Les éditions du Foedera, Conventiones, Litterae et cujuscunque generis Acta Publica inter reges Angliae et alios quosvis imperatores, reges, &c., ab. A.D. 1101 ad nostra usque tempora habita aut tractata de Rymer ne comportent pas d’index (sauf l’édition de la Hague qui a un index thématique) et sont par conséquent difficilement maniables pour rechercher les actes concernant une province, un comté, un lieu ou un personnage particulier, à moins de lire in extenso les 20 volumes.

 

Thomas Duffus Hardy a proposé un ouvrage en trois volumes, Syllabus in English, of the documents relating to England and other kingdoms contained in the collection known as Rymer’s Foedera, pour faciliter l’utilisation du Foedera. Il donne un résumé des divers actes, ainsi qu’une table onomastique. Il distingue les références données dans les différentes éditions du Foedera de Rymer:

 

  • l’édition originale de Rymer de 17 volumes (1704-1713), complétée par les 3 volumes de Sanderson (1715-1735) ou ses éditions contemporaines (Holmes, 1727-1729, et 1739).
  • l’édition de la Hague compressée en 10 volumes (1739-1745) reprenant les travaux de Rymer et Sanderson, et complétée par les travaux de Holmes.
  • l’édition commandée par le Public Record Office et confiée au Dr Clarke (1816-1830, puis 1869).

 

Ceci a permis de rechercher les références au Périgord dans l’ouvrage de Hardy, puis de remonter aux chartes publiées dans Foedera. Certaines chartes sont parfois présentées dans une édition et pas dans les autres. Nous n’avons pas pu disposer des différentes éditions, et, pour certains actes, nous ne disposons que du résumé donné en anglais par Thomas Duffus Hardy.

 

Les résumés en anglais extraits de Syllabus in English, of the documents relating to England and other kingdoms contained in the collection known as Rymer’s Foedera, by sir Thomas Duffus Hardy, deputy keeper of the Public Records. (1873-1885) sont donnés en gras en tête de chaque charte.

 Les références de la charte sont données sous une forme abrégée, permettant avec un peu de persévérance de retrouver la cotation actuelle. Par exemple:

 

Ann. 1312. An. 6. E. 2. Vasc. 5. E. 2. m.7

 

Siginifie que l’acte est de l’année 1312, 6ème année du règne d’Edouard II, série des Rôles Gascons, 5ème rôle du règne d’Edouard II, membrane 7.

 

 

 

 

 

 

 

 

Foedera, Conventiones, Literae,

Et cujuscunque generis Acta Publica,

inter

Reges Angliae, et alios quosvis

Imperatores, Reges, Pontifices, Principes, vel communitates,

ab Ineunte saeculo duodecimo, viz. ab Anno 1101.

ad nostra usque tempora, habita aut tractata.

 

Accurantibus

Thoma Rymer

 

 

 

 

1203, Nov. 27.

The K. requires the barons of Gascony and Périgord to hold themselves in readiness for military service. Morfarville.

Record edition, I. 89.

 

 

1259, May 20.

Treaty of peace between the K. of England and the K. of France. Westm.

Record edition, I. 383; Original edition, I. 675; The Hague edition, H I. p. ii 45.

Ann. D. 1259 An. 43 H. 3. Rot. Conventionum pacis 43. H. 3. m. 4.

 

Forma Pacis inter Henricum 3. Anglie Regem, & Lodovicum 9., Regem Francia.

 

Henricus, Dei gratia, Rex Angliae, Dominus Hiberniae, & Dux Aquitanniae notum facimus universis, tam praesentibus, quam futuris, quod nos, divina savente gratia, cum illustri Rege Franciae, consanguineo nostro karissimo, pacem firmavimus secundum sonnam, quae fuit hinc inde tractata; quam, sicut in Gallico scripta est, inferius annotati fecimus in haec verba.

 

C’est la forme de la Pais devisee entre les Rois de France & de Angleterre.

Li Rois de France donra al Roi de Angleterre tote la droiture, qe li Rois de France a, & tient en ces trois Eveschez, & es Citez, c’est a dire de Limoges, de Caturs, & de Pierregort, en fiez, & en demaines; sauf l’omage de ses Freres, se il aucune chose i tienent, d’ont il soient si home; & Sauve les choses, que li Rois de France ne peut metre hors de sa maine par lettres de lui, ou de ses Ancesseurs; les queles choses li Rois de France doit purchacier a bone foi vers cels qui ces choses tienent, que li Rois de Angleterre les ait dedens la Touzsaintz en un an, ou faire lui eschange avenable, al esgard de preudes homes, qui soient nomez d’une part & d’autre, le plus convenable, al profit de deus parties.

2. Et oncore li devantdit Rois de France donra al Rois de Angleterre la value de la tere de Agenois en deners chescun an, selonc ce qe ele sera prisee a droit value de tere par preudes homes, nomez d’une part & d’autre, & sera la paie fait al Temple, a Paris, chescun an, a la Quinzeine de l’Ascension la moite, e a la Quinzeine de la Touz Sainz l’autre.

Et, s’il avenoit qe la Tere eschaist de la Countesse Johanne de Poitiers au Roi de France, ou a ses heires, il seroit tenuz, ou se heires de rendre la au Roi de Angleterre, ou a ses heires;

Et rendue la tere, il seroit quites de la ferme; Et, s’ele venoit a autres qu’au Roi de France, & a ses heirs, il donroit au Roi de Angleterre le fie de Agenois, avec la ferme devantdite; Et, s ‘ele venoit en demaine al Roi de Angleterre, li Rois de France ne seroit pas tenuz a rendre cele ferme;

Et, se il estoit es garde par le Court le Roi de France, qe, por la tere de Agenois avoir, deust li Rois de Angleterre mettre, ou rendre aucuns deniers, par raison de gagiere, li Rois de France rendroit les deniers, ou li Rois de Angleterre tendroit, & auroit la ferme tant qu’il eust en ce qu’il auroit mis por cele gagiere.

3. Derechief, il sera enquis en bone foi, & de plaine, a la request le Roi de Angleterre, par prodes homes, a ce esleuz d’une part & d’autre, se la tere, que li Cuens de Poitiers tient en Caorsin de par sa fame, fu del Roi de Angleterre donee, ou baillee avec la tere Agenois par mariage, ou par gagiere, ou tot, ou partie a sa suer, qui fu mere le Conte Raym. de Tholos. dereinement

Et, s’il estoit trove qu’il eust ainsi este, & cele tere eschaoit al Roi de France, ou a ses heires, del deces la Contesse de Poitiers, il la donroit al Roi de Angleterre, ou a ses heires;

Et, se ele eschaoit a autre, & il iest trove par cele enqueste, tote vois, qe ele eust este ainsi donee ou baillee, come il dit dessus, apres le deces le Contesse de Poitiers, il donroit la fie au Roi de Angleterre, ou a ses heires, saufe l’omage de ses Freres, se il aucune chose i tenoient, tant come il vivroient.

4. Derechef, apres le deces del Contesse de Poitiers, li Roi de France, ou ses heires Rois de France, donra al Roi de Angleterre, ou a ses heires la tere, que li Cuens de Poitiers tient ores en Xancton Outre la Ryuere de Charente en fiez & en demaines qui soient outre la Charente, se ele eschaoit al Roi de France, ou a ses heires;

Et s’ele ne li eschaoit, il purchacera en bone maniere, par eschange, ou autrement que li Roi de Angleterre & ses heirs l’aient; ou li fera avenable eschange, a l’esgard de prodes homes, qui seront nomez d’une part & d’autre;

Et de ce, que li Rois de France donra al Roi de Angleterre, ou a ses heires, en fiez, ou en demaines, li Rois de Angleterre, & si heirs feront homage lige au Roi de France, & a ses heires Rois de France; Et ausi de Bordiaus, & de Baion, & de Gascoigne, & tote la tere, que il tient, de ca la mer de Angleterre, en fiez & en demaines; & des isles, s’aucune en ia que li Rois de Angleterre tiegne, qui soient de Roiaume de France, & tendra de lui com Pers de France et Dux d’Aquitaigne;

Et de totes ces choses devandites fera li Rois de Angleterre services avenables, jusque a tant que fuist trove quels services les choses devroient; & lors il seroit tenuz de faire les tiels, com il seroient trove de l’omage de la Conte de Bigorre, de Armeignac, & de Faianzac, soit ce que droit en sera.

5. Derechief li Roi de France donra al Roi de Angleterre ce, qe cinc cenz Chevalers devroient coster reisnablement a tenir deus anz a l’esgard de prodes homes, qui seront nome d’une part & d’autre; & ces deniers sera tenuz li Rois de France a paier a Paris al Temple, a sis paiez, pars deus anz, cest a saver,

A la quinzein de la Chandelor, qui vient procheinement, la primere paie, c’est a dire la sisieme partie;

Et a la quinzein de l’Ascension ensuant l’autre paie;

Et a la quinzeine de la Touz Seinz l’autre;

Et ausi des autres paies en l’an ensuant;

Et de ce donra li Rois de France ses lettres pendanz, & le Temple, ou l’ospital, ou ambedeus ensemble en plege;

Et li Rois d’Angleterre ne doit ces deniers despendre forsque e service Deu, ou de l’Eglise, ou al profit del Roiaume de Angleterre, & ce par la veue des prodes homes de la tere, esleuz par Roi de Angleterre, & par les hauz home de la tere.

6. Et par ceste pais fesant quitera li Rois de Angleterre & si diu fil al Roi de France, & a ses Successours, & a ses heires, & a ses freres, si le Rois de Angleterre, ou si Ancessiors aucune droiture ont, ou orent onqes en choses qe li Rois de France tiegne ou tenist onqes, ou si Ancesseors, ou si frere, c’est assavoir en la Duchee, & en tote la tere de Normandie, en la Conte & en tote la tere de Anju, de Toraine, & del Mayne, & en la Conte & en tote la tere de Poitiers, ou aillours en aucune part del Roiaume de France, & es Isles s’aucune en tienent li Rois de France, ou li frere, ou autre de us, & toz arrerages.

7. Et ausi quiteront li Roi de Angleterre, & si dui fil, a touz ceus, qui depar le Roi de France, ou de par ses Ancesseors, ou de ses Freres tienent aucune chose par don, par Eschange, ou par vente, ou par achat, ou par ascensement, ou en autre semblable manière, en la Duche & en tote le tere de Normandie, & en la Conte & en tote la tere de Anjou, & de Turaine, & del Maine, & en la Conte & en tote la tere de Poitiers, ou aillours, en aucune part el Roiaume de France, ou es Isles desusdites; sauve al Roi de Angleterre, & a ses heires, lur droiture es teres, d’ont il doit fere au Roi de France homage lige par ceste Pais, sicome il est desus devise; & sauf ce qe le Rois de Angleterre puisse demaunder sa droiture, se il la quide avoir en Agenois, & avoir la se la Court del Roi de France le Juge, a ausi de Catorsin.

8. Et donra li Rois de Angleterre au Roi de France les lettres, que on dit que il a del Roi Richard son frere, de quitance de totes ces choses par eschange que il en ont, se il puet ces letres trover ou avoir; &, sil ne les puet trover, ne avoir, il donroit ses lettres pendanz al Roi de France, & des Barons, & des Prelaz, & des prodes homes, qui i furent de tesmoniage de la quitance que li Rois Richard en fist.

9. Et aura uncore el Sairement, & es letres pendanz le Roi de Angleterre, que, puis cele quitance, nule droiture il ne li dona en nule des ces choses; Et ceste mesme quitance al Roi de France, & as autres devandiz sera li Roi de Angleterre faire a sa suer le Countesse de Leicestre pur soi, & pur ses heires, & des enfanz, mesmes de cels que l’en requerra.

10. Et le Roi de France clamera ausi quite al Roi de Angleterre, se il, ou si Ancessor li fierent onqes tort de tenir son fie, sanz li faire homage, & sanz li faire son service, & toz arrerages.

11. Et pardonront & quiteront la uns a l’autre toz maltaleux de conteux, & de guerres, & touz damages, & totes mises, que il ont fait, ou faites de ca, ou de la en guerres, & en autre maneres.

12. Et, pur ce ke ceste paus firmement & establement, sanz nule enfraignance, soit tenue a toz jours, li Roi de Angleterre, & si dui fil, & sa soer le Countess de Leicestre, & si enfant, juront ces choses a tenir tant come a chescun apertendra; & de ce donra seurte li Roi de Angleterre des Chevalers des terres devantdites, mesmes que li Rois de France li donra, & des Viles solonc ce ke li Roi de France leu requera.

13. Et la forme de seurte des homes & des Villes pur le Roy de Angleterre sera tele; il jurront que il ne donront ne conseil, ne force, ne aide, par quoi li Rois de Angleterre, ne si heir venissent en contre le pais; & s’el avenoit (que Deu ne voille) que il venissent encontre, & il ne l’voulissent amender puis ke li Roi de France, ou ses Heirs les en auroint fait requerre, cil, qui la suerte avoient faite, dedenz les trois mois qi li Roi de France les en auroit fait requere, seroient tenuz destre aidant al Roi de France & a ses heirs, contre le Roi de Angleterre & ses heirs, jusques a tant que ceste choses fust amende suffisaument a l’esgard de la Curt le Roi de France.

14. Et sera renovelee ceste seurte de diz anz, en diz anz, a le request del Roi de France, ou de ses heirs [un blanc] France; & ausi, de ceste pais tenir, li Roi de France obligera soi, & ses heirs par ses lettres pendanz; & jurra il, & ses filz ainznez, ou si dui fil ainznez, la pais a tenir en bone foi, tant com a chascun apertendra.

15. Hanc siquidem pacem & composicionem, inter nos & Regem Franciae, praedictam firmatam, & omnia praedicta & singula, prout superius continetur, promittimus bona fide pro bobis, & haeredibus nostris, & Successoribus praedicto Regi Franciae, & ejus Haeredibus ac successoribus nos fideliter & firmiter servaturos, nec contraventuros per nos, vel per alium aliquatenus in futurum; & quod nichil fecimus, nec in posterum faciemus, per quod praemissa, vel aliqua praemissoreum in toto, vel in parte, minus habeant firmatis.

16. Quittantes penitus & expresse, pro nobis & haeredibus nostris & successoribus nostris, memorato Regi Franciae, & ejus haeredibus, ac successoribus suis, necnon, Antecessoribus, & fratribus ejusdem, & eorum haeredibus, ac successoribus, si nos, vel Antecessores nostri, aliquod jus habemus, vel habebamus unquam in rebus, quas Rex Franciae tenet, vel unquam tenuit, vel antecessores sui, vel fratres sui; scilicet, in Ducatu & tota terra Normanniae :

In Comitatu & tota terra Andegaviae, Turon. & Cinom;

Et in Comitatu & tota terra Pictaviae; vel alibi in aliqua parte Regni Franciae, & in Insulis, si aliquid teneat Rex Franciae, vel fratres sui, vel aliquis de eis, & omnia arreragia.

17. Et similiter quittamus nos, & duo filii nostri, omnibus illis qui, ex parte Regis Franciae, vel ex parte Antecessorum suorum, vel fratrum suorum, tenent aliquid per donum, per escambium, vel per venditionem, vel per emptionem, vel per ascensamentum, vel alio simili modo in Ducatu & in tota terra Normanniae; & in Comitatu & in tota terra Andegaviae, Turoniae & Cynomanniae; in Comitatu & tota terra Pictaviae; vel alibi, in aliqua parte Regni Franciae, vel in Insulis supradictis; Salvo nobis & haeredibus nostris jure in terris, unde debemus facere Regi Franciae homagium ligium per pacem istam, sicut superius est provisum; & salvo nobis hoc quod possimus exigere jus nostrum, si quid credamus habere in Agenois, & habere illud jus, si Curia Regis Franciae hoc judicet, & similiter de Caturc.

18. Quittamus etiam penitus & expresse memoratum Regem Franciae, & fratres, & antecessores suos, de omnibus arreragiis & proventibus perceptis, & qui percipi potuerunt in omnibus supradictis; & de omni rancore & contentione, hinc inde habitis; & de omnibus sumptibus, misis & dampnis, occasione guerrarum, vel quocumque modo alio irrogatis.

19. Hanc autem quittationem & pacem inter nos & ipsum Regem firmatam, secundum quod superius continetur, quantum ad omnes & singulos articulos, coram nobis jurare fecimus in animam nostram Humfridum de Bohun Comitem Essex. & Hertfordiae, & Willielmum de Fortibus Comitem Albemarliae, ad hoc specialiter deputatos a nobis, nos inviolabiliter observaturos, & quod per nos, vel per alium nullatenus contraveniemus in futurum.

20. Dictas autem quittationes & pacem, de mandato nostro speciali, juraverunt Edwardus primogenitus, & Edmundus, filii nostri, se inviolabiliter servaturos, & in nullo per se, vel alium contraventuros; Et quittationes fecerunt de omnibus supradictis voluntate spontanea, & nostra auctoritate interveniente pariter & assensu;

21. Quod, ut perpetuae firmitatis robur optineant, sigillum nostrum praesenti paginae fecimus apponi.

 

Datum apud Westmonasterium, anno ab incarnatione Domini millesimo ducentesimo quinquagesimo nono, vicesimo die Maii.

 

 

1259, Oct.

Composition between the kings of France and England respecting Limoges, Cahors, and Périgord. Paris.

Record edition, I. 389; Original edition, I. 688; The Hague edition, H I. p. ii 50.

Ann. D. 1259 An. 43. H 3. Ex Autogr.

 

Composition Pacis inter Ludovicum Regem Francie & Henricum Regem Angliae, de tribus Diocesibus & Civitatibus, viz. Lemovicensi, Cadurcensi & Petragoricensi; per quam idem Rex Franciae promittit quod reddet Regi Angliae terram Agennensem per considerationem Curiae Franciae, & quae multas alias in se continet Conditiones.

 

Lois, par la grace de Deu, Rois de France, nos faisons a savoir a tous cels qui sont, e qui seront, que nos, par la volente de Deu, ovec nostre chier Cusin, le Noble Henri Roi de Angleterre, avons pais faite, e affermee e ceste manere, c’est à savoir;

Que nos donons au devandit Roi de Angleterre, e à ses heirs, e à ses successors, toute la droiture, que nos aviens, et teniens en ces trois Evesches, e es’ Cites, c’est a dire, de Limoges, de Cadors (sic), e de Perragort, en fiez, e en demaines; sauf l’omage de noz freres, s’il aucune chose i tienent, d’ont il soient nostre home; e sauves les choses que nos ne poons mectre hors de nostre maine par lectrs de nos, ou de nos Ancessors; les queles choses nos devons porchacier, a bone foi, vers cels qui ces choses tienent, que li devandit Rois d’Engleterre les ait dedens la Touz-Sainz, en un an; ou faire lui avenable eschange, a l’esgart de prodes homes, qui soient nome d’une part & d’autre le plus convenables au profit de deus parties.

2. Et encore, denons au devandit Roi d’Engleterre la value de la terre d’Agenois en Deniers, chascun an, selonc ce qu’ele sera prisee a droite value de terre par prodes homes nomes d’une parte e d’autre; e sera la paie fait au Temple a Paris, chascun an, a la Quinzaine de l’Ascension la moite, e a la Quinzaine de la Touz-Sainz l’autre : Et, s’uk evenoit que cele terre eichaist de la Contesse Johanne de Poitiers a noz, ou a noz heires, nos ou nostre heir, seriens tenu de rendre la qu Roy d’Angleterre ou a ses heires; &, rendue la terre, serions quite de la ferme; E, s’elle venoit a autre, que a nos, ou a noz heires, nos donriens au Roi d’Engleterre le fie d’Agenois, aveque la ferme devandite; e, s’ele venoit en Demaine au Roi d’Engleterre, nos ne seriens pas tenue a rendre cele ferme; E, si l’estoit esgarde par nostre Cort de France que, por la terre d’Agenois avoir, deust li Rois d’Engleterre metre, ou rendre aucuns deniers, par raison de gagerie, nos rendriens ces deniers, ou li Rois d’Engleterre tendroit & auroit la ferme tant quil eust en ce, qu’il auroit mis par cele gagiere.

3. Derechief il sera enquis, a bone foi e de plane, a la requeste le Roi d’Engleterre, par prodes homes a ce eslus d’une part & d’autres, se la terre, que li Cuens de Poitiers tient en Caorsin, de par sa fame, fu de l’Roi d’Angleterre donee, ou baillee, aveques la terre d’Agenois, par mariage, ou par gagiere, ou toute, ou partie, a la suere, qui fu mere le Conte Rem. de Tholos darreinement mort; E, s’il estoit trove que il eust ensi este, e cele terre eschoit a nos, ou a nos heires, de l’ deces de la Contesse de Poitiers, nos le donriens au Roi d’Angletere, ou a ses heires; E, s’ele eschauit a autre, e il iert trove, par cele enqueste, tote voies que ele eust este einsi donee, ou baillee, com il est desus dit, apres le deces la Contesse de Poitiers, nos donnons la fie au Roi d’Engleterre, e a ses Heires; sauf l’omage de noz freres, s’il aucune chose i tenoient, tant come il viuroient.

4. Derechief, apres le deces de la Contesse de Poitiers, nos, ou nostre heir Roi de France, donrons au Roi d’Angleterre, ou a ses heires, la terre que le Cuens de Poitiers tient ores en Xancton outre la riviere de Charente, en fiez e en demaines, qui soient outre la Charente, se ele eschaoit a nos, ou a nos heirs; E, s’ele ne nos eschaoit, nos purchaceriens en bone manere, par eschange, ou autrement, que li Roi d’Angleterre, e si heir l’auront; ou nos li ferons avenable eschange, a l’esgart de prodes homes, qui serront nomme d’une part & d’autre; E de ce, que nos au Roi d’Angleterre, e a ses heir avonz done en fiez e en demaines, li Rois d’Angleterre, e si heir feront homage lige a nos, e a nos heirs Rois de France; e aussi de Bordiaux, e de Baone, e de Gascoigne, e de tote la terre que il tient deca la mer d’Angletrre en fiez, e en demaines, e des Isles (s’aucune en i a) que li Rois d’Angleterre tieigne, qui soient de l’Roialme de France; e rendra de nos come Pers de France, & Dux de Acquitaigne; E, de totes ces choses devantdites, nos fera li Rois d’Angleterre services avenables, jusques a tant qu’il fust trove quels services les choses deuroient; e lors il seroit tenus de faire les tiels, come il serroient trove de l’homage de la Conte de Bigorre, de Armeignac, e de Fesensac, soit ce que droiz en sera; E nos clamons quite au Roi d’Angleterre, se il, ou si Ancessor nos firent onques tort, de tenir nostre fie sanz nos faire homage, e sanz noz rendre nostre servisr, e toz arrerages.

5. Derechief, nos donrons au Roi d’Angleterre ce, que cinq cenz Chivaliers deuroient couster raisnablement a tenir deus ans, a l’esgart de prodes homes, qui serront nome d’une part e d’autre; e ces deniers sommes nos tenu a paier a Paris au Temple, a sis paiez par deus ans, c’est a savoir, a la Quinzaine de la Chandelor, qui vient prochainement, la primere paie, c’est a dire la sisieme partie; E la quinzaine de l’Assension ensuiant l’autre paie; E a la Quinzaine de la Touz Sainz l’autre; e einsi des autres paies en l’an ensuiant; e de ces nos donrons au Roi d’Engleterre le Temple, ou l’Ospital, ou ambedeus ensemble, en plege; E li Rois d’Angleterre ne doit ces deniers despendre, forsque el service Deu, ou de l’Eglise, ou au profit del Roialme d’Angleterre, e ce par la veue de prodes homes de la terre, esleus par le Roi d’Angleterre e par haus homes de la terre.

6. Et, par ceste pais faisant, a quite, e quitie de tot en tot, li Rois d’Engleterre, & si dui fils, a nos, e a nos heirs, e a nos freres, e a lor successours, por soi, e por ses heires, e por ses successours, se ils Roys d’Angleterr, ou ses ancessors aucune droiture ont, ou orent onques en chose que nos teigniens, ou teignissens onques, ou nostre ancessor, ou nostre frere, c’est a savoir en la Duchie, en tote la terre de Normandie; en la Conte e en tote la terre d’Anjou, de Toraine, & de l’Maine; e en la Conte e en tote la terre de Poitiers; ou aillors en aucune partie de l’Roiaume de France, ou de Isles (se aucunes ou tenoms nos, ou nostre frere, ou autres de par nos, ou de par els) e toz arrerages.

7. E ausi a quite, e quitie li devantdiz Roys d’Engleterre e si dui sil, a toz cels, qui de par nos, ou de par noz ancessors, ou de noz freres tienent aucune chose par don, ou par eschange, ou parvente, par achat, ou par ascensement, ou en autre semblable manere, en la Duchie, e en tote la terre de Normendie; en la Conte e en tote la terre d’Anjou, de Toraine, et de l’Maine; e en la Conte e tote la terre de Poitiers; ou aillors en aucune partie de l’Roiaume de France, ou es Isles dessusdites; sauf au Roi d’Angleterre, e a ses heirs, lor droiture es terres, d’ont il nos doit faire homage lige par ceste pais, si come il est desus devise; e sauf ce que li Rois d’Angleterre puisse demander sa droiture, s’il la cuide avoir en Agenos, e avoir la, se la Cort le Roi de France le juge, e ausi de Caorsin.

8. E avons pardone, e quite l’uns a l’autre; a pardons e quitons toz maltaleux de conteuz, e de guerres; e toz arrerages, e totes eissues qui ont este eves, ou qui porrent estre eves en totes les choses devantdites, e toz damages, e totes mises qui ont este faite ou faites de ca ou de la en guerres, ou en autres maneres.

9. E, por ce que ceste pais firmement, & establement, sans nule enfraignace, soit tenue a toz jours, li Rois d’Angleterre a fait jurer, en s’ame, par les Procurours especials a ce establiz, e si dui fil ont jure ces choses a tenir, tant com a chascun apertendra; e, a ce tenir, ont oblige els, e lor heirs, par lor lettres pendanz; e de ce donra seurte li Rois d’Angleterre des Chevaliers des terres devantdites (meisme que nos li avons donees) e des Villes, selonc ce que nos l’en requirrons.

10. E la forme de la seurte, des homes e des Villes, por le Roy d’Angleterre, si sera tele; ilz jurront qu’il ne donront ne conseil, ne force, ne aide, par quoi li Roi d’Angleterre, ne si heir venissent encontre la pais; e si avenoit (que Dex n’en veille) qu’il venissent encontre, e il ne le voulissent amender puis que nos, ou nostre heir Roi de France, les en auriens fait requirre, c’il, qui la seurte auroient fait, dedenz le trois mois, que nos, ou nostre heir les en auriens fair requirre, serroient tenue d’estre aidant a noz, e a noz heirs, contre le Roi d’Engleterre, e ses heirs, jusques a tant que ceste chose fust amendes soufisaument, a l’esgart de la Court le Roi de France; & sera renovelee ceste seurte, de dis ans a dis ans, a nostre request, ou de noz heirs Rois de France.

11. E nos ceste pais, e ceste composicon, entre nos, e le devandit Roi d’Angleterre affermee, e totes les devantdites choses, e chascune, si com eles sont desus contenues, promettons, en bone foi, por nos, & por nos successors, au devandit Roi d’Angleterre, e a ses heirs, e a ses successours loiaument e firmement a garder; e que riens n’avons fait, neve ferons par quoi les devantdites choses, totes, ou aucune, en tot ou en partie, aient moins de firmete.

12. E, por ce que ceste pais firmement e establement, sans nulle enfraignant, seit tenue a tous jours, obligons nos, e nos heirs; e avons fait jurer, en nostre ame, par noz Procureurs especiaus, en nostre presence ceste pais, si com ele est desus devisee e escrite, a tenir en bone foi, tant come a noz apartendra; e que nos ne vendrons encontre, ne par nos, ne par autre.

13. En tesmoignance de totes ces choses nos avons fait au Roi d’Angleterre ces lettres pendanz, seellees de nostre seel; & ceste pais, e totes les choses, qui sunt desus contenues, par nostre commandement especial, ont jure Lois, e Pheli, nostre fil, en nostre presence, a garder, e a tenir firmement, e que il encontre ne vendront par els, ne par autre.

 

Le fu done a Paris, l’an de l’Incarnation nostre Seigneur 1259, el mois de Octobre.

 

Sigillo, cerae viridi impresso, exhibente Regem solio sedentem, dextra Lilium, sinistra Sceptrum tenentem, filis de serico, cidonii coloris, impedenti.

In circumserentia haec verba, Ludovicus Dei gratia Rex Francorum. In contra-sigillo, unicum Lilium.

 

 

F.B. Le même traité existe en latin.

 

Ex quodam Transcripto Archiepiscopi Burdegal. inter alia, hanc Conventionem habemus latine redditam, hisce verbis,

 

Prima Pax.

 

1. Ludovicus, Dei gratia, Rex Francorum, notum facimus omnibus praesentibus & futuris, quod nos, voluntate Dei, cum carissimo Consobrino, & Nobili Rege Henrico de Anglia, pacem facimus, & firmamus per istum modum, videlicet;

Quod nos donamus antedicto Regi Angliae, & haeredibus, & successoribus suis, omnem droyturam, quam nos habemus, & tenemus in tribus Episcopatibus, & Civitatibus, viz. in Lemosinsi, Caturcensi, & in Petragoricensi, in feodum & Domania; excepta homagio fratrul nostrorum, si ipsi aliquid ibi habeant, unde ipsi essent homines nostri; & exceptis rebus quas nos non possumus ponere extra manum nostram per litteras nostras, vel praedessorum nostrorum; quas res nos debemus procurare, bona fide, penes illos qui praedictas res teneant, quod praedictus Rex Angliae eas habeat a Festo omnium Sanctorum, usque ad unum annum, vel facere sibi conveniens scambium, ad regardum proborum virorum, qui nominabuntur ab utraque parte magis convenientes, ad commodum dictarum duarum partium.

2. Adhuc, donamus antedicto Regi Angliae valorem terrae Agenesii, quolibet anno, secundum quod aestimabitur ad justum valorem terrae per bonos homines hinc & inde; & erit solutio facta apud Templum Parisus, quolibet anne, in Quindena Ascensionis Domini medietas, & in Quindena omnium Sanctorum alia; &, si eveniat quod illa terra excaderet de Comitissa Joanna de Pictavis nobis, & haeredibus nostris, nos vel haeredes nostri, essemus obligati de reddendo eam Regi Angliae, vel haeredibus suis; &, reddita terra, essemus quipti de dicta firma; & si eveniat alii, quant nobis, vel haeredibus nostris, nos dabimus Regi Angliae feodum de Agenesio, una cum firma antedicta; & si ipsa eveniet in Domanio Regi Angliae, nos non essemus obligati ad reddendum aliam in Domanio; &, si esset cognitum per nostram Curiam Franciae quod, pro terra Agenesii habenda, deberet Rex Angliae ponere, vel reddere aliquos denarios, Rex Angliae haberet & teneret firmam tantum donec ipse haberet hoc quod posuisset pro illa gageria.

3. Item erit inquisitum, in bona fide & de plano, ad requestum Regis Angliae, per probos homines, ad hoc electos de una parte & de alia, si terra, quam Comes de Pictavis tenebat in Caturcenc. ex parte uxoris suae, fuit per Regem Angliae donata, vel tradita, cum terra Agenesii, pro maritagio, vel pro gageria, vel tota, vel pars, sorori suae, quae fuit mater Comitis Raimondi de Tholosa ultimo mortui; & si esset repertum quod tota fuisset, & illa terra perveniret ad nos, vel ad haeredes nostros, & haeredibus suis; &, si ipsa excadet alii, & esset inventum, per illam requestam omni vice quod fuisset ita donata, vel tradita, sicut est dictum superius, post decessum Comitissae Pictaviae, nos daremus feodum Regi Angliae & haeredibus suis; salvo homagio fratrum nostrorum, si ipsi aliquid ibi tenebant, tantum quantum ipsi viverent.

4. Item, post decessum Comitissae Pictaviae, nos, & haeredes nostri Reges Franciae, donamus Regi Angliae & haeredibus suis terram, quam Comes Pictavensis tenet modo in Xantonen. ultra Charantam, si ipse excaderet nobis vel haeredibus nostris; &, si non excaderent, nos procuraremus bono modo, per excambium, vel aliter, quod Rex Angliae, & haeredes sui ipsa habebunt; vel nos sibi faciemus conveniens scambium, ad regardum proborum virorum, qui erunt nominati hinc & inde; & de hoc, quod nos Regi Angliae, & haeredibus suis donavimus in feodum & Domaniam, Rex Angliae, & haeredes sui facient homagium ligeum nobis & haeredibus nostris Regibus Franciae; & ita de Burdegala, de Bayona, & Vasconia, &, de tota terra, quam ipse tenet citra mare Angliae, in feodo & domania; & de Insulis (si aliqua est) quas Rex Angliae teneat, quae sint de Regno Franciae; & tenebit de nobis sicut Par Franciae, & Dux Aquitaniae; & de omnibus istis rebus superius dictis, nobis faciet Rex Angliae servitia convenientia, usquequo esset repertum quae servitia dictae res debent; & tunc ipse erit obligatus facere, sicut est repertum de homagio Comitatus Vigorrae, & Armaignaco, & de Fesensaco, illud quod jus erit; & nos clamamus quiptum Regem Angliae, si ipse, vel antecessores sui unquam fecerunt nobis tortum, detinendo feodum nostrum & non faciendo nobis homagium, & non respondendo nobis de servitio nostro, & arreragiis.

5. Item, nos dabimus Regi Angliae illud, quod quingenti Milites debebant constare rationabiliter ad tenendum duos annos, ad egardum proborum hominum, qui erunt nominati hinc & inde; & illos denarios sumus nos obligati ad solvendum Parisus, ad sex solutiones per duos annos, videlicet, in Quindena Candelossae, proximo veniente, primam solutionem, hoc est dictam sextam partem; Et in Quindena Ascensionis Domini sequente, aliam solutionem; Et in Quindena Omnium Sanctorum aliam; & ita de hiis solutionibus in anno sequenti; & de hoc nos dabimus Regi Angliae Templum, vel Hospitalem, vel ambo simul, in fidejussionem; & Rex Angliae non debet illos expendere, nisi ad servitium Dei, vel Ecclesiae, vel ad prodicuum Regni Angliae, & hoc de advisamento proborum hominum, qui fuerint eleecti per Regem, & per altos homines terrae.

6. Et, faciendo istam pacem, quiptavit, & quiptat, de toto in totum, Rex Angliae, & sui duo filii, nobis, & nostris haeredibus & successoribus, nostris fratribus, & haeredibus suis, pro se, haeredibus, & successoribus suis, si ipse Rex Angliae, vel sui antecessores aliquam droituram habent, vel habuerunt unquam in rebus quas nos tenebimus, vel tenuissemus unquam, vel antescessores nostri, vel fratres nostri, videlicet in Ducatu & Comitatu terrae Normandiae; & in Comitatu & tota terra Pictaviae; vel alibi in aliqua parte Regni Franciae, vel in Insulus (si aliquas tenemus nos, vel fratres nostri, vel aliis nomine corum) & omnia arreragia.

7. Et similiter quiptavit, ac quipatat praedictus Rex Angliae, & sui duo filii, omnibus illis qui nomine nostro, vel antecessorum nostrorum, vel fratrum nostrorum tenebant aliquam rem pro dono, vel pro escambio, vel pro venditione, vel pro emptione, vel per assensum, vel modo alio similiter, & in Ducatu in Comitatu terrae de Normandia; & in Comitatu & in tota terra d’Anjou, & de Touraine, & de Mayne; & in Comitatu & in tota terra de Pictavia; vel in aliqua parte Regni Franciae; vel Insulis superius dictis; excepta Regi Angliae, & haeredibus suis, eorum droytura, unde ipsi debent nobis facere homagia legia per istam pacem, sicut est superius ordinatum; & excepto hoc quod Rex Angliae possit petere droyturam suam, si ipse credat habere in Agenesio, & habebit eam, si Curia Regis Franciae adjudicat sibi, & ita de Caorsin.

8. Et remisimus, & quiptamus unus alteri; & perdonamus & quiptamus omnes malas voluntates contentiosas, & de guerris; & omnia arreragia, & omnes exitus quae fuerunt recepti & habiti, vel qui potuerunt percipi in omnibus rebus antedictis; & omnia dampna, & omnes expensas, quae fuerunt factae hinc & inde in guerris, & aliis modis.

9. Et, ad hoc quod ipsa pax firmiter & stabiliter, sine aliqua infractione, teneatur perpetuo, Rex Angliae fecit juravi, in anima sua, per Procuratores suos speciales ad hoc constitutos, & duo filii juraverunt istas res tenere, tantum ad quemlibet pertineat; &, ad hoc, dabit securitatem Rex Angliae de Militibus, de terris antedictis (quas nos dedimus eidem) & de Villis, secundam hoc quod nos requiremus eum.

10. Et forma securitatis hominum & villarum, per Regem Angliae, erit talis; ipsi jurabunt quod ipsi non dabunt consilium, nec fortitudinem, nec adjutorium, propter quod Rex Angliae, vel haeredes sui venirent contra pacem; &, si eveniret (tamen Deus nolit) quod ipsi venirent contra, & ipsi nollent emendare postquam nos, vel haeredes nostri Reges Franciae, requisivimus eos, vel fecissemus eos requiri, illi qui securitatem fecissent, infra tres menses quod nos, vel haeredes nostri fecissemus ipsos requiri, essent obligati ad adjuvandum nos, & haeredes nostros, contra Regem Angliae, & haeredes suos, usquequo ista res fuisset emendata sufficienter, ad esgardum Curiae Regis Franciae; & erit renovata securitas ista, de decem annis in decem annos, ad requestam nostram, vel haeredum nostrorum Regum Franciae.

11. Et nos istam pacem, & istam compositionem, inter nos, & antedictum Regem Angliae affirmatam, & omnes antedictas res, & quaslibet, sicut sunt superius contentae, promittimus, in bona fide, pro nobis, & haeredibus, & pro nostris successoribus, antedicto Regi Angliae, & haeredibus suis, & successoribus suis fideliter & firmiter custodire; & quod nos in contrarium non veniemus per nos, nec per amium ullo modo; & quod nichil fecimus nec faciemus per quod antedictae res, vel aliquae, in toto vel in parte, habebant minus firmitatis.

12. Et propter hoc quod ista pax firmiter & stabiliter, sine ulla infractione, teneatur perpetuo, nos ad hoc obligamus nos, & haeredes nostros; & facimus jurari, in anima nostra, per Procuratores nostros speciales, in praesentia nostra, pacem istam, sicud est superius ordinata & scripta, ad tenendum bona fide, quantum ad nos pertinebit; & quod nos non faciemus in contrarium, nec per nos, nec per nostros, nec per alios.

13. Et, in testimonium praemissorum, nos fecimus Regi Angliae istas litteras patentes, sigillatas sigillo nostro; & istam pacem, & omnes res, quae sunt superius contentae, per nostrum praeceptum speciale, juraverunt Ludovicus, & Philippus, filii nostri, in praesentia nostra, ad custodiendum & tenendum firmiter, & ipsi in contrarium non venient per se, vel per alium.

 

Haec fuerunt facta Parisus, anno Incarnationis Domini 1259, mense Octobris.

 

 

1260, March 10.

The K. complains to Louis [IX] K. of France of certain .... persons in the sees of Limoges, Cahors and Périgord.

Record edition, I. 395

 

 

1263, Feb. 8.

Commission to Margaret Q. of France to settle the affair of Brigeriac. Whitsand.

Record edition, I. 435; Original edition, I. 780; The Hague edition, H I. p. ii 84.

Ann. D. 1264. An. 48. H 3. Pat. Angl. Franc. 48. H. 3. m. 2.

 

De plena potestate Margaretae Reginae Franciae super facto Brigeriaci.

 

Universis, ad quos praesentes literae pervenerint, Henricus, Dei gratia, Rex Angliae, &c. salutem.

Noveritis nos Excellenti Dominae, & Sorori Karissimae, Dominae Margaretae Reginae Franciae illustri, plenam dedisse potestatem componendi, transigendi, & pacem seu concordiam, nomine nostro, faciendi, super facto Brigeriaci, & pertinentiis ipsius, cum Reginaldo de Pontibus, & Margareta de Turen. uxore sua, prout melius viderit expedire;

Ratum habituri & firmum quicquid per dictam Dominam Reginam, vel cum ipsa, loco nostri, actum fuerit in praemissis.

In cujus, &c.

Dat. apud Whitsand, 8 die Febr.

 

 

1266, June 25.

Decision of the dispute between the K. and prince Edward on the one part, and Reginald de Pontibus and Margaret his wife on the other, respecting rhe castle of Brageriac. London.

Record edition, I. 472; Original edition, I. 842; The Hague edition, H I. p. ii 107.

Ann. D. 1267. An. 51. H 3.

 

De dicto Regina Francia inter Regem, Edwardum filium Regis; & Reginaldum de Pontibus, & Margaretam uxorem ejus.

 

Rex omnibus, &c.

Dictum seu ordinationem, prolatam & factam per excellentissimam Dominam, Dei gratia, illustrem Reginam Francorum, super controvertia & causa, quae inter nos & Edwardum primogenitum nostrum, ex parte una, & Reginaldum de Pontibus & Margaretam uxorem ejus, filiam quondam Elyae Rudelli, Domini de Brageriaco, ex altera, super Castro de Brageriaco, & ejus pertinentiis, & aliis rebus, olim in Curia Serenissimi Principis Ludovici, Dei gratia, Franciae Regis illustris vertebatur, in omnibus & per omnia, prout in litteris ejusdem Dominae Reginae confectis, ac sigillo suo signatis (quae sic incipiunt, Noverint universi, ad quos praesens scriptum; & sic finiunt Actum est hoc Paris. feria secunda post Dominicam, qua cantatur laetare Jerusalem, anno Domini 1263.) plenius continetur;

Emologantes & pro nobis & haeredibus nostris & approbantes, possessionem dicti Castri & pertinentium ejusdem, quam, dicta Regina volente & ordinante, dicti conjuges sunt adepti, ratam habentes & gratam;

Omnem actionem, nobis competentem ex causa praedicta, iram & rancorem animi, ex quibuscumque causis, usque ad diem prolationis dicti seu ordinationis praedictae, conceptos contra conjuges supradictos, eisdem conjugibus pro nobis & haeredibus nostris perpetuo remittimus, & etiam pardonamus; promittentes nos, & haeredes nostros, contra dictum seu ordinationem praedictam, aliquo tempore non venturos; dum tamen a parte altera inviolabiliter observetur.

