivente predicto Garsia, Helias*** comes dominus ejus,
filius Aldeberti predicti, memor anime sue atque parentum suorum, emendavit quod
pater ejus commisit. Concessit itaque, et concedendo prohibuit, ne ejus
successores in predicta villa
vicarium haberent. Quod concessit, tenuit dum vixit. Predictus vero Garsias reliquit
atque dimisit vicariara potestatem, quam diu illicite possederat, acceptis
sexaginta solidis ab ejusdem ecclesie rectoribus. Hec autem dimissio et concessio
facta est, teste Ottone atque Helia sacerdote, et Gitberto, atque Richels, a
domino Helia supradicto comite et a vicario noraiBe Garsia, eodem die super
sacrosanctum altare.
* Fils de Boson I, dit le Vieux, comte de la Marche,
Hélie I, fut comte de Périgord (969-986), Boson II, comte de la Basse-Marche
(995-1006), et Aldebert I, leur frère, comte de la Haute-Marche (986-995). (Art
de Vérifier les Dates).
** Probablement Aldebert II, fils d’Hélie III, comte de
Périgord (1104) (Ibid.)
*** Hélie IV, fils d’Aldebert II, comte de Périgord
(1117-1146) (Ibid.)
Charte CLXXXII.
Girbertus
Delbuc dedit Beate Marie atque Sancto Silvano quartum de duabus sextariis terre
que est sub terra Campanensium.
Charte CLXXXIII.
(Vers 1117 ?)
Austria,
mater Seguini de Gardona et Ebrardi Espanol, dedit, pro sepultura sua, Beate
Marie atque Sancto Silvano tertiam partem unius burdarie que dicitur de Mouro,
et est in parrochia Sancti Aviti de Mouro. Reliquas vero duas partes dedit
eidem ecclesie Ugo de Laborda, frater predicte Austrie. Hec autem burdaria
debet quartum et expletum. Hoc autem concesserunt et confirmaverunt Siguinus de
Gardona et Ebrardus Espanol, filii ejusdem Austrie.
Charte CLXXXIV.
(Vers 1117 ?)
Audenus, uxor
Raimundi de Agenno, dedit, pro sepultura sua, Beate Marie atque Sancto Silvano
quartam partem quarti et sex denarios ublie in vigilia Natalis Domini, in manso
qui dicitur de Bonimunt, et est in parrochia Sancti Aviti de Mouro. Hoc donum
concesserunt et confirmaverunt Iterius do Gardona et Stephanus Iterii, nepotes
ejus, atque Aina filia ipsius.
Charte CLXXXV.
(Vers 1117 ?)
Siguinus de Gardona,
et Ebrardus Espanol, atque Audeardis soror eorum, dederunt, pro sepultura sua,
Beate Marie atque Sancto Silvano unam burdariam que dicitur de Prat Lequo.
Debet autem hec burdaria quartum et expletum. Hoc autem donum concesserunt et
conflrmaverunt Willelmus atque Petrus, filii Seguini, atque Fulcho filius
Ebrardi, atque Willelmus de Lobercat filius Aldeardis.
Charte CLXXXVI.
(Vers 1117 ?)
Grimoardus da
Gardooa dedit, pro sepultura sua, Beate Marie atque Sancto Silvano unam burdariam
terre, que est Abugazo. Debet hec terra quartum et acabtamentum XII. denarios et
medietatem nucum que sunt in eadem terra.
Charte CLXXXVII.
Grimoardus de
Atenac dedit Beate Marie atque Sancto Silvano, pro redemptione peccatorum
suorum, unam burdariam que dicitur de Senau, et est in parrochia Sancte Marie de
Rezac. Debet autem hec terra quartum, et convivium de uno porco. Hoc autem
donum concesserunt et confirmaverunt Otto et uxor ejus Florentia filia
supradicti Grimoardi.
Charte CLXXXVIII.
Cono dedit,
pro sepultura sua, Beate Marie atque Sancto Silvano
unam burdariam que dicitur de Podio Mauro. Debet autem hec burdaria quartum et
expletum. Hoc donum concessit et confirmavit Ebrardus de Gardona et Grimoardus
de Atenac.
Charte CLXXXIX.
Grimoardus
Seguini dedit, pro sepultura sua, Beate Marie atque Sancto Silvano duas
dennriatas vinee, in monte de Salsinac, prope Ulmum, in dominio. Hoc donum concessit el confirmavit Petrus Grimoardi filius
ejus, atque Siguinus de Salsinac, nepos ipsius Grimoardi.
Charte CXC.
Raimundus
Fizabous, filius Petri de Clarenz, dedit, pro sepultura sua, Beate Marie atque
Sancto Silvano duos denariatas vinee in monte de Salsinac, prope supradictas
duas. Hoc donum concessit et conflrmavit Petrus de Clarenz, pater prefati
Raimundi, atque Helias de Clarenz et Petrus Guinarz, fatres ipsius Raimundi.
Charte CXCI.
Raimundus
Iterii dedit, pro sepultura sua. Beate Marie atque Sancto Silvano dimidium
mansum in parrochia Sancte Marie de Rezach, et dicitur mansus Botariguent.
Debet autem hec terra quartum, et octo nummos ublie, in vigilia Natalis Domini.
Hoc donum fecit et concessit Aiena uxor ejus, et Theobaldus frater predicte Aiene,
atque Iterius de Gardona et Stephanus Iterii, filii Raimundi et Aiene.