 

In cujus, &c.

Data London, 25 die Junii.

 

 

1268, May 4.

Prince Edward orders his seneschals of Limousin, Périgord and Cahors to protect Bernard de Burdell. Chippenham.

Record edition, I. 478; Original edition, I. 852; The Hague edition, H I. p. ii 111.

Ann. D. 1269. An. 53. H. 3. Ex Bunsel. Miscelan. in Turri Lond. remanen.

 

Mandatum Edwardi Primogeniti Regis pro Bernardo de Burdel.

 

Edwardus, illustris Regis Angliae primogenitus, dilectis & fidelibus suis Lemovicens. Petragoricensi. & Caturcens. Senescallis, qui pro tempore fuerint pro nobis, salutem.

Pro dilecto & fideli nostro Bernard de Burdel, vobis praecipiendo, mandamus quatinus ipsum, homines & bona ipsius, & attornatos, ab oppressionibus, violentiis manifestis, & injuriis in feudis & terris, nostris & Dominio nostro & jurisdictioni subjectis, defendatis, vice & auctoritate nostra, quamdiu coram nobis vel curia nostra paratus fuerit stare juri;

Consuetudines terrae suae laudabiles & approbatas, quas ei confirmavimus, observantes; Super hiis, quae proponent contra aliquos, vel aliqui contra eos, coram nobis, quantum ad jurisdictionem nostram pertinet, secundum legem & consuetudinem Patriae celerem justitiam facientes.

Data apud Chippenham, quarto die Maii, anno Regni Domini Regis patris nostri 53.

 

 

1288, Feb. 19

Philip K. of France orders his seneschal at Périgord to cease from annoying the English at Libourne. Paris.

Record edition, I. 680; Original edition, I. 355; The Hague edition, H I. p. iii 21.

Ann. D. 1288. E. 1. L. B. f. 59. a. penes Camerat.

 

Litera Regis Franciae de non prosequendo Gentes Regis Angliae.

 

Philippus, Dei gratia, Francorum Rex, Senescallo Petragorcen. salutem.

Cum vobis alias mandaverimus quod ea, quae, ratione inobedientiae, per Gentes karissimi & consanguinei fidelis nostri illustris Regis Angliae, apud Leyburnam, seu ratione Portus Leyburnae, factae, saysiveratis seu saysiri feceratis, deliberaretis, manum nostram exinde amoventes.

Et quod a processibus, contra ipsum & suos habitis, occasione hujusmodi, desisteretis; nec contra eos ulterius procederetis (dum tamen idem Rex Angliae & Gentes suae vellent obedire judicato nostro praedicto super Portu Leyburnae) donec a nobis reciperetis aliud in mandatis.

Vosque praemissa facere recusaveritis, pro eo, ut dicitur, quia dictus Rex Angliae, vel locum suum tenentes noluerunt dare litteram, vel aliam similem cautionem facere, de observando judicato praedicto.

Vobis, praecipiendo, districte mandamus quatinus omnia in primo dicto mandato contenta, absolute & simpliciter compleatis; non exacta aliqua cautione, nec obstante aliqua alia occasione, per quam posset hujusmodi deliberatio impediri; cum, si contra judicatum nostrum praedictum factum fuerit, ipsum possimus facere executioni mandari.

Nos enim dicto Regi Angliae hujusmodi gratiam facimus, quousque locuti fuerimus cum eodem, vel donec a nobis aliud receperitis in mandatis.

Actum Paris. die Jovis ante Festum Cathedrae Sancti Petri, anno Domini millesimo ducentesimo octogesimo octavo.

 

 

1307, April 26.

The K. asks the pope to grant a dispensation for the marriage of Pontius de Castillione with Joanne de Peregort. Carlisle.

Record edition, I. 1015; Original edition, I. 1053; The Hague edition, H I. p. iv 73.

Ann. D. 1307. An. 35. E. 1. Rot. Cl. 35. E. 1. m. 9 d.

 

Ad Papam, pro Pontio Domini de Castellione, super dispensatione Matrimoniali.

 

Papae Rex devora pedum oscula beatorum.

Attendentes obsequia utilia & accepta, quae dilectus & fidelis noster, Pontius Dominus de Castellione, nobis laudabiliter hactenus impedit, status ipsius & suorum commodum & honorem non indigne inducimur procurante.

Sperantesque quod solita vestra benignitas illos amplioris favoris gratia prosequatur, quorum obsequiosa promptitudo penes nos exuberat, & quibus morum honestas & generis nobilitas suffragamur.

Ideoque cum super Matrimonio, inter Pontium, filium dicti Pontii, & Johannam de Peregort contrahendo, jam, ut intelleximus, habitus sit tractatus.

Iidemque, Pontius, filius Pontii, & Johanna, pro eo quod in gradu consanguinitatis prohibito se attingunt, absque sedis Apostolicae gratia nequeunt matrimonialiter copulati.

Sanctitati vestrae devotis precibus supplicamus quatinus, ut praefatus Pontius dictam Johannam ducere valeat in uxorem, prout vestra decreverit Paternitas reverenda, nostrorum interventu rogaminum, dispensate dignemini gratiose.

Dat. apud Karl. vicesimo sexto die Aprilis.

 

Per Breve de privato Sigillo.

 

 

1312, Dec. 15.

The K. orders the bishop of Norwich and 20 others to meet him to deliberate upon the conferences lately held at Périgort. Westm.

Record edition, II. 190; Original edition, II. 364; The Hague edition, H II. p. i 20.

Ann. 1312. An. 6. E. 2. Vasc. 5. E. 2. m.7

 

De tractando super Negotiis, Processus, nuper habitos apud Petragoricum, tangentibus.

 

Rex Venerabili in Christo Patri J. eadem gratia, Norwyc. Episcopo, salutem.

Quia super negotiis, tangentibus Processus,

Nuper habitos inter vos & Collegas vestros, per nos, & Dominum Ambianensen Episcopum, ac Collegas suos, per Dominum Regem Franciae destinatos apud Petragoricum,

Super complemento Pacum, inter Antecessores nostros, quondam Reges Angliae, & praedictum Regem Franciae, & Antecessores suos, initarum; ac etiam super supprisis & Excellibus, aliisque, nobis & Ministris nostris, in Ducatu praedicto, coram praefatis, Episcopo & Collegis suis, dicti Regis Commissariis, ex parte ipsius impositis,

Vobiscum, & quibusdam aliis Praelatis & Magnatibus, ac aliis de Consilio nostro, die Lunae proximo post Festum Sancti Hillarii, proximo futurum, apud Westm. speciale habere volumus Colloquium & Tractatum,

Vobis mandamus, in fide & dilectione quibus nobis tenemini firmiter injungentes, quod, omnibus aliis praetermissis, sitis ad nos, dictis die & loco, ad supervidendum processus praedictos, & ad Tractandum, Consulendum & Ordinandum nobiscum, & cum caeteris Praelatis, Magnatibus, & aliis de Consilio nostro praedictis, super negotiis antedictis; & hoc, sicut nos, & honorem nostrum, ac commodum Regni nostri diligitis, nullo modo omittatis.

Teste Rege apud Westm. 15. die Decembris.

 

Episcopo Sarum,                                                                                    Rogero le Brabanzon,

Episcopo Exon.,                                                                                     Willelmo de Bereford,

Magistro Thomae de Cobham.,                                                           Henrico le Scrop,

Magistro Waltero de Thorp,                                                               Magistro Richardo de Stonbon,

Magistro Roberto de Leycet,                                                              Henrico Spigurnell,

Magistro Gilberto de Middleton,                                                        Adae de Osgodeby,

Magistro Aymoni de Joueurano,                                                        Roberto de Bardelby,

Comiti Richemund,                                                                                Magistro Johanni Fraunceys,

Guidoni Ferre,                                                                                        Magistro Johanni Blarelu,

Willielmo Inge,                                                                                       Magistro Andr. de Bruges.

 

 

1322, Aug. 16.

Pope John informs the K. that he has conferred the archdeaconry of Richmond upon Helias Talairandi. Avignon.

Record edition, II. 495; Original edition, III. 972; The Hague edition, H II. p. ii 54.

Ann. D. 1322. An. 16. E. 2. Ex Autogr.

 

De Archidiaconatu Richmundiae, Collatio Papalis.

 

Johannes Episcopus, servus servorum Dei, carissimo in Christo Filio Edvardo, Rrgi Angliae Illustri, salutem & Apostolicam benedictionem.

Promptitudo Regiae devotionis, & servor fidei, quibus erga Deum & Romanam fulges Ecclesiam, nobis fiduciam repraesentant, quod libenter animum praepares Regium ad ea, quae nobis grata fore cognoveris, favorabiliter adimplenda.

Cum itaque nos dudum, dilecto Filio, Heliae Talairandi, Germano, dilecti Filii, Nobilis Viri, Archambaudi Comitis Petragoricensis, juxta suorum meritorum exigentiam, volentes gratiam facere specialem, Archidiaconatum Richemundiae, in Ecclesia Eboracensi, tunc vacantem per Consecrationem, venerabilis Fratris nostri, Rotgeri Episcopi Conventrensis & Lichefeldensis, & ad Dispositionem nostram ex praecedenti reservatione spectantem, praefato Heliae duxerimus conferendum.

Serenitatem Regiam rogamus attentius & hortamur, quatinus eundem Heliam, Archidiaconatus praedicti, habens pro nostra & Apostolicae Sedis reverentia propensius commendatum, super dicto Archidiaconatu, universisque ipsius Juribus, habendis, & pacifice retinendis, eum, vel Procuratorem suum, sic velit benigno favore prosequi Regia Celsitudo, quod nos eam exinde debeamus cum gratiarum actionibus merito commendare.

Dat. Avinion. decimo septimo Kal. Septembris, Pontificatus nostri anno secto.

                Sub filis canabeis.

 

 

1329, Dec. 26

Safe conduct for Archibald count de Peregore, Gaston earl of Foix, and 5 others, who are coming into England. Kenylworth.

Record edition, II. 776; Original edition, IV. 409; The Hague edition, H II. p. iii 34.

Ann. D. 1329. An. 3. E. 3.Pat. 3. E. 3. p. 2.; m. 7.

 

De Conductu pro Comite de Peregore, in Angliam venturo.

 

Rex omnibus Ballivis, &c., Salutem.

Sciatis quod,

Cum, Nobilis Vir, & nobis dilectus, Archebaldus Comes de Peregore, infra regnum nostrum Angliae, de nostra Licentia, sit venturus.

Nos, volentes ipsum Comiterm favore prosequi gratiosio, suscepimus ipsum Comitem, ac Homines de Familia sua, secum venientes, in Proctectionem & Defensionem nostrum, &c. prout alias in ejusmodi Literis.

In cujus rei Testimonium has Literas nostras fieri fecimus Patentes per unum annum duraturas.

Teste Rege apud Kenylworth, vicesimo sexto die Decembris.

Per ipsum Regem.

 

Consimiles Literas habent subscripti; videlicet:

Gasto Comes Fuxi & Dominus de Bearne.

Almaricus Vicecomes Delbautri.

Johannes de Lenys Marescallus de Mirepeis.

Amsdauxus de Pinibus Dominus de Monte Craben.

Amsdauxus de Cavo Monte Dominus de Montveil.

Bernardus Dominus de Lebreto.

 

 

1330, Feb. 5

Power to the same to resume the negociations commenced at Périgord in the reign of Edward II. Eltham.

Record edition, II. 778; Original edition, IV. 425; The Hague edition, H II. p. iii 37.

Ann. D. 1330. An. 4. E. 3. Pat. 4. E. 3. p. 1. m. 44.

 

Super Tractatibus, Petragorici olim habitis, resumendis, Defectibus corrigendis, & Pacibus reformandis.

 

Rex, Dilectis & Fidelibus suis, Venerabilibus in Christo Patribus, A. Wygorniensi, & W. Norwicensi, Episcopis, Henrico Comiti Lancastriae Consanguineo suo carissimo, Willielmo de Ros Domino de Hamelak, Magistro Johanni Walewayn Canonico Herefordiae, & Magistro Johanni de Shordich Juris Civitis Prodessori, Salutem.

Cum quidam Processus.

Super conservatione & complemento Treugarum, Pacum, Conventionum, Ordinationum, & Concordiarum.

Inter, inclitae recordationis, Dominum Philippum, quondam Franciae Regem, & Antecessores suos, ex una parte, &, ejusdem recordationis, Dominum Edwardum, quondam Regem Angliae, Avum nostrum, & ejus Antecessores ex altera, dudum factarum & initarum.

Per dicti Franciae Regis, &, inclitae recordationis, Domini Edwardi, quondam Regis Angliae Patris nostri, Commissarios, communiter Deputatos, apud Petragoricum, amicabiliter inchoati, adhuc pendeant indecisi.

Ac inter, Excellentissimum Principem, Dominum Philippum, Franciae Regem Illustrem, Consanguineum nostrum carissimum, &, dictaerecordationis, Dominum Karolum, nuper Franciae Regem, Antecessorem suum immediatum, & eorum Antecessores ex una parte, & Nos, ac dictum Patrem nostrum, & alios nostros Antecessores, ex altera, quaedam Treugarum & Pacis Conventiones, Ordinationes, & Concordiae, per dictorum Regum Procuratores & Nuncios, ac nostros, amicabiliter initae fuissent & firmatae, & eadem forma conservandae, sint, interpretandae, declarandae, & complendae.

Vos volumus non latere quod Nos intelligimus, volumus, & affectamus, etiam sicut dictum Franciae Regem affectare praescimus, ut, Deo propitio, totius futurae Dissensionis materia, inter Nos invicem, & nostros hinc inde Haeredes, & Successores, praecludatur omnino, quod omnes hujusmodi Treugae, Paces, Conventiones, Ordinationes, & Concordiae, modis & formis, quibus factae & initae plenius extiterint, inste & legitime conserventur, interpretentur, declarentur, & compleantur, ex utraque parte, ac Perpetuo & Indissolubili Vinculo teneantur.

Quodque, si aliquid, ex altertra partiem, factum fuerit in contrarium, vem reiter complendum, illud interpretetur, & declaretur, ac fiat, super hoc, quod ratio suadebit, per vos, & alios ex parte dicti Regis Franciae, super hoc similiter deputandos; servata praedictarum Treugarum, Pacum, Conventionum, Ordinationum, & Concordiarum, Forma, & Commissionum per ipsum Franciae Regem ac Nos super hoc faciendum.

Ita quod, si per Curiam nostram, aut Antecessorum nostrorum, seu dicti Franciae Regis, seu Antecessorum ejusdem, aliqua contra hujusmodi Treugarum, Pacum Conventionum, Ordinationum, seu Concordiarum, Vires, Formas, vel Effectus facta fuerint (cum ea declarari contigerint, per vos, & ad haec per dictum Franciae Regem deputandos) debite corrigantur, & ad Statum debitum revocentur.

Vobis (de quorum Fidelitate & Industria plene considimus) Quatuor, Tribus, aut Duobus vestrum, qui praesentes fueritis (Ita quod vos, Episcopi, Comes, & Willielme, vel unus vestrum, cum aliis Collegis vestris praedictis, vel eorum altero, ad haec intersitis) ad resumendum, & continuandum Processus, Petragorici inchoatos.

Et Defectus (si quos ex parte Commissariorum dicti Patris nostri, in dictis Processibus, inveneritis, quod non credimus) corrigendum.

Et ad petendum, & recipiendum, nomine nostro, pro Nobis & Subditis nostris, a dicto Franciae Rege, vel ab illis, quos idem Rex ad hoc deputaverit, vel duxerit deputandos, Complementum & Perfectionem omnium dictarum Treugarum, Pacum, Conventionum, Ordinationum, & Concordiarum; & omnia & singula, quae per ipsum Franciae Regem, ratione earum, nobis, & Subditis nostris, facienda, & complenda, restant, quae ad Nos, & Subditos nostros, per dictas Treugas, Paces, Conventiones, Ordinationes, & Concordias, debent, vel possint, quomodolibet pertinere.

Ac etiam ad conservandum, interpretandum, declarandum, & complendum, pro Nobis, & nomine nostro, quantum ad nos attinet, & prout tenemur, Treugas, Paces, Conventiones, Ordinationes, & Concordias supradictas.

Et ad omnia alia & singula facienda, conservanda, interpretanda, declaranda & complenda, quae sub dictis Treugis, Pacibus, Conventionibus, Ordinationibus, & Concordiis, poterunt comprehendi, & quae, ratione earum, facienda, conservanda, interpretanda, declaranda, & complenda superfuerint, ad quae Nos teneamur, & quae ad dictum Franciae Regem, pro se, & Subditis suis, ratione earum pertinere debebunt, plenam, Tenore Praesentium, concedimus & committimus Potestatem.

Volumus etiam, & Vobis injungimus, quod, ad Requestam, & in praesentia, Deputandorum per dictum Francie Regem, ad praedicta similem Potestatem habentium, juretis, ad sancta Dei Evangelia, quod in dicto Officio bene & fideliter vos habebitis, & quod jus reddetis & facietis, super praedictis, secundum conscientias vestras, nec omittetis jus facere & dicere timore, odio, vel amore; dum tamen deputandi praedicti simile praestiterint Sacramentum.

Et, siqua vobis dubia occurrerint in praemissis, volumus quod vos, una cum deputandis praedictis, ea nobis, & dicto Franciae Regi, quamcitius poteritis, remittatis; mandantes vobis quod dictas Treugas, Paces, Conventiones, Ordinationes & Concordias, & quae ex earum tenore dependant, & possunt comprehendi aliquatinus in eisdem, servari firmiter faciatis secundum ipsarum Vires, Formas, & Effectus, & prout per vos, & alios a dicto Franciae Rege deputandos, contigerit interpretari, declarari, ac etiam concordari.

Et ea, quae propter locorum distantias, Conquerentium multitudinem, & alias causas evidentes, personaliter facere, conservare, & complere, non poteritis, per alios, secundum formam praedictam juratos, fieri, conservari & compleri, faciatis.

Nos enim Ratum imperpetuum habebimus, atque gratum, quicquid per vos, aut Quatuor, seu Tres, vel Duos vestrum, sub forma praedicta (caeteris absentibus) factum fuerit in praemissis.

Dantes, Tenore Praesentium, in mandatis omnibus Justiciariis, & Subditis nostris, ut in praemissis, & ea tangentibus, vobis, aut Quatuor, seu Tribus, vel Duobus vestrum, sub forma praedicta (quibus in hac parte Vices nostras committimus, ita quod non sit melior Occupantium conditio) sicut nobis, pareant & intendant.

In cujus, etc.

Dat. apud Eltham, quinto die Februarii Anno Domini Millesimo, Trecentesimo, vicesimo nono, Regni vero Regis Quarto.

 

 

1330. May 1.

The K. appoints Berard de la Brette custos of the castle of Puy Normand [de Podio Normanni] and of the bastide of Villefranche.

Record edition, II. 790; Original edition, IV. 433; The Hague edition, H II. p. iii 45.

Ann. D. 1330. An. 4. E. 3. Vasc. 4. E. 3. m. 9.

 

Pro Berardo de la Brette de laudabili Servitio suo.

 

Rex Omnibus, ad quos, &c., Salutem.

Sciatis quod, Pro bono Servitio, quod, Dilectus & Fidelis noster, Berardus de la Brette nobis hactenus impendit, & impendet in futurum.

Concessimus ei, pro Nobis & Haeredibus nostris, Custodiam Castri & Castellaniae de Podio Normanni, & Bastidae de Villa Frank, cum Pertinentiis.

Habendam, cum omnibus ad Custodiam illam pertinentibus, ad totam vitam ipsius Berardi.

Percipiendo singulis Annis centum Libras Sterlingorum super Exitibus Castri & Castellaniae praedictorum.

Et reddendo nobis per Annum, ultra easdem Centum Libras Ducentas Libras Monetae currentis ibidem, prout prius reddidit, dum Custodiam praedictam ad nostram tenuit voluntatem.

Ita quod, post mortem ipsius Berardi, Custodia praedicta ad nos, & Haeredes nostros, integre revertatur.

In cujus, etc.

Teste Rege apud Wodestok, primo die Maii.

Per Petitionem de Concilio.

 

 

1333, Dec. 21.

Philip K. of France orders his seneschal of Toulouse, Saintonge, Perigord, and Agennois and his baillif Of Amiens, to treat English subjects honorably in their courts.

Record edition, II. 874; Original edition, IV. 586; The Hague edition, H II. p. iii 104.

Ann. D. 1333. An. 6. E. 3. Ex Rot. in Tur.

 

Transcriptum Mandati Regis Franciae de Subditis Regis Anglia curialiter tractandis.

 

A Touz ceaux, qui ces Lettres verrount, Johan de Meloun, Garde de la Prevoste de Paris, Saluz.

Sachent tuit que, l’An de Grace Mill, Troiscent, Trente & Troisieme, le Vendredi la Veille de Noel, veismes une Lettre, seelles du Seal du Roi nostre Seigneur, contenaunt la fourme que s’ensuit.

Philip, par la Grace de Dieu, Roi de France, au Seneschal de Tholouse, de Xantonge, de Pierregort, d’Agenois, & au Bailly d’Amiens, & a touz noz autres Justicers, ou a lour Lieutenanz, Salutz.

Ja soit ceo, que nous voillons & desiroms, qeo nos Feals & Subgitz soient traitez resonablement, & que ascoun grief ne lour soit fait toutevoies, nous voloms plus especialment que, nostre Trechier & Feal Cousin, le Roi d’Engleterre, Duc de Guyenne, & Counte de Pountif, les Gens & ses Busoignes, soient amiablement & honourablement traitez, receuz, oieetz, & demenez, par consideration & honeur de lui.

Pur qoi nous vous maundoms, commandoms, & enjoignoms estreitement, & a chascun de vos, que ses Gients concessoirz, que il venrrount devers chascoun de vous, vos retenerz honourablement, & ceo, qil aurrount a faire, oierz benignement, & delinqetz gratiousment, taunt vous porretts, saunz gref & prejudice d’autri.
Et ceo fait en tielle manere que il nous estre aggreable; quar ainsi le voloms nous en toutes maneres.

Donn au Dois le vingt & unieme jour de Decembre, l’An de Grace, Mil Troiscent, Trente & Trois.

Et nous a cest Transcript avons mis le Seel de la Provoste de Par. l’an e le Jour desusditz.

 

 

1334, March 26.

The K. empowers W. bp. (bishop) of Norwich, H. bp. of S. David’s, Sir William Trussel, Sir John de Shordiche, and others, renew the negotiations with France commenced at Périgueux, Agen and elsewhere. Rockingham.

Record edition, II. 880; Original edition, IV. 597; The Hague edition, H II. p. iii 108.

Ann. D. 1334. An. 8. E. 3. Vasc. 8. E.3. m. 12.

 

De Processibus Treugarum, apud Petragorum & Agennum quondam inchoatis, de novo resumendis, continuandis, & corrigendis.

 

Rex, Dilectis & Fidelibus, Venerabilibus in Christo Patribus, W. Norwicensi, & H. Menevensi, eadem gratia, Episcopis; Willielmo Trussel, & Johanni de Shordich, Militibus; Magistris, Thomae de Astleye, Johanni de Ufford, Sancti Pauli Londoniae, Johanni Travers, Lichfeldensis, & Johanni de OO. de Oxonia, Herefordiae, Ecclesiarum Canonicis, Salutem.

Cum, per Literas nostras, omnes Treugarum & Pacum Conventiones, Ordinationes, & Concordias, inter, Excellentissimum Principem, Dominum Philippum, Regem Franciae Illustrem, Consanguineum nostrum carissimum, & Antecessores suos, ex una parte, & Nos, ac nostros Antecessores, ex altera, quondam, & nuper, initas, effectualiter tenere & conservare promiserimus.

Et quidam Processus,

De conservatione & complemento Treugarum, Pacum, Conventionum, Ordinationum, & Concordiarum.

Inter, Inclitae Recordationis, Dominum Philippum, quondam Franciae Regem, & Antecessores suos, ex una parte, &, ejusdem Recordationis, Dominum Edwardum, quondam Regem Angliae, Avum nostrum, & ejus Antecessores, ex altera, dudum factarum & initarum.

Per dicti Franciae Regis, & Inclitae Recordationis, Domini Edwardi, quondam Regis Angliae, Patris nostri, Commissarios communiter deputatos.

Apud Petragorum amicabiliter inchoati adhuc pendeant indecisi.

Ac inter, Excellentissimum Principem, Dominum Philippum, Francorum Regem Illustrem, Consanguineum nostrum carissimum, & Dominum Karolum, nuper Franciae Regem, Antecessorem suum immediatum, & eorum Antecessores, ex una parte, & Nos, ac dictum Patrem nostrum, & alios nostros Antecessores ex altera, quaedam Treugarum & Pacis Conventiones, Ordinationes, & Concordiae, per dictorum Regum Procuratores & Nuncios, ac nostros, amicabiliter initae fuissent & firmitate, & eadem forma conservandae sint, interpretandae, declarandae, & complendae.

Et, super aliqua parte hujusmodi Quaestionis Materiae, certi Processus, per dicti Franciae Regis Commissarios & nostros, secundum cujusdam Concordiae formam, inter ipsum & Nos initae, nuper deputatos, apud Agennum, & alibi, amicabiliter inchoati fuissent, & adhuc pendeant indecisi.

Vos volumus non latere, quod Nos intelligimus, volumus, & affectamus, etiam sicut dictum Francorum Regem affectare praescimus.

Ut, Deo propitio, totius futurae Dissensionis Materia inter Nos invicem, & nostros, hinc inde, Haeredes & Successores, praecludatur omnino.

Quod omnes hujusmodi Treugae, Paces, Conventiones, Ordinationes, & Concordiae, modis & formis quibus factae & initae plenius extiterunt, juste & legitime conserventur, interpretentur, declarentur, & compleantur ex utraqua parte, ac perpetuo & indissolubili Vinculo teneantur.

Quodque, si aliquid, ex alterutra partium, factum fuerit in contrarium, vel restet complendum, illud interpretetur, & declaretur, ac fiat, super hoc, quod ratio suadebit, per vos & alios, ex parte dicti Regis Franciae super hoc similiter Deputandos, servata praedictarum Treugarum, Pacum, Conventionum, Ordinationum, & Concordium, forma, & Commissionum, per ipsum Francorum Regem & Nos super hoc faciendarum.

Ita quod.

Si per Nos, aut Antecessores nostros, vel nostros, aut eorum Loca tenentes, seu Curiam nostram, vel eorum Curias, aut Commissarios nostros, Ballivos, Officiales, vel Ministros, aut Antecessorum nostrorum, seu dicti Franciae Regis, seu Antecessorum ejusdem.

Aliqua contra hujusmodi Treugarum, Pacum, Conventionum, Ordinationum, seu Concordiarum, vires, formas, vel effectus, facta fuerint (cum ea declarari contigerit per vos, & ad hoc per dictum Franciae Regem deputandos) debite corrigantur, & ad statum debitum revocentur.

Vobis (de quorum fidelitate & industria plene confidimus) Quatuor, Tribus, aut Duobus vestrum, qui praesentes fueritis (Ita quod Vos, Episcopi, Willielme, é Johannes, vel Unus vestrum, cum aliis Collegis vestris praedictis, vel eorum uno, ad hoc intersitis) ad resumendum & continuandum omnes hujusmodi Processus, apud Petragorum, Agennum, & alibi inchoatos.

Et Defectus (si quos ex parte Commissariorum dicti Patris nostri & nostrorum in dictis Processibus inveneritis, quod non credimus) debite corrigendum.

Et ad petendum, & recipiendum, nomine nostro, pro Nobis & Subditis nostris, a dicto Franciae Rege, vel ab illis, quos idem Rex ad hoc deputaverit, vel duxerit deputandos, complementum & perfectionem omnium dictarum Treugarum, Pacum, Conventionum, Ordinationum, & Concordiarum.

Ac omnia & singula, quae per ipsum Francorum Regem, ratione earum, Nobis & Subditis nostris facienda & complenda restant, & quae ad Nos & Subditos nostros per dictas Treugas, Paces, Conventiones, Ordinationes, & Concordias, debent vel possunt quomodolibet pertinere.

Ac etiam ad conservandum, interpretandum, declarandum, & complendum, pro Nobis & nostro nomine, quantum ad Nos attinet & prout tenemur, Treugas, Paces, Conventiones, Ordinationes, & Concordias, supradictas.

Et ad omnia alia & singula faciendum, conservandum, interpretandum, declarandum, & complendum, quae sub dictis Treugis, Pacibus, Conventionibus, Ordinationibus, & Concordiis, poterunt comprehendi, & quae ratione earum facienda, conservanda, interpretanda, declaranda, & complenda, superint, ad quae nos teneamur, & quae ad dictum Francorum Regem, pro Se & Subditis fuis, ratione earum, pertinere debebunt.

Plenam, tenore praesentium, concedimus & committimus Potestatem.

Volumus etiam, & vobis injungimus, quod, ad requestam, & in praesentia, Deputandorum per dictum Regem Franciae ad praedicta, similem Potestatem habentium, juretis, ad Sancta Dei Evangelia, quod in dicto Officio bene & fideliter vos habebitis, & Jus reddetis, & facietis, super praedictis, secundum Conscientias vestras: Nec omittetis Jus facere & dicere timore, Odio, vel Amore; dum tamen Deputandi praedicti simile praestiterint Sacramentum.

Et, si Quae vobis Dubia occurrerint in praemissis, volumus quod vos, una cum Deputandis praedictis, ea Nobis & dicto Franciae Regi, quamcitius poteritis, remittatis.

Mandantes vobis quod dictas Treugas, Paces, Conventiones, Ordinationes, & Concordias, & quae ex earum tenore dependent, & possunt comprehendi aliquatenus in eisdem, servari firmiter faciatis secundum ipsarum Vires, Formas, & Effectus, & prout per vos, & alios, a dicto Franciae Rege Deputandos, contigerit interpretari, declarari, & etiam concordari.

Et Ea, quae propter locorum distantias, conquerentium multitudinem, & alias causas evidentes, personaliter facere, conservare, & complere, non poteritis, per alios, secundum formam praedictam Juratos, fieri, conservari, & compleri, faciatis.

Nos enim Ratum imperpetuum habebimus atque Gratum, quicquid per Vos, aut Quatuor, seu Tres, vel Duos vestrum, sub forma praedicta, caeteris absentibus, factum fuerit in praemissis.

Dantes, tenore praesentium, in mandatis, omnibus Justiciariis, & Subditis nostris, ut in praemissis, & ea tangentibus, Vobis, aut Quatuor, seu Tribus, vel Duobus vestrum, sub forma praedicta (quibus in hac parte Vices nostras committimus) ita quod non sit melior Occupantium Conditio, sicut nobis, pareant & intendant.

In cujus, &c.

Dat. apud Rokyngham, vicesimo Sexto die Martii, Anno Domini Millesimo, Trescentisimo Tricesimo quarto, Regni vero nostri Octavo.

 

 

1338, March 10.

The K. thanks his subjects in the castellany of Burgos for their defence of his rights, and desires credence for Hugh de Guanadon and Roger de Norwich. Similar letters to the lord of Mont Ferrand, Thaleran de Graynols and seven others. The Tower of London.

Record edition, II. 1022; Original edition, V. 16; The Hague edition, H II. p. i 9.

Ann. D. 1138. An. 12. E. 3. Vasc. 12. E. 3. m. 12. dors.

 

Ad Nobiles Vasconiae, de Juribus Regis defendendis.

 

Rex, dilectis & fidelibus suis, Nobilibus Hominibus de Castellania nostra de Burgo, Salutem.

De Laboribus indefessis, quos in obsequiis nostris hactenus sustinuistis, & indies sustinere non desistitis, vos & vestra pro nostra & Jurium nostrorum defensione adversitatibus & periculis divertimode exponentes, vobis grates referimus speciales.

Probatam vestrae Fidelitatis Constantiam ex corde rogantes quatinus, continuantes magnanimiter quod tam laudabiliter incepistis, ad Jura nostra defendenda contra Invasores eorumdem sic vos viriliter opponatis, quod ex hoc vestra fidelis Probitas praesulgeat, & a nobis Retributionem condignam reportetis.

Mittere enim disposuimus, infra Breve, quendam Nobilem de Regno nostro Angliae ad partes Ducatus praedicti, cum Hominibus ad Arma, Sagittariis, Pecunia, Victualibus, & aliis Necessariis, in Succursum vestrum & defensionem partium Ducatus supradicti.

Super hiis autem & aliis, Dilectis & Fidelibus nostris, Hugoni de Guanadon & Rogero de Norwico vora nostra exposuimus; quibus, & eorum alteri, in dicendis, fidem credulam praebeatis.

Teste Rege apud Turrim London. decimo die Martii.

                                                               Per ipsum Regem.

 

Consimiles Litterae diriguntur subscriptis; videlicet,

 

Domino de Monte Ferandi.

Thaleranus de Graynoles.

Raymundo Bernardi de Seinte Foie.

Domino Durnon.

Arnoldo de Curton.

Guillielmo Amaneni de Castello Leonis.

Arnaldo Bernardi de Armynak.

Arnaldo Guillielmi de Armynak.

Johanni de Armynak, dicto de la Guerre.

 

 

1338, April, 30

Confirmation of the covenant made by Oliver de Ingham, seneschal of Gascony, with Matha de la Brette, lady of Montynak and Genssac. Westm.

Record edition, II. 1032; Original edition, V. 33; The Hague edition, H II. p. i 15.

Ann. D. 1338. An. 12. E. 3. Vasc. 12. E. 3. m. 5.

 

De Conventione cum Matha de la Brette a Rege confirmata.

 

Rex Omnibus, ad quos &c. Salutem.

Sciatis quod.

Cum inter, dilectum & fidelem nostrum, Oliverum de Ingham, senescallum nostrum Vasconiae, pro nobis, ex parte una, &, Nobilem Mulierem, Matham de la Brette, Dominam de Montynak & de Genssac, ex alia, sit Conventum & Concordatum.

Quod dicta Matha cedet, & concedet, nobis totum Jus & omnem Actionem, quae habet, vel habere poterit ad Locum, Castellaniam, & Praeposituram, de Bragerac, cum pertinentiis, & in eis, ac in omnibus locis aliis, quae fuerunt quondam Domini de Bragerac in Dioecese Tholosani, Habenda Nobis & Haeredibus nostris Imperpetuum.

Et quod dicta Domina dabit, & concedet nobis Castrum & Villam de Montynac, cum pertinentiis, Habenda & Tenenda Nobis, & Haeredibus nostris, Imperpetuum.

Dictaque Domina, durante Guerra Vasconiae, concedet, & liberabit nobis, & Haeredibus nostris, aut Senescallo nostro, vel Haeredum nostrorum, Vasconiae, qui nunc est, vel qui pro tempore fuerit, Custodiam Castrorum & Locorum de Genssac & de Mont Mir, ac Castrorum de Mauron & de Montent; Ita tamen quod dicta Domina & Haeredes sui libere percipere valeant Fructus & Redditus Castrorum & Locorum praedictorum.

Et idem Senescallus noster, in Recompensationem praedictorum, nomine nostro, promiserit dictae Mathae Castrum, Locum, Praeposituram, & Castellaniam de Monte-Andre ac Bladagium, quod habemus in Villa & Castellania de Bleynes, una cum Terra quam nuper Domina de Gleynes de nobis ibidem tenuit, ac etiam cum Manerio de Condak, & Praepositura de Born, Memysan, Herbefavere, & de Brassency, cum pertinentiis, Habenda dictae Mathae, & Haeredibus suis, de nobis, & Heredibus nostris Imperpetuum.

Salvis nobis Homagiis, Fidelitatibus, Resortis, & aliis Deveriis, nobis in aliis similibus Locis dicti Ducatus debitis ab antiquo.

Item, quod Nos, & Haeredes nostri, resarciri & restituere faciemus praedictae Mathae, Sociis & Servitoribus suis, omnia Dampna & Deperdita, quae ipsos incurrere contigerit occasione adhaesionis nobis factae, prout haec & alia in quaedam Indentura, inter praefatos, Senescallum & Dominam, inde facta, plenius continentur.

Nos, quae per praefatum Senescallum nostrum in hac parte facta sunt, in omnibus acceptantes, ea, ac omnia & singula, contenta in dicta Indentura, quatenus ad nos attinet, pro nobis, & Haeredibus nostris, approbamus, ratificamus, &, tenore praesentium, confirmamus.

In cujus, &c.

Dat. apud Westmonasterium, tricesimo die Aprilis.

                                                               Per ipsum Regem.

 

 

1341, July 14.

The K. confirm the agreement with Bernard Ezii, lord of Lebret, and Matha de Lebret, lady of Montinhac and Gensac. The Tower of London.

Record edition, II. 1108; Original edition, V. 265; The Hague edition, H II. p. i 106.

Ann. D. 1341. An. 15. E. 3. Vasc. 15. E. 3. m. 17.

 

De Conventionibus cum Domino de Lebreto.

 

Rex, Senescallo suo Vasconiae, & Constabulario suo Burdegaliae, qui nunc sunt, & qui pro tempore erunt, ac aliis Officialibus & Ministris nostris, in Ducatu nostro Aquitaniae constitutis, Salutem.

Ex parte, nobilis & dilecti & fidelis nostri, Bernardi Ezii Domini de Lebreto, nobis est supplicatum, ut.

Cum nos nuper Conventiones & Concordiam,

Inter vos (praefate Senescalle, qui nunc estis) nostro nomine ex parte una, &, Nobilem Mulierem, Matham de le Bret, Dominam de Montinhac & de Gensac, ex altera, initas & factas, videlicet.

Quod dicta Matha cederet & concederet nobis totum Jus & omnem Actionem, quae habuit vel habere posset ad Locum, Castellaniam, & Praeposituram de Brigerac, cum pertinentiis, ac in eis, & in omnibus locis aliis, quae fuerunt Domini de Brigerak, in Dioecese Tartasiensi, Habenda Nobis & Haeredibus nostris imperpetuum.

Et quod dicta Domina daret & concederet nobis Castrum & Villam de Montinhac, cum pertinentiis, Habenda & Tenenda Nobis, & Haeredibus nostris, imperpetuum.

Dictaque Domina, durante Guerra Vasconiae, concederet & liberaret Nobis, & Haeredibus nostris, & Senescallo nostro, vel Haeredum nostrorum, Vasconiae, qui pro tempore foret, Custodiam Castrorum de Mauron & de Moncut, ita quod dicta Domina & Haeredes sui libere recipere valerent Firmas & Redditus Castrorum & Locorum praedictorum.

Et vos (prefate Senescalle noster, qui nunc estis) in Recompensationem Castrorum & Locorum praedictorum, nomine nostro promiseritis dictae Mathae Castrum, Locum, Praeposituram, & Castellaniam de Mountandre, ac Bladagium quod habuimus in Villa & Castellania de Blaia, una cum Terra quam nuper Domina de Blaya de nobis ibidem tenuit, ac etiam cum Manerio de Condaco, & Praepositura de Born, Meynusan, Erbefaveira, & de Brasenc, cum pertinentiis, Habenda dictae Mathae, & Haeredibus suis, de nobis, & Haeredibus nostris imperpetuum, salvis nobis Homagiis, Fidelitatibus, Resortis, & aliis Deveriis, nobis in aliis similibus locis dicti Ducatus debitis, prout haec & alia in quadam Indentura, inter vos (praefate Senescalle, qui nunc estis) & praedictam Matham inde facta, plenius dicebatur contineri.

Acceptaverimus, &, quatinus ad nos attinuit, approbaverimus, & per Litteras nostras Patentes confirmaverimus, prout in Litteris nostris praedictis vidimus plenius contineri.

Vosque (praefate Senescalle noster, qui nunc estis) praetextu Conventionum, Concordiae, & Confirmationis, praedictarum, dicta, Manerium de Condac, ac Praeposituram de Born, Maynusan, Erbefaverie, & de Brasenc, cum pertinentiis.

Et, in Recompensationem praedictorum, Castri, Loci, Praeposituraa, & Castellaniae de Mountandre, ac Bladagii de Blaya, & Terrae quam Domina de Blaya tenuit dum vivebat, per quosdam Inimicos nostros de Francia jam occupatorum, quominus, juxta formam Conventionis & Concordiae hujusmodi praefato Bernardo tradi & liberari possent, Loca, Ballivas, & Terras de Pontosio, Aureae Vallis de Gossa, & de Senhas, ad nos pertinentes, praefato Bernardo, tanquam Haeredi Universali praefatae Mathae, Tenenda per ipsum, & ejus Haeredes & Successores imperpetuum, quousque Possessionem pacificam dictorum, Castri, Loci, & Praepositurae & Castellaniae de Mountandre, ac Bladagii & Terrae, sic occupatorum, fuerit assecutus, per Litteras sub Sigillo nostro, quo utilur in Ducatu praedicto, tradi & liberari mandaveritis.

Velimus Assignationem, Traditionem, & Liberationem, & alia praedicta, eidem Bernardo sic factas, per Litteras nostras acceptare & confirmare.

Nos, Intellectis Commodo & Incommodo quae ex praemissis nobis deveniant, & evenire ac contingere possunt, & Commodi & Incommodi certitudine habita.

Attendentes grata & utilita Obsequia per praefatum Bernardum nobis hactenus multipliciter impensa, ac laudabilem gestum suum in praesenti Guerra nostra erga Nos & Gentes nostras partium illarum ostensum, intime pensantes.

Volentesque, praemissorum consideratione, ipsius Supplicationi eo favorabilius annuere in hac parte, quo ipsum ad defensionem Jurium nostrorum promptum se reddere conspicimus & paratum, Assignationem, Traditionem, & Liberationem, Per vos (praefate Senescalle noster, qui nunc estis) praedicto Bernardo de praemissis, & eorum pertinentiis, & prout idem Bernardus per se, & alios suos Officiales, ea tenet & possidet, factas, Firmas & gratas habentes.

Ex certa scientia, & deliberatione nostri Concilii, Gratiaque speciali, tenore praesentium, Ratificamus, Approbamus, & Confirmamus, sicut Litterae praedictae testantur;

Supplentes, de plenitudine Potestatis, quatinus ad nos attinet, & de Jure possumus, omnem Defectum (si quis in Forma vel Materia adesset) Assignationis, Liberationis, & Traditionis, praedictarum.

Vobis, & cuilibet vestrum, Mandantes quatinus ipsum Bernardum in Corporalem Possessionem Terrarum & Locorum praedictorum, cum eorum Juribus, Jurisdictionibus, Resortis, & Homagiis, meris & mixtis Imperiis, ac aliis pertinentiis universis.

Et ipsum, sic Inductum, manuteneatis & defendatis juxta formam Conventionis, Concordiae, & Confirmationis praedictarum; Mandantes omnibus nostris Subditis & Vassallis Terrae praedictae, quod eidem Bernardo, pro praedictis Liberatione & Traditione, ut eidem Domino de Lebreto, & suis Haeredibus & Successoribus, praestent deinceps & faciant Homagia & Fidelitatis Juramenta, & alia Jura & Deveria, nobis fieri debita & consueta.

Quae concedimus, & firmitatem optinere volumus, non obstantibus quibuscumque Donationibus, Assignationibus, Alienationibus, seu Ypothecis, Cuicumque alteri factis de Terra praedicta, vel parte ejusdem; & non obstante quod dicta Loca & Castra de Brigerac & de Montinhac Senescalciae Petragorii, & de Pinolus & de Ventenaco Senescalcia Tartasiae, per Nos, vel Subditosnostros, set potius per quosdam Valitores Inimicorum nostrorum de Francia, teneantur.

In cujus, &c.

Teste Rege apud Turrim London. decimi quarto die Julii.

Per ipsum Regem & totum Concilium in Parliamento.

 

 

1341, Oct. 20

The K. orders the seneschal of Gascony to receive the fealty of Elias de Sancto Chesterio and to deliver to him his castle de Monte Regali. Westm.

Record edition, II. 1180; Original edition, V. 287; The Hague edition, H II. p. i 114.

Ann. D. 1341. An. 15. E. 3. Vasc. 15. E. 3. m. 5.

 

Pro Elia de Sancto Chesterio, de admittendo ad Obedientiam Regis.

 

Rex Senescallo suo Vasconiae, qui nunc est, vel qui pro tempore fuerit, Salutem.

Ex parte Eliae de Sancto Chesterio nobis est supplicatum quod, cum Castrum suum de Monte Regali, dum, dilectus & fidelis noster, Bernardus Ezii Dominux de Lebreto erat in Tractando cum eodem Elia de veniendo ad Obedientiam nostram, per quosdam Subditos nostros de Ducatu praedicto Captum fuisset, sicut praefatus Dominus de Lebreto nobs est Testificatus.

Idemque Elias ad Obedientiam nostram venire sit paratus. Velimus ipsum ad Obedientiam nostram admittere, & ei Castrum suum praedictum facere liberati.

Nos, ex causis praemissis, volentes ejus Supplicationi annuere in hac parte, vobis mandamus quod, si idem Elias ad Obedientiam nostram venire, & Parti nostrae contra Inimicos nostros de Francia adhaerere voluerit, tunc ipsum ad Obedientiam illam admittatis, & ei Castrum praedictum liberari faciatis (ita semper quod Deveria consueta nobis faciat, ut debebit) omnes, quos super Liberatione Castri praedicti resistentes inveneritis, ab eodem sine dilatione amoventes.

Dat. apud Westmonasterium, vicesimo die Octobris.

                                                                              Per Breve de Privato Sigillo.

 

 

 

1341, Dec. 27.

The K. grants the revenues of the prebend of Thame to William de Kyldesby, as the cardinal of Peregoitz, who holds it, adheres to the K.’s enemies in France. Letter informing the sheriff of Oxfordshire thereof. Menrose.

Record edition, II. 1184; Original edition, V. 296; The Hague edition, H II. p. i 118.

Ann. 1341. An. 15. E. 3. Pat. 15. E. 3. p. 3. m. 6.

 

Super Cardinali, Praebendario, Adversario Regis adhaerente.

 

Rex omnibus, ad quos, &c. Salutem.

Sciatis quod concessimus, dilecto Clerico nostro, Willielmo de Kyldesby, omnia Exitus & Proficua de Praebenda de Thame, in Ecclesia beatae Mariae Lincolniensis.

Quae quidem Praebenda est Cardinalis dicti de Peregoitz, qui contra Nos Adversario nostro Franciae est adhaerens, & quam ea de causa capi fecimus in Manum nostram, Provenientia, Habenda & Percipienda quamdiu Praebendam praedictam in Manu nostra, ex causa praedicta, contigerit remanere, absque aliquo nobis inde reddendo.

In cujus &c.

Teste Rege apud Menros, vicesimo septimo die Decembris.

                                                               Per Literam de Secreto Sigillo.

 

Et mandatum est Vicecomiti Oxoniae quod Praebendam praedictam, una cum Exitibus & Proficuis ad eam spectantibus, quae Rex in Manum suam per ipsum Vicecomiterm capi mandavit, praefato Willielmo liberet, Habendam juxta tenorem Literarum Regis praedictarum.

Vult enim Rex praefatum Vicecomitem inde erga Regem exonerari.

Teste ut supra.

                                                                              Pro eandem Literam.

 

 

1342, June 3.

Warrant for the payment of 10 l. to A. bishop of Frescati and R. cardinal of B. Maria Nova, bringing letters of the pope’s election, and 5 l. to Amenen, valet of the lord of Pounte and Brigerak. Westm.

Record edition, II. 1189; Original edition, V. 321; The Hague edition, H II. p. i 127.

Ann. D. 1342. An. 16. E. 3. Liberat. 16. E. 3. m. 7.

 

Pro Nunciis Literas de Creatione Papae deferentibus.

 

Rex Theasaurio, & Camerariis suis Salutem.

Liberate, de Thesauro nostro, Duobus Nunciis, Venerabilium Patrum, A. Tusculani Episcopi, & R. Sanctae Mariae Novae, Diaconi, Cardinalium, cum Litteris, Creationem Domini Summi Pontificis contingentibus, destinatis ad nos, Decem Libras, videlicet, cuilibet eorumdem Nunciorum Centum Solidos.

Et etiam Ameneno, Valetto Domini de Pounte & Dominae de Brigerak, ad nos de partibus Ducatus nostri Aquitaniae in Nuncium nostrum misso, & cum Responsione nostra redeunti ad eosdem, Centum Solidos pro Expensis suis, de dono nostro.

Teste Rege apud Westmonasterium, tertio die Junii.

                                                                              Per ipsum Regem.

 

 

1345, Jan. 14.

The K. grants to Senebrun lord del Sparre the castellany of Lanerdale, to be held during the war with France for the use of Cardinal Taillerand, who claims it as his inheritance. The seneschal of Gascony is ordered to deliver it to the lord del Sparre. West. Jan. 17.

Record edition, III. 26; Original edition, V. 434; The Hague edition, H II. p. i 171.

Ann. D. 1345. Edv. 3. An. 18. E. 3. Vasc. 18. E. 3. m. 2.

 

Pro Taillerando Cardinali, super Haereditate in Vasconia.

 

Rex Omnibus, ad quos, &c. Salutem.

Sciatis quod, cum, pro eo quod, Venerabilis Pater, Dominus Taillerandus, Tituli Sancti Petri ad vincula, Sacrosanctae Romanae Ecclesiae Presbyter Cardinalis, tanquam Haeres universalis Dominae Johannae de Peregorz, ejusdem Cardinalis Amitae, & Castri ac Castellaniae de Lanerdak nuper Dominae, in eisdem Castro & Castellania, ac in tota Terra quae fuit ejusdem Johannae, in Ducatu nostro Aquitaniae, se vendicet jus habere.

Et penes nos, pro Deliberatione & Possessione eorumdem Castri, Castellaniae & Terrae habenda, quae occasione Mortis praefatae Johannae in manu nostra jam existunt, fuit saepius Prosecutus.

Et, volentes super praemissis plenius informari, Mandaverimus Senescallo nostro Vasconiae, & Constabulario nostro Burdegaliae, quod per Inquisitionem, & aliis modis, quibus melius expedire viderint, de Jure praefati Cardinalis in Castro, Castellania, & Terra praedictis, & per quae Servitia tenentur de nobis, qualiter, & quo modo, & utrum in manu nostra existant, & an praefatus Cardinalis sit Haeres ejusdem Johannae, sicut praedictum est, an alius.

Et, si Alius, tunc Quis, & cujus Aetatis?

Necnon de Valore Castri, Castellaniae, & Terrae, praedictorum, ac de aliis Circumstantiis, praemissa contingentibus, ipsos diligentius informent.

Nos, Volentes salvae Custodiae, Castri, Castellaniae, & Terrae, praedictorum interim providere, ac de Fidelitate, Dilectis & Fidelis nostri, Senebruni Domini del Sparre confidentes.

Concessimus eidem Senebruno Custodiam, Castri, Castellaniae, & terrae, eorumdem, cum suis Juribus & Pertinentiis universis.

Habendam, nostro nomine, durante Guerra, inter Nos & Adversarium nostrum Franciae mota.

Et Tenendum ad opus ejusdem Cardinalis, in casu quo debite informati fuerimus quod, Castrum, Castellania, & Terra, illa ad praefatum Cardinalem, in forma praedicta, debeant pertinere, vel quousque aliud inde duxerimus ordinandum.
Ita quod praedictus Senebrunus omnes Exitus & Emolumenta, de eisdem, Castro, Castellania, & Terra, provenientia, habeat & percipiat, & de Exitibus & Emolumentis illis inveniat quod necessarium fuerit pro Munitione & salva Custodia Castri memorati, & de Residuo nobis per manus Constabularii praedicti, qui pro tampore fuerit, respondeat, prout decet, donec aliud inde fecerimus demandari.

In cujus, &c.

Dat. apud Westm. XIV die Januarii.

                                                                              Per Breve de Privato Sigillo.

 

 

1345, Jan. 18.

The K. orders the seneschal of Gascony to inquire into the cardinal’s claim to the above. Westm.

Record edition, III. 27; Original edition, V. 437; The Hague edition, H II. p. i 171.

Ann. D. 1345. An. 18. E. 3. Ibidem.

 

Pro eodem Cardinali.

 

Rex Senescallo suo Vasconiae, vel ejus Locum Tenenti, & Constabulario suo Burdegaliae, Salutem.

Quia, ut accepimus, Venerabilis Pater Dominus Taillerandus, &c. ut supra usque ibi, fuit saepius prosecutus, & tunc sic, Vomentes super praemissis plenius informari.

Vobis mandamus quod, per Inquisitionem, & aliis modis, quibus melius expedire videritis, de Jure praefati Cardinalis in, Castro, Castellania, Terra, praedictis, & per quae Servitia tenentur de nobis, & Qualiter, & Quo modo, & Utrum in Manu nostra existant, & an praefatus Cardinalis sit Haeres ejusdem Johannae, sicut praedictum est, an Alius, & si Alius, tunc Quis, & cujus Aetatis.

Necnon de Valore, Castri, Castellaniae, & Terrae, praedictorum, ac de aliis Circumstantiis, praemissa contingentibus, vos diligentius informetis, ac Informationem hujusmodi, sive Inquisitionem, sic factam, sub Sigillo nostro, in Cancellaria nostra Angliae mittatis, ut, inde certificati, praefato Cardinali in hac parte, faciamus quod Justitia exiget in praemissis.

Dat. apud Westmonasterium, decimo octavo die Januarii.

                                                                              Per idem Breve

 

 

1345, Feb. 20.

The K. forbids the execution of the triennal truth on the English benefices of cardinals Cancelia, parson of the churches of Hemmyngburgh, Hakeneye, Lymyng, Holyngbourn, Pegeham, and prebendary of Driffeld, Louth and Bellowe, John the bp. of Palestrina (Penestrinenda), archdeacon of York, and prebendary of Wistowe, Taillerand dean of York, parson of Whitchurch, and prebendary of Thame, and four others. Tenham.

Record edition, III. p. i 99; Original edition, V. 449; The Hague edition, H II. p. i 178.

Ann. D. 1345 An. 19. E. 3. Claus. 19. E. 3. p. 1. m. 25.

 

Pro Cardinalis Beneficiatis, de non distringendo.

 

Rex Thesaurario, & Baronibus suis de Scaccario, Salutem.

Volentes Venerabilis Patres, Dominum Gaucelinum Johannis, Personam Ecclesiarum de Hemmyngburgh Eborum, de Stebenheth & Hakeneye Londoniensis, de Lymyng & Holyngbourn Cantuariensis, de Pegeham Cicestriensis, Dioecesium, & Praebendarium Praebendarum de Driffeld in Ecclesia Eborum, de Luda in Ecclesia Lincolniensi, & de Sallowe in Ecclesia Lichfeldensi, Dominum Penestrinsensem Archidiaconum Eborum, & Praebendarium Praebendae de Wistowe in Ecclesia Eborum, Dominum Taillerandum, Decanum Eborum, Personam Ecclesiae de Whitchirch Cantuariensis Dioecesis, & Praebendarium Praebendae de Thame in Ecclesia Lincolniensi, Dominum Johannem Connenarum, Archidiaconum Northamptoniae, Personam Ecclesiae de Blokkeleye Wygorniensis Dioecesis, & Praebendarium Praebendae beatae Margaretae de Leycestria in Ecclesia Lincolniensi, Dominum Hispanum, Archidiaconum Cestriae, Dominum Adornarum Roberti, Archidiaconum Estridyng, & Praebendarium in Ecclesia Eborum, Dominum de Mota, Archidiaconum Oxoniae, & Archidiaconum Eliensem, Praecentorem Cicestriae, & Praebendarium Praebendae de Milton in Ecclesia Lincolniensi, Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinales, favore prosequi gratioso, vobis mandamus quod eosdem Cardinales de Decima Triennali, nobis per Clerum Regni nostri Angliae ultimo concessa, ipsos ratione Beneficiorum suorum praedictorum contingente, ad dictum Scaccarium exonerari & quitos esse, ac Exactionibus (si quas Collectores Decimae praedictae eisdem Cardinalibus, seu eorum alicui, occasione Decimae illius, fecerint) supersederi, & Districtiones sive Sequestra, ea de causa, in Beneficiis suis praedictis, seu Bonis suis Ecclesiasticis, facta & apposita, eisdem sine dilatione relaxari faciatis hac vice de gratia nostra speciali.

 

Teste Rege apud Tenham, vicesimo die Februarii.

                                                                              Per ipsum Regem.

 

 

1345, June 15

The K. orders the earl of Derby, lieutenant in Aquitain, to restore to Bernard Ezii, lord of Lebret, the castle of Gensak, which he had granted to the lord of Moissidan, to induce him to take the K.’s part; and to recumpense the latter, if he deserve it. Westm.

Record edition, III. p. i 45

 

 

1347, June 1

Grant of the town and castellany of Bergerac to Henry earl of Lancaster, who has lately taken it by assault. To seneschal of Gascony and the constable of Bourdeaux are ordered to deliver it to him. Before Calais.

Record edition, III. p. i 123; Original edition, V. 565; The Hague edition, H III. p. i 12.

Ann. D. 1347 An. 21 E. 3. Cart. & Pat. apud Cales. 21. E. 3. m. 13.

 

Pro Henrico Comite Lancastriae, Carta Donationis de Brageriaco & Cussionis Monetae.

 

Rex Archiepiscopis, Episcopis, Abbatibus, Prioribus, Comitibus, Baronibus, Justiciaris, Senescallis, Constabulariis, Vicecomitibus, Praepositis, Ministris, & omnibus Ballivis & Fidelibus suis, Salutem.

Sciatis quod Nos, Placido Rumore perlato de factis victoriosis, quae, Consanguineus & Fidelis noster carissimus, Henricus Comes Lancastriae, agens super Expeditione Guerrae nostrae, quam pro nobis in Ducatu nostro Aquitaniae & partibus adjacentibus gratanter assumpsit, divina sibi favente Clementia, ibi fecit, Inimicos nostros in Bellis Campestribus expugnado, Civitates, Castra, Villas, & Loca fortia, in manum nostram, in copiosa multitudine, capiendo, & Agenda nostra sapienter & magnanimiter dirigendo.

Nos Tanta Consanguinei nostri Magnalia merito contemplantes, & ad ea (ut de aliis, nobis impensis per eum, multipliciter fructiosis, Obsequiis taceamus) gratam Considerationem habentes, videntes per eum, nedum Profectum nostrum, set Honorem nostri Nominis inaestimabiliter adaugeri, mero Motu nostro, ac de Gratia nostra speciali, auctoritate nostra Regia, & ex certa scientia.

Dedimus et Concessimus, &, tenore praesentium, Damus et Concedimus eidem Comiti, & suis Haeredibus Masculis, ex ipso legitime procreatis, aut procreandis, Castrum, Villam, & Locum de Brageriaco, Diocesi Petragoriensi, quae dictus Comes, nuper nostri Locum tenens in Ducatu nostro Aquitaniae, & Lingua Occitana, Vi Armorum, & per insultum fortissimum nuper cepit.

Una cum tota Castellania per integrum, & omni Justiciatu alto & basso, mero & mixto Imperio, Parochiis, Homagiis, Resortis, Castrorum & Locorum, tam Baronum, quam aliorum quorumcumque, ac quibuscumque Officiis, Pedagiis, Piscariis, Molendinis, Aedificiis, Bonis Rebellium & Inimicorum nostrorum, in dicta Villa, & ejus Castellania, existentibus, & aliis quibuscumque Juribus, Jurisdictionibus, Redditibus, Deveriis, Libertatibus, Privilegiis, Consuetudinibus, & suis Pertinentiis universis.

Ita plene & integre sicut umquam Domini quondam dictae Villae Brageriaci, dum extra manum Regiam extitit, vel aliquis, seu aliqui ex ipsis, habebant & tenebant, habuerunt & tenuerunt, aliquo tempore, seu antiquitus temporibus retroactis, licet Possessio quoquo modo ad nos vel ad alios fuerit deventa seu devoluta, absque diminutione alicujus Juris, Jurisdictionis, aut Deverii, ad dictum Castrum, Villam, & Locum, nunc aut olim, unquam quomodolibet pertinentium Habenda et Tenenda, ex causa praedicta, eidem Comiti, & Haeredibus Masculis, de suo corpore procreatis, aut procreandis, ac perpetuo pacifice Possidenda, de Nobis & Haeredibus nostris, Ducibus Aquitaniae, Imperpetuum.

Et, si aliqua, Jurisdictiones, Castra, Parochiae, Jura, Resorta, Redditus, ac quaecumque alia Deveria, antiquitus, & ab antiquo, tempore, ad dictum Castrum, Villam, & Locum, quomodolibet pertinentia, subtracta fuerint vel occultata, seu per Nos, vel aliquos, tacite, vel alias, quovismodo appropriata, vel quomodolibet adquisita, vel etiam assignata, seu aliquibus aliis, per dictum Comitem, aut alium quemcumque, data, seu concessa, aut assignata, imperpetuum, vel ad tempus, ea omnia & singula integre reintegrari volumus, & ad Jus & Proprietatem dicti Castri, Loci, & Villae Brageriaci, omnino reduci exnunc, & tenore praesentium converti, & per Detentores, seu Possessores, Nos, vel alios, eorum quoscumque indilate dimitti.

Quas quidem Donationes, Assignationes, & Appropriationes, seu Adquisitiones, si quae fuerint, tenore praesentium, Auctoritate nostra Regia, & ex certa scientia duximus revocandas & penitus adnullandas;

Concessimus, & nichilominus concedimus per praesentes, insuper de gratia nostra speciali, Auctoritate nostra Regia, & ex certa scientia, dicto Comiti, & Haeredibus Masculis, de suo Corpore, sic quod ipsi in eodem loco Monetam cudere possint, seu cudi facere, prout sibi visum fuerit faciendum, Emolumentumque Cussionis illius Monetae suum remaneat, & ad ipsorum utilitatem omnimode convertatur; ita tamen quod Moneta illa, ibidem sic cudenda, sit ita fortis, aut fortior Moneta nostra partium praedictarum;

Salva & retenta in praemissis, omnibus & singulis, Nobis & Haeredibus nostris, Fidelitate, & Homagio, Cavalcata, & Resorto, nobis pertinentibus, in hac parte.

Volumus etiam quod, si praefatum Comitem obire contingat, absque Haerede Masculo, de Corpore suo, ut praemittitur, procreato, tunc Castrum, Villa, & Locus, praedicta, una cum Castellania, & omnibus aliis Juribus & Pertinentiis suis praedictis, necnon Cussio dictae Monetae, & Emolumentum inde proveniens, statim, post mortem ipsius Comitis, ad Nos & Haeredes nostros integre revertantur.

Hanc autem praesentem nostram Donationem, modo & forma, superius expressatis, teneri & valere volumus irrevocabiliter & jubemus, quam etiam a nullo infringi volumus, nec sit quispiam ausus motu vel ausu suo proprio, sub omni eo in quo posset forisfacere nobis, contrarie.

 

Hiis testibus,

Wiellielmo de Bohun, Comite Northamptoniae.

Ricardo Comite Arundellae, Consanfuineis nostris.

Thoma de Bello Campo, Comite Warrwicae.

Johanne de Veer, Comite Oxoniae.

Roberto de Ufford, Comite Suffolciae.

Bartholomaeo de Burgbersh.

Ricardo Talbot, Senescallo Hospitii nostri.

Et aliis.

 

Dat. per Manum nostram juxta Calesium, primo die Junii.

                                                                               Per Breve de Privato Sigillo.

 

Et mandatum est Senescallo Regis Vasconiae, ac Constabulario suo Burdegaliae, qui nunc sunt, vel qui pro tempore erunt, quod eidem Comiti, vel ejus Attornato, in hac parte, dicta, Castrum, Villam, & Locum, de Brageriaco, una cum Castellania, & omni Justiciatu alto & basso, mero & mixto Imperio, Parochiis, Homagiis, Resortis, Castrorum, & Locorum, tam Baronum, quam aliorum quorumcumque ac quibuscumque Officiis, Pedagiis, Piscariis, Molendinis, Edificiis, Bonis, Rebellium & Inimicorum nostrorum, in dicta Villa, & ejus Castellania, existentibus, & aliis Redditibus, Deveriis, Libertatibus, Privilegiis, Consuetudinibus, & suis Pertinentiis praedictis, liberari faciant, Tenenda juxta tenorem Cartae nostrae praedictae, dictumque Comitem, hujusmodi Cussionem Monetae in dicto loco Brageriaci habere, Emolumentumque Cussionis ejusdem percipere permittant in forma praedicta.

Teste ut supra.

                                                                               Per idem Breve.

 

 

1347, Feb. 1.

The K. desires the seneschal of Gascony and the constable of Bourdeaux to observe the truce till Easter 1350, concluded with the count of Perigord. Westm.

Record edition, III. p. i 149; Original edition, V. 605; The Hague edition, H III. p. i 27.

Ann. D. 1348. An. 22. E. 3. Vasc. 22. E. 3. m. 38.

 

De Treugis inter Regem Angliae & Comitem Petragoricensem observandis.

 

Rex senescallo suo Vasconiae, & Constabulario suo Burdegaliae, ac universis & singulis Senescallis, Constabulariis, Castellanis, Praepositis, Officialibus, Ministris, & omnibus aliis Fidelibus suis, in Ducatu Aquitaniae constitutis, ad quos &c. Salutem.

Sciatis quod concessimus Comiti Petragoricensi unum Pacificum, sive Sufferentiam Guerrae, a die confectionis praesentium, usque ad Festum Paschae proximo futurum, &, ab eodem Festo, usque ad duos Annos proximo sequentes, plenarie completos, sub formis, Modis, & Conditionibus, qui sequuntur.

Primo (videlicet) quod, durante Termino antedictio, per ipsum Comitem Petragoricensem, aut Gentes suas, Guerra seu aliqua Dampna non fient, nec procurabuntur, seu tractabuntur contra Nos, Terram seu Patrimonium nostra, nec contra Gentes & Subditos nostros, in Corporibus, sive Bonis alicubus, quovis ingenio sive modo; &, si quid in contrarium per dictum Comitem, vel Gentes suas, contigerit attemptari, dictus Comes id emendari faciet indilate.

Item, quod de dictis suis Villis, Locis, Castris, & Terra, dictus Comes non permittet Guerram fieri per aliquos, seu aliqua Dampna dari nobis, nec Terris, Patrimonio, vel Subditis nostris, in Corporibus, sive Bonis; &, si per aliquos fieret, seu attemptaretur, ad illa impedienda & defendenda resistet pro Posse suo & bona fide.

Item, dictus Comes, durante Termino antedicto, non receptabit, seu recipiet, vel intrare quovis ingenio permitter, in Villis, Castris, & Fortalitiis suis, aliquam Munitionem, seu Stabilitam Gentium ad Arma sive Peditum, de parte Inimicorum nostrorum.

Item, dictus Comes, durante dicto Termino, non debet recipere aliquam Capitaneriam Gentium, Terrarum, vel Locorum, contra Nos, vel Patrimonium nostrum, seu Subditos nostros, quoquo ingenio sive modo.

Item, durante dicto Termino, Gentes de Obedientia nostra poterunt ire, morari, redire, & transire per totam Terram dicti Comitis, absque Dampnis, Gravaminibus, Impedimentis, & Perturbationibus quibuscumque, cum Armis, vel sine Armis (Locis clausis, & Fortalitiis tamen exceptis) & Victualia ipsis necessaria habebunt, & recipient de Terra, & Locis, ipsius Comitis; pro ipsis Victualibus tamen debita Pretia exsolvendo; & hoc, nisi per Gentes nostras Dampna Talia dictae Terrae inferentur, propter quae rationabiliter Victualia ipsis haberent denegari.

Itam, Gentes de Obedientia nostra, durante Termino antedicto, poterunt ire, morari, & redire, salvo & secure, per totam Terram dicti Comitis (Locis clautis, vel aliis Fortalitiis exceptis) Mercando, emendo, vendendo, quaeque Victualia & Mercimonia; solvendo tamen pro ipsis eorum Pretia, & antiqua & debita Pedagia, seu Custumas.

Item, Gentes dicti Comitis etiam poterunt ire, redire, & transire, salvo & secure, per totam Terram Obedientiae nostrae, absque Impedimento seu Molestatione quibuscumque, mercando, vendendo, emendo, Mercimonia, & pro ipsis solvendo Deveria & Pedagia consueta; Castra tamen, nec Loca clausa, seu aliqua alia Fortalitia, non intrabunt.

Item, Villae, Castra, & alia Loca dicti Comitis, durante Termino antedicto, erunt & remanebunt in Statu & Fortalitiis in quo nunc sunt, absque aliqua alia nova Fortificatione in ipsis facienda.

Itam, dictus Comes, promittet, & jurabit ad Sancta Dei Evangelia, praemissa omnia & singula tenere, & inviolabiliter bona fide observare, & observari facere, & in contrarium non venire per se nec per alium, quoquo ingenio sive modo; &, infra Tres Septimanas, postquam hoc nostrum Pacificum ad ejus Notitiam pervenerit, Literas suas Patentes, suo proprio Sigillo impendenti Sigillatas, consimile Pacificum, pro parte sua, de verbo ad verbum continentes, Senescallo Vasconiae pro nobis mittet, & tradi & liberari faciet, subterfugiis, dilationibus, & Cavillationibus postpositis quibuscumque.

Et ideo vobis, omnibus & singulis, mandamus quod dictum Pacificum, sive Sufferentiam, per Vos, & Gentes, ac Subditos nostros, in Ducatu praedicto, quatenus ad nos pertinet, inviolabiliter teneri & observari faciatis, in forma antedicta; dumtamen dictus Comes, pro parte sua, absque arte sinistra, vel ingenio interveniente, faciat illud idem, sicut praedictum est.

In cujus, &c.

Dat. apud Westmonasterium, primo die Februarii.

                                                                               Per ipsum Regem Concilium.

 

 

1348, June 1.

The K. confers knighthood on John de Guillo, burgess of Linde in Aquitain. Westm.

Record edition, III. p. i 151; Original edition, V. 623; The Hague edition, H III. p. i 34.

Ann. D. 1348. An. 22. E. 3. Vasc. 22. E. 3. m. 25.

 

De Nobilitando, & Cingulo Militiae decorando.

 

Rex omnibus, ad quos, &c. Salutem.

Regiae Liberalitati congruit illos exaltari gratiosius ad Honores, quos Actus Strenui, Vitae Probitas, ac Merita laudabilia recimmendant.

Nos itaque, dilectum nobis, Johannem de Guillo, Burgensem de Lyndia, in Ducatu Aquitaniae, ex antiquo sanguine procreatum, qui nobis, Armis Indutus, & alias, grata Obsequia dicitur impendisse, Dono favorabili prosequentes, nobilitamus ipsum, & Legitimam Prolem suam.

Concedimusque & eidem Johanni damus Licentiam specialem, quod ipse a quocumque, nobis Fidele Milite, Militarem suscipere Ordinem valeat, & cingulo Militiae decorari, ac Privilegiis & Libertatibus gaudeat, quae suus Status exigit Militaris.

Eo, quod de Militari Sanguine, aut Nobilitate Generis non processit, seu quavis alia partium illarum consuetudine contraria, non obstante Ut ipse & ejus Posteri proniores nostris reddantur Obsequiis, nobisque perpetuo fidelius astringantur.

In cujus, &c.

Teste Rege apud Westmonasterium, primo die Junii.

                                                                              Per ipsum Regem & Concilium.

 

 

 

1348, June 11.

The K. orders the seneschal of Gascony and the constable of Bourdeaux to settle the variances between the lords of Rosano and Peroliis and the lord of Muchidane, and between the lord of Sparre and the lord of Castellion.

Record edition, III. p. i 162

 

 

1349, March 14.

Licence to Henry earl of Lancaster to establish a mint at Bergerac. Intimation thereof to the seneschal of Gascony. Westm.

Record edition, III. p. i 183; Original edition, V. 659; The Hague edition, H III. p. i 48.

Ann. D. 1349. An. 23. E. 3. Vasc. 23. E. 3. m. 8.

 

De Brageriaco & Cussione Monetae ibidem, Comiti Lancastriae concessis.

 

Rex omnibus, ad quos &c. Salutem.

Sciatis quod, Cum Nos super, Attentis gratis Obsquiis, per, Consanguineum & Fidelem nostrum carissimum, Henricum Comitem Lancastriae nobis impensis, De gratia nostra specialin auctoritate nostra Regia, & ex certa sicentia, Dederimus & Concesserimus eidem Comiti, & suis Haeredibus Masculis, ex ipso legitime procreatis, aut procreandis, Castrum, Villam, & Locum de Brageriaco, Dioecesis Petragoricensis.

Concesserimus, insuper, de gratia nostra speciali, auctoritate nostra Regia, & ex certa scientia, dicto Comiti, & Haeredibus Masculis, de suo Corpore, ut praedicitur, procreatis, Cussionem Monetae in dicto loco, sic quod ipsi in eodem loco Monetam cudere possint, seu cudi facere, prout sibi visum fuerit faciendum, Emolumentumque Cussionis ipsius Monetae suum remaneat & ad ipsorum utilitatem commode convertatur:

Ita tamen quod Moneta illa, sic ibidem cudenda, sit ita Fortis, aut Fortior Moneta nostra Partium praedictarum.

Salva & Retenta in praemissis, omnibus, & singulis, Nobis & Haeredibus nostris Fidelitate & Homagio, Cavalcata & Resorto, nobis pertinentibus in hac parte; prout in Carta nostra, praefato Comiti inde confecta, plenius continetur, Nos (volentes eidem Comiti Gratiam uberiorem facere in hac parte), Damus & Concedimus, pro nobis, & Haeredibus nostris, dicto Comiti quod ipsi & Haeredes sui praedicti habeant Cognitionem Assaiae Monetae praedictae, ac Punitionem omnium & singulorum, tam criminaliter, quam civiliter, in cussione ejusdem Monetae Delinquentium.

In cujus, &c.

Teste Rege apud Westmonasterium, decimo quarto die Martii.

                                                                              Per Breve de Privato Sigillo.

 

Et mandatum est Senescallo Regis Vasconiae, qui nunc est, vel qui pro tempore fuerit, vel Locum tenenti, quod ipsum Comitem, & Haeredes suos, cognitionem AssaiaeMonetae praedictae, ac Punitionem omnium & singulorum, tam criminaliter, quam civiliter, in cussione ejusdem Monetae Delinquentium, habere permittat juxta tenorem Literarum Regis praedictarum.

Teste ut supra.

                                                                                              Per idem Breve.

 

 

1352, March 10.

The K. orders Ralph earl of Stafford, captain of Aquitain, to assign lands to the lord of Lebret in compensation for Gensac, which he granted to the lord of Mochidam. Westm.

Record edition, III. p. i 240; Original edition, V. 734; The Hague edition, H III. p. i 77.

Ann. D. 1352. An. 26. E. 3. Vasc. 26. E. 3. m. 8.

 

Pro Domino de Lebreto, de Indempnitate.

 

Rex, dilecto & fideli suo, Radulpho Comiti de Stafford, Capitaneo & Locum nostrum tenenti in Ducatu Aquitaniae, vel ejus Locum ibidem tenenti, Salutem.

Cum nuper, ad Prosecutionem, Nobilis Viri & fidelis nostri, Bernardi Ezii, Domini de Lebreto, nobis supplicantis quod, Cum in quadam Indentura, inter Nos & praefatum Bernardum confecta, contineatur quod Nos ipsum Bernardum, & suos qui ad Obedientiam & Fidelitatem nostram secum venerunt, Indempnes teneremur conservare, et ipse ratione Adhaesionis suae Parti nostrae, in praesenti Guerra nostra Vasconiae, Locum de Gensaco, quem idem Dominus de Lebreto Domino de Mochidano, in Recompensationem eorum quae dictus Dominus de Mochidano occasione Guerrae praedictae amisit, nostris Obsequiis adhaerendo, tradidit & liberavit, ad valorem Octingentorum Regalium Auri Annui & perpetui Redditus, quolibet Regali pro Quatuor Solidis Sterlingorum computato, necnon de Redditibus Annuis, quos habebat & percipiebat in Locis de Sora & de Lebreto, ad Valorem Nongentorum & Quinquaginta Regalium Auri, quolibet Regali ut supra computato.

Insuper de Redditibus Annuis, quos habebat & percipiebat in & super Terris de Mixa & de Hosca Barisio, cum Pertinentiis suis, in Regno Navarrae, ad Valorem Quingentorum Regalium Auri, quolibet Regali, ut supra computato.

Ac de Redditu Annuo, quem percipiebat in Terra de Ruchena, ratione Dotis Uxoris suae, ad Valorem Octingentorum, Quinquaginta & Unius Regalium Auri, & Quinque Solidorum Burdegaliae, quolibet Regali ut supra computato.

Quae quidem Regalia, juxta Computationem praedictam, ad Sexcentas Quadraginta & Quinque Libras, & Sex Solidos, Sterlingorum se extendunt, prout per quandam Informationem, per nuper Senescallum nostrum Vasconiae de Mandato nostro factam, & in Cancellaria nostra retornatam, plenius apparet.

Vellemus ei, pro Terris, Redditibus & Locis, sic amissis, Recompensationem fieri jubere competentem, Mandaverimus Senescallo nostro Vasconiae, & Constabulario nostro Burdegaliae, qui tunc fuerint, vel qui pro tempore essent, seu eorum Loca tenetibus, quod eidem Bernardo, vel ejus Procuratori, seu Attornato in hac parte, dictas Sexcentas Quadraginta & Quinque Libras, & Sex Solidos, Sterlingorum, vel Valorem eorumdem in alia Moneta, necnon dictos Quinque Solidos Burdegaliae, super Terris, Redditibus, seu Bonis, aut Exitibus, ad Nos in Ducatu praedicto spectantibus, etiam habentibus Merum & Mixtum ipsius Bernardi commodius & utilius fieri posset, assignari & haberi facerent, percipiendas, singulis Annis, quousque Terras, Redditus, & Loca sua, sic Deperdita, recuperaverit, vel Recompensationem inde alibi per Nos habuerit competentem, aliquibus Literis, in contrarium extunc ordinandis, non obstantibus, prout in Literis nostris Patentibus, inde confectis, plenius continetur.

Ac jam, ex parte ipsius Domini de Lebreto, acceperimus quod, licet ipse penes Senescallos nostros Vasconiae, & Constabularios nostros Burdegaliae, qui successive pro tempore fuerunt, pro Assignatione dictorum Redditum Annuorum habenda, cum omni diligentia prosecutus fuisset, quicquam tamen hinc inde hactenus habere non potuit. Per quos nobis supplicavit ut sibi, de dictis Sexcentis Quadraginta & Quinque Libris, & Sex Solidis, Sterlingorum, ac de dictis Quinque Solidis Burdegaliae, Annuis Assignationem debitam fieri faciamus.

Nos (ejus Supplication in hac parte annuentes) vobis mandamus quod, habita, super praemissis, cum Senescallo nostro Vasconiae, & Constabulario nostro Burdegaliae, qui nunc sunt, vel qui pro tempore erunt, Informatione diligenti, si vobis legitime, per Informationem hujusmodi, constare poterit eidem Domino de Lebreto, de dictis Sexcentis Quadraginta & Quinque Libris, & Sex Solidis, Sterlingorum, ac dictis Quinque Solidis Burdegaliae, adhuc Assignationem aliquam in Terris vel Redditibus, annuatim percipiendis, factam non fuisse, tunc praedictos, Sexcentas Quadraginta & Quinque Libras, & Sex Solidos, Sterlingorum, ac dictos Quinque Solidos Burdegaliae, eidem Domino de Lebreto super Terris & Redditus, in Ducatu nostro praedicto per Guerram adquisitis, & adquirendis, etiam habentibus merum & mixtum Imperium, & Jurisdictionem altam & bassam, ubi ad placitum ipsius Bernardi commodius & utilius fieri poterit, assignari & liberari, Percipienda & Habenda quousque Terras, Redditus, & Loca sua, sic deperdita, recuperaverit, vel Recompensationem inde alibi per Nos habuerit competentem, sicut praedictum est, Recipientes ab eodem Bernardo, aut Procuratore, aut Attornato suo praedicto, Literas suas Acquietantiae, Receptionem illarum Pecuniae summarum, quas ei sic assignari & habere feceritis, Testificantes.

Aliquibus Mandatis nostris, in contrarium directis, non obstantibus.

Dat. apud Westmonasterium, decimo die Martii.

                                                                                              Per ipsum Regem.

 

 

1354, May 18.

Arnald de Duroforti, lord of Fespuch, and Pontius de Belleville, lord of Roquetorn, are appointed conservators of the truce in Aquitania. Six similar commission for the Landes, the Bordelais, Saintonge, Périgord and Agen. Westm.

Record edition, III. p. i 277; Original edition, V. 784; The Hague edition, H III. p. i 95.

Ann. D. 1354. An. 28. E. 3. Vasc. 28. E. 3. m. 13.

 

De praedictarum Treugarum Conservatoribus infra Vasconiam constitutis.

 

Rex, Dilectis & Fidelibus suis, Arnaldo de Duroforti, Domino de Fespuch, & Poncio de Bella Villa, Domino de Roquetorn, Salutem.

Sciatis quod, Cum Treugae, Inter Nos, pro Nobis, Alligatis, & Subditis nostris, de Regno nostro Angliae, & Ducatu nostro Aquitaniae, ac aliunde de Dominio & Terris nostris, ex una parte, Et Adversarium nostrum Franciae, pro Se, Alligatis, & Subditis suis, ex altera parte, Initae sint & firmatae & sexto die Aprilis, proximo praeterito, usque ad primum diem Aprilis, proximo futurum, duraturae, Quarum Treugarum Copiam, sub Magno Sigillo nostro, Senescallo nostro Vasconiae misimus, ad easdem Treugas in dicto Ducatu proclamandas & firmiter observandas, Nos Volentes Treugas illas inviolabiliter observari, ac de fidelitate & circumspectione vestris plenius confidentes, Ad dictas Treugas, in omnibus suis Articulis, in partibus Marchiae Agenni & Catursien, versus Castra & Terram sua, conservandam.

Et ad Violatores earumdem, vel contra eas in aliquo venire praesumentes, debite puniendum, Et ad omnia, quae contra easdem Treugas Innovata vel Attemptata fuerint, Reformandum, & ad statum debitum Reducendum, Necnon ad Juramenta omnium & singulorum, tam Officiariorum, quam aliorum, Subditorum nostrorum, dictarum Partium, quod ipsi Treugas illas, quantum ad Ipsos pertinet, fideliter tenebunt, recipiendum, Et ad omnia alia & singula, quae pro conservatione Treugarum earumdem necessaria & opotuna fuerint, faciendum, Vobis, & cuilibet vestrum, plenam, tenore praesentium, concedimus & committimus Potestatem.

Et ideo vobis mandamus quod circa Conservationem Treugarum praedictarum intendatis, & eas firmiter teneri faciatis in forma praedicta; dumtamen dictus Adversarius noster, & sui Ministri, Alligati, & Subditi in partibus illis, easdem Treugas pro parte sua observent, & consimili forma observari faciant.

Damus autem omnibus & singulis Officiariis, Alligatis & Subditis nostris, in eisdem partibus, sub forisfactura omnium quae nobis forisfacere poterunt, tenore praesentium, in mandatis quod vobis, & cuilibet vestrum, in praemissis faciendis & exequendis, pareant & intendant.