Charte CXCII.
(Avant 1117)
Donum quod
fecit Beate Marie atque Sancto Silvano domnus Ebrardus de Gardona de capella
Gardone, pro anima sua et pro anima avi sui, qui combusserat eclesiam Sancte
Marie et Sancti Sylvani una cum tota villa. Hoc autem donum factum est,
audientibus Ottone Aimirico de Castello Novo, Helia Apural, Seguino de Gardona,
Arnaldo Manzo, Raimundo de Rezac, Helia de la Monzia, Rainaldo Vicario. Hoc
vcro donum concessit et confirmavit domnus Willelmus Petragoricensis episcopus,
consilio Iterii de Salas ejusdem ecclesie archidiachoni, atque consilio Stephani
de Labrea ipsius ecclesie archipresbiteri.
Charte CXCIII.
Donum quod fecit
Beate Marie atque Sancto Silvano Petronilla de Levinac, pro anima sua et pro
sepultura filie sue Mirmundis, VIto idus Januarii, de una burdaria
que est Amalaromet, audiente Raimundo de Pompera, et Willelmo Maio, Helia de la
Monzia, Rainaldo Vicario. Debet autem hec burdaria duos porcos, unum estivalem,
et alium in Natali Domini, et unum arietem in Maio, unum sextarium frumenti, et
duos avene, expletum et servicium.
Charte CXCIV.
Bernardus de
Camsccret, et Raimundus Otto frater ejus, et Galberga mater eorum, dederunt
Beate Marie atque Sancto Silvano, pro anima sua, et pro sepultura Willelmi
fratris sui, unam burdariam de Fraus, que nunc vocatur Auguarencha, audiente
Arnaldo Grimoardi, et Rainaldo Vicario. Debet autem hec burdaria quartum, et
ubliam, tres denarios in Assumptione beate Marie.
Charte CXCV.
Geraldus de
Aneiso dedit Beate Marie atque Sancto Silvano decimam piscium qui caperentur
cum scavis vel retibus apud Aneiso.
Charte CXCVI.
Grimoardus
Ebrardi, atque Helias prepositus, et Aldebertus atque Ugo, Fratres Helie,
dederunt Beate Marie atque Sancto Silvano decimam piscium qui caperentur cum
scavis vel retibus apud Blanziacum, consilio Herculis faimuli sui, atque Helie
de Lamonzia, et Helie Bardonis.
Charte CXCVII.
Boria de
Savarent debet duos solidos de acaptamento, et quartum, et duos solidos in
festivitate beati Andree, et duos solidos in feria secunda Pasche. Sunt in eadem boria quator sextarie
de fevo, pro quo debetur scandela in festivitate sancti Silvani.
Charte CXCVIII.
(1104 – 1117)
Aleaidis de
Montauser dedit Rainaldo Vicario quandam domum retro ecclesiam tali conventu,
ut in eadem domo nil aliud ageret nisi panem et vinum, et ea que in cellaria
mittuntur, mitteret. Non enim volebant habitatores hujus loci ut ibi, nisi pro
necessitate guerre, ille solummodo ibi dormiret. Et hec domus est de quator
stadiis in longitudinem, et de duobus et dimidio in latutidine. Testes hujus
conventi sunt isti : domina Sibilla, et Vierna, Helias presbiter,
Raimundus presbiter, Petrus Escolers, qui tunc cellarius erat, et multi alii.
Charte CXCIX.
Icterius de
Gardona dedit Deo et Beate Marie, atque Sancto Silvano, pro sepultura sua,
Laburdariam Ugonenca in alodo. Et hoc donum fuit factum consilio cujusdam
domine que vocatur Nanada, et consilio Arnaldi Giraldi de la Monzia. Et hec
burdaria est in parrochia Sancti Petri Deuraut.
Charte CC.
(Vers 1117)
Contigit quod
Bernardus prepositus Palnati in pignus (daret ?) medietatem del mas Brunet
Rainaldo Vicario, in quo nichil preter vicariam habebat. Quod pignus Petrus
prior Sancti Silvani solvit et reddidit. Post hanc solutionem orta est seditio
inter Constantinum et monachos de Lafazenda istius pigni. Qui Constantinus
tenebat tunc filios in ballia Rainaldi Vicarii, propter quos querebat istam
fazendam, de qua factum fuit judicium ante prepositum Palnatensem. Quod
judicium fecit Helias Talairanz, et Willelmus Estranz, et Otto de Brajerac, et
Gaifiers, et Aldebertus prepositus, et multi alii, judicio qurum atque consilio
curpivit istam Fazendam preposito et monachis ejus. Postea Helias Talairans
rogavit prepositum, et hoc magnis precibus, quatinus sineret Constantino,
quamdiu teneret istam balliam, quartam partem mansi Pictavinensi, cum censu et
servicio mansi.
Charte CCI.
Stephanus
Gunters acaptavit de Petro Senoret monacho Sancti Marcialis de Paunac terram
quam dedit Sancte Marie et Sancto Silvano mater Helie de Naiso. Debet autem pro hac terra ubliam sex
denarios, in Ramis Palmarum. Est quoque hec terra apud Tenac. Petrus
Ramuns escasas de Moncuc debet loquar (lo quart?) de la vinea Sancto Silvano et
ubliam sex denarios in Ramis Palmarum, Stephano de Rosilo teste, et multis
aliis.