In cujus, &c.

Dat. apud Westmonasterium, decimo octavo die Maii.

 

Consimiles Literae diriguntur Dominis subscriptis, ad easdem Treugas in Partibus subscriptis conservandum, sub eadem Data; videlicet,

Lubato de Bearn Domino de Laduys, & Reymundo Bernard Domino de Novo Castro, ad dictas Treugas in Partibus Landarum conservandum, &c.

Berardo de la Bret Domino de Rioms, & de Puch-Normand, Guillielmo de Sans Domino de Pomeriis, & Bertrando de Monte Ferrandi, ad dictas Treugas in Partibus de Bordelas. exceptis Villis de Burgo & Blavia, conservandum, &c.

Remundo Guillielmi Domino de Caupene Capitaneo de Talleburgh, & Eliae de Laudrians Capitaneo de Tannay Charande, ad dictas Treugas in Partibus Xanctoniae citra Aquam de Charante versus Peyto conservandum, &c.

Eliae du Pomeriis Senescallo Petragoricensi, Guillielmo Amaneni de Castellion Domino de Blanhades, Petro de Soucald, & Bernardo Maymont, ad dictas Treugas in Partibs de Petragoric. Lemosnen. & Catursien. conservandum, &c.

Arnaldo de la Bret Domino de Subsac, Willielmo de Sarland Domino de Chales, & Amaneno de la Mote Capitaneo de Burgo, ad dictas Treugas in Partibus Xanctoniae, ultra Aquam de Charante conservandum, &c.

Amaneno de Fossato Domino de Maideillan, & Arnaldo Garciae de Fossato Domino de Toartz Senescallo Agenni, ad dictas Treugas in Partibus Agenni, quae se extendunt inter Aquas Dordoign. & Gerond, & ultra Gerond in dioeces Condomiensi conservandum, &c.

 

 

 

1354, July 1.

Grant to Gilbert de Pelagrua, lord of Aymet, of five years respite for doing homage, as his castle of Somensac is on the enemy’s frontier. Westm.

Record edition, III. p. i 280; Original edition, V. 769; The Hague edition, H III. p. i 98.

Ann. D. 1354. An. 28. E. 3. Vasc. 28. E. 3. m. 10.

 

Pro Gilberto de Pelagrua, de Homagio respectuato.

 

Rex Senescallo suo Vasconiae, & Constabulario suo Burdegaliae, qui nunc sunt, vel qui pro tempore erunt, ac eorum Loca tenentibus, Salutem.

Cum, dilectus & fidelis noster, Radulphus Comes Staffordiae, nuper Locum nostrum tenens & Capitaneus Generlis in Ducatu Aquitaniae, & tota Lingua Occitana, pro eo quod, dilectus & fidelis noster, Gilbertus de Pelagrua, Dominus Loci de Aymeto, Qui quidem Locus & Castrul de Somensaco (cujus Custodiam idem Gilbertus habet) in Fronteriis Inimicorum nostrorum situata existunt, Ad Nos in Angliam, pro Homagio, Nobis pro dicto Loco de Aymeto debito, faciendo, absque Loci & Castri praedictorum Amissionis maximo periculo, commode accedere non valebat, vicesimo nono die Septembris, anno Regni nostri Angliae vicesimo sexto, Homagium illud, usque ad Terminum quinque annorum, tunc proximo sequrntium, eidem Gilberto, respectuaverit & relaxaverit, prout in Literis praefati nuper Locum nostrum tenentis vidimus plenius contineri, Nos, ex causis praemissis, ac praetextu laudabilis Gestus ipsius Gilberti in Partibus praedictis, volumus & concedimus quod ipse Respectum praedictum habeat usque ad Terminum supradictum;

Et ideo vobis, & cuilibet vestrum, mandamus quod ipsum Gilbertum Respectum illum habere permittatis, juxta tenorem Literarum dicti nuper Locum nostrum tenentis praedictarum, ipsum contra tenorem earumdem Literarum non molestantes in aliquo seu gravantes.

Teste Rege apud Westmonasterium, primo die Julii.

                                                                              Per Concilium.

 

 

1355, May 25.

Confirmation of the inspeximus by sir John de Chiverston, seneschal of Aquitain, dated Reule, 10 Dec. 1354, of a grant by the duke of Lancaster of certain tolls to the commonalty of Libourne, for the repairs of their fortifications, dated Bergerac, 14 Aug. 1346. Westm.

Record edition, III. p. i 302.

 

 

1356, Oct. 20.

Credence for William de Lynne, dean of Chichester, going to the cardinal of Périgord, and another, about the affairs of France. Westm.

Record edition, III. p. i 341; Original edition, V. 871; The Hague edition, H III. p. i 130.

Ann. D. 1356. An. 30. E. 3. Rom. 30. E. 3. m. 1.

 

Litera missa Cardinali super Negotio Franciae.

 

Reverende Pater et Amice Carissime, Literas vestras recepimus, justum & ordinatum affectum, quem habetis ad laborandum circa commissum vobis & Domino Cardinali Petragoricensi Negotium Pacis, inter Nos & .... Adversarium nostrum Franciae (per Dei gratiam) reformandae, inter alia, plenius exprimentes.

Et quidem hoc, juxta ea, quae de vestra Bonitate & Soliditate Justitiae concepimus, de vobis profecturum sentimus.

Set, licet Nos Pacem habere bonam desideraverimus, & desideramus etiam in praesenti, propter quaedam tamen, quae dicto Adversario nostro contigerunt noviter, quae verisimiliter vos non latent, non videmus omnino Quo vel Qualiter Pacis possit haberi Tractatus.

Propter quod, ob Reverentiam Sedis Apostolicae & Personae vestrae, mittimus ad vos, dilectum Clericum nostrum, Magistrum Willielmum de Lynne, Decanum Cicestrensem, ad loquendum & conferendum vobiscum, si placuerit, de praemissis; qui etiam Responsa, quae super hiis pluries Domino Summo Pontifici, & pridem dicto Domino Cardinali, fecimus, vobis ostendere poterit magis plene.

Cui, super dicendis, in hac parte, velitis (petimus) credulam dare fidem, & nobis vestra significare Beneplacita per eundem.

Dat. in Palatio nostro Westm. vicesimo die Octobris.

 

 

1356, March 23.

Truce until 1359 between England and France, by the mediation of cardinal Talairant de Pierregort, and Nicholas cardinal of S. Vitalis; with comprehansion of allies and appointment of conservators. Bourdeaux.

Record edition, III. p. i 348; Original edition, VI. 3-10; The Hague edition, H III. p. i 133-6.

Ann. D. 1357. An. 31. E. 3. Fran. 31. E. 3. m. 14. & 13. d.

 

Principe Walliae cum Adversariis Burdegalae divertente, Treugae, mediatione Cardialium, biennales captae sunt sub forma subsequente.

 

A Touz ceux, qui ces presentes Lettres verront ou orront, Talairant de Pierregort, par la grace de Dieu, Evesque d’Albanne Cardinal, & Nicholas au Tiltre de Saint Vital Prestre Cardinal, Messages envoyes, par nostre Saint Pere, le Pape, & par la Saint Eglise de Rome, pur traitier de Pais & d’Acort sour touz les Descors, meuz entre, Tres excellentz Princes, les Roys d’Engleterre & de France, Salut.

Sachent tutz que, Come pur la reverence de Dieu, de nostre dit Saint Pere, & de la dite Seinte Eglise de Rome, les Messages & Procureours des diz Roys; cest assaver,

Les Nobles & Puissantz Homes,

Monsieur Thomas de Beauchamp, Counte de Warewyk,

Monsieur Robert de Ussort, Counte de Suffolk,

Messire Reynaud de Cobham,

Messire Johan de Greilin, Capital de Buch,

Messire Bartholomeu de Burghersh,

Messire Guilliam Sanz, Seigneur de Pomiers,

Messire Richart de Stafford,

Monsieur Bertram, Sire de Montferrant,

Monsieur Johan de Chaundos,

Et Monsieur de Loreyng,

Chivaliers :

Mestre Johan de Stretle, Conestable de Burdeaux,

Meistre Guilliam de Loune, Dean de Cicestre,

Douctours en Loys,

Monsieur Gilibert de Chastillon,

Et Monsieur Guille de Burton,

Chivaliers,

 

Messages & Procureours substituiz du dit Roi d’Engleterre, a ce establiz par Monsieur le Prince de Gales, son eisne Filz,

Et, Tres reverant Pere en Dieu,

Monsieur le Cardinal de Rouen;

Reverent Pere en Dieu,

L’Ercevesque de Senz;

Nobles & Puissantz Homes,

Messieur Jaque de Borbon, Counte de Pontieu,

Monsieur Johan d’Artoys, Counte de Eu,

Monsieur Charle d’Artoys, Counte de Longueville,

Le Counte de Tancarville,

Le Counte de Ventador,

Le Sire Dodenchau,

Et Messieur Johan le Maingre, dit Bouciquaud,

Mareschauls de France,

Messire Robert de Lorris, Seigneur d’Ermonoville,

Et Messire Simon de Bucy,

Chivaliers,

 

Messages & Procurours du dit Roi de France, & de Monsieur le Duc de Normandie, son eisne Filz.

Si come y nous aparu par les Lettres de Procuracions & Substitucion des diz Roys, Prince & Duc,

Les quelles, ayent este en nostre presence assemblez, par plusors jours, en la Ville de Burdeaux, & eyont eu ensemble plusours Parlemenz & Traitez sur certainz Poinz, touchantz la Pees & Acord des ditz Roys, finalment, sur bone & ferme esperance de bone Pees & de bon Acord finales faire metre & acomplir entre iceux, a l’aide de Dieu, les ditz Messages & Procurours, es Noms de leurs ditz Seignours, & pur eulx, & aussi pur tutz lours Subgiz & allies, Eidanz & Adherenz, ount pris & acorde bonnes & loyaus Abstinences & Treves en la manere qui s’ensuyt; cest assaver,

Que bones & loyaus Abstinences & Treves sount & serront entre les ditz Seignurs Roys d’Engleterre & de France, & entre touz lour Subgiz & Alliez, Aidantz & Adherenz, quecunque & queque part q’il soient, & en tutes les Terres, Lieux, & Paiis de ditz Roys, & de lour Subgiz, Alliez, Aidantz, & Adherenz, tant par Mer, come par Terre, & tant es Isles de Mer, come aillours; cest assaver,

En touz les Paiis de Gascoigne, Lemosin, Caourssin, Pierregort, Agenoys, Poictou, Xantogne, Engolmoys,

En tute la Duche de Guiene, & en tute la Langedok,

Et auxint en tous les Paiis de Berri & de Bourgoigne, Bretaigne, Normandie, Flandres, Artoys, & Picardie,

Et, generalment, en touz les Royaumes d’Engleterre, & de France, & d’Escosse, tant per Mer, come par Terre, auxi es Isles de Mer, obeissans a l’une ou a l’autre des ditz Roys.

Les queles Treves & Abstinences dureront, fermes & estables, en touz les ditz Paiis & Lieux, & chescun d’eulx, du jour de la Date de ces presentes jusques au jour de Pasques prochain venans enclos,

Et du dit jour du Pask jusques a Deux Ans ensuiant, & landemain Soleil levant.

Pendaunt le quel temps riens ne serra, ne purra, estre meffait de l’une de dites Parties, ne de ascuns de ses Subgiz ou Alliez, Eidans ou Adherens, es Corps ne es biens de l’autre Partie, coment que soit.

Et auront icelles Trieves ou Abstinences lour vertu & plein effect, en touz les Paiis, Lieux & Roialmes dessus ditz, du jour de la Date de ces presentes Lettres; ja soit ce que la Publicacion d’icelles ne soit mie uncores faite:

La quele Publicacion serra faite, en Engleterre & en France, en Gascoigne & Bretaigne, & par tout la ount il appartendra, dedans Un Mois enpres la Date de ces Presentes, ou plus tost, si fait puyt estre bonement.

Et est Acorde, entre les ditz Messages & Procuroues es Noms que dessus, que chescun des ditz Roys enprigne & enprendra la dite Trieve pur lui, & pur touz ceux de sa Partie; &, neantmeins, touz les plus Principaus Capitayns, de chescune Partie, jureront solempnement, en noz Mainz, ou es Mainz de nos Deputez, en la presence d’aucuns de la Partie Adverse, au plus tost que bonement purra estre fet, Tenir & Garder fermemant les dites Trieves sanz Enfraindre.

Et est compris en ceste presente Trieve tout ce que les ditz Roys, lour Sugiz & Alliez, Eidans ou Adherens, tienent quelque Part qui ceo soit.

Et, pur espicial, i sount compris, pur la Partie du Roi de Engleterre,

Les Roys,

De Castelle,

De Portugall,

Et d’Aragon;

Le Duc Guillem, le Counte de Henaut, de Seiland, & de Holant,

Et tutz ses Paiis & Terre;

Monsieur Gautier de Manny, ses Chasteux, & Forteresces;

Le Duc & le Pays de Brebant;

Le Duc de Guelle;

Le Duc de Juliers;

Et le Seigneur de Faucoignt;

Le Sire de Noef Chastell;

Le Viscount de Vissul;

Monsieur Johan d’Aspremont;

Monsieur Robert de Namur;

Monsieur Henri de Flandres;

Le Gens, & tout le Paiis de Flandres, & de La Leue;

Le Gens, & tout le Paiis de Henaut;

Le Sire de Lebret;

Les Heirs de .... Mountfort, qui soi dit Duc de Bretaigne;

Messire Johan de Galart;

La Dame de Clicon, & les Enfans de Clicon;

Les Genevoys;

Monsieur Phelip de Navarre;

Monsieur Amy de Beauvoir;

 

Et toutz les autres Sugiz & Allies, Coadjutours & Adherens, de la Partie d’Engleterre, de queuxconqes Paiis, Condicions, ou Estat qui il soient.

Et, pur la Partie du Roi de France y sont compris,

Le Counte de Flandres, le Paiis, & les Gens de Flandres, & de la Leue,

Obeissant au dit Counte, come a lour Seigneur sens moyen, horspris ceux qui tienent le Roi d’Engleterre pur lour Seigneur Soverain, se aucuns en y a,

Les Roys,

De Boeme,

De Castell,

De Portugall,

Et d’Aragon;

Les Escots & tout les Paiis d’Escoce,

 

Hors mys ceux qui sont Obeissantz au Roi d’Engleterre:

Le Duc de Brebant;

Le Counte de Savoye;

Le Duc de Guelles;

L’Evesque de Liege;

La Duchesse de Lorrain, & ses Enfans,

La Countesse de Bar, & ses Enfans;

La Countesse de Henaut;

Les Gens & tut le Pays de Henaut;

Le Counte de Nemur;

Messire Loys de Nemur;

Les Genevoys;

Messire Johan de Chalon, le Sire de Lescu;

Le Counte de Noef Chastel;

 

Et tutz les Sugiz, Allies, Eidans, & Adherens de la Partie de France, de queuxconques Estas ou Condicions, & de queuxconques Paiis qu’il soient.

Item, se il avenoit que les Escoz, ou autres des Allies, Consors, & Adherens du Roi de France, ou du Duc de Normandie, ou de leur Allies, Consors & Adherens, voussissent faire, ou feissent, Guerre, en leur Chief, encontre le Roi d’Engleterre, ou autre de ses Allies, Eidans, ou Adherens, & ne vousissent tenir, ne tenissont, les dites Trieves, le Roi de France, ne le dit Duc de Normandie, ne autre lour Sugiez, Alliez, Eidans, ou Adherens, ne lour feroyent ne doneroyent Conseil, Confort, & Eide, ne Recept; mes, de tut lour poair, & en bone foie, leur soutztrairont, osteront, & feront departir de lour Compaignie & Aide tutz ceux de lour Sugiz, Eidans, Alliez, & Adherens, qui avec eux, ou de lour Compaignie, auront este ou serront.

Item, s’il avenoit que Monsieur Phelip de Navarre, ou autres des Allies, Consors, ou Adherens du Roi d’Engleterre, du Prince de Gales, le Duc de Lancastre, ou de leur Eidans, Allies, ou Adherens, vousissent faire, ou faisoient Guerre, en lour Chief, encontre le Roi de France, ou ascun de ces Allies, Eidans, ou Adherens, & ne vousissent tenir, ne tenissont, les dites Trieves, le Roi d’Engleterre, le dit Prince de Gales, le Duc de Lancastre, ne autre lour Sougiz, Alliez, Eidans, ou Adherens, ne li feroient, ne donroyent Conseil, Confort, Eide, ne Recept; mes, de tut lour poair, & en bonne foi, l’en souzmettront, osteront, & feront departir de lour Compaignie & Eide touz ceux de lour Subgies, Allies, Eidans, & Adherens, qui avec eux, ou de leur Compaignie, auront este ou serront.

Item, que, durantz les dites Trieves, Nul, de la Partie de France, ne tendra Traitie ou Parlement, en prive, ou en appert, avec les Flamens, ne avec aucuns d’iceux, affin de les atraire, ne pur ascune chose faire ou procurer au contraire de la Alliance, faite entre le Roi d’Engleterre & eulx, ne aussi oue aucun autre qui soit de la Partie d’Engleterre; ne aussi Nulln de la Partie de Angleterre, oue ascun de la Partie de France.

Item, que, durans les dites Trieves, nulle Novelete ou mesprise ne soit faite, de l’une Partie envers l’autre, en prejudice des Trieves.

Item, que, durans icelles Trieves, null Parsonne, qui ores soit de l’Oubeissance de l’une Partie, ne puisse venir en l’Obeissance de l’autre, a qui il n’estoit Obeissant au temps des Trieves, prises; ne puisse estre recieu par nulle des dites Parties, au cas q’il voudra venir.

Item, que riens ne soit done ne promys a nul par nul des dites Parties, en prive, ou en appert, pur meuer ou faire Guerre a l’autre Partie, par aucune voye, directement ou indirectement; mes constraindra, & serra tenus de constraindre, chescun des diz Roys ses Sugiz q’il ne meuent ou facent Guerre a               l’autre Partie, pur quelconqe Cause, durans les dites Trieves.

Item, que le Gens, Sugies, Coadjutours, ou Allies de ditz Roys, auxibien les Flamengs, come autres, queuxconques il soient, & touz les Marchanz, oue tutes lour Marchandises, tutes maneres des Gentz, toutes Provisions & Biens, tant par Meer, come par Terre, & par Eaues douces, purront aler & venir, de l’un Paiis en l’autre, savement, & seurement, & aussi franchement come il y soloient venir & aler, en temps des devantiers des diz Rois, en temps de Pees; en paiant les Peages & Devoirs ancienement acustumez, sans aucunes novelle Imposicions lever, fors celles que paieront les autres Sugis du Paiis meisme; exceptes ceux qui sont Banniz des ditz Roialmes, pur autre Cause que pur la Guerre des diz Roys, les queux ne purront venir;

Mes les Barons de Gascoigne & de la dite Duche de Guyene, & les autres Parsonnes de Gascoigne, de tute la Lenguedok, & de la dite Duche (soient Bannis ou autres) serront compris es dites Trieves, & purront aler & venir de l’un Paiis en l’autre, durans icelles Trieves;

Et aussi purront les Gens de Flandres seurement aler & demurer en Royaume de France, sans empeschement ou moleste du Counte de Flandres, ou d’acun autre.

Et serra ceste Article, touchans les Marchans & Marchandises, publie a Londres, & es autres bones Villes d’Engleterre & d’Escoce, & auxint a Paris, & aillours, en autres bones Villes de France.

Et, oultre ce, est Acorde, en especial, que se ascune pescherie, ou pel, ou autres destourbances estoient myses en ascune des Eaues douces, le quelles soient, ou puissent estre, noisans as Marchans, pur devaler lour Vins ou autres Marchandises par icelles, qu’il soient tantost ostes (exceptes les aunciens & duez) & que nulles un soient mises durans les dites Trieves.

Item, que nul des dis Seigneurs ne procurera, ne sera procurer par lui, ne par autre, que aucuns Noveletes ou Griefs ce faces par l’Eglise de Rome, ou par autres se Seinte Eglise, quelque il soient, sur ascun des ditz Roys, lour Coadjutours, Adherens, ou Allies, quel qui il soient, ne sur leurs Terres, ne lour Sugiez, pur occasion de la Guerre, ou pur autre cause, ne pur Servicez, que les diz Coadjutours, ou Alliez, avont faitz aus ditz Roys, ou aucun d’iceux; &, si nostre dit Seint Pere, ou autre, le voloient faire, le Deux Roys le destourberont, a lour poair, sanz mal engyn, les diz Trieux durans.

Item, si par aucun de dis Seigneurs, leur Gens, Coadjutours, Allies, ou Adherens, ascuns Cieges sont, ou estoient, mys en Gascoigne, en la Duche de Guene, en Bretaigne, en Poitou, ou es Isles de Mer, ou aillours, les Cieges se leveront si tost comes les Trieves serront publiez; sauf que, qant au Ciege que le Duc de Lancastre ad mys devant la Ville de Reynes en Bretaigne, le dit Prince de Gales escrira au dit Duc, en lui mandant & requerant de sa Partie, & commandant de la Partie du Roi son Pere, & par poair a lui done de son dit Pere, q’il soi leive du dit Ciege pur la cause de la Trieve, la quelle il ad prise en esperance de bone Pees; la Copie de la quelle Trieve, & aussi du poair du dit Prince, lui serront envoiez.

Et, en cas qu’il ne la voudra faire pur la requeste ou mandement du Prince, la Ville li serra Rendue, si il li plest, & aus Gens de la Ville, si que il puisse entrer en icelle avec ses Gens, tieulx come il li plerra, tanque au nombre de Vint Parsonnes, & q’il la puisse tenir en Noun de lui, tant que mandement li viegne du Roi, q’il la Rende; & le dit Prince se fait fort que le dit mandement lui vendra du Roi.

Et, en cas q’il ne vendra, ne l’une voye ne l’autre, le Duc demura a son peril en Guerre, & tut le Paiis de Bretaigne, & la Ville, aussi tant que mandement li viegne du Roi d’Engleterre.

Et en cest cas, si la Ville estoit prise par le Duc, apres ce que le mandement du Prince li serra venus de lever le dit Ciege, la Ville serra baille au Roi de France, ou as son certein comandement, par le dit Prince; le quel se fet fort de ce fair.

Et est promis, par le Roi de France & son Conseil, que la Ville n’avera Soccours de nulles Gens de leur Partie, si n’est de ceux du Pays meismes de Bretaigne.

Et auxint ad promis le dit Prince, depar lui, que le dit Duc ne serra Soccourruz ne Confortez de Gens de sa Compaignie, ne d’autres d’Engleterre, apres ce que le dit Prince serra venus en Engleterre, & avera parle au Roi.

Et, si ascunes Villes, Chasteulz, ou Forteresces, Terres & Gens, ou Biens estoyent Prises, ou autre chose faite par ascun des dites Parties, leur Sugiz, ou Adherens, au contraire des dites Trieves, apres le jour de la Date de ces Presentes, en quel elles sount acordez & affermes, soit devant la Publicacion, ou apres, que toutes celles choses enterement & sans delay soient restitutz, & mises en point ou elles estoient au jour des Trieves acordees & affermees; ceo qui dit est du dit Ciegez & Pays de Bretaigne demurant toute voye en sa vertu.

Item, que les Deptes dues a Arras, aux Crespyns, ou autres du Royaume de France ne soient Demandes ne Executees durans les Trieves.

Item, que Droit soit fait, d’une Partie & d’autre, a toutz ceux, qui se voudront pleindre des Prisoners, qui ount brise lour Foies; & auxint des Pays, qui ount promis certaines Somes des Deneirs pur avoir Parti ou Suffrance de Guerre, & ne ount mie paie les Deniers; mes, durant la Trieve, ils n’en paieront riens, fors soulement les Arrerages du temps passe.

Et serront Deputes, de par le Roi de France, Monsieur Reynaud de Goillon, Et depar le Roi d’Engleterre, le Seneschal de Gascoigne qi est, ou par temps serra.

Aus queux se purront complaindre ceux, qui se diront avoir Prisoners en la Duchee de Guyene, au Pays de Gascoigne, ou de la Lenguedoc, & ne auront pas tenu leur Foi envers eulx, ou n’auront pas paie lour Rencon, ou ce que il en auront promis ou covenancie a paier, ou faire, par la cause dessus dite, ou pur Suffrance ou Pati, du temps passe devant les Trieves.

Et les Mareschaus des Pays serront tenuz de faire venir devant les dessus nomes tous ceux, des queux l’en se voudra plaindre pur la cause dessus dite.

Et, semblablement pur ceste cause, serront Deputes es Pays de Bretaigne, Normandie, & Picardie, ceux qui s’ensvyont; cest assavoir,

 

En Bretaigne, pur la Partie du Roi de France,

Monsieur Fouqes de Laval,

Et le Sire de Rochefort.

 

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre, le Capitayne qui y est, ou serra, de par le Roi d’Engleterre, ou de par le Duc de Lancastre;

 

En Normandie, pur la Partie du Roi de France,

Messieur Robert de Clermont,

Et le Baili de Caen,

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre, celui que Messieur Phelip de Navarre y voudra Nomer.

 

Et en Picardie, pur la Partie du Roi d’Engleterre, le Capitayn de Cales qi est, ou par le temps serra,

Et, pur la Partie du Roi de France,

Le Sire de Beaulo,

Et Messieur Odart de Recy;

 

Les queux, einsi Deputez es dis Pays, & chescun d’eux, ortoit les Complaignans, d’une Partie & d’autre, sur les choses dessus dites.

Et serrount tenus les Mareschaus faire venir, devant eux, ceux de qui l’en se complaindra, si come dessus est dit, pur les Pays du Duchee de Guyene, de Gascoigne, & de la Languedoc.

Et, si l’en voet approchier ascuns du Royaume d’Engleterre, pur sembleable cause, ils serront tenuz de venir & comparer, par devant les Deputes, depar les diz Rois, au Lieu acustume, entre Guynes & Ardre, & ilock lour serra fait Droit par iceux.

Et, s’il avenoit que ascun de France fust Prisoners a ascun de ceux d’Engleterre, qui n’eust ascune bonne & juste Cause de debatre sa Prison, il seroit tenus & constrains a aler par devers son Mestre en Engleterre.

Et, sembleablement, si il y avoit ascun d’Engleterre qi fust Prisoner a ascun de ceux de France, & n’eust bone & juste Cause de debatre sa Prison, il serroit tenus & constrains a aler par devers son Mestre en France.

Et sont & serront les dites Trieves Jurees & Affermees par Serement, d’une Partie & d’autre, & que elles soient tenues & gardes fermement en toutes Terres, & en touz Pays, du jour qu’elles ount estees prises & acordes en la manere qui dit est.

Et sont Deputes Gardeins de cestes dites Treves,

Etantz poair de constreindre, & de Punir touz ceux qi les Enfreindront, ou qui ce Aforceront de les Enfraindre, & de Reparer touz les Attemptaz, qi faitz serront, les dites Trieves durans.

Les Parsones qui s’ensuiont, c’est assavoir,

 

Pur la Partie du Roi de France en Xantonge,

Monsieur Fouqes de Mastas,

Le Seneschal de Xantonge,

Et le Sire de Berbezieu,

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre,

Le Capitain de Buch,

Le Soudan de la Trau,

Et le Chastellain de Burgh, & celui, qui gardera le Chastel de Blaye.

 

En Angomoys, pur la Partie du Roi de France,

Le Sire de Montileon,

Et le Sire de la Roche Foucaut,

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre,

Le Sire de Pomers,

Le Sire de Montferrant,

Et le Sire de Chales;

 

En Poitou, pur la Partie du Roi de France,

Monsieur Guillem l’Ercevesque,

Monsieur Miles de Thouart,

Et Monsieur Guy Seneschal,

Le Sire de Mortemer,

Et le Seneschal de Poitou,

Et pur la Partie du Roi d’Engleterre,

Le Sire de Caupein,

Et Monsieur Elis Landiras,

Et le Capitaine de Clauers qe le Prince y mettra;

 

En Limosin, pour la Partie du Roi de France,

Le Sire de Dozenak,

Le Sire de Piersboffer,

Et le Seneschal du Duc de Bretaigne;

 

En la Vasconte de Limoges & en Berry,

Le Sire de Sully,

Le Borgue de Prie,

Le Bailif de Bourges,

Et Monsieur Arnaud de Servole Archiprestre de Velines;

Et pur la Partie du Roi d’Engleterre,

Monsieur Berart de Lebret,

Le Sire de Logoiran,

Monsieur Arnaud de Lebret,

Monsieur Elys de Pomers Seneschal du Paiis;

 

En Auvergne, pur la Partie du Roy de France,

Le Count de Mountfort,

Le Sire de la Tour,

Le Sire de Mountagu,

Et le Baili d’Auvergne,

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre, ceux q’il ount nome en Berri;

 

En Pierregort, pur la Partie du Roi de France,

Le Seneschal,

Le Sire de Hautefort,

Messieur Piers de la Tour,

Messieur Grimon de Fayol,

Et Monsieur Bertram de Spaigne,

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre,

Monsieur Johan de Galart,

Le Sire de Lumilh, (sic; F.B. sans doute Limulh)

Le Sire de Munssidein,

Le Sire de Graignols,

Et le Chastelerie de Briggerak;

 

Entre les Riveres de Veser & de Dordeigne, pur la Partie du Roi de France,

Le Viscompte de Torrenne,

Monsieur Gilbert de Dome,

Le Sire de Comargne,

Et Monsieur Bertram de Caynak,

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre, ceux qui sont nomes en Peregort;

 

En Caourcyn, pur la Partie du Roi de France,

Monsieur Benoit Johan,

Monsieur Johan de Gordon,

Le Sire de Temynes,

Et le Sire de Blancafort,

Et, pur la Partie de Roi d’Engleterre,

Monsieur Arnaud Amanio de Lebret,

Messieur Piers de Gontaut,

Le Sire de Chastel Noif,

Messieur Berum de Maigmont,

Galbert de Beoville;

 

En Agenoys, pur la Partie du Roi de France,

Le Seneschal,

Monsieur Jordain del Isle,

Messieur Bertram de la Mote,

Le Seigneur de la Barte,

Et Messieur Girard de Jeolin,

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre,

Le Sire de Caumont,

Messieur Amanieu del Fossat,

Bernart de Romgan,

Messieur Guille Ferriol,

Et le Sire de Touars Senescal.

 

Du Pays dela la Rivere de Garone, pur la Partie de Roi de France,

Le conte de Mountlesun,

Monsieur Jordein del Isle,

Le Sire du Fee Marton,

Et Monsieur Tebaut de Barbasan,

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre,

Le Sire de Lebret, ou ses Deputes;

 

En la Terre de la Reall, pur le Roi de France,

Le Viscount de Chastellon,

Et le Sire de Lescu;

 

Et en Bigorre,

Le Seneschal de Bigorre,

Le Sire de Tarride,

Le Sire de Barbasan,

Et Monsieur Reynaud de Jussa,

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre, par decea Gironde, es parties de Condomoys & d’Agenoys, & des Marches d’Armaignak, Bigorre, & du Real,

Le dit Sire de Lebret, ou ses Deputes;

 

En Angeou, pur la Partie du Roi de France,

Le Senechal,

Messieur Piers de Craon,

Et Monsieur Guille de Craon,

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre, le Capitain, qi serra en Bretaigne pur le Roi de Engleterre, ou pur le Duc de Lancastre;

 

En Main, pur la Partie du Roi de Fr  ance,

Le Visconte de Beaumont,

Le Sire de Laval,

Le Seneschal,

Et Monsieur Fouqes Rebole Sire d’Assey,

Et, pur la Partie du Roi de Engleterre, la Capitain de Bretaigne qi dessus est dit;

 

En Bretaigne-Gallo, pur la Partie du Roi de France,

Le Sire de Rocheford,

Et le Sire de Beaumovoir,

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre, le Capitein de Bretaigne dessus dit;

 

En Bretaigne-bretovant, pur le Roi de France,

Le Visconte de Rouan,

Et Messieur Yvain Charvel,

Et, pur la Partie du Roi d’Engleterre, le Capitein qi est & serra en dit Pays;

 

En Normandie, pur la Partie de France,

Le Sire de Haubuye,

Le Sire de Marsey,

Le Sire de Callonges,

Monsieur Henri de Trenville,

Messire Robert de Clermont,

Le Baudra de la Heuse,

Et le Baili de Cauxut,

Et, pur la Partie d’Engleterre, celui que Messieur Philip de Navarre y voudra ordeyner;

 

En Picardie, pur la Partie du Roi de France,

Le Sire de Fienles,

Le Counte de Seint Poul,

Le Sire de Rely,

Le Sire de Warin,

Et Messire Odart de Ranti,

Et, pur la Parti du Roi d’Engleterre, le Capitein de Caleis.

 

Item, que, par les Gardeins dessus dis, de tut ceo, qui, pendant ces Trieves, serra attempte, d’une part ou d’autre, serra faite Pleine Restitution & Entere Reparation, dedans Deux Mois au plus tard;

Ne ne serra reputee ceste Treve pur Rompue pur Attemptaz, qui se facent par ascun d’une Partie ou d’autre, s’il n’estoit fait du comandement des Rois, ou des Lieuxtenans Generaus d’yceux Rois; mes se fera Restitucion & Reparacion come dit est, la Trieve tous jours durans en sa vertue.

Item, a fin que les dites Trieves soient tenus, & gardees plus enterement, en tous lour Pointz, sans Enfrandre, tous les Capitains dessus nomes, d’une Partie & d’autre, & leur Lieus tenans, jureront en Nos Mains, ou de nos Deputes, au plus tost que faire se purra, sur les saintz Evangeles Dieu, touche le Livre, q’ils Tendront & Garderont, & feront garder & tenir, loyaument les dites Treves par eulx, & par tous lours Sugiz, de Point en Point, sanz mal engyn & sans fraude; Et que tous ceux, qui les dites Treves enfraindront, ou voudront enfraindre, en ascune manere, il ne les recepteront, ne tendront en leur poair ne destroit; & que touz les Maufaceons, qui, durant les dites Treves, seront faites contre la forme d’icelle, ilz feront Adroiter, Reparer, & Emender duement & pleinement, & feront restituer, de tut lour poair, sans favour ou desport ascun, toutes les Pardes & Damages de ceux, contre qi les Attemptas auroyent este faitz.

Item, si entre les Capitaynes des Terres & Marches d’une Partie & d’autre estoit Descort ou Debat, par cause de Maufaceons, faites en prejudices de Trieves, ou contre la Forme & Tenour d’icelles, ceux, ou celui des diz Capiteins, qui les ditz Descors & Debatz tucheront, serront tenus, par lour Serement, de Assembler oue les Capitains ou Capitein de l’autre Partie, a qi la chouse touchera, selonc ceo qui le Fait le touchera, en Lieu covenable qi serra acorde entre eux, quant il en serront requis l’un par l’autre, pur faire Redrecement & Amende sur les ditz Debatz & Descors, & tut ce que bonne foi & raison le requerront.

Item, que les dessus dis Gardiens des Treves, Deputes par l’une Partie & l’autre, es Terres, Pays, & Marches dessus dites, jureront en nos Mains, ou de nos Deputes, dedans Un Mois empres la Publication de cestes Treves, ou avant se faire se puet bonement, de Tenir, & Garder, & Faire tenir & garder ces presentes Treves en touz ces Pointz.

Item, en cas que ceux, qui devent faire Redroicer & Reparer les Attemptas qi serront faitz contre cestes Treves, ne le voudront, ou porront faire duement, adonqes en serront Jugges,

Pur les Fraunceys, en tus les Pays de la Duche de Guyene, & de Gascoigne, & de la Lenguedoc,

Monsieur Renaud de Goillons,

Et Monsieur Aranud d’Espaigne,

Et, de la partie des Angloys, en la Duche de Guiene, de Gascon, & de la Languedoc,

Le Seneschal de Gascon,

Et le Sire de Pomers;

Et, es Marches de Artoys & de celles Parties, le Capitein de Caleis,

Et, pur la Partie de France, le Sire de Beaulo, & Messieur Odart de Renty.

 

Item, si nul Attemptat, ou autre Novellete, estoient faitz, par l’une Partie ou l’autre, contre la forme des dites Treves, celui des Capiteins, pur quelle Partie le dit Attemptat ou Novelette serront faitz, soit tenus de eider l’autre Partie, en bonne foi & loyaument, sans nul mal engyn, a remetre, ou faire remetre, a estat deu, as son poair, ceo qi serra Meffait; ou sur celi, qi aura Meffait, l’en s’en purra revenger, & non pas sur autre qi n’aura Meffait.

Item, que nul, de quelque Estat ou condicion q’il soit, d’une Partie ou d’autre, ne faissent, ne puissent faire Guerre encontre l’autre, ne nul de l’une Obeissance, ou de l’autre, ne purra eider a l’autre, fesant Guerre par li, come dit est, soutz colour de lour Guerre partial, come de veisin a veisin, ne par nulle autre colour, si n’est en cas dessus dit (c’est assavoir) pur Recovrir ceo qui serra fait contre la Forme de cestes presentes Treves.

Item, que tutz Capiteins de Chasteux & Forteresces serront tenus de respondre pur les Faitz de touz ceux de lour Estable, qi feront ou vendront en ascune manere contre les Articles contenus en cestes presentes Treves, ou aucun d’icelles.

Item, que nul Capitein des dites Parties ne soit si hardis, de recepter scientment nul qi eit Forfet encontre la forme des Trieves, ou cas que ascun tiel vendroit par devers lui; mes, si nul tiel venoit par devers li, il serroit tenus de prendre le Corps de li au plus tost q’il le savera, & l’amener au Seignur a qi la conoissance en appertendra, a fin qui il en soit Punis, & que Droit soit fait de li;

Et, oue ce, purra chescun arrester & prendre celi qui Meffera, ou avera Meffet encontre ces presentes Trieves; &, se il le trouve, bailler a celi qui devra avoir la conoissance, a fin q’il face de li ce que raison voudra;

Et, en cas qui ils ne le feroient, come dit est, mes feroyent a l’encontre, ils seroient Punis come Brisours des Trieves.

Item, si aucun Attemptat est fait, hors du Pays de Picardie, de aucuns des Sugiz, Allies, Eidans, ou Adherens des dites Parties (cest assavoir) si ascun Chastel, ou Forteresce, ou Parsonne, qi eust vaillant Mill Livres pur une foix, estoient pris, & le attemptat n’estoit Repare dedens le temps dessus dit, & par la Manere qui dit est, le Seignur de Maufaseur irroit tenir Prison fermee (cest assavoir) ceux de la Partie de France a Burdeaux, & ceux de la Partie d’Engleterre a Ponser; & de la ne se partiront, jusques a tant que le dit Attemptat soit Emende & Repare pleynement & enterement; mes, les choses Reparees & Adroites pleynement & entierment, il s’en purroit partir & aler en leur Pays sauvement & seurement.

Et, quant au Pays de Picardie, si ascun Attemptat, tiel come dit est, y estoit fait,

Le Capitain de Calais irroit tenir Prison a seint Aumer,

Et le Sire de Beaulo & Messieur Odart de Renty irront tenir Prison a Cales,

Et dela ne se partiront, jusqes a tant que le dit Attemptat soit Emende & Repare pleynement & entierment; mes, celui Attemptat repare & adroite pleinement & enterement, il s’en purront partir & aler en lour Paiis sauvement & seurement, come dit est.

Et serront tenus les diz Procurors des dites Parties purchesser, a lour poair, la Deliverance de ceux qi pur les diz Attemptaz se serront rendus en Prison (cest assavoir) chescun de ceux de sa Partie, & faire, de tut lour poair, en bonne foi & sans fraude, Reparer & Redroiter, le plus tost qui il purront, les Attemptaz, pur les queux il les serront renduz Prisons, come dit est.

Toutes les quelles choses dessus dites, & chescune d’icelles le dit Roi de France & le dit Prince de Gales ount promys, par devant nous, loyaument & en bonne foi,

Et les dite Procureurs, nomes es Procuracions, ount jure sur Seintz Evangiles,

Tenir, Garder, & Acomplir, & faire Tenir, Garder, & Acomplir, loyaument & en bon foi, sans fraude & sans mal engin, en la Forme & Manere que elles sount dessus contenues.

En Tesmoign. des quelles choses nous avons fait mettre noz Sealz en ses Presentes.

Don. a Burdeaux, le XXIII jour de Mars, l’An de Grace Mill, CCC, Cynquante & Siz.

 

 

1357, June 3.

Safe conduct for cardinal Taleirand, bp. of Albano, and Nicholas cardinal of S. Vitalis. Westm.

Record edition, III. p. i 357; Original edition, VI. 21; The Hague edition, H III. p. i 140.

Ann. D. 1357. An. 31. E. 3. Ex Autogr.

 

De Gaudio Papae propter Tractatus nuper Burdegalae habitos, & Puncta, ad Pacem spectantia, quasi concordata, & de tanti Boni Conclusione Arbitrio Regis Reservata.

Innocentius Episcopus, Servus Servorum Dei, carissimo in Christo Filio, Edwardo, Regi Angliae Illustri, Salutem & Apostolicam Benedictionem.

Insinuantibus nobis, Venerabili Fratre, Talayrando Episcopo Albanensi, &, dilecto Filio, nostris, Nicolao Tituli Sancti Vitalis, Presbitero Cardinali, Apostolicae Sedis Nunciis, & aliis multis, accepimus quod, ante discessum, dilecti Filii, Nobilis Viri, Edwardi Primogeniti tui, Principis Walliae, de Vasconiae partibus, Pacis, inter Te & carissimum in Christo Filium nostrum, Johannem Regem Francorum Illustrem, Actore Domino, reformandae, puncta, tacta jam antea, inter dictos Regem & Principem, praesentibus eisdem Nunciis, quasi concordata fuerant, Tuo super eis Beneplacito Reservato.

Ex quo tanto axultavimus gaudio, tantaque fuimus jocunditate perfusi, quanta exprimere Litteris facile non possumus.

Sed & Tu quoque, Inclite Princeps, habes unde materiam Laetitiae ac Exaltationis potioris assumas; habes unde Creatori tuo Laudationum Vota persolvas; habes unde Illi Humiles Gratiarum referas Actiones; cujus Dispensationis munere actum est (ut probabiliter credimus) ut, post Triumphorum obtentum, quibus refulges inter Principes Orbis Terrae, tanti Boni Conclusio tuo reservata fuerit Arbitrio, quo Gloriae tuae Cumulus Incrementis felicibus augeretur.

Siquidem Princeps Pacis est is, per quem Regio sedes in solio, qui, Te imitatorem ejus invenire confidens, Clementiam tuam, ut Tibi, & eidem Regi Francorum, ac subjectis utrique Populis, Pacem tribuas, dignanter elegit, ut licet ad Butum Divinae Potentiae suae omnia fiant, & ad Imperium ejus stet Procellae Spiritus, quiescat impetus Tempestatis, & prostratae Pacis Amaenitas revirescat, Te tamen, quadam peculiari Praerogativa dilectionis, suum in Consummatione Pacis hujusmodi voluerit habere Ministrum.

Quaesumus itaque Pietatem tuam, & per viscera misericordiae Dei attentius obsecramus quatinus, Gratiae ipsius Dona, quibus Te copiosa distributione praevenit, Filiali Gratitudine recognoscens, & diligenter attendens quod tanto ipsi Creatori tuo magis es Debitor, quanto ab eo majora Beneficia percepisti (cum, adauctis Donis, Donorum crescant etiam Rationes) nec minus rememorans Dispendia Rerum, Discrimina Corporum, & Animarum Pericula, quae in tua & ipsius Regis Francorum Discordia multifarie perpessus est Populus Christianus.

Ut Impedimenta Negotiorum Dei, & praecipue Terrae Sanctae (quae Ancilla Canibus, & Tributaria Sarrecenis, tuum & ipsius Regis Francorum Auxilium in sua Liberatione deplorat & expectat anxia) raceamus, Animum tuum ad Pacem habilites, Cor praepares, disponas & Mentem;

Sic enim Famae tuae Titulos clariores efficies; sic Honoris gloriam constitues ampliorem; sic Laudibus tuis indeficientem adicies cumulum; sicque Romanam Ecclesiam, Matrem tuam, laetificabis in gaudio; &, quod hiis omnibus majus est, Aeternae Salutis praemia consequeris.

Caeterum, cum, dilectus Filius noster, Petrus Basilicae Duodecim Apostolorum Presbyer Cardinalis (qui, pro parte dicti Regis Francorum, unus fuit ex Tractatoribus Pacis hujusmodi) pro directione & consummatione felici Tractatus Pacis ejusdem, ad Partes ipsas ducat se praesentialiter conferendum, Nos, Attendentes quod, licet eundem Cardinalem, ad dirigenda & promovenda Commoda dicti Regis Francorum, inducat Beneficiorum ratio perceptorum.

Quia tamen, cum adhuc in minoribus canstitutum, Zelatorem Pacis & communis Amatorem Boni sincerum, experientia docente, cognovimus, Et tunc Ei, cum augmento Satatus, Affectum quoque circa haec teneramus firmiter accrevisse.

Ac ob hoc speramus & credimus ipsum expeditioni prosperae dicti Negotii plurimum profuturum, Serenitatem tuam attente rogamus quatinus eundem Cardinalem, Pro virtutum suarum meritis, Publicae Utilitatis intuitu, Honoris tui consideratione, ac nostrae Interventionis obtentu, Benigne recipias, & digna honorificentia prosequaris.

Dat. apud Villam novam Avinionen. Dioec. quarto Kal. Junii, Pontificatus nostri Anno Quinto.

                                                                              Sub filis cannabaceis.

                                                                              Jo. Hugnitionis.

 

 

1358, Jan. 30.

Safe conduct for William de Fortia, chaplain of the cardinal of Perigord, going to France; also three servants of James de Bourbon, and for Nicholas de S. Paul. Westm.

Record edition, III. p. i 388; Original edition, VI. 76; The Hague edition, H III. p. i 163.

Ann. D. 1358. An. 32. Edv. 3. Franc. 32. E. 3. m. 15.

 

Pro Capellano Cardinalis Petragoricensis.

 

Edwardus, Dei gratia, Rex, &c. Salutem.

Sciatis quod suscepimus in Protectionem & Defensionem nostram, necnon in salvum & securum Conductum nostrum, Guillielmum de Fortia, Capellanum & Familiarem, Venerabilis Patris .... Cardinalis Petragoricensis, ac Sex Equites & tot Pedites de Comitiva sua, eundo ad Calesium vel Boloniam, & exinde ad partes Franciae & Ducatus nostri Aquitaniae, & exinde in Angliam redeundo;

Et ideo vobis mandamus, &c. prout in similibus de Conductu Literis usque ad haec verba;

Dumtamen Arcus, Sagittas, aut Armaturas aliquas, seu Literas suspectas, aut alia nobis & Regno nostro Angliae praejudicialia, vel Aurum aut Argentum in Massa vel Moneta, ultra Expensas pro Transitu suo necessarias, secum non deferant quovis modo.

In cujus rei Testimonium has Literas nostras fieri fecimus Patentes usque ad Festum Sancti Michaelis proximo futurum duraturas.

Dat. apud Westmonasterium, tricesimo die Januarii, Anno Regni nostri Angliae tricesimo secundo, Regni vero nostri Franciae decimo nono.

Consimiles Literas Regis de Conductu habent subscripti; videlicet,

Johannes Douchet, clericus Jacobi de Burbon, Prisonarii Regis, cum octo Equitibus de Comitiva sua.

Petrus de Semer Miles ejusdem Jacobi, cum tot Equitibus de Comitiva sua.

Gerardus Diminus de Boubert Miles ejudem Jacobi, cum tot Equitibus de Comitiva sua.

Nicholaus de Sancto Paulo, cum Duobus Equitibus, & totidem Peditibus, de Comitiva sua.

 

 

 

1358, April 16.

Commission to the seneschal of Gascony, Elias de Pomeriis, Peter de Mouncant, and the castellan of Bergerac to make reparation for the capture of Pontius lord of Gordoun and Elis Guillielmi by Arnald Amanyo of Bergerac and Nicholet Danuseran, captain of Nadaillak. Westm.

Record edition, III. p. i 390; Original edition, VI. 81; The Hague edition, H III. p. i 164.

Ann. D. 1358. An. 32. E. 3. Vasc. 32. E. 3. p. 1. m. 14.

 

Rex, Senescallo suo Vasconiae, Eliae de Pomeriis, Petro de Mouncant, & Castellano de Briggerak, Salutem.

Ex parte Pontii de Gordoun, Domini de Gurdoun, & Eliae Guillielmi de Senecalcia Petragoricensi & Cressy Militis, nobis est intimatium, graviter conquerendo, quod, Post & contra Treugas, apud Burdegalam inter, Primogenitum nostrum Carissimum, Edwardum Principem Walliae pro parte nostra, & Adversarium nostrum Franciae initas & firmatas, Arnaldus Amanyo de Briggerak, & Nicholettus Danuseran Capitaneus de Nadaillak, qui de Obedientia nostra existunt, praedictos Pontium & Eliam Vi armata ceperunt.

Et usque dictum Locum de Nadaillak duxerunt, ipsos ibidem in tanta Duritia & Arta Custodia detinentes quousque Financias Graves, pro Deliberatione sua optinenda, prout sibi oportuit necessario, fecerunt, Postmodumque iidem, Arnaldus & Nicholettus, inde non contenti, Malum Malo nequiter adicientes, Hospitium sive Domicilium praefati Eliae hostiliter ceperunt & occuparunt, cujus Possessionem, priusquam idem Elias iteratam Financiam inde fecisset, assequi non potuit quovis modo, Nobis supplicando Remedium super hiis congruum adhiberi.

Nos (volentes Treugas praedictas inviolabiliter observari, & injuste Attemptata in hac parte reparari) vobis, Tribus, & Duobus vestrum, comittimus & mandamus quatinus, vocatis coram vobis Partibus praedictis, auditisque super praemissis Querelis & Rationibus hinc & inde, si Suggesta Querelantium continere inveneritis veritatem, tunc ipsis debitam Reformationem & Justitiae complementum, una cum Dampnis & Interesse, super injuste Attemptatis, fieri faciatis, prout de jure & secundum vim & effectum Treugarum praedictarum fuerit faciendum.

Teste Rege apud Westmonasterium, decimo sexto die Aprilis.

                                                                              Per ipsum Regem & Concilium.

 

 

1358, May 12.

Safe conduct for Peter de Firno, servant of the cardinal of Perigord, to go to France and return; also for servants of the counts of Dampmartin, Dancere, Sacrocesare, the marshal Dodenham, and John de Valois.

Record edition, III. p. i 392

Ann. D. 1358. An. 32. E. 3. Franc. ?. E. 3. m. 15.

 

De conductu pro Familiaribus Cardinalis Petragoricensis & aliorum.

 

Petrus de Firno, Presbiter Familiaris, Cardinalis Petragoricensis, habet Literas Regis de Conductu, eundo ad partes Calesii per Dominium & potestatem nostra, & exinde ad partes Franc. ac exinde in Angliam redeundo, cum Quinque Equitibus, & Tribus Peditibus de Comitiva sua, usque ad Festum Omnium Sanctorum, proximo futurum, duraturas.

Dat. apud Westmonasterium, duodecimo die Maii.

 

Consimiles Literas habent,

Giletus Robelini & Johannes Malapert, Scutiferi Comitis Dampmartini.

Guido de Roicheforte, Perinus de Ryppes, Perynus de Val, & Hugo de Mors, Familiares Comitis Dancere, Prisonarii Regis.

Simon Hastier, Johannes de Neveis, Familiares Comitis de Sacrocesare, Prisonarii Regis.

Rogeris Boetlin Miles, Familiaris Marescalli Dodenham, Prisonarii Regis.

Magister Guillelmus de Chieure, Familiaris Adversarii Franciae.

Johannes Vicecomes de Rohan, Prisonarius Thomae de Holand.

 

 

1358, July 3.

The K. grants to Gilbert de Pelagrue, lord of Aymet a respite of 5 years for doing homage for his castle of Somensac. Westm.

Record edition, III. p. i 397; Original edition, VI. 93; The Hague edition, H III. p. i 168.

Ann. D. 1358. An. 32. E. 3. Vasc. 32. E. 3. m. 5.

 

De Homagio Domini de Aymeto respectuato.

 

Rex Senescallo suo Vasconiae, & Constabulario suo Burdegaliae, qui nunc sunt, vel qui pro tempore erunt, aut eoreum Loca tenentibus, Salutem.

Supplicavit nobis, dilectus & fidelis noster, Gilbertus de Pelagrua, Dominus loci de Aymeto, ut, Cum ipse, pro dicto loco, Homagium nobis facere teneatur, & idem Locus ac Castrum de Somensaco, cujus Custodiam idem Gilbertus habet, in Frinteriis Inimicorum nostrorum situata existunt, par quod idem Gilbertus, pro Homagio praedicto nobis faciendo, absque Loci & Castri praedictorum Amissionis maximo periculo, hiis Guerrarum temporibus, accedere nequeat, Velimus eidem Gilberto Homagium praedictum usque certum tempus, per nos limitandum, respectuare, Nos, tam pro Salvatione Castri & Loci praedictorum, quam intuitu boni Servitii, nobis per ipsum Gilbertum in partibus illis impensi, volentes gratiose agere cum eodem; dedimus ei Respectum usque ad Finem Quinquennii proximo futuri.

Et ideo vobis mandamus quod ipsum Gilbertum Respectum illum interim habere permittatis, ipsum, occasione ejusdem Homagii, durante dicto Quinquennio, non molestantes in aliquo seu gravantes.

Dat. apud Westmonasterium, quarto die Julii.

                                                                              Per Petitionem de Concilio.

 

 

1358, July 30.

The K. orders the delivery of Monflanquin to John de Galhard, lord of Lymholio, in accordance with a grant to him by the prince of Wales. Westm.

Record edition, III. p. i 403; Original edition, VI. 99; The Hague edition, H III. p. i 171.

Ann. D. 1358. An. 32. E. 3. Vasc. 32. E. 3. p. 2. m. 6.

 

Pro Johanne de Galhardo, super Adventu suo ad Obedientiam Regis.

 

Rex Senescallis suis Vasconiae, & Agenni, & Constabulario nostro Burdegaliae, ac Capitaneo de Monte Flanquano, qui nunc sunt, vel qui pro tempore fuerint, aut eorum Loca tenentibus, Salutem.

Cum, carissimus Primogenitus noster, Edwardus Princeps Walliae, dum erat Capitaneus & Locum nostrum tenens in Ducatu nostro Aquitaniae, juxta Tractatum, inter Ipsum &, Nobilem Virum, Johannem de Galhardo Militem, Dominum de Lymholio, super Adventu ipsius Johannis ad Obedientiam nostram, concesserit assignare praefato Johanni Quatuor Milia Librarum, Annui Redditus, in locis competentibus, in Ducatu nostro praedicto, cum Jurisdictione alta & bassa, in Recompensationem illarum Quatuor Milium Librarum, quas idem Johannes, causa Adventus sui ad Obedientiam nostram, in Senescalcia de Tholosano amisisse se dicebat, De quibus Quatuor Milibus Librarum, Annui Redditus, Duo Milia Librarum Filiae praedicti Johannis, in casu quo ipsa se uni de Filiis Domini de Lebreto maritare se voluerit, in locis competentibus, cum Dominiis altis & bassis, ad Terminos, inter ipsum Principem & dictum Dominum de Lebreto concordandos, assignentur & tradantur.

Et, si dictum Maritagium, ex aliquibus causis, fieri non possit, dicta Duo Milia Librarum ad praefatum Johannem revertantur, Et hoc, de die in diem, ad Requestam sive Summonitionem ejusdem Johannis, vel Haeredum suorum, aut sufficientis Procuratoris, aut Attornati pro se & Haeredibus suis, cum tota bona Securitate, & Cartis, & Munimentis sufficientibus, quae bono modo & bona fide fieri poterunt & deberent in hac parte.

Et, pro residuis Duobus Milibus Librarum, idem Princeps assignaverit eidem Johanni, pro se, & Haeredibus suis (videlicet) Locum de Monte Flanquino in Agenno, cum omnibus Dominiis meris & mixtis, Imperiis altis & bassis, & tota Jurisdictione, ac aliis Juribus, Redditibus, Emolumentis, Homagiis, Prosicuis, Exitibus, & omnibus aliis pertinentiis suis, in valorem Quadringentarum Librarum Turonensium, bonae Monetae, per Annum, habendum & tenendum eidem Johanni & Haeredibus suis quousque dictae Quadringentae Librae Annuae sibi, in locis aliis honorabilibus & utilibus, ac adeo utrique parti placentibus, sicut est dictus locus de Monte Flanquino.

Et id, quod de eisdem Duobus Milibus Librarum, ultra praedictas Quadringentas Libras, superfuerit, super Custuma, de Vinis Burdegalae, per Riperiam Dordon. descendentibus, proveniente, par manus Deputati praedicti Johannis, per Visum Constabularii nostri Burdegalae recipiendum.

Et super Exitibus & Emolumentis Praepositurae Umbrariae Burdegalae, Quam quidem Praeposituram, Exitus, & Emolumenta, praedictus Johannes tenebit & recipiet, una cum dicto loco de Monte Flanquino, & dicta Custuma Vinorum, in solutionem & assignationem, usque ad summam dictorum Duorum Milium Librarum Turonensium per Annum, tantum quousque sibi dicta duo milia Librarum alibi in locis competentibus fuerit assignata, prout in Literis Patentibus ipsius Principis, inde confectis, quas per Literas nostras Patentes confirmavimus, plenius continetur.

Vobis & cuilibet vestrum comittimus & mandamus, quod praefato Johanni dictum Locum de Monte Flanquino, cum omnibus Dominiis meris & mixtis, Imperiis altis & bassis, & tota Jurisdictione, ac aliis Juribus, Redditibus, Emolumentis, Proficuis, Exitibus, & omnibus aliis pertinentiis suis, necnon dictas Custumam Vinorum & Praeposituram Umbrariae Burdegalae, cum omnibus Exitibus & Emolumentis suis, liberetis, & in Possessionem eorumdem ponatis, inducatis, & sic Inductum manuteneatis & defendatis, & vos (praefate Constabularie) residua Duo Milia Librarum Turonensium, pro Maritagio Filiae praedicti Johannis sic assignata, eidem Johanni de Exitibus Ducatus Aquitniae, singulis Annis, quousque eadem Duo Milia Librarum sibi in locis competentibus assignata fuerint, solvatis, seu solvi faciatis, juxta tenorem Compoto vestro, debitam Allocationem habere faciemus.

Dat. apud Westmonasterium, tricesimo die Julii.

 

 

1358, Aug. 24.

Safe conduct for the cardinals of the twelve Apostles and of Albano to go to Rome. Westm.

Record edition, III. p. i 405; Original edition, VI. 102; The Hague edition, H III. p. i 173.

Ann. D. 1358. An. 32. E. 3. Franc. 32. E. 3. m. 9.

 

Rex &c. Salutem.

Sciatis quod, Cum, Venerabilis Pater, Petrus, Basilicae XII. Apostolorum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalis, in Regnum nostrum Angliae, pro Pacis Tractatu prosequendo inter Nos & Adversarium nostrum Franciae, sub Conductu nostro nuper venerit, & in proximo ad propria de Licentia nostra sit rediturus, Nos (volentes Securitati ipsius Cardinalis in hac parte providere) suscepimus ipsum, & Quinquaginta Personas Equites, & Triginta Pedites, eorum Equos, Hernesia, Bona & Res sua quaecumque, eundo per Dominium & Potestatem nostra ad partes Flandriae, Boloniae, Calesii, seu alibi, juxta voluntatem suam, & exinde ad Curiam Romanam, vel alibi, ad Propria revertendo, in Protectionem & Defensionem nostram specialem, &c. prout in similibus de Conductu Literis.

In cujus, &c. usque ad Festum Sancti Michaelis proximo futurum duraturas.

Dat. apud Westmonasterium, vicesimo quarto die Augusti.

                                                                              Per ipsum Regem.

 

Et postmodum istae Literae renovatae fuerunt, duraturae usque ad Festum Sancti Michaelis, proximo futurum, sub Dat. XIX diei Septembris.

Consimiles Literas Regis de Conductu habet Tailarandus Episcopus Albanensis, dictae Romanae Ecclesiae Cardinalis, pro se & Hominibus de Familia sua, quot & cujuscumque Conditionis fuerint, usque Festum Omnium Sanctorum proximo futurum duraturas.

Dat. ut supra.

 

 

1358, Aug. 24.

Safe conduct for Peter Iterii, bp. of Sarlat, of the household of the cardinal of Albano. Westm.

Record edition, III. p. i 406; Original edition, VI. 100; The Hague edition, H III. p. i 173.

Ann. 1358. An. 32. E. 3. Vasc. 32. E. 3. p. 2. m. 2.

 

Pro Episcopo Sarlatensi.

 

Rex Senescallo suo Vasconiae, & Constabulario suo Burdegalae, necnon universis & singulis Senescallis, Capitaneis, Constabulariis, Praepositis, Officiariis, & aliis Fidelibus nostris, caeterisque de Amicitia sive Benivolentia nostra existentibus, in Ducatu nostro Aquitaniae, & alibi constitutis, ad quos praesentes Literae pervenerint, Salutem.

Volentes, Venerabilem Patrem, Petrum Iterii, Episcopum Sarlatensem, Domini Albanensis Episcopi, Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalis, Familiarem, tam contemplatione ipsius Cardinalis, quam consideratione meritorum ipsius Episcopi Sarlatensis, de quibus nobis laudabile Testimonium perhibetur, favore prosequi gratioso, suscepimus ipsum Episcopum, & Familiares suos, veniendo, cum moderato Numero, infra Dioecesim suam Sarlatensem, quae pro magna parte in Obedientia nostra consistit, ut accepimus, & per eam transeundo, morando, & eam visitando, & alias Jurisdictionem Ecclesiasticam & ea, quae ad Officium Visitationis pertinent inibi, excercendo, fructus & proventus suos colligendo & levando, & eos abinde quo voluerint abducendo & asportando, & ad Propria redeundo, in Protectionem & Defensionem nostram specialem, necnon in salvum & securum Conductum nostrum, Dum tamen Castrum, sive Fortalitium, aut Villam Muratam, infra Obedientiam nostram non ingrediantur aut hospitentur, absque Licentia Capitaneorum, Constabulariorum, aut Custodum locorum eorumdem.

Et ideo, &c. prout in caeteris de Conductu Literis.

In cujus, &c. per Quinquennium jam futurum duraturas.

Dat. apud Westmonaterium, vicesimo quarto die Augusti.

                                                                              Per ipsum Regem.

 

 

1358, Sept. 8.

The K. orders the seneschals of Gascony to restore the goods of the companions of John de Gualardo, lord of Lymolio. Westm.

Record edition, III. p. i 406; Original edition, VI. 104; The Hague edition, H III. p. i 173.

Ann. D. 1358. An. 32. E. 3. Vasc. 32. E. 3. p. 2. m. 1.

 

Pro sociis Domini de Lymolio.

 

Rex Senescallis suis Vasconiae &c. Salutem.

Cum, praecarissimus Primogenitus noster, Edwardus Princeps Walliae, dum erat Capitaneus & Locum nostrum tenens in Ducatu nostro Aquitaniae, juxta Tractatum, inter ipsum &, Nobilem Virum, Johannem de Gualardo Militem, Dominum de Lymolio, super Adeventu ipsius Johannis ad Obedientiam nostram, concesserit & ordinaverit quod omnia Bona & Haereditates, spectantes ad Socios dicti Johannis, qui cum ipso venerunt ad Obedientiam antedictam, de quibus ipsi facient debitam Fidem, ubicumque dicta Bona & Haereditates, & in quibuscumque locis dictae Obedientiae, existant, eisdem reddantur & liberentur, prout in Literis Patentibus ipsius Principis, inde confectis, quas confirmavimus, plenius continetur.

Vobis & cuilibet vestrum mandamus quod Bona & Haereditates, de quibus vobis debite liquebit ad dictos Socios dicti Johannis, qui secum ad Obedientiam nostram venerunt, pertinere, facta prius inde debita Fide, ut praemittitur, ubicumque in dicta Obedientia dicta Bona & Haereditates existant, reddatis & liberetis, seu reddi & liberari indilate faciatis, juxta tenorem Literarum & Confirmationis praedictarum.

Dat. apud Westmonasterium, octavo die Septembris.

                                                                              Per ipsum Regem.

 

 

1358, Sept. 13.

Safe conduct for Peter bp. of Sarlat. Westm.

Record edition, III. p. i 407.

 

 

1358, Dec. 10.

Warrant for the payment of 15 l. 14 s. to Robert of Langeton and William de Teye, for attendance on the cardinal of Perigord. Westm.

Record edition, III. p. i 413; Original edition, VI. 111; The Hague edition, H III. p. i 176.

Ann. 1358. An. 32. E. 3. Liberat. 32. E. 3. m. 1.

 

De Vadiis, super mora in Comitiva Cardinalis Petragoricensis.

 

Rex Thesaurario, & Camerariis suis, Salutem.

Supplicarunt nobis Robertus de Langeton, Serviens noster ad Arma, & Willielmus de Teye ut, Cum ipsi de Vadiis suis, Morando cum Cardinali Petragoricensi, pro salva tuitione sua & Hominum suorum, a decimo octavo die Aprilis, proximo praeterito, usque vicesimum secundum diem Septembris, proximo sequentem, quo die a Comitiva ipsius Cardinalis recesserunt, Ad dictum Scaccarium, de Mandato nostro, computaverint, & dictis, Roberto & Willielmo, pro dictis Vadiis suis, Quindecim Librae & Quatuordecim Solidi.

Et dicto Roberto, de Misis & Expensis, per ipsum factis, circa Equos & alia Bona dicti Cardinalis, nuper depraedata, perscrutando, viginti & quinque Solidi debeantur.

Sicut per Certificationem Thesaurarii & Baronum de Scaccario nostro, in Cancellariam nostram ad mandatum nostrum missam, plene liquet, Velimus Summas praedictas eis in forma praedicta solvi jubere, Nos, Supplicationi praedictae annuentes, vobis mandamus quod praedictis, Roberto & Willielmo, dictas Quindecim Libras & Quatuordecim Solidos, pro Vadiis suis praedictis, & praefato Roberto dictos viginti & quinque Solidos, pro Misis & Expensis praedictis, de Thesauro nostro solvatis.

Teste Rege apud Westmonasterium, decimo die Decembris.

                                                                                              Per ipsum Regem.

 

 

 

1359, March 1.

The K. orders the seneschal of Gascony to deliver the castle of Lanerdac and the rest of the inheritance of the cardinal of Perigord to Bertrand lord of Montferrand, in the cardinal’s name. Westm.

Record edition, III. p. i 420; Original edition, VI. 120; The Hague edition, H III. p. i 179.

Ann. D. 1359. An. 33. E. 3. Vasc. 33. E. 3. m. 10.

 

Pro Cardinali Petragoricensi, super Haereditatibus suis in Vasconia.

 

Rex Senescallo suo Vasconiae, qui nunc est, vel qui pro tempore fuerit, Salutem.

Supplicavit vobis, Venerabilis Pater, Taillerandus Episcopus Albanensis, Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalis, ut, Cum Johanna de Petragorio, Amita sua defuncta, in Testamento suo, in ultima voluntate sua, voluisset & praecepisset quod, quamdiu Guerra inter Nos & Adversarium nostrum Franciae duraret, Loca & Gentes de Lanerdaco, de Fengaroliis, & Caudarone, quae fuerunt praedictae Johannae, sint & remaneant de Obedientia nostra, Et suum haeredem Universalem, in omnibus & singulis Bonis & Rebus suis, Mobilibus & Immobilibus, Redditibus, Castris, Locis, Parochiis, Molendinis, Jurisdictionibus altis & bassis, meris & mixtis Imperiis, Dominus, Terris & Emolumentis, ubicumque & cujuscumque Status vel Conditionis existant, praefatum Cardinalem fecisset & instituisset, prout in Testamento praedicto, coram nobis in Cancellaria nostra ostento, plenius vidimus contineri, Velimus ei dicta Loca de Lanerdaco, de Fengaroliis, & Caudarone, cum omnibus Juribus, Appenditiis, & Pertinentiis universis, Obedientiae nostrae jam subjecta, sibi liberari jubere, Nos On gratam Affectionem, quam ad praedictum Cardinalem gerimus & habemus, volentes ipsum favore prosequi gratioso, Volumus & concedimus, pro Nobis & Haeredibus nostris, quod Loca praedicta (videlicet) Castrum de Lanerdaco, & alia Loca de Fengaroliis, & Caudarone, cum omnibus Juribus & Jurisdictionibus, Justitiis, Appenditiis, & aliis Pertinentiis suis universis, in manus, dilecti & fidelis nostri, Bertrandi Domini de Monte Ferrandi libetentur, nomine dicti Cardinalis regenda & custodienda.

Ita quod idem Dominus de Monte Ferrandi, durante Guerra praedicta, eidem Cardinali, de omnibus Proficuis & Emolumentis, de eisdem Castro & Locis ac Pertinentiis suis provenientibus, deductis Oneribus & aliis Necessariis, Castro & Locis praedictis ac Custodiae eorumdem incumbentibus, interim respondeat, Quodque idem Dominus de Monte Ferrandi Castrum & Loca praedicta, cum suis Pertinentiis universis, dicta Guerra cessante, & Pace inter Nos & dictum Adversarium nostrum reformata, dicto Cardinali, vel ab eo, seu a dicta Johanna, causa tunc habenti vel habentibus.

Factis prius nobis, vel Haeredibus nostris, aut Senescallo nostro Vasconiae, qui pro tempore fuerit, nomine nostro, Homagio & aliis Deveriis consuetis, nobis debitis in hac parte, Restituere libere teneatur; salvis semper in omnibus juribus cujuscumque;

Et ideo vobis mandamus quod praefato Domino de Monte Ferrandi Castrum & Loca praedicta, cum omnibus Juribus, Jurisdictionibus, Justitiis, & aliis Pertinentiis suis universis, liberari faciatis, regenda & custodienda, nomine dicti Cardinalis, in forma praedicta.

Dat. apud Westmonaterium, primo die Martii.

                                                                                              Per ipsum Regem.

 

 

 

1360, May 8.

Treaty in French and Latin between England and France. The K. of England retains Guyenne, Gascony, Poictou, Saintonge, Agennois, Perigord, Limousin, Caouesin, Bigorre, Gaure, Angoulême, Rouergue, Montreuil, Ponthieu, Calais, Guinnes, Merk, &c., and renounce his claims to the crown of France, to Normandy, Touraine, Anjou, Maine, Britany and Flandres. The K. of France, will pay 3 000 000 gold crowns. Hostages to be given by France. Forty articles. Bretigny.

Record edition, III. p. i 487; Original edition, VI. 178-196; The Hague edition, H III. p. i 202-209.

Ann. D. 1360. An. 33. E. 3. Ex Autogr.

 

Tractatus Magnae Pacis, Bretigniaci, prope Carnotum, conclusa.

 

Charles, Ainsne Filz du Roy de France, Regent le Royaume, Duc de Normandie, & Dauphin de Vienne, a touz ceulz, qui ces presentes Lettres verront, Salut.

Nous vous faisons sçavoir que,

De touz les Debaz & Descorz quelconques, menez & demenez, entre Monsire le Roy de France & Nous d’une Part,

Et le Roy d’Engleterre d’autre Part,

Pour bien de Pais, est Accorde le VIII jour de May, l’an de Grace mill. CCC. soixante, a Bretigny de les Chartres, en la maniere qui s’ensuit,

Ejusdem Tractatus Versio Latina.

Karolus, Primogentus Regis Franciae, Regens Regnum, Dux Normanniae, & Delphinus Viennae, Universis, praesentes Literas inspecturis, Salutem.

Notum vobis facimus quod,

Super omnibus Litibus & Discordiis quibuscumque, motis & agitatis, inter Dominum meum Regem Franciae & Nos ex Parte una,

Et Regem Angliae ex Parte altera,

Propter Bonum Pacis, est concordatum, octavo die Maii, Anno Domini millesimo, trecentesimo, & sexagesimo, apud Bretigny juxta Carnotum, modo qui sequitur,

1. Premierement, que le Roy d’Engleterre, aveuc ce que il tient en Guyenne & en Gascoigne, aura, pour Lui, & pour ses Hoirs, parpetuelment & a touz jourz, toutes les choses qui s’ensuivent, a tenir par la maniere; que le Roy de France & son Filz, ou aucun de ses Ancestres, Roys de France les tindrent c’est asçavoir,

Ce que en Souvereinete en Souvereinete, ce que en Demaine en Demaine,

Et par les temps & manieres au dessouz declares,

La Cité, & le Chastel & la Conte de Poitiers, & toute la Terre & le Paiis de Poitou, ensamble les Fiez de Thoart, & la Terre de Beleville,

La Cité & le Chastel de Xainctes, & toute la Terre & le Paiis de Xainctonge, par deça & par dela la Charente,

La Cité & le Chastel d’Agen, & la Terre & le Paiis d’Agenois,

La Cité, & le Chastel, & toute la Conte de Pierregort, & la Terre & le Paiis de Pierreguys,

La Cité, & le Chastel de Limoges, & la Terre & le Paiis de Limosin,

La Cité & le Chastel de Caours, & la Terre & le Paiis de Caourcin,

La Cité, & le Chastel, & le Paiis de Tarbe, & la Terre, Paiis, & Conte de Bigorre,

La Conte, la Terre, & le Paiis de Gaure,

La Cité & le Chastel d’Engolesme, la Conte, la Terre, &le Paiis d’Engolesmois,

La Cité & le Chastel de Rodeis,

Et la Terre & Paiis de Rouergue,

Et s’il y a aucuns Seigneurs, comme le Conte de Foix, le Conte d’Armignac, le Conte de Lille, le Conte de Pierregort, le Viconte de Limoges, ou autres, qui tiegnent aucunes Terres ou Lieux, dedenz les Metes des diz Lieux, il feront Hommage au Roy d’Angleterre, & touz autres Services & Devoirs, deuz a cause de leur Terres ou Lieux, en la maniere que il ont fait ou temps passe.

Primo, quod Rex Angliae, cum illo quod tenet in Aquitania & Vasconia, habebit, pro Se & Haeredibus suis, semper & in perpetuum, omnia quae sequuntur, tenenda per eundem modum, quo Rex Franciae, & Filius suus, aut aliquis de Praedecessoribus suis, Regibus Franciae, tenuerunt illa, videlicet,

Illud quod in Superioritate in Superioritate, et illud quod in Domanio in Domanio,

Et per modos & Tempora inferius declarata,

Civitatem, Castrum, & Comitatum Pictaviae, & totam Terram & Patriam de Pictavia, una cum feodo de Thouart, & Terra de Belleville,

Civitatem & Castrum Xancton, & totam Terram & Patriam Xanctonensem, citra & ultra Charentam,

Civitatem & Castrum Agennen, & Terram & Patriam Agennensem,

Civitatem, & Castrum, & totum Comitatum Petragoricense, & Terram & Patriam Petragoricensem,

Civitatem & Castrum Lemovicense, & Terram & Patriam Lemovicensem,

Civitatem & Castrum Caturcense, & Terram & Patriam Caturcensem,

Civitatem, Castrum, & Patriam de Tarbe, & Terram, & Patriam, & Comitatem Bigorre,

Comitatum, Terram, & Patriam de Gaure,

Civitatem & Castrum Engolismense, Comitatum, Terram, & Patriam Engolismensem,

Civitatem & Castrum de Rodeis,

Et Terram & Patriam de Rouergue,

Et si ibi sunt aliqui Domini, sicut Comes Fuxi, Comes Armaniaci, Comes Insularum, Comes Petragoricensis, Vicecomes Lemovicensis, aut alii, qui tenent aliquat Terras vel Loca, infra Metas dictorum locorum, ipsi facient Homagium Regi Angliae, & omnia alia Servitia & Deveria, debita causa Terrarum & Locorum suorum, modo quo ipsi fecerunt temporibus retroactis.

2. Item, aura le Roy d’Angleterre tout ce, que le Roy d’Engleterre, ou aucun des Roys d’Engleterre aunciennement tindrent en la Ville de Monstereel sur la Mer, & les Appartenances.

2. Item, habebit Rex Angliae Totum illud, quod Rex Angliae, aut aliqui ex Regibus Angliae antiquitus tenuerunt in Villa de Monstrel supra Mare, & Pertinentias suas.

3. Item, aura le dit Roy d’Engleterre toute la Conte de Pontieu tout entierement; sauf & excepte que, se aucunes choses ont esté Alienées, par les Roys d’Angleterre, qui ont este pour le temps, de la ditte Conte & Appartenances, & a autres Personnes, que aus Roys de France, le Roy de France ne sera pas tenu de les rendre au Roy d’Engleterre.

Et, se les dittes Alienations ont esté faites aus Roys de France, qui ont esté pour le temps, senz aucun Moien, & le Roy de France les tiegne ad present en sa Main, il les Lessera au Roy d’Engleterre entierement; excepté que, se les Roys de France les ont euz par Eschange pour autres Terres, le Roy d’Engleterre delivrera au Roy de France ce que l’on a eu par Eschange, ou li lessera les choses ainsi Alienées.

Mais, se le Roys d’Engleterre, qui ont esté pour le temps, en avoient Aliene, ou Transporte, aucunes choses en autres Personnes, que es Roys de France, & depuiz soient venues es Mains du Roy de France, ou aussi par Partage, le Roy de France ne sera paz tenu de les rendre.

Aussi, se les choses dessus dittes doivent Homage, le Roy les baillera a autre, qui en fera Hommage au Roy d’Engleterre; &, se il ne doivent Hommage, le Roy de France baillera un Tenant, qui li en fera le devoir dedens un An, prochein apres ce que il fera partie de Calais.

3. Item, habebit dictus Rex Angliae totum Comitatum de Pontieu integraliter; salvo & excepto quod, si aliqua fuerint Alienata per Reges Angliae, qui pro tempore fuerunt, de dicto Comitatu & Pertinentiis, & aliis Personis, quam Regibus Franciae, Rex Franciae non tenetur illa reddere Regi Angliae.

Et, si dictae Alienationes factae fuerint Regibus Franciae, qui fuerunt pro tempore, sine aliquo Medio, & Rex Franciae illa tenet ad praesens in manu sua, ipse illa dimittet Regi Angliae integre; excepto quod, si Reges Franciae illa habuerint per Escambium pro aliis Terris, Rex Angliae liberabit Regi Franciae illud quod habuerint per Escambium, vel dimittet sibi hujusmodi Alienata.

Sed, si Reges Angliae, qui fuerunt pro tempore, alienaverunt, vel transtulerunt, aliqua aliis Personis, quam Regibus Franciae, & postea devenerunt ad Manus Regis Franciae, vel etiam per Partitionem, Rex Franciae non tenebitur illa reddere.

Tum, si supradicta debeant Homagium, Rex Franciae dabit illa alteri, qui faciet Homagium Regi Angliae; &, si illa non debeant Homagium, Rex Franciae tradet unum Tenentum, qui sibi faciet Deveria infra unum Annum, proximum postquam ipse recesserit de Calesio.

4. Item, le Roy d’Engleterre aura le Chastel & la Ville de Calais,

Le Chastel, la Ville, & Seignourie de Merch,

Les Villes, Chasteaux, & Seignouries de Sangate, Couloigne, Hames, Wale & Oye,

Aveuc Terres, Bois, Marais, Rivieres, Rentes, Seignouriez, Advoiaisons d’Esglises, & toutes autres Appartenances, & Lieux, entregisanz dedenz les Metes ou Bonnes qui ensuivent, c’est ascavoir,

De Calais jusques au Fil de la Riviere par devant Gravelinghes; et aussi, par le fil de mesme la Riviere, tout entour Langle; & aussi par la Riviere qui va par dela Poil; & aussi, par mesme la Rivière, qui chiet ou grant Lac de Guignes, & jusques a Fretun; & d’illeuc par la Vallee entour la Montaigne de Calkully, encloant mesme la Montaingne, & aussi jusques a la Mer,

Avec Sangate, & toutes ses Appartenances.

4. Item, habebit Rex Angliae Castram & Villam de Caleys,

Castrum, Villam, & Dominum de Merk,

Villas, Castra & Dominia de Sandgate, Coloigne, Hammes, Wale, & Oye,

Cum Terris, Boscis, Marais, Rivis, Redditibus, Dominiis, Advocationibus Ecclesiarum, & omnibus aliis Pertinentiis, & Locis, interjacentibus infra Metas & Bundas quae sequuntur, videlicet,

De Caleys usque ad Filum Rivi coram Graveling; & etiam, per Filum ejusdem Rivi, totum in Circuitu Langle; Et etiam Rivi qui vadit ultra Poil; Et etiam per eundem Rivum, qui cadit in magnum

Lacum de Guynes, & usque Freton; & exinde per Vallem, in circuitu Montis Calbally, includendo eundem Montem, & etiam usque ad Mare,

Cum Sangate, & omnibus suis Pertinentiis.

5. Item, le dit Roy d’Angleterre, aura le Chastel, & la Villes, & tout entierement la Conte de Guignes, aveuc toutes les Terres, Villes, Chasteaux, Forteresces, Lieux, Hommes, Hommages, Seignouries, Bois, Forez, Droitures d’icelles, aussi entierement comme le Conte de Guignes, derrenement Mort, les tint ou temps de sa Mort; & obeiront les Eglises & les bonnes Genz, estanz dedenz les Limitations du dit Conte de Guignes, de Calays, & de Merch, & des autres Lieux dessus diz, au Roy d’Engleterre, aussi comme il obeissoient au Roy de France, & au Conte de Guignes qui fu pour le temps,

Toutes les quelles choses, de Merch & de Calais, contenues en cest present Article & en l’Article prochein precedant, le Roy d’Engleterre Tendra en Demaine; Excepte les Heritages des Eglises, qui demourront aus dittes Eglises entierement, quelque part q’il soient assiz; & aussi exceptes les Heritages des autres Genz des Paiis de Merch & de Calais, assiz hors de la Ville de Calays, jusques a la value de Cent Livres de Terre par An, de la Monnoye courant ou Paiis, & au dessous; les quels Heritages leur demourront jusques a la value dessus dite, & au dessouz; Mais les Heritages & Heritations, assisez en la ditte Ville de Calais, aveuc leur appartenances, demourront en Demaine, au Roy d’Engleterre, pour en ordener a sa voulante; & aussi demourront aus Heritanz, en la Conte, Ville & Terre de Guines, touz leurs Demeines entierement, & revendront plainement; sauf ce que dit est des Confrontations, Metes, & Bonnes en l’Article prochein precedant.

5. Item, dictus Rex Angliae habebat Castrum, & Villam, & totum integraliter Comitatum de Guynes, cum omnibus Terris, Villis, Castris, Fortalitiis, Locis, Hominibus, Homagiis, Dominiis, Boscis, Forestis, & Juribus eorumdem, ita integre sicut Comes de Guynes, ultimo Mortuus, illa tenebat tempore Mortis suae; & obedient omnes Ecclesiae & Probae Gentes, existentes infra Limitationes dictorum, Comitatus de Guynes, de Caleys, de Merk, & de omnibus aliis Locis supradictis, Regi Angliae, similiter sicut obediebant Regi Franciae, & Comiti de Guynes, qui pro tempore fuit.

Quae omnia, de Merk & de Caleys, in praesenti Articulo & proximo praecedente contenta, Rex Angliae Tenebit in Domanio; Exceptis Haereditatibus Ecclesiarum, quae manebunt dictis Ecclesiis integre, ubicunque sitae fuerint; & etiam Exceptis Haereditatibus aliarum Gentium de Patriis de Merk & de Calesio, extra Villam de Calesio positis, usque ad valorem Centum Libratarum Terrarum per Annum, Monetae currentis in Patria, & infra; quae Haereditates illis remanebunt usque ab valorem supradictum, & infra; Sed Haereditates & Mansiones, positae in dicta Villa Calesii, cum suis Pertinentiis, remanebunt, in Domanio, Regi Angliae, ad inde ordinandum pro sua voluntate; & etiam remanebunt Habitantibus in Comitatu, Villa, & Terra de Guynes omnia sua Domania integre, & revenient plene; excepto illo quod dictum est de Confrontationibus, Metis, & Bundis in Articulo proximo praecedente.

6. Item, Accordé est que le dit Roy d’Engleterre, & ses Hoirs, auront & tendront toutes les Illes, afjacenz aus Terres, Paiis, & Lieux avant nommez, ensamble aveuques toutes les autres Illes, les quelles le dit Roy d’Engleterre tient a present.

6. Item, concordatum est quod dictus Rex Angliae, & Haeredes sui, habebunt & tenebunt omnes Insulas, adjacentes Terris, Patriis, & Locis super nominais, simul cum aliis omnibus Insulis, quas dictus Rex tenet de praesente.

7. Item, est Accordé que le dit Roy de France, & son Ainsné Filz, le Regent, pour euls, & pour touz leurs Hoirs & Successeurs, au plutost que bien pourra, senz fraude & senz mal engin, & au plustart dedenz la Feste Saint Michiel, prochein venir, en un An, Rendront, Bailleront, & Delivreront au dit Roy d’Engleterre, & a touz ses Hoirs & Successeurs, & Transporteront en euls, toutes les Honneurs, Obediences, Hommages, Ligeances, Vassauls, Fiez, Services, Recognoissances, Droitures, mete & mixte Impere, & toutes manieres de Jurisdictions hautes & basses, Ressorz, & Sauvegardes, Avoaisons & Patronages d’Eglises, & Toute Manieres de Seignouries et Souvereinetez, & tout le Droit qu’il avoient ou povoient avoir, appartenoient, appartiennent, & povent appartenir, pour quelque Cause, Tiltre, ou Couler de Droit, a euls, aus Roys & a la Couronne de France, pour cause des Citez, Contes, Chastiaux, Villes, Terres, Paiis, Illes, & Lieux avant nommez, & de toutez leur Appartenances & Appendences, quelque part qu’il soient, & chascune d’icelles, sens y riens retenir a euls, a leurs Hoirs ne Successeurs, aus Roys ne a la Couronne de France;

Et aussi manderont le diz Roy & son Ainsné Filz, par leurs Lettres Patentes, a touz Arcevesques, Evesques, & autres Prelaz de Sainte Eglise, & aussi aus Contes, Viscontes, Barons, Nobles, Citoienz, & autres quelconques des Citez, Contes, Terres, Paiis, Illes, & Lieux avant nommez, qu’il obeissent au Roy d’Engleterre, & a ses Hoirs, & a leur certain Commandement, en la maniere qu’il ont obei aus Rois & a la Couronne de France;

Et, par mesmes les Lettres, leur Quittront & absoldront, au mielx qu’il se pourra faire, de touz Hommages, Fois, Seremenz, Obligations, Subjections, & Promesses, faiz, par aucun d’euls, au Roy & a la Couronne de France en quelque maniere.

7. Item, est concordatum quod dictus Rex Franciae & suus Primogenitus, Regens, pro ipsis, Haeredibus & Successoribus suis, citius quo fieri poterit, absque fraude & dolo malo, & ad ultimum citra Festum Sancti Michaelis, proximo venturum, in unum Annum, reddent, tradent, & deliberabunt dicto Regi Angliae, & universis Haeredibus & Successoribus suis, & transferent in eos omnia, Honores, Obedientias, Homagia, Ligeantias, Vassallos, Feoda, Servitia, Recognitiones, Jura, merum & mixtum Imperium, & omnimodas Jurisdictiones altas & bassas, Resorta, Salvagardias, Advocationes & Patronatus Ecclesiarum, & Omnimoda Dominia et Superioritates, & totum Jus quod habent vel poterint habere, quae pertinuerunt, pertinent, & poterunt pertinere, per quamcumque Causam, Titulum, aut colorem Juris, illis, Regibus, & Coronae Franciae, occasione Civitatum, Comitatuum, Castrorum, Villarum, Terrarum, Patriarum, Insularum, & Locorum supranominatorum, & omnium Pertinentium & Dependentium suorum, ubicumque fuerint, & alicujus eorumdem, absque aliquo inde retinendo illis, Haeredibus & Successoribus suis, Regibus vel Coronae Franciae;

Et etiam mandabunt dicti Rex & suus Primogenitus, per Literas suas Patentes, omnibus Archiepiscopis, Episcopis, & aliis Praelatis Sanctae Ecclesiae, & etiam Comitibus, & Vicecomitibus, Baronibus, Nobilibus, Civibus, & aliis quibuscumque Vivitatum, Comitatuum, Terrarum, Patriarum, Insularum, & Locorum super nominatorum, quod obediant Regi Angliae, & Haeredibus suis, & eorum certis Mandatis, modo quo obedierunt Regibus & Coronae Franciae;

Et, per easdem suas Literas, illos acquietabunt & absolvent, melius quo fieri poterit, de omnibus Homagiis, Fidelitatibus, Juramentis, Obligationibus, Subjectionibus, & Promissionibus, factis, per aliquem illorum, Regi & Coronae Franciae quomodocumque.

8. Item, Accordé est que le Roy d’Engleterre aura les Citez, Contez, Chasteaux, Terres, Paiis, Ylles, & Lieux avant nommez, aveuc toutes les Appartenances & Appendences, quelque part qu’il soient, a tenir a Luy, & touz ses Hoirs & Successeurs, heritablement & perpetuelement, en Demaine ce que le Roy de Frounce y avoit en Demaine, & aussi en Fié, Service, Souverainete ou Ressort, ce que les Roys de France y avoient; sauf tout que dit est par dessuz en l’Article de Calais & de Merch.

Et, se des Cites, Contes, Chasteaux, Terres, Paiis, Illes, & Lieux avant nommez, Souvereinetes, Droits, mete & mixte Impere, Jurisdictions, & Profiz quelconques, que tenoit aucuns Roys d’Engleterre illovecques, & en leur Appartenances & Appendences quelconques, aucuns Alienations, Donations, Obligations, ou Charges ont este faitez par aucuns des Roys de France, qui ont esté pour le temps puiz LXX Anz en ca, par quelque fourme ou cause que ce soit, toutes teles Donations, Alienations, Obligations, & Charges sont dessores, seront du tout, Rappelees, Cassees, & Annullees, & toutes choses, ainsi Données, Alienées, ou Chargées, seront realment & de fait Rendues & Baillées au dit Roy d’Engleterre, ou a ses Deputes especiauls, a mesme l’entierete, comme il furent aus Roys d’Engleterre depuis LXX Anz en ca, au plustost que l’en pourra, sanz mal engin, & au plustart dedenz la Saint Michel, prochein venant, en un An, a tenir au dit Roy d’Engleterre, & a touz ses Hoirs & Successeurs, parpetuelment & heritablement, par maniere que dessus est dit; Excepté ce qui est dit par dessouz en l’Article de Pontieu, qui demourra en sa force; & sauf excepte toutes les choses Données & Aliennés aus Eglises, qui leur demourront paisiblement en tous les Paiis & Lieux, ci dessus & dessouz nommez; si que les Persones de dites Eglises prient diligement pour les diz Roys, comme pour leurs Fondeurs; sur quoy leur Consciences en seront Chargées.

8. Item, concordatum est quod Rex Angliae habebit Civitates, Comitatus, Castra, Terras, Patrias, Insulas, & Loca supradicta, cum omnibus Pertinentiis & Dependentiis, ubicumque fuerint, Tenendi sibi, & Haeredibus suis, & Successoribus suis, haereditabiliter & perpetuo, in Domanio illus quod Rex Franciae ibi habuit in Domanio, & etiam in Feodo, Servitio, Superioritate vel Resorto, illud quod Reges Franciae ibi habuerunt; salvo toto quod dictum est superius, in Articulo de Calesio & de Merk.

Et, si de Civitatibus, Comitatibus, Castris, Terris, Patriis, & Insulis, & Locis supranominatis, Superioritatibus, Juribus, mero & mixto Imperio, Jurisdictionibus, & Proficuis, quibuscumque, quae tenebat Rex aliquis Angliae ibidem, in eorum Pertinentiis & Dependentiis quibuscumque, aliquae Alienationes, Donationes, Obligationes, aut Onerationes factae fuerint pro tempore, citra Septuaginta Annos, per quamcumque formam vel causam, omnes tales Donationes, Alienationes, Obligationes, & Onerationes sint debint, & erunt in toto, Revocatae, Cassae, & Adnullatae; & omnia, sic Donata, Alienata, aut Onerata, erunt realiter & de facto restituta & tradita dicto Regi Angliae, vel Deputatis suis specialibus, in eadem Integritate, sicut fuerint Regibus Angliae ante & citra praedictos Septuaginta Annos, citius quo fieri poterit, sine dolo malo, & ad ultimum citra Festum Sancti Michaelis, proximo venturum, in unum Annum, Tenenda dicto Regi Angliae, & omnibus Haeredibus & Successoribus suis, perpetuo & haereditarie, per modum supradictum; illo excepto quod dictum est super in Articulo de Pontieu, qui remanebit in suo vigore; & salvis & exceptis omnibus Donatis & Alienatis Ecclesiis, quae illis remanebunt pacifice in omnibus Patris & Locis, hic superius & inferius nominatis; ita quod Personae dictarum Ecclesiarum precentur diligenter pro dictis Regibus, sicut pro suis Fundatoribus; super quo erunt eorum conscientiae oneratae.

9. Item, est Accordé que le Roy d’Engleterre toutez les Citéz, Villes, Chasteaux, & Paiis dessouz nommez, qui anciennement n’ont este des Roys d’Engleterre, aura & tendra, en l’estat & aussi, comme le Roy de France, ou les Filz, les tiennent a present.

9. Item, concordatum est quod Rex Angliae omnia, Civitates, Villas, Castra, & Patrias, nominata superius, quae antiquitus non fuerunt Regum Angliae, habebit & tenebit, in eo statu & taliter, sicut Rex Franciae & Filii sui tenent ad praesens.

10. Item, est Accordé que, se, dedenz les Metes de diz Paiis, qui furent ancienement des Roys d’Engleterre, auroient aucunes choses, que autrefoiz n’eussent este des Roys d’Engleterre, dont le Roy de France estoit en Possession le jour de la Bataille de Poytiers (qui fu le XIX Jour de Septembre, l’An Mill CCC. L. VI.) elles seront & demourront au Roy d’Engleterre, & a ses Hoirs, en la maniere que dessous est dit.

10. Item, Concordatum est quod, si, infra Metas dictarum Patriarum, quae fuerunt antiquitus Regum Angliae, essent aliqua, quae alias non fuerunt Regum Angliae, in quorum erat Possessione Rex Franciae die Belli Pictaviensis (quae fuit Decime nona die Septembris, Anno Domini Millesimo, Trecentesimo, Quinquagesimo Sexto) illa erunt & remanebunt Regi Angliae, & Haeredibus suis, modo quo superius dictum est.

11. Item, est Accorde que le Roy de France, & son Ainsné Filz, le Regent, pour euls, & pour leurs Hoirs, & pour touz les Roys de France, & leurs Successeurs, a touz Jours, au plustost que pourra faire, sanz mal engin, & au plustart dedenz la Saint Michiel, prochein venant, en un An, Rendront & Bailleront au dit Roy d’Engleterre, & a touz ses Hoirs, & Successeurs, & transporteront en euls touz les Honneurs, Regalites, Obediences, Hommages, Ligeances, Vassauls, Fiez, Services, Recognoissances, Serements, Droitures, mere & mixte Impere, toutes manieres de Jurisdictions hautes & basses, Ressors, Sauvegardes, de Seignouries & Souverinetes, qui Appartenoient, Appartiennent, ou purroient en aucune maniere Appartenir, aus Roys & a la Couronne de France, ou a aucune autre Personne, a cause du Roy & de la Couronne de France, en quelque temps, es Citez, Contes, Chasteaulx, Terres, Paiis, Illes, & Lieux avant nommez, ou en aucun d’euls, & a leur Appartenances & Appendences quelconques, ou es Personnes, Vassauls, ou Subgiez quelconques d’iceuls, soient Princes, Dux, Contes, Vicontes, Arcvesques, Evesques, & autres Prelaz d’Eglises, Barons, Nobles, & autres quelconques, sanz riens a euls, leurs Hoirs, & Successeurs, la Couronne de France, ou autre que ce soit, retenir ne reserver en yceuls, pour quoy ilz, ne leurs Hoirs, & Successeurs, ou autres Rois de France, ou autre que ce soit, a cause du Roy ou de la Couronne de France, aucune chose ne pourront Chalengier ou Demander, ou temps avenir, sur le Roy d’Engleterre, ses Hoirs, & Successeurs, ou sur aucun de Vassauls & Subgiez avantdiz, pour cause des Paiis & Lieux avant nommez,

Einsi que tous les avant nommez Personnes, & leurs Hoirs, & Successeurs, perpetuelment seront Hommes Liges & Subgiez du Roy d’Engleterre, & a touz ses Hoirs, & Successeurs,

Et que le dit Roy d’Engleterre, ses Hoirs, & Successeurs, toutes les Personnes, Citez, Contez, Terres, Paiis, Illes, Chasteaulx, & Lieux avant nommez, & toutes les Appartenances & Appendances, tendront, auront, & a eulz demourront pleinement, en leur Seignourie, Souvereinete, & Obeissance, Ligeance & Subjection, comme les Roys de France les avoient & tenoient en aucun temps passe,

Et que le dit Roy d’Engleterre, ses Hoirs, & Successeurs, auront & tendront perpetuelment touz les Pays avant nommez, aveuc leur Appartenances & Appendances, & les autres choses avant nommes, en toute Franchise & Liberte parpetuele, comme Seigneur Souverain et Lige, & comme Voisins au Roy & au Royaume de France, Senz y Recognoistre Souverinete, ou faire aucune Obedience, Hommage, Ressort, Subjection, et senz faire en aucune temps avenir, aucuns Service ou Recognoissance, aus Rois ne a la Couronne de France, des Citez, Contez, Chasteaulx, Terres, Paiis, Illes, Lieux, & Personnes avant nommez, ou pour aucun d’icelles.

11. Item, Concordatum est quod Rex Franciae, & Primogenitus suus, Regens, pro Se, & Haeredibus suis, & pro omnibus Regibus Franciae, & Successoribus suis, imperpetuum, citius quo fieri poterit, sine dolo malo, & ad ultimum citra Festum Sancti Michaelis, proximo venturum, in unum Annum, reddens & tradent dicto Regi Angliae, & omnibus Haeredibus, & Successoribus suis, & transferent in eos omnia Honores, Regalitates, Obedientias, Homagia, Ligeantias, Vassallos, Feoda, Servitia, Recognitiones, Juramenta, Jura, merum & mixtum Imperium, omnimodas Jurisdictiones altas & bassas, Resorta, Salvagardias, & Dominia & Superioritates, quae pertinebant, & pertinent, vel poterunt quomodolibet pertinere, Regibus & Coronae Franciae, vel alicui alteri Personae, causa Regis & Coronae Franciae, quocumque tempore, in Civitatibus, Comitatibus, Castris, Terris, Patriis, Insulis, & Locis superius nominatis, vel in aliquo eorumdem, & Pertinentiis & Dependentiis suis quibuscumque, vel in Personis, Vassallis, aut Subditis quibuslibet eorumdem, sint Principes, Duces, Comites, Vicecomites, Archiepiscopi, Episcopi, & alii Ecclesiarum Praelati, Barones, Nobiles, & alii quicumque, absque ullo ipsis, Haeredibus & Successoribus suis, Coronae Franciae, vel alteri, quicumque fuit, retinendo vel reservando in eisdem, propter quod ipsi, nec Haeredes, & Successores suis, aut alii Reges Franciae, non poterunt aliquid vendicare vel petere, in futurum, a Rege Angliae, Haeredibus, & Successoribus suis, vel ab aliquo Vassallorum & Subditorum supradictorum, causa Patriarum & Locorum superius nominatorum.

Ita quod omnes Superius nominatae Personae, & Haeredes & Successores sui, erunt imperpetuum Homines Ligei & Subditis Regis Angliae, & omnium Haeredum, & Successorum suorum.

Et quod dictus Rex Angliae, Haeredes, & Successores sui, omnia Personas, Civitates, Terras, Insulas, Castra, & Loca praenominata, & omnes Pertinentias & Dependentias, tenebunt, habebunt, & eis remanebunt plene, imperpetuum, & libere, in suo Dominio, Superioritate & Obedientia, Ligeantia & Subjectione, sicut Reges Franciae illa habuerunt & tenerunt aliquo tempore praeterito,

Et quod praedictus Rex Angliae, Haeredes, & Successores sui, habebunt & tenebunt, inperpetuum, omnes Patrias superius nominatas, cum Pertinentiis & Appendentiis, & alia supra nominata, in omni Franchesia & Libertate inperpetuum, sicut Dominus Supremus et Ligeus & sicut Vicinus Regis & Regni Frnciae.

Absque inde recognoscere Superioritatem, vel facere aliquam Obedientiam, Homagium, Resortum, Subjectionem, et absque facere, aliqua Servitia vel Recognitiones, Regibus vel Coronae Franciae, de Civitatibus, Comitatibus, Castris, Terris, Patriis, Insulis, Locis, & Personis antedictis, vel pro aliquo eorumdem.

 

12. Item, est Accordé, que le Roy de France, & son Ainsne Filz, Renounceront expressement aus diz Ressorz & Souvereinetes, & a tout le Droit qu’il ont, ou povent avoir, en toutes les choses qui par ce present Traittie, doivent Appartenir au Roy d’Engleterre,

Et, samblalement, le Roy d’Engleterre, & son Ainsne Filz, Renounceront expressement a toutes les choses qui, par ce present Traittie, ne doivent estre Baillées ne Demourer au Roy d’Engleterre, & a toutes les Demandes qu’il fasoit au Roy de France,

Et, par especial, au Nom & au Droit de la Couronne & du Royaume de France,

Er a l’Omage, Souverainete, & Demeine du Duchie de Normandie, de Toureine, des Contez d’Anjou & du Maine,

Et a la Souvereinete & Hommage du Duchie de Bretaigne,

A la Souvereinete & Hommage du Conte & Paiis de Flandres,

Et a touz autres Demandes, que le Roy d’Engleterre fasoit, ou faire pourroit au Roy de France, pour quelconque cause que ce soit, oultre ce, & excepte que, par ce presente Traittié, doit Demourer & estre Baillé au dit Roy d’Engleterre, & a ses Hoirs.

Et Transporteront, Cesseront, & Delaisseront l’uns Roys a l’autre, parpetuelement, tout le Droit que chascun d’euls peut avoir en toutes les choses, qui, par ce present Traitte, doivent Demourer ou estre Bailles a chascun d’eulz; & du temps & lieu, ou & quant les dittes Renunciations se feront, Parleront & Ordeneront les deux Roys a Calais ensamble.

12. Item, Concordatum est quod Rex Franciae, & suus Primogenitus, Renunciabunt expresse dictis Resortis & Superioritatibus, & omni Juri quod habent, vel poterunt habere, in omnibus quae, per praesentem Tractatum, debent ad Regem Angliae Pertinere,

Et, consimiliter, Rex Angliae, & suus Primogenitus, renunciabunt expresse omnibus quae, per praesentem Tractatum, non debent Tradi, vel Remanere Regi Angliae, & omnibus Petitionibus quas ipse fecerit Regi Franciae,

Et specialiter Nomini & Juri Coronae & Regni Franciae,

Et Homagio, Superioritati, & Dominio Ducatuum Normanniae & Turoniae, Comitatuum Andegaviae & de Mayne,

Et Superioritati & Homagio Ducatus Britanniae,

Superioritati & Homagio Comitatus & Patriae Flandriae,

Et omnibus aliis Petitionibus, quas Rex Angliae Fecit, vel Facere poterit, Regi Franciae, pro quacumque causa quae fuerit, ultra illiud & illo Excepto quod, per hunc praesentem Tractatum, debet Remanere & Tradi dicto Regi Angliae & Haeredibus suis.

Et Transferent, Cedent, & Dimittent Unus Rex alteri, inperpetuum, totum Jus quod quilibet eorum potest habere in omnibus, quae, per hunc praesentem Tractatum, debent Remanere & Tradi cuilibet eorum; & de Tempore & Loco, ubi & quando dictae Renunciationes Fient, Loquentur & Ordinabunt Duo Reges simul Calesii.

13. Item, est Accordé, a fin que ce presente Traittie puisse estre plus briefment accompli, que le Roy d’Engleterre fera amener le Roy de France a Calais, dedens III Sepmaines apres la Nativite Saint Jehan Baptiste, prochein venant (cessant tout juste Empeschement) aus Despenz du Roy d’Engleterre; hors les Frais de l’Ostel du dit Roy de France.

13. Item, Concordatum est, ad finem quod iste praesens Tractatum possit brevius compleri, quod Rex Angliae faciet duci Regem Franciae Calesii, infra Tres Septimanas post Festum Sancti Johannis Baptistae, proximo futurum, (cessante omni justo Impedimento) Expensis Regis Angliae; exceptis Expensis Hospitii Regis Franciae.

14. Item, est Accordé que le Roy de France paiera au Roy d’Engleterre III Milions d’Escuz d’Or; dont, les II velent un Noble, de la Monnoie d’Engleterre,

Et en serront paiez au dit Roy d’Engleterre, ou a ses Deputez, VI C Mille Escuz a Calais, dedenz Quatre Mois, a compter depuiz que le Roy de France sera venu a Calais;

Et, dedenz l’An, dedlorz prochein ensieuvant, en seront paiez IV C Mille Escuz, tels comme dessuz, en la Cite de Londres en Engleterre;

Et deslorz, chascun An prochein ensuivant, IV C Mille Escuz, tels comme devant, en la dite Cité, jusques a tant que les diz III. Millions seront parpaiez.

14. Item, Concordatum est, quod Rex Franciae solvet Regi Angliae Tres Miliones Scutorum Auri; quorum Duo valebunt unum nobile Monetae Anglicanae,

Et solventur dicto Regi Angliae, vel Deputatis suis, Sexcenta Milia Scutorum Calesii, infra Quatuor Menses, computandos postquam Rex Franciae venerit Calesii.

Et, infra Annum, ex tunc proximo sequentem, solventur Quadringenta Milia Scutorum, talium sicut superius, in Civitate Londoniae in Angliae;

Et ex tunc, quolibet Anno proximo sequenti, Qudringenta Milia Scutorum, talium sicut ante, in Civitate praedicta, usque dictae Tres Miliones fuerint persolutae.

15. Item, est Accordé que,

Pour paiant les diz VI C Mille Escuz a Calais, & pour baillant les Ostages, a dessouz nommez, & delivrant au Roy d’Engleterre dedenz les IV. Moys, a compter depuiz que le Roy de France sera venu a Calais, comme dit est, la Ville & les Forteresces de la Rochele, & les Chasteaux, Forteresces, & Villes de la Conte de Guynes, aveuc toutes les Appartenances & Appendances,

La Personne du dit Roy sera toute delivre de Prison, & pourra partir franchement de Calais, & venir en son Pouvoir, senz aucun empeschement; mais il ne se pourra Armer, ne ses Genz, contre le Roy d’Engleterre, jusque a tant qu’il ait accompli ce qu’il est tenu de faire par se present Traittie; Et sont Ostages, tant Prisons pris a la Bataille de Poitiers, comme autres, qui demourront pour le Roy de France, ceuls qui s’ensuit; c’est assavoir,

Monsire Loys, Conte d’Anjou,

Monsire Jehan, Conte de Poitiers,

Le Duc d’Orliens,

Le Duc de Bourbon,

Le Conte de Bloys, ou son frere,

Le Conte d’Alencon, ou Monsire Pierre d’Alencon, son frere,

Le Conte de Saint Pol,

Le Conte de Harecourt,

Le Conte de Portien,

Le Conte de Valentinoys,

Le Conte de Breme,

Le Conte de Vaudemonz,

Le Conte de Forez,

Le Viconte de Beaumont,

Le Sire de Couci,

Le Sire de Fienles,

Le Sire de Preaus,

Le Sire de Saint Venant,

Le Sire de Garentieres,

Le Dauphin d’Auvergne,

Le Sire de Hangest,

Le Sire de Montmorency,

Monsire Guillem de Craon,

Monsire Moys de Harecourt,

Monsire Jehan de Ligny;

Ces sont les noms des Prisons, qui furent pris en la Bataille de Poitiers,

Monsire Phelippe de France,

Le Conte de Eu,

Le Conte de Longueville,

Le Conte de Pontieu,

Le Conte de Tancarville,

Le Conte de Joigny,

Le Conte de Sanceurre,

Le Conte de Donmartin,

Le Conte de Ventadour,

Le Conte de Salebruche,

Le Conte de Vendosme,

Le Sire de Craon,

Le Sire de Derval,

Le Mareschal de Deneham,

Le Sire d’Aubigny.

15. Item, est Concordatum quod,

Solutis dictis Quadringentis Milibus Scutorum Calesii, & traditis Obsidibus, hic inferius nominatis, & liberatis Regi Angliae, infra Quatuor Menses, computandos postquam Rex Franciae venerit Calesii, sicut dictum est, Villa & Fortalitiis de Rupella, Castris, Fortalitiis, & Villis Comitatus de Guynes, cum suis Pertinentiis & Dependentiis universis,

Personna dicti Regis de toto leberabitur de Carcere, & poterit transire libere de Calesio, & venire in suam Potentiam, absque aliquo impedimento; sed ipse non poterit armare Se, nec Gentes suas, contra Regem Angliae, donec compleverit illud quod tenetur facere per, hunc praesentem Tractatum; & sunt Obsides, tam Prisonarii capti in Bello Pictavensi, quam alii, qui remanebunt pro Rege Franciae, illi qui sequuntur; videlicet,

Dominus Lodowicus, Comes Andegaviae,

Dominus Johannes, Comes Pictavensis,

Dux Aurelianensis,

Dux Burbonae,

Comes de Bloys, vel frater suus,

Comes de Alencon, vel Dominus Petrus de Alencon, Frater suus,

Comes de Sancti Pauli,

Comes de Harecourt,

Comes de Portien,

Comes de Valentinois,

Comes de Breme,

Comes de Vaudemon,

Comes Forestarum,

Vicecomes de Bellomonte,

Dominus de Couciaco,

Dominus de Fienles,

Dominus de Pratis,

Dominus de Saint Venant,

Dominus de Garentiers,

Delphinus Alvernensis,

Dominus de Hangest,

Dominus de Montemorenci,

Dominus Willielmus de Craon,

Dominus Lodowicus de Harecourt,

Dominus Johannes de Ligny;

Haec sunt Nomina Prisonariorum, qui fuerunt capti in Bello Pictavensi,

Philippus Franciae,

Comes Ewe,

Comes de Longavilla,

Comes de Pontieu,

Comes de Tankervilla,

Comes de Joygny,

Comes de Sancere,

Comes de Dommartyn,

Comes de Ventadour,

Comes de Salubruc,

Comes de Dauceurs,

Comes de Vandome,

Dominus de Craon,

Dominus de Derval,

Marescallus de Denham,

Dominus d’Aubigny.

16. Item, est Accordé que les diz seze Prisons, qui venrront demourrer en Hostage, pour le Roy de France, comme dit est, seront parmi ci delivres de leurs Prisons, senz paier aucune Rancon pour le temps passé, se il n’ont esté a Acort de certaine Raencon par Convenences, faites par avant le Tiers jour de May darrein passe; &, se aucunes d’euls est hors d’Engleterre, & ne se Rent a Calais, en Ostage, dedenz le Premier moys apres les dittes III. Sepmaines de la Saint Jehan (cessant juste Empeschement) il ne sera paz quitte de la Prison, mais sera contrains, par le Roy de France, a Retourner en Engleterre, comme Prisonnier, ou a paier la Peine, par luy promise & encourue, par deffaut de son Retour.

16. Item, Concordatum est, quod dicti Sexdecim Prisonarii, qui venient remanere, ut Obsides, pro Rege Franciae, sicut dictum est, erunt per hoc liberati de Carceribus suis, sine solutione alicujus Redemptionis pro tempore praeterito, si illi non fuerint Concordati de certa Redemptione per Conventiones, factas ante Tercium diem Maii ultimo praeteritum, & si aliquis illorum est extra Angliam, & se non Reddat Calesii, ut Obses, infra primum Mensem post dictas Tres Septimanas Sancti Johannis (cessante justo Impedimento) ipse non erit quietus de carceribus, sed erit compulsus, per Regem Franciae ad Revertendum in Angliam, sicut Prisonarius, vel ad solvendum Paenam, per ipsum promissam, & incursam, propeterea quod non revertatur.

17. Item, est Accordé que, en lieu des diz Ostages, qui ne vendront a Calays, ou qui demourront, ou se departiront senz Congie hors du povoir du Roy d’Engleterre, le Roy de France sera tenu de en bailler d’autres, de samblable estat, au pluspres qu’il pourra estre fait, dedenz IV. Moys, prochein apres que le Baillif d’Amiens, ou le Maire de Saint Omer, en sera sur ce par Lettres du dit Roy d’Angleterre certifie; & pourra le Roy de France, a son Departir de Calais, amener, en sa Compagnie, X. des Ostages, tels comme les Deux Roys accorderont; & souffira que, du Nombre de X. dessus diz, en demeure jusques au Nombre de XXX.

17. Item, Concordatum est quod, loco Obsidum dictorum, qui non venerint Calesii, vel qui morantur, aut recedant sine licentia extra Potestatem Regis Angliae, Rex Franciae tenebitur ad tradendum alios, similis status, quam citius quo fieri poterit, infra Quatuor Menses, proximos postquam Baillivus Ambiani, vel Major Sancti Audomari, fuerint super hoc, per Literas dicti Regis Angliae, certificatus; Et poterit Rex Franciae, in suo Recessu de Calesio, adducere, in sua Comitiva, Decem de Obsidibus, tales sicut Duo Reges concordabunt; & sufficiet quod, de numero Quadraginta supradictorum, remaneant usque ad numerum Tringinta.

18. Item, est Accordé que le Roy de France, dedens III. Moys apres ce qu’il sera parti de Calais, rendra a Calais, en Ostages, IV. Personnes de Paris, & II. Personnes de chascune des Villes, dont les Noms s’ensuist; c’est asçavoir,

De Saint Omer,

Arras,

Amiens,

Beauvez,

Lisle,

Douay,

Tournay,

Reims,

Chaalons,

Troyes,

Charters,

Thoulous,

Lion,

Orliens,

Compiegne,

Rouan,

Caen,

Tours,

Bourges,

Plus souffisanz des dittes Villes, pour la complissement de ce present Traittie.

18. Item, est Concordatum quod Rex Franciae, infra tres menses postquam recesserit de Calesio, reddet Calesii, in Obsides, Quatuor Personas Villae Parisiensis, & duas Personas de singulis Villis, quarum nomina sequuntur; viz.

De Sancto Audomaro,

Atrabato,

Ambianis,

Beauves,

Lille,

Dovay,

Tomaco,

Remis,

Chaalonis,

Trecis,

Carnoto,

Tholosi,

Lugduno,

Aurelianis,

Compiegny,

Rothomago,

Cadomo,

Thuronis,

Et Bituria,

Maxime sufficientes de dictis Villis, pro completione hujus praesentis Tractatus.

19. Item, est Accordé que le Roy de France sera amene d’Angleterre a Calais, & demorra a Calais par IV. Mois apres sa Venue; mais il ne paiera riens, du premier Moys, pour cause de sa Garde, & pour chascun des autres Moys ensuit, qu’il demourra a Calais, per deffaut de Lui ou de ses Genz, il paiera, pour ses Gardes X. Mil Roiauls, tels comme il courent ad present en France, avant son partir de Calais; & ainsi au suer du temps, qu’il y demourra.

19. Item, Concordatum est quod Rex Franciae erit ductus de Anglia ad Calesium, & morabitur Calesii per Quatuor Menses post suum Adventum; sed nichil solvet, primo Mense, causa suae Custodiae; &, singulis aliis Mensibus, quibus morabitur Calesii, propter Defectum suum vel Gentium suarum, ipse solvet, pro sua Custodia, Decem Milia Regalia, talia sicut currunt ad praesens in Francia, ante suum Recessum de Calesio; & sic pro Rata temporis, quod ipse ibidem morabitur.

20. Item, est Accordé qu’au plustost que faire se pourra, dedenz l’An prochein apres ce que le Roy de France sera parti de Calais, Monsire Jehan Conte de Montfort, aura la Conte de Montfort, aveuc toutes ses Appartenances, en faisant Hommage Lige au Roy de France, & Devoir, & Service en tous caz, telz comme bon & loial Vassal Lige doit faire a son Seigneur Lige, a cause de la ditte Conté; & aussi si seront renduz ses autres Heritagesn qui ne sont mie de la Duchié de Bretaigne, faisant Hommage ou autre Devoir qui appertendra.

Et, s’il veut aucune chose Demander, en aucune des Heritages, qui sont de la ditte Duchie, hors du Paiis de Bretaigne, bonne & brief Raison il sera faite par la Court de France.

20. Item, Concordatum est quod, citius pro fieri poterit, infra Annum proximum postquam Rex Franciae recesserit de Calesio, Johannes Comes de Monteforti habit Comitatum de Monteforti, cum omnibus suis Pertinentiis, faciendo inde Homagium Ligeum Regi Franciae, & Deveria, & Servitia, in omnibus casibus, talia sicut bonus & fidelis Vassalus Ligeus debet facere Domino suo Ligeo, causa Comitatus praedicti, & etiam restituentur sibi aliae Haereditates, quae non sunt de Ducatu de Britannia, faciendo inde Homagium aut alium Deverium quod pertinebit.

Et, si aliquid velit Petere, in aliquibus Haereditatum, quae sunt de dicto Ducatu, extra Patriam Britannae, bona & celeris Justitia sibi fiet per Curiam Franciae.

21. Item, que sur la Question, du Demaine de la Duchié de Bretaigne, qu’est entre le dit Monsire Jehan de Montfort, d’une Part, & Monsire Charles de Bloys d’autre Part, accorde est que les II Roys, appeles pardevant euls, ou par leur Deputez especiaulz; s’enfourmeront du Droit des Parties, & s’enforceront de mettre les Parties a accort, sur tout ce qu’est en Debat entre euls, au plustost qu’il pourront.

Et, en cas que les ditz Roys, par eulx, ne par leurs Deputees, ne les pourront accorder, dedans un An, prochein apres que le Roy de France serra arrivee a Calais, les Amis, d’une Partie & d’autre, s’enformeront diligeanment de Droits des Parties, par Manere qui dessus est dit, & s’afforceront de mettre les dites Parties a Accord, au mieltz que faire se purra, a plus tost qu’ils pourront,

Et, se ilz ne les povent mettre a Accort, dedenz Demi An, adonc prochein ensuivant, ilz repporteront aus diz II Roys, ou a leurs Deputez, tout ce qu’il auront trouve sur le Droit des dittes Parties, & sur quoy le Debat demourra entre les dites Parties; & adonc les II Roys, par Euls, ou par leurs Deputez especiaulz, au plustost qu’il pourront, mettront les dittes Parties a accort, ou diront leur final avis sur le Droit de l’une Partie & l’autre, & ce sera execute par les II Roys.

Et, en cas qu’il ne le pourroient faire, dedenz demi An prochein ensuit, adonques les II Parties Principauls, de Bloys & de Montfort, feront ce que mieulx leur samblera; & les Amis d’une Partie & d’autre aideront quelque part qu’il leur plaira, sanz empeschement des diz Roys, & sanz avoir en aucun temps Dommage, Blasme, ne Reproche, par aucun des diz Roys, pour la cause dessus ditte.

Et, se ainsi estoit que l’une des dittes Parties ne vousist comparoir souffisaument devant les diz Roys, ou leurs diz Deputez, ou temps qu’il y sera establi,

Et aussi en cas que les diz Roys, ou leurs Deputez, auroient Ordene, ou Declarie, que les dittes Parties fussent a Accort, ou q’il auroient dit leur aviz pour le Droit d’une Partie, & aucune des dittes Parties ne se voldroit Accorder & Obeir; mais, en nul caz les II Roys, par leur propres Personnes, ne par autres, ne pourront faire ne entreprendre Guerre, l’une a l’autre, pour la cause devant ditte,

Et touz jours demourra la Souvereinte & l’Omage de la ditte Duchie au Roy de France.

21. Item, Quod super Questione, de Dominio Ducatus Britanniae, quae est inter dictum Johannem de Monteforti ex una Parte, & Carolum de Bloys ex alia Parte, concordatum est quod Duo Reges, vocatis coram eis, vel Deputatis suis, Partibus Principalibus, de Bloys & de Monteforti, per Eos, vel Eorum Deputatos speciales, se informabunt de Jure Partium, & nitentur ponere partes in Concordia, super omni illo quod est in Litigio inter illos, citius quo poterint.

Et, in casu quo dicti Reges, per semet, vel per suos Deputatos, non potuerunt illos ponere in Concordi, infr unum Annum, postquam Rex Franciae applicuerit Calesii, Amici, unius Partis & alterius, diligenter informabunt se de Jure Partium, per modum supradictum, & interponent vires suas ad ponendum Partes praedictas in concordia, melius quo fieri poterit, quantocius poterunt.

Et, si ipsi non potuerunt illos ponere in Concordia, infra medium Annum, extunc proximo sequentem, ipsi reportabunt dictis Duobus Regibus, vel eorum Deputatis, totum illus quod invenerint super Jure dictarum Partium, & de quo Discordia remanebit inter dictas Partes & tunc dicti Duo Reges per Se, vel eorum Deputatos speciales, citius quo poterint, ponent dictas partes in Concordia, vel dicent suum Avisamentum finale super Jure unius Partis & alterius, & illud mandabitur Executioni per ipsos Duos Reges.

Et, in casu quo illi hoc non possunt facere, infra medium Annum proximo inde sequentem, tunc ambo Partes Principales, de Bloys & de Montforti, facient illud quod melius eis videbitur; & Amici unius Partis & alterius juvabunt quamcumque Partem, quam sibi placuerit absque impedimento dictorum Regum, & absque Dampno, Culpa, vel Reprehensione, per aliquem ipsorum dictorum Regum, aliquo tempore habendis, ex causa supradicta.

Et, si ita fuerit quod una dictarum Partium nollet comparere sufficienter coram dictis Regibus, vel eorum Deputatis, statuendo tempore,

Et etiam in casu quod dicti Reges, vel Deputati sui, ordinarent, vel statuerent, vel declarent, quod Partes pradictae forent in Concordia, vel quod dixerint dictum suum Avisamentum pro Jure Unius Partis, & aliqua ex dictis Partibus nollet adhoc concordare, nec parere dictae Declarationi,

Tunc dicti Duo Reges erunt contra illam cum tota sua Potentia, & in adjutorium alterius quae vellet concordare & obedire; sed, in nullo casu, dicti Reges, in propriis Personis, nec per alios, possint facere nec suscipere Bellum, unus contra alterum; ex causa antedicta,

Et semper remanebit Superioritas & Homagium dicti Ducatus Regi Franciae.

22. Item, que toutes les Terres, Paiis, Villes, Chasteaux, & autres Lieux, baillees aus diz Roys, seront en telles Libertes & Franchises, comme elles sont ad present, & seront confermees par les diz Seigneurs Roys, ou par leur Successeurs, & par chascun d’euls, toute Fois qu’il en seront sur ce Requis, se contraires n’estoient a cest present Accort.

22. Item, quod omnia, Terrae, Patriae, Villae, Castra, & alia Loca, tradita dictis Regibus, erunt in talibus Libertatibus & Franchesiis, sicut sunt in praesenti; & erunt confirmatae per dictos duos Reges, vel per suos Successores; & per quemlibet eorum, quandocunque inde fuerint requisitis, si non sint contrariae huic Tractatui.

23. Item, que le diz Roy de France Rendra, & fera Rendre & Establir de fait, a Monsire Phelip de Navarre, & touz ses Adherenz en appert, au plustost que l’en pourra, senz mal engin, &, au plustart, dedenz un An, prochein apres que le Roy de France sera parti de Calais, toutes les Villes, Chasteaux, Forteresces, Seignouries, Droiz, Rentes, Profiz, Jurisdictions, & Lieux quelqconques, que le dit Monsire Phelip, tant pour cause de lui, come pour cause de sa Femme, ou ses diz Adherenz, tindrent, ou devoient tenir ou Royaume de France, & ne leur fera jamais le dit Roy Reproche, Domage, ne Empeschement, pour aucunes choses, faites avant ces heures; & leur pardonrra toutes Offenses & Mesprises, du temps passé, pour cause de la Guerre; & sur ce auront ses Lettres bonnes & souffisanz; si que le dit Monsire Phelip & ses avant diz Adherenz retournent en son Hommage, & li soient bons & loiauls Vassauls, & li facent ses Devoirs.

23. Item, quod dictus Rex Franciae Reddet, & Reddi faciet & Confirmari de facto, Domino Philippo de Navarra, & omnibus suis Adhaerentibus in publico, citius quo fieri poterit, sine dolo malo, & ad ultimum, infra unum Annum, proximum postquam Rex Franciae recesserit de Calesio, omnia Villas, Castra, Fortalitia, Dominia, Jura, Redditus, Proficua, Jurisdictiones, & Loca quaecumque dictus Philippus, tam causa sui, quam causa Uxoris suae, vel dicti Adhaerentes tenent, vel debent tenere in Regno Franciae, nec eis unquam faciet dictus Rex Vituperium, Dampnum, vel Impedimentum, pro quibuscumque antehac factis; & ipsis condonabit omnes Offensas & Misprisiones, de tempore praeterito, occasione Guerrae; & super hoc habebunt Literas suas bonas & sufficientes; ita quod dictus Dominus Philippus & dicti Adhaerentes sibi revertantur in suum Homagium, & sint sibi boni & fideles Vassalli, & sibi faciant Deveria sua.

24. Item, est Accordé que le Roy d’Angleterre pourra donner, c’este Fois tant seulement, a qui lui plaira, en Heritage toutes les Terres & Heritages, qui furent de feu Monsire Godefroy de Harecourt, a tenir du Duc de Normandie, ou d’autre Seigneur, de qu’elles doivent estre tenues par raison, parmy les Hommages & Services, anciennement accoustumez.

24. Item, Concordatum est quod Rex Angliae poterit donare, hac vice solummodo, in Haereditatem, cuicunque sibi placuerit, omnes Terras & Haereditates, quae fuerint quondam Domini Godefridi de Harecourt, ad Tenendum de Duce Normanniae, vel de alio Domino, de quo illae deberent teneri de Jure, per Homagia & Servitia, antiquitus consueta.

25. Item, est Accordé que nul Homme, en Paiis, qu’ait este en l’Obeissance d’une Partie, & vendra par c’est Accort a l’Obeissance de l’autre Partie, ne soit empeschie pour chose faite ou temps passé.

25. Itam, Concordatum est quod nullus Homo vel Patria, qui fuit de Obedientia unius Partis, & per ipsam Concordiam veniet ad Obedientiam alterius Partis, erit impeditus pro Re facta tempore retroacto.

26. Item, est Accordé que les Terres des Banniz & Adherenz, de l’une Partie & de l’autre, & aussi des Eglises, d’une Roialme & de l’autre, & que touz ceulz qui sont Desheritez ou Ostes de leurs Terres ou Heritages, ou charges d’aucune Pension, Taille, ou Redevance, ou autrement grevez, en quelques maniere que ce soit, pour cause de ceste Guerre, soient restituez entierement en meisme le Droit & Possession, qu’il eurent devant la Guerre commencié;

Et que toutes manieres de Fourfaiteures, Trespasz, & Mesprisons, faiz par euls, ou aucun d’euls, en moien temps, soient du tout pardonnez;

Et que les choses soient faites au plustost que l’en pourra bonnement, &, au plustart, dedenz un An, prochein apres ce que le Roy sera partz de Calais;

Excepte ce qu’est dit en l’Article de Calais, de Merch, & des autres Lieux, nommez ou dit Article;

Excepte aussi le Visconte de Fronssac, & Monsire Jehan de Galard; le quels ne seront paz comprinz en cest Article, mais demourront leurs Biens & Heritages en l’estat, qu’il estoient par avant cest present Traittie.

26. Item, Concordatum est quod Terrae Bannitorum & Adhaerentium, unius Partis & alterius, & etiam Ecclesiarum, unius Regni & alterius, &, quod omnes illi, qui sunt exhaereditati aut detrusi a Terris suis vel Haereditatibus, vel sint onerati aliqua Pensione, Vectigale, Debito, aut aliter gravati qualitercumque, causa istius Guerrae, restituantur integre in eisdem Jure & Possessione, quae habuerunt ante Guerram inceptam;

Et quod omnimodo, Forisfacturae, Delicta, & Misprisiones, facta per eos,vel per eorum aliquem, medio tempore, sint ex toto Remissa;

Et quod ista fiant citius quo poterit bono modo, &, ad ultimum, infra unum Annum, proximum postquam Rex recedet de Calesio;

Excepto eo quod dictum est in Articulo de Calesio, & de Merk, & de caeteris Locis, nominatis in articulo praedicto;

Exceptis etiam Vicecomite de Fronssiaco & Johanne de Galard; qui non comprehendentur in isto Articulo, sed remanebunt sua Bona & Haereditates in statu, quo fuerunt ante praesentem Tractatum.

27. Item, est Accorde que le Roy de France delivrera au Roy d’Angleterre, au plustost qu’il pourra bonnement, & donra, & au plustart, dedenz la Feste Saint Michiel, prochain venant, en un An, apres son partir de Calais, toutes les Citez, Villes, Paiis, & autres Lieux dessus nommez, qui par ce present Traittie doivent estre baillées au Roy d’Angleterre.

27. Item, Concordatum est quod Rex Franciae liberabit Regi Angliae, citius quo commode poterit, &, ad ultimum, citra Festum Sancti Michaelis, proximo venturum, in unum Annum, post suum Recessum de Calesio, omnia Civitates, Villas, Patrias, & Loca alia supranominata, quae, per hanc Tractatum praesentem, debent tradi Regi Angliae.

28. Item, est Accordé que,

En baillant au Roy d’Angleterre, ou a autre pour luy par especial Depute, les Villes & Forteresces, & toute le Conte de Pontieu,

Les Villes & Fortresces, & toute la Conte de Monfort,

La Cite & le Chastel de Xainctes,

Le Chasteaux, Villes, & Forteresces, & tout ce, que le Roy tient en Demaine, en Paiis d’Engolesmois,

Aveuc Lettres & Mandemenz des Delaissemenz des Fiez, & Hommages,

Le Roy d’Angleterre, a ses propres Couz & Fraiz, delivrera toutes les Fortresces, prisez & occupeez par Lui, par ses Subgiez, Adherenz, & Aliez, es Paiis de France, & de Toureine, d’Anjou, de Maine, de Berri, d’Auvergne, de Bourgoigne, & de Champaigne, de Picardie, & de Normandie, & de toutes les autres Parties, Terres, & Lieux du Royaume de France; Excepte celles du Duchie de Bretaigne, & des Paiis & Terres qui, par ce present Traittie, doivent Appartenir & Demourer au Roy d’Angleterre.

28. Item, Concordatum est quod,

Traditis Regi Angliae, vel alteri propter ipsum specialiter Deputato, Villis, & Fortalitiis, & toto Comitatu de Pontieu,

Villis, Fortalitiis, & toto Comitatu de Monteforti,

Civitate & Castro de Xanctonis,

Castris, Villis, & Fortalitiis, & omni illo quod Rex tenet in Dominio, in Patria Xanctoniensi, citra & ultra Carentam,

Civitate Engolismensi, & Castris, Fortalitiis, & Villis, quae Rex Franciae tenet in Dominio, in Patria Engolismensi,

Cum Literis & Mandatis Relaxationum Feodorum & Homagiorum,

Rex Angliae, suis propriis Sumptibus & impensis, liberabit omnia Fortalitia, capta & occupata per Ipsum, suos Subditos, Adhaerentes, & Alligatos, in Partibus Franciae, Turoniae, Andegaviae, de Mayne, Bituriae, Alverniae, Burgundiae, & Campaniae, Picardiae & Normanniae, & in omnibus aliis Partibus, Terris, & Locis Regni Franciae; exceptis illis Ducatis Britanniae, & Patriis & Terris quae, per hunc praesentem Tractatum, debent ad Regem Angliae Pertinere & Remanere.

29. Item, est Accordé que le Roy de France fera bailler & delivrer au dit Roy d’Angleterre, ou a ses Hoirs, ou Deputez, toutes les Villes, Chasteaulz, Forteresces, & autres Terres, Paiis, & Lieux avant nommez, aveuc leurs Appartenences, aus propres Fraiz & Coux du dit Roy de France.

Et aussi que, se il y avoit aucuns Rebelles, ou Desobeissantes, de rendre, bailler, ou restituer au dit Roy d’Angleterre aucunes Citees, Villez, Chasteaux, Paiis, Lieux, ou Forteresces, qui par ce present Traittie li doivent Appartenir, le Roy de France sera tenu de les faires delivrer au Roy d’Angleterre, a ses despenz.

Et, samblablement, le Roy d’Angleterre fera delivrer, a ses Despenz, les Forteresces, qui, par ce present Traittie, doivent appartenir au Roy de France.

Et seront tenuz les ditz Roys, & leur Gens, a euls Entraidier, quant ad ce requiz en seront, aus Gages de la Partie qui le requerra; qui seront,

D’un Flourin, de Flourence, par Jour, pour Chivalier,

Et demy Flourin pour Eschier,

Et pour les autres au Feur,

Et, du Sourplus des Doubles Gages, est accordé que, se les diz Gages sont trop petiz, en regart au Marchie des Vivres en Paiis, il en sera a l’Ordenance de IV Chivaliers, pour ce esleuz; c’est ascavoir, II d’une Partie, & II d’autre.

29. Item, Concordatum est quod Rex Franciae faciet tradi & liberari dicto Regi Angliae, aut Haeredibus, vel Deputatis suis, omnia Villas, Castra, Fortalitia, & Loca supranominata, cum suis Pertinentiis, propriis Sumptibus & Expensis Regis Franciae.

Et etiam quod, si ibi sint aliqui Rebelles, vel Inobedientes, ad reddendum, tradendum, & restituendum dicto Regi Angliae aliqua Civitates, Villas, Castra, Patrias, Loca, vel Fortalitia, quae, per hunc praesentem Tractatum, sibi debent Partinere, Rex Franciae tenebitur illa facere liberari Regi Angliae suis Expensis.

Et, consimiliter, Rex Angliae faciet liberari, suis Expensis, Fortalitia quae, per ipsum Tractatum, debent pertinere Regi Franciae.

Et tenebuntur dicti Reges, & Gentes suae, sibi invicem opitulari, cum ad hoc requisiti fuerint, Vadiis Partis illius quae id requiret;

quae erunt,

Unius Florenae de Florentia, per Diem, pro Milite,

Et dimidiae Florenae pro Armigero,

Et pro aliis juxta Ratam,

Et, de Residuo duplicium Vadiorum, concordatum est quod, si Vadia praedicta sint nimis parva, habito respectu ad Forum Victualium in Patria, stabitur Ordinationi Quatuor Militum, ad hoc electorum (videlicet) Duorum ex Parte una, & Duorum ex altera.

30. Item, est Accordé que tous les Arcevesques, Evesques, & autres Prelaz de sainte Eglise, a cause de leur Temporalite, seront subgiez de celi des II Roys, sous qu’il tendront leur Temporalité; &, se il ont Temporalite souz touz les II Roys, il seront Subgiez de chascun des II Roys pour leur Temporalite, qu’il tendront soubz chascun d’iceuls.

30. Item, Concordatum est quod omnes Archiepiscopi, Episcopi, & alii Ecclesiarum praelati, occasione suorum Temporalium, erunt Subditi illi ex Duobus Regibus, sub quo tenebunt sua Temporalia; &, si habeant Temporalia sub utroque Rege, erunt Subditi utriusque duorum Regum pro Temporalibus suis, quae ipsi tenebunt sub quolibet eorum.

31. Item, est Accordé que bonnes Aliances, Amitiez, & Confederations soient faites entre les II Roys de France & d’Angleterre, & leurs Royaumes, en gardant l’Onneur & la Conscience de l’un Roy & de l’autre, non obstant quelconque Confederations qu’il aient, deca & delà, aveuc quelconque Personnes, soient d’Escoce, de Flandres, ou d’autres Paiis quelconques.

31. Item, Concordatum est quod perennes Alligantiae, Amitiae, & Confoederationes, fiant inter duos Reges Franciae & Angliae & sua Regna, conservando Honorem & Conscientiam unius Regis & alterius, non obstantibus quibuscumque Confoederationibus quas habent, utrinque, cum quibuscumque Personis, sive sint de Scotia, de Flandria, vel de alia Patria quacumque.

32. Item, Accordé est que le dit Roy de France, & son Ainsné Filz, le Regent, pour eulz & pour leurs Hoirs, Roys de France, si avant comme il pourra estre fait, se Delairont & Departiront du tout des Aliances, qu’il ont aveuc les Escoz; & prometteront, si avant comme faire se pourra, que jamais eulz, ne leurs Hoirs, ne les Roys de France, qui pour le temps seront, ne donront, ne feront, au Roy, ne au Royaume d’Escoce, ne aus Subgiez d’icelui, presens & a venir, Aide, Confort, ne Faveur, contre le dit Roy d’Angleterre, ne contre ses Hoirs, ne Successeurs, ne contre son Royaume, ne contre ses Subgiez, en quelconque maniere; & qu’il ne feront autres Aliances aveuz les diz Escoz, en aucun temps a venir, encontre les diz Roy & Royaume d’Angleterre.

Et, samblablement, si avant comme faire se pourra, le Roy d’Angleterre, & son Ainsne Filz, se Delairont & Departiront des Aliances, qu’il ont aveuc les Flammenz; & prometteront qu’eulz, ne leurs Hoirs, ne les Roys d’Angleterre qui pour le temps seront, ne donront, ne feront, aus Flamenz, presens ou a venir, Aide, Confort, ou Faveur contre le Roy de France, ses Hoirs, & Successeurs, ne contre son Royaume, ne contre ses Subgiez, en quelque maniere; & qu’il ne feront autres Aliances avec les Flamenz, en aucun temps a venir, contre les Roys & Royaume de France.

32. Item, Concordatum est quod Rex Franciae, & suus Primogenitus, Regens, pro Ipsis & pro Haeredibus suis, Regibus Franciae, in quantum fieri potest, Dimittent & Recedent in toto de Alligantiis, quas habent cum Scotis; & Promittent, in quantum fieri potest, quod nunquam illi, vel Haeredes sui, nec Reges Franciae, qui pro tempore erunt, dabunt vel ferent Regi, nec Regno Scotiae, nec Subditis ejusdem, praesentibus vel futuris, Auxilium, Consolamen, vel Favorem contra dictum Regem Angliae, nec contra Haeredes & Successores suos, nec contra suum Regnum, vel Subditos suos, quocunque modo; & quod Ipsi non facient alias Alligantias cum dictis Scotis, in futurum, contra dictum Regem & Regnum Angliae.

Et, consimiliter, in quantum fieri poterit, Rex Angliae, & suus Primogenitus, se Dimittent & Recedent de Alligantiis quas habent cum Flamengis; & promittent quod Ipsi, nec Haeredes sui, nec Reges Angliae qui pro tempore erunt, dabunt vel ferent Flamengis, praesentibus vel futuris, Auxilium, Consolamen, vel Favorem contra Regem Franciae, Haeredes, vel Successores suos, nec contra suum Regnum, vel Subditos suos quocumque modo; & quod Ipsi non facient alias Alligantias cum Flamengis, in futurum, contra Reges & Regnum Franciae.

33. Item, Accordé est que les Collations & Provisions, faites d’une partie & d’autre, des Benefices, vacanz tant comme la Guerre a dure, tiegnent & soient valables; & levees de quelconques Benefices, & autres choses quelconques, es diz Rayaumes de France & d’Angleterre par l’une Partie & par l’autre, durant les dittes Guerres, soient quittes d’une Partie & d’autre.

33. Item, quod Collationes & Provisiones factae ex una Parte & altera, de Beneficiis, vacantibus quamdiu Guerra duravit, teneant & sint validae; & quod Fructus, Exitus, & Obventiones, recepti & levati de quibuscumque Beneficiis, & de aliis Temporalibus quibuscumque, in dictis Regnis Franciae & Angliae, per unam Partem & per alteram, durantibus dictis Guerris, sint Quitati ex una Parte & altera.

34. Item, que les Roys dessus diz seront tenus de faire Confermer toutes dessus dittes par, notre Saint Pere, le Pape, & seront Valles par Seremenz, & Sentences, & Censures de Court de Romme, & tous les autres Lieux, en la plus fort maniere que faire se pourra.

Et seront empetrées Dispensations, & Absolutions, & Lettres de la ditte Court de Rome, touchanz la Perfection & Complissement de ce present Traittie, & seront bailles aus Parties, au plustart, dedenz les IIII Sepmaines apres ce que le Roy sera arrives a Calais.

34. Item, quod Reges supradicti tenebuntur facere confirmari omnia supradicta per, nostrum Sanctum Patrem, Papam, & erunt vallata per Juramenta, & Sententias, & Censuras Curiae Romanae, & omnia alia Ligamenta, fortiori modo quo fieri poterit.

Et erunt impetratae Dispensationes, Absolutiones, & Literae a dicta Curia Romana, tangentes perfectionem & completionem hujus praesentis Tractatus, & erunt traditae Partibus, ad ultimum, infra Tres Septimanas postquam Rex applicuerit Calesii.

35. Item, que touz les Subgiez des diz Roys, qui voldront estudier es Estudes & Universites des Royaumes de France & d’Angleterre, joyront des Privileges & Libertez des dittes Estudes & Universites, tout aussi comme il povoient faire avant ces presentes Guerres, & comme il font ad present.

35. Item, quod omnes Subditi dictorum Regum, qui voluerunt studere in Musaeis & Universitatibus Regnorum Franciae & Angliae, gaudebunt Privilegiis & Libertatibus dictorum Musaeorum & Universitatum, omnino sicut potuerunt facere ante praesentes Guerras, & sicut faciunt ad praesens.

36. Item, a fin que les Choses dessus dittes, Traittees & Parlees, soient plus Fermes, Stablez, & Valables, seront faites & donnees les Fermetez qui s’ensuivent; c’est asçavoir,

Lettres seelles de Seaux des diz Roys, & des Ainsnez Filz d’iceuls, les meillours qu’il pourront faire & ordener par les Conseils des diz Roys,

Et Jureront les diz Roys, & leurs Enfanz Ainsnez, & autres Enfanz, & aussi les autres de Linages des diz Seigneurs, & autres Grantz des Royaumes, jusques au nombre de XX de chascune Partie qu’il tendront, & aideront a tenir, pour tant comme a chascune d’eulz touche, les dittes Choses Traittees & Accordees, & accompliront, senz jamais venir au contraire, senz fraude, & senz mal engin, & senz faire nul empeschement.

Et se il avoit aucun, du dit Royaume de France, ou du Royaume d’Angleterre, qui feussent Rebelles, ou ne vousissent accorder les choses dessusdittes, les II Roys feront tout leur Povoir de Corps, de Biens, & d’Amis, de mettre les diz Rebelles en vrai Obeissance, selon la Fourme & Teneur du dit Traittie.

Et, aveuc ce, se submetteront les diz Roys, & leurs Hoirs, & Royaumes, a la Cohercion de notre Saint Pere le Pape, a fin qu’il puisse contraindre, par Sentences, Censures d’Eglises, & autres voyes deuez, celui qui serra Rebelle, selonc ce qu’il serra de raison.

Et, parmy les Fermetez & Seurtez dessus dites, renonceront les diz Rois, & leurs Hoirs, par Foy & par Serement, a toutes Guerres & a touz Proces de fait,

Et, se par Desobeissance, Rebellion, ou Puissance de aucuns Subgiez du Royaume de France, ou autre juste cause, le Roy de France, ou ses Hoirs, ne povoient accomplir toutes les choses dessus dittes, le Roy d’Angleterre, ses Hoirs, ou aucun pour eulz, ne feront, ou deveront faire, Guerre contre le dit Roy de France, ses Hoirs, ne son Royaume; mais touz ensamble s’efforceront de mettre les diz Rebelles en vraie Obeissance, & de accomplir les choses dessus dittes.

Et aussi, se aucuns, du Royaume & Obeissance du Roy d’Angleterre, ne voloient rendre le Chasteaux, Villes, ou Forteresces, qu’il tiennent ou Royaume de France, & obeir au Traittie dessus-dit, ou pour juste cause ne pourront acomplir ce qu’il doit fere par cest present Traittie, le Roy de France, ne ses Hoirs, ou aucun pour euls, ne feront point de Guerre au Roy d’Angleterre, ne a son Royaume; mais touz II ensamble feront leur povoir de recouvrer les Chasteaux, Ville, & Forteresces dessusdittes, & que toute Obeissance & accomplissement soient faiz es Traittiez dessus dittes.

Et seront aussi faites & donnees, d’une Part & d’autre, selon la nature du Fait, toutes manieres de Fermetez & Seurtez, que lon saura ou pourra deviser, tant par le Pape, le College de la Court de Rome, comme autrement, pour Tenir & Garder parpetuelment la Paix, & toutes les Choses par dessus accordees.

36. Item, ad finem quod supradicta Tractata & Proloquuta sint firmiora, & stabiliora, & validiora, erunt conditae & traditae Securitates quae sequuntur; videlicet,

Literae Sigillatae Sigillis dictorum Regum, & Primogenitorum suorum, meliores quae poterunt fieri & ordinari per Concilia dictorum Regum,

Et jurabunt dicti Reges, & eorum Primogeniti, & alii Filii, & alii etiam de Sanguine dictorum Dominorum, & alii Magnates Regnorum, usque ad numerum Viginti ex qualibet Parte, quod ipsi tenebunt, & juvabunt tenere, in quantum quemlibet eorum tanget, haec dicta Tractata & Concordata, & complebunt, sine eo ut unquam venerint in contrarium, sine fraude & dolo malo, & sine eo quod fecerint aliquod Impedimentum.

Et si fuerint aliqui, de dicto Regno Franciae, vel de Regno Angliae, qui forent Rebelles, vel nollent concordare ad praedicta, duo Reges facient totum suum Posse, de Corpore, & de Bonis, & de Amicis, ad ponendum dictos Rebelles in vera Obedientia, secundum Formam & Tenorem Tractatus praedicti,

Et, cum hoc, dicti Reges submittent Se, & Haeredes & Regna sua, Cohercioni nostri Sancti Patris Papae, ad finem quod ipse possit constringere, per Sententias & Censuras Ecclesiasticas, & alias vias debitas, Illum qui fuerit Rebellis, secundum quod Justitia suadebit.

Et, mediantibus Firmitatibus & Securitatibus praedictis, renunciabunt dicti Reges & Haeredes sui, per Fidem & Juramentum, omnibus Guerris & omnibus Processibus Facti,

Et, si per Inobedientiam, Rebellionem, vel Potentiam alicujus Subditi Regni Franciae, vel per aliam justam causam, Rex Franciae, vel Haeredes sui, non poterint complere omnia supradicta, Rex Angliae, & Haeredes sui, vel aliqui pro eis, non facient, nec debent facere, Guerram contra dictum Regem Franciae, suos Haeredes, vel Regnum suum; sed omnes simul se fortificabunt, ad ponendum dictos Rebelles in vera Obedientia, & ad complendum supradicta.

Et, consimiliter, si aliqui, de Regno & Obedientia Regis Angliae, nollent restituere Castra, Villas, & Fortalitia, quae tenent in Regno Franciae, nec Haeredes sui, vel aliquis, pro eis, non facient Guerram Regi Angliae, vel Regno suo; sed ambo facient suum Posse ad recuperandum Castro, Villas, & Fortalitia supradictis, & quod omnis obedientia & complementum fiant in Tractatibus supradictis.

Et erunt similiter factae & traditae, ex una parte & ex altera, secundum Exigentiam Facti, omnimodae Firmitates & Securitates, quas sciverint vel poterint avisari, tam per Papam, & Collegium Romanae Curiae, quam aliter, ad tenendum & conservandum perpetuo Pacem, & omnia superius concordata.

37. Item, est Accorde que, par ce present Traittie & Accort, touz autres Accorz, Traittiez, ou Prolocutions, se aucuns en y a Faiz ou Pourparlez ou temps passe, sont nulz, & de nulle valeur, & du tout miz a neant, & ne s’en pourront jamais aidier les Parties, ne faire aucun reproche l’un contre l’autre, pour cause d’iceulz Traittiez ou Accorz, se aucuns en y avoit, comme dit est.

37. Item, Concordarum est, per hunc praesentem Tractatum & Concordiam, quod omnes aliae Concordiae, Tractatus, a Prolocutiones, si aliquae fuerint factae vel prolatae, temporibus retroactis, sunt nullae & nullius valoris, & de toto anichilatae, nec inde poterunt Partes unquam se juvare, nec facere aliquod Vituperium una contra alteram, occasione dictorum Tractatuum vel Concordiarum, si aliquae forent, ut dictum est.

38. Item, que ce present Traittie sera Approuve, Jure, & Conferme par les II Roys a Calais, quant il y seront en leurs Personnes.

Et, depuiz que le Roy de France sera parti de Calais, & sera en son Povoir, dedenz un Moys, prochein ensuivant le dit Departement, le dit Roy de France en fera Lettres Confirmatoirs, & autres necessaires Ouvertez, & les envoyera & delivrera, a Calais, au dit Roy d’Angleterre, ou a ses Deputez au dit lieu.

Et aussi le dit Roy d’Angleterre, en prenant les dittes Lettres Confirmatoires, en baillera Lettres Confirmatoires, pareilles a celles du dit Roy de France.

38. Item, quod praesens Tractatus approbabitur, jurabitur, & confirmabitur per duos Reges Calesii, cum ibidem fuerint in propriis Personis.

Et, postquam Rex Franciae recesserit de Calesio, & fuerit in sua Potestate, infra unum Mensem, proximo sequentem dictum Recessum, dictus Rex Franciae faciet inde Literas Confirmatorias, & alias necessarias Patentes, illas mittet & liberabit, Calesii, dicto Regi Angliae, vel Deputatis suis in Loco praedicto.

Et similiter, dictus Rex Angliae, receptis dictis Literis Confirmatoriis, tradet Literas Confirmatorias consimiles illis Regis Franciae.

39. Item, est Accorde que nul des Roys ne Procurera, ne fera Procurer, par Lui, ne par autre, que aucunes Nouveletez ou Griefs se facent par l’Eglise de Rome, ou par autres de Saint Eglise, quelconques il soient, contre ce present Traittie, sur aucun des diz Roys, leurs Coadjuteurs, Adherenz, ou Alliez, quelques il soient, ne sur leurs Terres, ne de leurs Subgiez, pour achaison de la Guerre, ou pour autre cause, ne pour Services que le diz Coadjuteurs ou Alliez aient fait aus diz Roys, ou aucun d’iceulz; Et, se notre dit Saint Pere ou autre le vouloient faire, les II Roys le destourberont, selonc ce qu’il pourront, bonnement, senz mal engin.

39. Item, Concordatum est quod nullus dictorum Regum procurabit, nec faciet procurari per Se, vel per Alium, quod aliqua Novitates seu Gravamina fiant per Ecclesiam Romanam, vel alios de Sancta Ecclesia, quicumque fuerint, contra praesentem Tractatum, super aliquem ex dictis Regibus, eorum Coadjutoribus, Adhaerentibus, vel Alligatis, quicunque fuerint, nec super eorum Terras vel Subditos, occasione Guerra, vel pro alia causa, nec pro Servitio quod dicti Coadjutores vel Alligati fecerint dictis Regibus, vel alicui eorum; &, si noster dictus Sanctus Pater vel alius illud vellent facere, dicti duo Reges illud impedient, in quantum poterint, bono modo, sine dolo malo.

40. Item, des Ostages, qui seront bailles au Roy d’Angleterre a Calais, de la maniere & du temps de leur Departement les II Roys en orderont a Calais.

40. Item, de Obsidibus, qui tradentur Regi Angliae Calesii, de Modo & Tempore Recessus eorum duo Reges Calesii ordinabunt.

Toutes les quelles choses dessus escriptes, & chascune d’icelle, fuerent Faites, Ordeneez & Accordeez par & en la presence,

De, Reverent Pere en Dieu, notre Tres cher & Feal Chancelier,

Jehan, par la Grace de Dieu, Esleu de Biauvez, Per de France;

Noz Amez & feaulz Conseilliers,

Maistre Estienne de Paris, Chanoins,

Pierre de la Charite, Chantre de l’Eglise de Paris,

Jehan de Angerent, Doien de Chartres,

Messire Jehan de Mengre, dit Boucicaut, Mareschal de France,

Charles, Sire de Mountmourency,

Evart de la Tour, Sire de Vinay,

Jehan de la Groulee,

Regnault de Govillons,

Pierre d’Omont,

Symon de Bucy,

Chivalers;

Maistres,

Guillaume de Dormans,

Et Jehan des Marez,

Jehan Maillart,

Bourgois de Paris;

Maistres,

Mate Guehery,

Et Nichole de Verres,

Noz clers, Secretaries.

Commiz & Deputez, de par Nous, sur ce, avec les Commiz & Deputez du dit Roy d’Engleterre, ci dessouz nomez; c’est asavoir,

Monsieur Henry, Duc de Lancastre,

William, Conte de Norhampton,

Thomas, Conte de Wardwikz,

Raoul, Conte de Stafford,

William, Conte de Sarebris;

Monsieur Gautier, Sire de Manny,

Monsieur Regnault de Cobham,

Monsieur Jehan de Beauchamp,

Monsieur Guy de Brian;

Jehan Capital de Buch,

Bertholomieu de Burgashe,

Frances de Hale,

Guillaum de Granson,

Jehan Chaundos,

Noel Loreng,

Richart la Vache,

Miles de Stapelton,

Chivalers;

Monsieur Jehan de Wynewykz, Chancelier du Roy d’Angleterre,

Maistre Henry de Ashton,

Maistre Williaume Loughteburgh,

Maistre Jehan de Branketre,

Adam de Hylton,

Et Williaume de Tyrringham,

L’An, & le Jour, & au Lieu dessusdit.

Quae omnia & singula, superius descripta, facta fuerunt, Ordinata & Concordata per & in praesentia,

Reverendi Patris in Deo, nostri carissimi & Fidelis Cancellarii,

Johannis, Dei gratia, Bavocensis Electi, Paris Franciae;

Dilectorum & Fidelium Consiliariorum nostrorum,

Magistri Stephani Canonici Parisiensis,

Petri de la Charite, Cantoris Ecclesiae Parisiensis,

Johannis de Angerent, Decani de Carnoto,

Domini Jo. le Mengre, dicti Bucicaud, Marescalli Franciae,

Charoli, Domini de Mountmorency,

Everardi de la Tour, Dom. de Vignay,

Jo. de Groulee,

Reginaldi de Gouillons,

Petri de Omont,

Simonis de Busy,

Militum;

Magistrorum,

Gulielmi de Dormans,

Et Jo. de Marez,

Jo. Maillart,

Burgensium Parisiensium;

Magistrorum,

Matei Guchery,

Et Nicolai de Verres,

Nostrotum Clericorum, Secretariorum;

Commissariorum & Deputaorum per Nos, super hoc, cum Commissariis & Deputatis dicti Regis Angliae infranominatis (viz.),

Domino Henrico, Duce Lancastriae,

Willielmo, Comite Northamptoniae,

Thoma, Comite de Warwick,

Radulpho, Comite de Stafford,

Willielmo, Comite Sarum,

Domino Gaultero, Domino de Manny,

Domino Reginaldo de Cobjam,

Domino Johanne de Beauchamp,

Domino Guidone de Brian,

Johanne Capitali de Buch,

Bartholomaeo de Burghash,

Francisco de Hale,

Guilielmo de Granson,

Jo. Chandos,

Noel Loreng,

Richardo la Vache,

Milone de Stapelton,

Militibus;

Domino Johanne de Wynewyk, Cancellario Regis Angliae,

Magistro Henrico de Ashton,

Magistro Willielmo Loughteburgh,

Magistro Johanne de Branketre,

Adamo de Hylton,

Et Willielmo de Turingham,

Anno, Die, & Loco suprascriptis.

 

 

 

1362, Feb. 16.

[The earl of Perigord] promises to serve the K. of England. Montignac.

Record edition, III. p. i 637; Original edition, VI. 351; The Hague edition, H III. p. ii 54.

Ann. D. 1362. An. 36. E. 3. Ex Autogr.

 

Tres excellent Prince, Roy d’Engleterre, Duc de Guyenne, & Mon tres Souvereinh Senheur,

Playre vous savoyr que ge suy, & ceray, Bon & Feal Subgiz a vous, tant com il vous plera, ha mon pouoyr, ne ont, ne suy autre,

Si vos supli, tant humblement come ge puis, qu’il veuelles de fere a moy vostre Bone Grace & Ayde,

Mon Tresaut Souvereinh Senheur, Dieu, tout, puyssent, vous Donit bone Vie & Longue.

Escrit a Montinhac, le XV Jour de Fevrier.

 

 

1362, March 22.

The K. allows Archembald count of Perigord to enjoy his inheritance until the arrival of the prince of Wales. Westm.

Record edition, III. p. i 642; Original edition, VI. 355; The Hague edition, H III. p. ii 55.

Ann. D. 1362. An. 36. E. 3. Vasc. 36. E. 3. m. 3. 27.

 

Pro Comite Petragoricensi.

Rex Senescallo suo Vasconiae & Constabulario suo Burdegalae, ac universis, Castellanis, Praepositis, Officialibus, caeterisque Ministris, in Dominio nostro Aquitaniae constitutis, ad quos, &c. Salutem.

Volentes, contemplatione, reverendi in Christo Patris, Talirandi Cardinalis Petragoricensis, Amici nostri carissimi, nobis pro, spectabili Nepote suo, Archembaldo Comite Petragoricensi obnixius supplicantis, ipsum Comitem favore prosequi gratioso,

Vobis committimus & mandamus quatinus eundem Comitem, omnia, Loca, Terras, & Possessiones suas,

Tam ea quae ex Dono & Concessione, nuper Regis Franciae, Antecessoribus ipsius Comitis dudum factis, quam ea quae Jure Haereditario tenet & possidet in eodem Statu;

Eodemque modo quibus Rogerus Bernardi, nuper Comes Petragoricensis, Pater suus, eadem Loca, Terras, & Possessiones die obitus sui habuit & possedit,

Usque adventum Edwardi Principis Walliae, Filii nostri carissimi, quem ad partes Dominii nostri praedicti, pro Reformatione Status ejusdem, in proximo providimus destinandum,

In Dominio nostro antedicto tenere, & eis gaudere permittatis, absque aliquibus Novitatibus seu Impetitionibus, eidem Comiti, seu contra ipsum, interim attemptandis.

Dat. apud Westmonasterium, vicesimo secundo die Martii.

                                                                              Per ipsum Regem.

 

 

1362, Nov. 26.

The K. orders the seneschals of Bigorre, Rouergue, Perigord, and other districts, to summon the clergy, nobles, and commons to consult as to the best place for holding the sovereign resort of Aquitain. Westm.

Record edition, III. p. i 682.

 

 

1363, Feb. 8.

Power for the bishops of Saintes and Sarlat, Thomas de Felton, seneschal of Aquitain, and six others, to deliver the confirmation of the treaty to the K. of Castilla, and to receive his confirmation. Similar power to the bishop of Saintes, William de Leigne, and three others. Westm.

Record edition, III. p. i 638; Original edition, VI. 402; The Hague edition, H III. p. ii 73.

Ann. D. 1363. An. 37. E. 3. Pat. 37. E. 3. p. 1. m. 43.

 

De Potestatibus, ad Tractatus cum Petro Rege Castella expediendos.

 

Rex, Venerabilibus Patribus, dilectis & fidelibus suis,

Xanctonensi,

Et,

Sarlatensi

Episcopis;

Thomae de Feltone, Senescallo Aquitaniae, pro Carissimo Primogenito nostro, Edwardo Principe Aquitaniae & Walliae,

Arnaldo Sauvage, Majori Civitatis nostrae Burdegalensis,

Johanni de Harwell, Archidiacono Wygorniensi, Cancellario,

Philippo de Godeford, Legum Doctori, Custodi Privati Sigilli,

Ejudem Filii nostri,

Ac Domino de Lebreto,

Johanni de Greyly, Capitali de Bogio,

Ac Domino de Pomeriis,

Salutem.

De vestris Legalitate, Circumspectione, & Industria stabiliter confidentes, Vos Omnes conjunctim, Ovto, Septem, Sex, Quatuor, Tres, aut Duos vestrum, Facimus, Deputamus, & Constituimus, per Praesentes, nostros veros & legitimos Procuratores & Nuncios speciales,

Dantes vobis, communiter & divisim, ut praefertur, Plenam & Liberam Potestatem, & Mandatum speciale ad praesentandum & liberandum, nostris vice & nomine Illustri Principi, carissimo Consanguineo nostro, Domino Petro, Dei gratia, Castellae & Legionis Regi, aut Domino Alfonso ejus Primogenito, seu Nunciis eorumdem, aut alterius ipsorum, certas Alligantiarum, Confoeferationum, & Amicitiarum Literas, Magno Sigillo nostro Regio, in Cera viridi, & Cordulis Sericis, sigillatas,

Et ad consimiles Literas recipiendum ab eisdem, aut Nunciis seu Procuratoribus ipsorum, More Regum Illustrium Ispanniae antiquo signatas,

Et ad jurandum in Animam nostram, si opus fuerit, quod Alligantias, Ligas, Amicitias, Confoederationes, Conventiones, & Pacta, in Literis comprehensa praedictis, pro Nobis, & Haeredibus nostris, Tenebimus, Adimplebimus, & inviolabiliter Observabimus, Teneri, Adimpleri, & inviolbiliter Observari faciemus, quodque Ea, in toto, vel in parte, nunquam Rumpemus nec etiam Violabimus, Rumpi nec Violari faciemus, nec etiam permittemus, nec ipsis Contraveniemus quomodolibet in futurum,

Ac ad Caetera omnia alia & singula facienda, Excercenda, & Expedienda, quae in praemissis & circa ea necessaria fuerint vel oportuna, etiam si Majora quam praemissa fuerint, & Mandatum exigant speciale;

Promittentes, bona fide, Nos Ratum, Gratum, & Stabile, cunctis temporibus, habituros Quicquid per dictos Procuratores nostros & Nuncios comuniter, aut divisim, ut praesertur, Actum & Expedium fuerit in praedictis, & quolibet eorumdem, sub Ypoteca & obligatione omnium Bonorum nostrorum.

Dat. in Palation nostro Westm. VIII die Mensis Februarii, anno Domini Millesimo, CCC, LXII. & Regni nostri Tricesimo Septimo.

 

Et Memorandum quod quaedam alia Litera, sub eadem forma, sub aliis nominibus, irrolatur inferius, quae talis est, viz.

 

Rex, Venerabili in Christo Patri, Bernardo, eadem gratia, Episcopo Xanctonensi ac, dilectis & fidelibus nostris, Guillielmo de Loigne Doctori in Decretis, & Stephano de Cusynton, Richardo de Totesham Senescallo de Bygores, & Gerardo de Tartoise Domino de Pyenne, Salutem.

De vestris Legalitate, Circumspectione, & Inductria stabiliter confidentes, Vos omnes conjunctim, Quinque, Quatuor, Tres aut Duos vestrum, Facimus, Deputamus, & Constituimus, per Praesentes, nostros veros & legitimos Procuratores & Nuncios speciales,

Dantes vobis, comuniter, & divisim, ut praesertur, Plenam & Liberam Potestatem & Mandatum speciale ad praesentandum & liberandum, &c. ut supra de verbo in verbum.

 

 

1366, May 8.

Revocation of the grant to Bernard lord of Lebret, of Puy Normand and the bastide of Ville Franche. Westm.

Record edition, III. p. i 789; Original edition, VI. 499; The Hague edition, H III. p. ii 110.

Ann. D. 1366. An. 40. E. 3. Vasc. 40. E. 3. m. 11.

 

De Concessionibus locorum, quae annexa erant Coronae, revocatis.

 

Rex omnibus, ad quos, &c.

Illam semper debet Majestas Regia gravitamen in suis actibus observare, ut Possessiones, Coronae suae Regiae applicatas, Persuasionibus aut Suggestionibus quorumcumque non distrahat, set, sicut Juramenti praestiti tenetur ex debito, illas eidem Coronae suae integre conservare.

Nuper siquidem ex certis Causis evidentibus, tunc expressis, deliberatione provida, extitit Ordinatum quod Castrum & Villa de Podio Normannii, cum Bastida de Villa Franca, ac omnibus Bastidis aliis quibuscumque, aut eorum Pertinentiae vel Jura quaecumque, in Dominio nostro Aquitaniae constituta, per Venditionem, Donationem, Permutationem, seu quovis alio Titulo, Colore, sive Causa, extra Manum nostram, nisi futuro Haeredi Regni Angliae, minime ponerentur, & a Corona nostra segregari non possent quomodolibet seu transferri, quin verius dicta Castrum, Villa, & Bastidae, cum omnibus eorum Pertinentiis, Coronae nostrae praedictae, in forma praedicta, Unita & Annexata perpetuo remanerent.

Et deinde, Ordinationis, Unionis, & Annexionis hujusmodi immemores, set ipsarum Obliti, qui verius Seducti totaliter & Decepti, Berardo Domino de Lebreto, ad importunos ejusdem Clamores & Suggestiones fraudulentas, per nostras, certi tenoris, Literas (nullam de praemissis Ordinatione, Unione, & Annexione hujusmodi facientes penitus mentionem) dicta Castrum & Villam de Podio Normannii, & Bastidam de Villa Franca, cum ipsorum Pertinentiis, contulimus Habenda & Tenenda Eidem & Haeredibus suis, una cum Homagiis, Juribus, & Pertinentiis universis, ad Castrum, Villam, & Bastidam praedicta pertinentibus, simul cum alto & basso Justitiatu, ac mero & mixto Imperio locorum eorumdem, prout in nostris Literis, super hoc confectis, plenius continetur;

Cum autem Castrum, Villae, & Bastida praedicta, omnia & singula superius expressata cum ipsorum Pertinentiis quibuscumque, ad Nos & Coronam nostram pertineant mero Jure, neque ea Possumus aut debemus, absque Juramenti, Coronae Regiae per Nos praesiti, notabili praejudicio, taliter extra Manus nostras ponere, aut etiam alienare,

Et ex certis aliis causis rationabilibus, Nos moventibus, de Consilio & Assensu Praelatorum, Procerum & Nobilium Regni nostri, in praesenti Parliamento nostro existentium, nobiscum & cum ipsis matura deliberatione praehabita, ex nostra certa scientia & Regia Postestate, ac nostri Officii debito, Donationem & Concessionem praedictas dicto Bernardo & ejus Haeredibus, de praedictis, Castro, Villa, & Bastida superius expressatis, factas, tenore praesentium, perpetuo Revocamus, & eas nullius fuisse aut esse Decrevimus firmitatis insuper Declaramus,

Ac volentes, & perpetuo Concedentes, ut Castrum, Villa, & Bastida praedicta, omnia & singula, Nobid & Coronae nostrae Angliae exnunc denuo Rejungantur, & eisdem Annexata remaneant & unita, sicut prius, cum suis Pertinentiis quibuscumque, nec ab ea possint ullis unquam temporibus occasione quacumque quomodolibet separati,

Appellationibus interpositis & Litis dependentia, ad quoscumque Actus ut in ea Processium, nonobstantibus quibuscumque, per quae praesentibus nostris Literis, aut ipsarum effectui, nullum volumus praejudicium generari.

In cujus, &c.

Dat. in Palatio nostro Westm. octavo die Maii, Anno Domini Milesimo, Trecentesimo, Sexagesimo Sexto, & Regni nostri Quadragesimo.

 

 

1366, May 8.

The prince of Wales is ordered to publish the above-mentioned revocation. Westm.

Record edition, III. p. i 789; Original edition, VI. 500; The Hague edition, H III. p. ii 110.

Ann. D. 1366. An. 40. E. 3. Vasc. 40. E. 3. m. 11.

 

 

De Revocationibus praedictis proclamandis.

 

Rex, carissimo Primogenito nostro, Edwardo Principi Aquitaniae & Walliae, Duci Cornubiae & Comiti Cestriae, Salutem.

Transmittimus vobis, cum praesentibus, quasdam Patentes Literas, in Cera viridi, & laqueo serico, nostro Magno Sigillo regio consignatas; quarum tenor sequitur in haec verba.

 

Edwardus, Dei gratia, Rex Angliae, Dominus Hiberniae & Aquitaniae, omnibus, ad quos praesentes Literae pervenerint, Salutem.

Illam semper, &c. ut supra usque ibi (praejudicium generari) & tunc sic,

In cujus, &c.

 

Quocirca vobis, firmiter injungendo, committimus & mandamus quatinus Literas nostras praedictas, ac omnia & singula in eis contenta, ubi, quando, & quotiens expedire videritis, per vos, alium, vel alios, proclamari solempniter faciatis & etiam publicari,

Necnon Revocationem, Annexionem, Unionem, Declarationem, & voluntatem nostras praedictas faciatis perpetuo & inviolabiliter observari; mandantes dicto Berardo de Lebreto, & ejus Haeredibus, &, si opus fuerit, Auctoritate nostra Regia, ac viis & modis quibuscumque debitis, eosdem, prout necesse fuerit, districtius Compellentes, ut a dictis Castris, Villa, &Bastida, cum ipsorum Juribus & Pertinentiis quibuscumque, Manum suam penitus amoveant, & inde, de caetero, nullatenus intromittant.

Dat. sub Magni Sigilli nostri Testimonio, apud Palatium nostrum Westm. octavo die Maii, Anno Domini Millesimo, Trecentesimo, Sexagesimo sexto & Regni nostri Quadragesimo.

 

 

1366, June 8.

The K. orders the abp. of Bordeaux, the abbot of Sewa, and Arnaud de Claus, canon of Bourdeaux, to hear the appeal of Raymond de Mountaut, lord of Mussidan, relative to Blaignac. Westm.

Record edition, III. p. i 791; Original edition, VI. 503; The Hague edition, H III. p. ii 111.

Ann. D. 1366. An. 40. E. 3. Vasc. 40. E. 3. m. 12.

 

Le Roy a, noz cheres & foialx, Reverentz Piere en Dieu, l’Arcevesque de Bordeaux, & l’Abbe de Sewe en Bordeloys, & Arnaud de Claus, Chanoign de la Grande Esglise de Bordeaux, Saluz.

Nostre chere & foial Raymond de Mountant, Seigneur de Mussidan Chivaler, Nous a fait monstrer, par sa Complainte, que,

Combien q’il avoit este en paisible Possession & Saisine du Lieu de Blaignac, avec ses Appartenances, & il en eust Joy paisiblement,

Neantmains,

A la Prosecution & instance de, nostre chere & feal, Raufre Sire de Montpesat Chivaler, & du Procureur Fiscal, nostre tres chere & tresamee Filz, le Prince d’Aquitaigne,

Par Arrest, Sentence, & Jugement de la Court nostre dit Filz, estoit dit & Pronounciez au Profit du dit Sire de Montpesat, & contre le dit Sire de Mussidan, que l’en faisoit Recreance au dit Sire de Mountpesat du dit Lieu de Blaignac & de ces Apartenances,

Par la quele Pronunciacion le dit Sire de Mussidan, soi sentant estre tres grandement grevez & blesciez d’icelle Pronunciacion, Jugement, & Sentence, pur lui, & pur touz ces Adherentz, & Adherer veuliantz en ce fait, il a Appelle a Nous & a nostre Court Soveraigne,

Nous, veulliantz que Droit se face en tieu Cas a les Parties, & confiantz au plain de voz Sens, & loialtes, & Discrecions, vous Mandons & Commettons, par la tenur des Presentes, que Appellez pardevant vous les Parties, & oiez & entenduz toutez leur Raisons, Proeves, & autres Choses, que l’une Partie voudra alleger & pur pouser envers l’autre, oiez la cause de meisme l’Appellacion, & ycelle determinez, de nostre auctorite, finablement, selonc ce que a faire serra par les Leys, Usages, Feurs, & Custumes du Paiis de Bordeleys.

Et, avant tout oevre, defendre & face defendre as ditz Sire Montpesat, & Procureur Fiscal, & a touz autres, que la besoigne touche ou poet toucher, que, pendant la Prosecucion de la dite Appellacion, il ne facent ne procurent estre fait nulle Novellete ou Innovacion en prejudice du dit Sire de Mussidan, ne de sa dite Appellacion, sur peine que appertient en tieu cas.

Don. par Tesmoignance de nostre Grant Seal, a nostre Palays de Westm. le VIII jour de Juyn, l’An de Grace Mill, Trois-centz, Soixante & Six, & de nostre Regne Quarantisme.

 

 

 

1369, Jan. 10.

Alliance between the K. of England and Peter K. of Aragon. Westm.

Record edition, III. p. i 855; Original edition, VI. 606; The Hague edition, H III. p. ii 151.

Ann. D. 1369. An. 42. E. 3. Pat. 42. E. 3. p. 2. m. 3.

 

Rex omnibus, ad quos, &c. Salutem.

Ad Regum & Regnorum omnium exaltationem, & continuum ipsorum ac stabile Fulcimentum, a multis retro temporibus, ex naturalis Ordinis providentia, semper hactenus extitit observatum, ut propinqui Reges & Principes Orbis Terrae, Confoederationum Vinculis & Amicitiarum continuatis Foederibus, sibi invicem mutuis Nexibus jungerentur, quibus alter alteri libenter assisteret in Prosperis, &, prout possibilitas exegerit temporis, nunquam deficeret in Adversis.

Praemissa igitur ponderantes ex intimis, quodque Incliti Reges Arragonum, qui pro tempore fuerant, necnon Dominus Petrus, Dei gratia, Rex Arragonum, qui nunc est, ac Domus ejus tota, strenuitatis probatae ac fidelitatis solidissimae praeconiis per Universum Terrarum Orbem quamplurimum attoluntur, cum eodem Rege Arragonum, Haeredibus, & Successoribus, Regno, Dominiis, Subditis, & Vassallis ipsorum, pro Nobis, Haredibus, & Successoribus, Regno, Dominiis, Subditis, & Vassallis nostris, tam Praesentibus, quam Futuris, Foederum & Amicitiarum Confoederationes, Alligantias, & Amicitias perpetuas, de Consilio & Assensi Praelatorum, Ducum, Comitum, Baronum, & aliorum Procerum & Nobilium, Majorumque Comunitatum, Civitatum, & Villarum Regni nostri, inimus & facimus, Valituras perpetuis temporibus, sub hac forma; videlicet;

Quod Nos, aut Edwardus, Princeps Aquitaniae, Primogenitus noster, nunquam gravabimus nec invademus, per Terram, nec per Mare, Personas dicti Regis Arragonum, nec ejus Primogeniti, Subditos suos, Regna, Terras, nec Patrias ipsorum, praetentia, nec futura,

Nec unquam juvabimus aut sustinebimus, nec dictus Primogenitus noster Princeps juvabit aut sustinebit, Inimicos dictorum Regis Arragonum, aut ejus Primogeniti, nec eisdem Inimicis unquam praestabimus, nec praestabit idem Filius noster Princeps, Auxilium, Consilium, vel Favorem, pro dampnificando aut invadendo Personas ipsius Domini Regis Arragonum, aut Primogeniti sui, Subditos suos, Regna, Patrias, & Terras eorumdem, quae tenent & possident, tenebunt & possidebunt.

 

Et, insuper, Nos Edwardus, Rex Angliae supradictus, tam pro Nobis, quam, Primogenito nostro, Principe Aquitaniae supradicto, bona fide, & prout juste & honeste potuimus, dolo & fraude cessantibus, fecimus quod Duces, Comites, Barones, Milites, & alii, cujuscumque Status aut Conditionis fuerint, Homines, Vassalli, & Subditi nostri, numquam praestabunt Auxilium, Consilium, vel Juvamen Inimicis dicti Domini Regis Arragonum, seu ejus Primogeniti, pro Dampnificando aut Invadendo Personas dicti Regis, aut ejus Primogeniti, subditos suos, Regna, Patrias, aut Terras eorum, praesentia, & futrua; immo ipsos Subditos, & alios quoscumque, ne per Terras suas, aut per Mare, Transitum faciant pro Dampnificando aut Invedendo Personas, Subditos, Regna, Terras, & Patrias ipsorum Regis Arragonum, seu ejus Primogeniti, seu Subditorum suorum, pro viribus impedient bona fide.

Volumus, insuper, & concedimus, pro Nobis, Primogenito que nostro praedicto, & expresse protestamur quod omnes Alligantiae, olim per Nos factae cum quibuscumque Regibus, Principibus, & Personis, in quantum sunt & esse possunt contrariae praesentibus Alligantiis, a Nobis, eodemque Primogenito nostro, sint salvae penitus & exceptae.

Et promittimus, insuper, pro Nobis, & Haeredibus nostris, bona fide & in verbo Regio, easdem Alligantias, prout superius describuntur, in omnibus & per omnia tenere & inviolabiliter observare, & eis numquam contra vel venire quovis modo.

In quorum Testimonium praesentes Alligantiarum Literas Magno Sigillo nostro Regio fecimus consignari.

Datum & Actum in Palatio nostro Westm. die decima Mensis Januarii, Anno Domini Millesimo, Trescentesimo, Sexagesimo octavo, & Regni nostri Anno Quadragesimo secundo.

 

 

1369, Jan. 12.

Power for the abp. of Bourdeaux, the bps. of Bazas and Perigord, John Chaundos, constable, Thomas de Felton, seneschal of Aquitain, and seven others, to take the oath for the K. of England to the above alliance. Westm.

Record edition, III. p. i 855; Original edition, VI. 607; The Hague edition, H III. p. ii 152.

Ann. D. 1369. An. 42. E. 3. Pat. 42. E. 3. p.2. m. 3.

 

Super dictis Alligantiis Procuratorium.

 

Rex, Venerabilibus Patribus, dilectis & fidelibus suis, Archiepiscopo Burdegalensi, ac Vasatensi, & Patregoricensi Episcopis, ac, dilectis sibi, Sancti Maxencii, & Sanctae Crucis Burdegalensis, & Sancti Johannis Angeliasensis, Monasterium Abbatibus, ------- Decano Engolismensi Scolastico Xanctonien. Ecclesiarum, Johanni Caundos Constabulario, Thomae de Felton Senescallo Aquitaniae, Johanni de Greyly Capitali de Bogio, Domino de Poyano, ac Domino de Landyras, Salutem.

Cum nuper in Tractatu Alligantiarum, faciendarum inter, Illustrem Consanguineum nostrum, Dominum Petrum, Dei gratia, Regem Arragonum, &, Carissimum Primogenitum nostrum, Edwardum Principem Aquitaniae & Walliae, habito, inter caetera, dictus Primogenitus noster, Voluntatem & Assensum nostrum ante omnia specialiter retinendo, certa Alligantiarum Capitula hinc & inde, multa super hiss Delibratione praehabita, invicem concordarunt, sub hac Forma,

Capitula Alligantiarum, cum Domino Rege Arragonum, ejusque Primogenito, fienfarum per, Illustrissimum Principem, Dominum Regem Angliae, ejusque Primogenitum Principem Aquitaniae & Walliae, inter caetera, quae nuper in Tractatu, habito inter ipsos Regem Arragonum & Principem, continentur,

Ad quae quidem Capitula, in omnibus & per omnia, de Consilio & Assensu Praelatorum, Procerum, Nobilium, & Baronum, ac aliorum Sapientum, de Consilio suo, Dominus Rex Angliae concordavit & Assensum suum praebuit, & Alligantias, in ipsis Capitulis contentas, tam pro Se, quam pro dicto Filio suo Principe, cum dicto Domino Rege Arragonum, ajusque Primogenito, per Procuratores suos legitimos, ad hoc specialem Potestatem habentes, faciet & firmabit, si & quando ipsi, Dominus Rex Arragonum, ejusque Primogenitus, pares & similes Alligantias, pro parte sua, cum eisdem Domino Rege Angliae & Principe faciendas duxerint & firmandes,

Primo, quod dicti Domini, Rex Angliae seu Princeps Aquitaniae, nunquam Gravabunt, Dampnificabunt, nec Invadent, per Terram, nec per Mare, Personas dicti Regis Arragonum, nec ejus Primogeniti, Subditos suos, Regna, Terras, nec Patrias ipsorum, praesentia, nec futura,

Nec juvabunt aut Substinebunt ipsi, Rex, aut Princeps, vel eorum aliquis, Inimicos Dictorum Dominorum Regis Arragonum, aut ejus Primogeniti, nec eisdem Inimicis unquam praestabunt Auxilium, Consilium, vel Facorem pro Dampnificando aut Invadendo Personas ipsius Domini Regis Arragonum, aut Primogeniti sui, Subditos suos, Regna, Patrias, & Terras eorumdem, quae tenent & possident, tenebunt & possidebunt.

Item, dictus Dominus Rex Angliae, pro Se, ejusque Primogenito Principe Aquitaniae, Promittit bona fide, prout juste & honeste poterit, dolo & fraude cessantibus, se facturum quod Duces, Comites, Barones, Milites, & alii, cujuscumque Status aut Conditionis fuerint, Homines, Vassalli, & Subditi ipsorum Dominorum, Regis aut Principis, nunquam praestabunt Auxilium, Consilium vel Juvamen Inimicis dicti Domini Regis Arragonum, seu ejus Primogeniti, pro Dampnificando aut Invadendo Personas dicti Domini Regis, aut ejus Primogeniti, Subditos suos, Regna, Patrias, aut Terras eorum, Praesentia, & futura, Immo suos Subditos & alios quoscumque, nec per Terras nostras, nec par Mare, Transitum faciant pro Dampnificando aut Invadendo Personas, Subditos, Regna, Terras & Patrias ipsorum Dominorum, Regis Arragonum seu ejus Primogeniti, seu Subditorum suorum, pro viribus impedient bona fide.

Item, praefatus Dominus Rex Angliae, pro Sen ejusque Primogenito vult, & concedit, & expresse Protestatus est quod omnes Alligantiae, olim factae per ipsos, aut eorum alterum, cum quibuscumque Regibus, Principibus, & Personis, in quantum essent, & esse possent, contrariae praesentibus Allifantiis, ab ipsis, Rege Angliae & Principe ejus Primogenito, sint salvae penitus & exceptae; asserens & affirmans, bona fide, dictus Rex Angliae, pro Se, ejusque Primogenito supradicto, quod, durante Tractatu Alligantiarum hujusmodi, inter ipsos Regem Arragoniae & Principem, nullas interim fecit Alligantias, cum aliis Principibus, vel Personis, in Laesionem vel Praejudicium Tractaruum praedictorum.

Nosque Alligantias hujusmodi, de Consilio & Assensu expresso Praeclatorum, Procerum, Ducum, Comitum, Baronum, Nobilium, Majorumque Civitatum, Communitatum, & aliorum Locorum & Villarum, Regni nostri, ex certa nostra licentia, Concordantes, & nostrum Assensum Regium Alligantiis eisdem realiter praebentes, ac de vestris Providentia, Circumspectione, & Industria, in hiis & aliis, infallibiliter confidentes, Vos omnes conjunctim, Duodecim, Novem, Sex, Quatuor, Tres, & Duos vestrum divisim, nostros Procuratores & Nuncios speciales Facimus, Deputamus, Ordinamus, & Constituimus per Praesentes.

Damus, insuper, & concedimus vobis omnibus conjunctim, Duodecim, Novem, Sex, Quatuor, Tribus, & Duobus vestrum divisim, plenam & liberam Potestatem ac speciale Mandatum, nostris Vice & Nomine, Alligantias supradictas, & omnia Capitula, in eis contenta, expresse & specialiter Concordandi,

Assensumque nostrum Regium Alligantiis eisdem praebendi,

Et Alligantias easdem, prout in Capitulis praedictis specificantur, & secundum vim, formam, & effectum eorumdem, cum dicto Domino Rege Arragonum, ejusque Primogenito faciendi,

Easdem, insuper, Alligantias, in omnibus & per omnia, prout superius substantialiter exprimuntur, cum eisdem, Rege Arragoniae ejusque Primogenito, aut eorum vel eorum alterius Procuratoribus, ad hoc sufficientem Potestatem habentibus, initas & factas, ut praemittitur, Juramentis Praestandis in Animam nostram, si oportet, ac Poenis Spiritualibus & Temporalibus, & melioribus ac securioribus modo & forma, quibus fieri poterunt, Vallandi & Firmandi etiam pro perpetuo, vel ad tempus,

Afferendi quoque & Affirmandi bona Fide, pro Nobis, Primogenitoque nostro praedicto, Vice nostris ac Nomine, quod, durante Tractatu Alligantiarum hujusmodi, inter ipsos, Regem Arragonum & Primogenitum nostrum Principem, nullas interim fecimus Alligantias, cum aliis Principibus vel Personis, in laesionem vel praejudicium Tractaruum & Alligantiarum praedictarum.

Et quodcumque Juramentum licitum in Animam nostram praestandi,

Et insuper omnia alia & singula faciendi & expediendi, quae in praemissis, aut circa ea dependentibus, eisdem utilia, necessaria fuerint vel oportuna, etiam si Mandatum magis exigant speciale, & quae Nos ipsi faceremus, vel facere possemus, si in eisdem, in nostra propria Persona, fuissemus;

Promittentes, pro Nobis, haeredibus, Ducibus, Comitibus, Baronibus, Militibus, & aliis, cujuscumque Status seu Conditionis fuerint, Hominibus, Vassallis, & Subditis nostris, seu ipsius Principis Primogeniti nostri, Nos, & eos, prout juste & honeste poterimus, Ratum, Gratum, Firmum, & Stabile, perpetuis temporibus, habituros totum & quicquid per Vos, Procuratores nostros, seu Nuncios conjunctim, Duodecim, Novem, Sex, Quatuor, Tres, & Duos vestrum divisim, Actum, Gestum, Procuratum, & Expeditum fuerit in praemissis, & quolibet eorumdem, sub Ypotheca & Obligatione omnium Bonorum nostrorum.

Dat. in Palatio nostro Westm. XII. die Mensis Januarii.

                                                               Per Propriam Personam Regis in Concilio suo Generali.

 

 

1371, Feb. 24.

Grant by Edward prince of Wales of the bailiwick of Marempne to the Soudan de la Trau, for his services at the siege of Montpaon. Bordeaux.

Record edition, III. p. ii 911; Original edition, VI. 683; The Hague edition, H III. p. ii 181.

Ann. D. 1371. Edv. 3. An. 45. E. 3. Claus. 45. E. 3. m. 41. d.

 

Pro Soldano de la Trau.

 

Edward, Ainsne Filz du Roy de France & d’Engleterre, Prince d’Aquitaigne & de Gales, Duc de Cornoaille, Counte de Cestre, Seigneur de Biscaye & de Castre d’Ordials.

Faisons savoir a tous que,

Pur la penyble Diligence & Travaillz que, nostre bien Ame, le Soudain de la Trau, nostre foial Chivalier, Nous a fait en noz Guerres & Services, tant a Siege de Montpaon, come ailleurs, & fera ou temps a venir, & en Recompensation de ses Gages, les quels il dyt a Luy estre Deu,

Luy avons Donnes & Ottroyes, Donnons & Ottroions par ces Presents, de nostre Grace especial, la Baille de Marempne, avec tous les Proffis & Esmolumens d’icelle, a Terme de sa Vie, en faisant a Nous & as nostres Homage Lige, & les autres Devoirs qui en doivent estre faitz,

Si Mandons a noz Amez Seneschal & Receveur de Xantonge, ou a leur Lieux tenans, en comettant, si mestier est, que d’icelle Baillie merent & inducent, realment & de fait, nostre dit Foial, en Saysine & Possession, ou son Procureur pur Luy, & des Prouffiz & Esmolumens le facent User & Joyer, & a Luy Obeir des Subgiz & Entendre diligaument.

Donne a Bourdeaux, le XXIV jour de Fevrer, l’An de Grace Mil, Troiscent, Sexante & Dix.

 

 

 

1372, June 27

Safe conduct for the bp. of Carpentras, the vicount of Torrayne, and other papal nuncios who are about to leave England. Westm.

Record edition, III. p. ii 951; Original edition, VI. 734; The Hague edition, H III. p. ii 200.

Ann. D. 1372. An. 46. E. 3. Claus. 46. E. 3. m. 23.

 

De passagio pro Episcopo de Carpentras?

 

Rex custodibus Passagii in Portu Dovorriae Salutem.

Mandamus vobis quod, Venerabilem Patrem, Episcopum de Carpentras, & Vicecomitem de Torrayne, & caeteros Nuncios Domini Summi Pontificis, nuper ad Nos, in Regnum nostrum Angliae, excertis causis, destinatos (qui jam ad partes Transmarinas sunt redituri) in Portu praedicto versus Partes praedictas, cum tot Hominibus de Comitiva sua, & tot Equis, quot ipsi secum infra idem Regnum nostrum duxerunt, necnon Bonis, Rebus, & Hernesiis suis, ac Literis Cambitoriis Monetarum suarum, libere & absque impedimento aliquo transire permittatis, quibuscumque Ordinationibus seu Mandatis, in contrarium factis, non obstantibus,

Proviso semper quod dicti Nuncii, seu aliqui alii de Comitiva sua, Arcus vel Sagittas (ultra Duos Arcus vel Tres, & tot Garbas Sagittarum) seu Armaturas aliquas, Aurum vel Argentum in Massa, Plata, vel Moneta aliqua (ultra rationabiles Expensas suas) seu aliqua alia, Nobis & Regno nostro praejudicialia, secum non deferent sive ducant quovismoso.

Teste Rege apud Westmonasterium, vicesimo septimo die Junii.

                                                                                              Per ipsum Regem & Concilium.

 

 

1373, April 1.

The K. annuls the revocation of the grant of Puy Norman and Villa Francqua to Berart de Lebret. Westm.

Record edition, III. p. ii 973; Original edition, VII. 5; The Hague edition, H III. p. iii 4.

Ann. D. 1373. An. 47. E. 3. Vasc. 47. E. 3. m. 4.

 

Pro Berardo de Lebreto, de Donationibus Redonandis, & Revocationibus Revocandis.

 

Le Roi a toutz ceulz, qi cestes Lettres verront ou orront, Salutz.

N’adgairs, a l’Informacion de certeines Persones, en nostre Parlement, tenu a nostre Palais de Westmonster, le Octisme jour de May, en l’An de Grace Mille, Troiscentz, Soixante & Sis, & de nostre Reigne d’Engleterre Quarrantisme, nous Repellasmes nostre Donacion,

Faire a fu Berart de Lebret (qi Dieu assoille) Piere de, nostre chere & feal, Berart de Lebret,

Du Chastel, Ville, & Seignurie de Puy Norman, & de la Bastie de Villa Francqua, & de toutes leur autres Basties & choses, appaetenantes a yceulx, & les Lettres, sur ce faites, & quantque ent estoit fuy, nous avons Cassez & Dampnez, & de tout Mys au Neant,

Por cause, que sicome nous estoions lors apris, que les avant ditz Chastiel, Ville, & Basties, & toutes leur Appartenances, estoient, de nostre auctorite, Conjointes, Uniez, & Annexez a nostre Coronne Roial, & por aucunes autres choses, que a la donc Nous esmoyvoyent;

Et por cause que nous fumes ja bien overtement apris que le dit fu Berart, qi mort est, & le dit Berart son Filz, q’est a present, en avoient tout dis bon & cler Droit & Title, tant en Proprete, come en Sainsine, en les Chastiel, Ville, & Basties, & toutes leur appartenances avantdites, par vertue de nostre Donacion avantdite, Nous, ad ce aiantz moult grant consideracion & regard, en faisant oevre de Droit & de bon Foy, par l’Advis & Consentement de nostre Grant Counsail, de nostre certeine Science, Auctorite, & Poissance Roiale, la dite Revocacion en nostre dit Parlement, & les Lettres ent faites, & quant qu’en est en apres par aucune maniere fuy, nous Oustons, Cassons, & Anientissons du tout & aussi avant come elle unqes n’eust estee passee en Fait,

Veulliantz & Grantantz, par le teneure & exprssion de noz Presentes Lettres, & de l’Autorite avantdite, que le dite Repel & les Lettres sur ce faites, en toutz Lieux & Places ou elles apparoissent, soient tenuz por Nulles & de Nuls Valeur, Vigeur, Effect, ne Fermete, ne ne purront unqes porter, en tenir, Damage ne Prejudice au dit Berart q’ores est, ne au Droit, q’il ad au Chastel, Ville, & Basties, & leur appaetenances, par my la Donacion avantdite;

La quiel Donacion nous, pur Nous, & pur noz Heirs, a toutz jours mais,

Par contemplacion & regard des bons & aggreables Services, que le dit Berrart nous ad fait de long temps passe, & ferra en temps en temps a venir, & a fin q’il se tiegne toutdis en nostre Foy & Obeissance, & se porte bonement devers nous & noz Subgiz,

Acceptons, Loons, Approvons, & Confermons de nostre certeine Science, Poissance, & Auctorite Roiale,

Non obstantes aucunes Lettres, donees ou faites par Nous, ou par noz Progenitours, as Habitantz des Chastel, Ville , Basties, ou Seignuries avantditz, ou aucunes autres en temps passee, le quieles nous ne volons que elles leur puissent valoir encountre l’effect de noz presentes Lettres;

Mandantz & Comandantz a toutz nos Seneschalx, Sergeantz, Officiers, Ministres, Subgiez, & Foialx, de nostre Seignurie d’Acquitaigne, que nostre dit chere & feal, Berard de Lebret, & ses Heirs & Officiers, soeffrent & laissent toutdis Joyr, Tenir, & Possider les Chastel, Ville, & Basties, & toutes leur appartenances avantditz, en disposant & fesant d’yceulx come expedient leur semblera & profitable, sanz li faire ou doner en ce aucune Empechement contre raison.

Don. par Tesmoignace de nostre Grant Seal, a nostre Palays de Westmonster, le primer jour d’Averil, l’An de la Nativite nostre Seignur Mille, Troiscentz, Soixante & tresze, & de noz Regnes, de France Trente & quatre, & d’Engleterre Quarrante & sept.

                                                                              Par la Petition, baille & Signe de par le Roi & son Counsail.

 

 

1373, April 12.

Power for Elias bp. of Perigord, Robert de Wykford, and two others to hear appeals in Aquitain. Westm.

Record edition, III. p. ii 974; Original edition, VII. 6; The Hague edition, H III. p. iii 5.

Ann. D. 1373. An. 47. E. 3. Vasc. 47. E. 3. m. 3.

 

De Appellationibus, in dicto Principatu, audiendis.

 

Rex, Venerabili in Christo Patri, Eliae Episcopo Petragoricensi, Magistro Roberto de Wykford Doctori in utroque jure, Magistro Reginaldo de Claus Canonico Burdegalae, & Magistro Reymundo Guillielmi de Podio Baccalario Decretalium, Salutem.

Quia, juxta debitum suscepti Regiminis, omnibus & singulis, ad Nos Querelanribus, Provocantibus, & Appellantibus,

Ad majorem Quietem Ligeorum nostrorum in Dominio nostro Aquitaniae, & partibus illis, ne ipsos opporteat ad Personam nostram propriam pro Juribus causarum accedere, loci distantia ac periculis Passagiorum huc & illus debite consideratis,

Desideramus fieri Justitiae complementum,

Nos (de vestris fidelitate & circumspectione provida confidentes) ad Recipiendum & Audiendum omnes Querelas, Provocationes, & Apellationes, ad Nos in dictis Dominio & partibus, sic factas & interpositas, & imposterum faciendas & interponendas,

Et, in omnibus Causis Civilibus Querelarum, Provocationum, & Appellationum hujusmodi, cum Emergentibus, Incidentibus, & Dependentibus & ab eisdem Procedendis, Citandum, Cognoscendum, Inhibendum, Interloquendum, Diffiniendum, Exequendum, & ipsas secundum Leges, Foros, & Consuetudines dictarum Partium, ac Stilum & Cursum praedictarum, sine debito Terminandum,

Et omnia alia & singula Faciendum & Excercendum, quae in praemissis & ea Contingentibus necessaria fuerint vel oportuna,

Vobis Quatuor, & Tribus vestrum (quorum vos, praefate Roberto de Wykford, unum esse volumus) Vices nostras committimus, quamdiu nostrae placuerit voluntati;

Et ideo vobis mandamus quod circa Praemissa facienda diligenter, solerter, & fideliter Intendatis.

Damus autem omnibus Archiepiscopis, Episcopis, Ducibus, Comitibus, Vicecomitibus, Marchionibus, Baronibus, Senescallis, Majoribus, Praepositis, Officialibus, Ministris, & omnibus aliis Fidelibus nostris, tam Nobilibus, quam Popularibus, dictarum Partium, Tenore Praesentium, in Mandatis ut vobis Quatuor, vel Tribus vestrum (quorum vos, praefate Roberte, unum esse volumus) Intendant & Pareant in Praemissis.

In cujus, &c.

Dat. apud Westmonasterium, duodecimo die Aprilis.

                                                                                              Per ipsum Regem & Concilium.

 

 

1379, Jan. 30.

The K. inspects and confirms the letters patent (1st March 1349) of Henry earl of Lancaster and Derby, lieutenant of K. Edw. in Aquitain, granting to Reymund de Pelagrua the castle and place of S. Asterio; also three letters patent of Edward prince of Wales, severally dated, 1 Jan. 1356, 11 Oct. 1369, and 7 Dec. 1370, granting other possessions to the said Reymund on account of his services at the battle of Poictiers. Westm.

Record edition, IV. p. 54.

 

Rex, omnibus ad quos, &c. salutem. Inspeximus quasdam literas patentes Henrici nuper comitis Derbiae, locum tenentis et capitanei generalis carissimi domini et avi nostri, Edwardi nuper Regis Angliae defuncti, in ducatu Aquitaniae et in tota Langdok, nuper factas, in haec verba;

 

Henricus Lancastriae, Derbeye, Leycestriae, ac Lincolniae comes, senescallus Angliae, dominusque Brageraci, locum tenens, et capitaneus generalis pro domino Franciae et Angliae Rege, in ducatu Acquitanniae et tota lingua occitana, universis et singulis praesentes litteras inspecturis, salutem et praesentibus dare fidem.

Sciatis quod nos, nedum attendentes ad grata et utilia obsequia, per nobilem virum nobisque dilectum dominum Reymundum de Pelegrua militem, domino nostro Angliae et Franciae Regi, et nobis, ejus nomine, in guerris suis Vasconiae, et aliis multipliciter notorie praestita et impensa, exponendo corpus suum diversis periculis et jacturis; sed ad dampna et jacturas quamplurimas, quas passus est et patitur incessanter, propter servicium et obedientiam dicti domini nostri Franciae et Angliae Regis, et ad fidelitatem, quam habuit et habet continue erga dictum dominum nostrum Regem, merite advertentes et, eo pretextu, volentes erga ipsum debitam considerationem habere, ut ad serviendum eidem domino nostro Regi imposterum melius ....aret, caeterisque bonis et legalibus servitoribus regiss sit exemplar;

Eidem domino Reymundo, castrum et locum de Sancto Asterio, Petragoricen. diocese, cum omni dominio, mero ac mixto imperio, alta et bassa, ac jurisdictione omnimoda, cum omnibus suis juribus, redditibus, proficuis, exitibus, ac emolumentis universis, ad dictum dominum nostrum Regem, ratione castri et castellaniae praedictae, pertinentibus seu pertinere debentibus ab antiquo, quoquo titulo sive jure, una cum bonis rebellium in dicto loco, et castellaniae pertinentiis nunc in antea existentes, ac comune quod in dicto castro et castellania, ejusque universis pertinentiis, levari et percipi, regio nomine extitit consuetum, de dono regio, ex nostra scientia et gratia speciali potestate super hoc nobis attributa, dedimus et concessimus, damusque et concedimus per praesentes;

Habendum, tenendum, et possidendum et explectandum, per ipsum dominum Reymundum, ejusve procuratorem seu attornatum ad teminum vitae suae, pacifice et quiete; tenore praesentium, mandantes senescallo Vasconiae et constabulario Burdegaliae, caeterisque senescallis, officialibus, et justiciariis regiis qui nunc sunt, aut pro tempore fuerint, vel eorum loca tenentibus, ut dictum dominum Reymundum, vel ejus procuratorem seu attornatum, ejus nomine, in possessionem corporalem et realem dicticastri seu loci, exituum, reddituum, proficuum, et emolument orum ejusdem, ac pertinentiarum quorumcumque ponant et inducant, ac positum et inductum in illis, manuteneant viriliter et defendant, ac ipsum de eisdem gaudere faciant et permittant in forma praemissa; amoto abinde quocumque alio illicito detentore: quacumque donatione, seu concessione et assignatione, per nos imposterum facta et facienda incontrarium in aliquo non obstante.

Salva tamen super ipso loco seu castro, ejusque pertinentiis et ressorto, dicto domino nostro Angliae et Franciae Regi, suisque successoribus universis, ligiis, homgiis, superioritate et ressorto debitis, omnibusque juribus regiis, et quibuslibet alienis.

Datum Burdegaliae, sub sigillo nostro, prima die mensis Martii anno Domini M° CCC. XL°. nono.

 

Inspeximus etiam quasdam litteras patentes carissimi domini et patris nostri nuper principis Walliae defuncti, nuper factas in haec verba;

 

Edward, du tresexcellent seignur, par la grace de Dieu, Roi d'Engleterre et de France, fylz ainsnez, prince de Guall, duc de Cornoalhe et conte de Cestre, a toutz ceux qui cestes lettres verront, saluz.

Sachez que nous aiant regard et deue consideration as bones et agreables services et tresgrauntz lieux que notre chier et bien ame Raymon de Pelagrua chivaler nous ad fait et tenu en divers lieux es parties de Gascoigne, et nomeement en ceste bataille de Poytiers, en la quele estoit assigne d'estre entendant pour noustra baniera, si lui avons nous donne et graunte deux centz escutz vieux de renta chascun an, a terme de vie, la quelle somme volons que ches cun an soit paie a li, ou a son certein attourne, des primiers ychues et revenues qui deshoures evenant attendront des monoyes qui pour avant scront faites et batues en la ville de Bourdeaux, as deux termes en l'an, par weles pourssions, cestassavoir, a Pasques et a la Seint Michel. Et ce davant et meinmeint contrastant touz autres donacions ou assignacions faites ou affaire, par qui, qui se soit et par q'elle chose que soit. Pourqoi a constable de Bourdeaux qui eras est, ou par temps sera, ou a son lieutnant, donnons en mandement par le tenour de ces presentz, que au dit Raymon de Pelgrua, a son certein pourqureour ou attorne a cela, paient et satisfassent chacun an de la dite somme, come dit est. Et si volons et mandons que tout ce q'en sera este paie par le dit conestable, ou son lieutenant, come dit est, que la copie de cez noz lettres sout le seel et contra seel du quiel homme use en Bourdeloys az contraitz ensemble ou deue reconoyssance de ce que en sera este paie que lour soient deue aloance en lours acontes. E ceste assignacion volons que lui soit tenue tant que par notre dit progenitour, ou par nous, ou ascun noz officers et ministres, li soit perveu de terra et de renta a la value par alhours. En tesmonhance des quelles choses si avons fait mettre notre seel en ycestes.

Donné a Bourdeux, le primer jour de Jaunver, l'an de Grace mil CCC. LVI.

 

 

 

1392, July 1.

The seneschal of Guyenne, the mayor of Bourdeaux, the captal de Buch, the soldan de le Trawe, and five others, are appointed conservators of the truce in Gascony and the Landes. Six similar commissions in Saintonge, Poitou, Perigord, and other places. Nottingham.

Original edition, VII. 724; The Hague edition, H III. p. iv 78.

Ann. D. 1392. An. 16. R. 2. Fran. 16. R. 2. m. 15.

 

De Treugis elongatis, & Conservatoribus assignatis.

 

Le Roy as, noz cheres & foialx, le Seneschal de Guyne qi est, ou qi pur le temps serra, le Maire de Bordeux, le Capitayn de la Buche, le Soudan de le Trawe, Messieur Richard Cradok, Meistre Reymound Gelam, Meistre Peleryn de Caurs, Meistre Guylliem de Tandenard, & Meistre Bertran d’Aste, Salutz.

Savoir vous faisons que Nous,

Confiantz pleinement de voz sen, loialte, & avisement,

Vous avons Fait & Ordeigne, Faisons & Ordeignons, jointment, & severalment, Conservatours des Trieves, darreinement prises & accordes par noz Messages & les Messages de nostre Adversaire de France, de l’Auctorite de Nous, & de nostre dit Adversaire, entre nous,

Pur Nous, nostre Roialme, Terres, Seignuries, & Soubgies,

Pur le Roy des Romayns,

Le Roi de Portugale,

Le Duc de Guerle,

Johan des Isles,

Et le Duc & Comune de Janues,

Et le Conte de Salesbirs, pur le Seignurie de Man,

Ses Allies, & pur lour Roialmes, Terres, Seignuries & Subgies,

Et nostre dit Adversaire de France, pur Lui, son Roialme, ses Terres, Seignuries, & Soubgies pretensez,

L’Adversaire de Castille & de Leon,

Le Roi des Romayns,

L’Adversaire d’Escoce,

Le Roy d’Arragon,

Le Roi de Navarre,

La Duchesse de Brabant,

Le Duc & le Comune de Janues,

Et pur le Conte de la Marche d’Escoce,

Pur le Seignurie de Man,

Ses Alliez, & pur lour Roialmes, Terres, Seignuries, & Subgies pretenses, solonc la forme de mesmes les Trieves,

Donnantz & Commettantz a vous & a chescun de vous, par le Tenour de cestes Presentes, Poiar & plaine Poissance d’icelles Trieves, en la Ville de Bordeux, & Bordeloys, & de Base Gascoyne, & de les Landez, Tenir & Garder, en touz lour Articles, par touz noz Soubgiez,

Et pur les ditz Roys,

Des Romaynes,

Et de Portugale,

Le Duc de Guerle,

Johan des Isles,

Et le Duc & le comune de Janues,

Et le Conte de Salesbirs, pur le Seignuries de Man,

Et ses Alliez, & pour touz lour Soubgies,

Sanz les Enfreindre,

Et que des Attemptatz & autres Choses, faitz encontre ycelles Trieves, si nulles y soient, vous coneissez & enquerrez, somerment & de plein, sanz long Proces,

Et tout ce, que par noz ditz Soubgies, ou par les ditz Roys, de Romaynes, & de Portugale, le Duc de Guerle, Johan des Isles, & le Duc & le Comune de Janues, & le Conte de Salesbirs pur le Seignurie de Man, ses Allies, & touz lour Soubgies, ou ascun de eux, vous troverez issint estre fait ou attempte contre les ditz Trieves (que Dieu ne veulle) Reparez, ou facez Reparer & Redresser, sanz delay, & Remettre en Estate due,

En Constreinantz a ce noz ditz Soubgies & les Soubgies des ditz Roys, des Romaynes, & de Portugale, Duc de Guerle, Johan de Isles, & le Duc & Comune de Janues, & le Conte de Salesbirs pur le Seignurie de Man, & ses Alliez, q’il appartiendra, par Prise des Corps & des Biens, & par touz autres voies & remedies covenables,

Et de Requerer & faire Requerer la Partie des ditz Adversaires, & touz autres as queux il appartiendra, par force de mesmes les Trieves, d’Amender, Redrescer, & duement Reparer touz maners des Attemptatz & Mesprisions, si nulles y soient, faitz par la Partie de noz ditz Adversairs envers Nous, noz Soubgies, & les ditz Roys, de Romaynes, & du Portugale, le Duc de Guerle, Johan des Isles, le Duc & le Comune de Januez, & le Counte de Salesbirs pur le Seignurie de Man, ses Allies, & lour Soubgies, en quelconque manere, si bien par Terre, come par Meer, contre la fourme des dites Trieves,

Les queux, l’assent des Ambassatours de l’une Partie & de l’autre, eiantz a ce soufficeant Pouoir & Auctoritee, sont Esloignez & Prorogez (c’estassavoir) du Seszisme jour d’August, proschein venant, jusqes a la Fest de Seint Michel jusqes a un An apres, par la forme & manere que es dites Trieves est contenuz;

Vous Mandantz que ycelle Prorogacion vous facez Publier & Tenir pleinement, solonc la Teneure d’icelles; Et, en outre, Nouz Mandons, & Commandons as touz les Prelatz, Nobles, & Communialtes, des Citees, Villes, Chasteux, Forteresses, & Lieux, & a touz noz Ministres, Officers, & autres noz Soubgiez & Obeissantz (de quelconque estate, condicion, ou degree q’ils soient) es Paiis & Parties avantdites, sur Forfaiture de quanque ils purront forfaire envers nous, q’ils & chescun de eux Obeissent & entendent deligealment a vous & a chescun de vous, en faisant & parfourmant la Conservacie des Trieves avantdites, solonc le Tenour d’ycelles, sicome a chescun de eux il appartiendra, ou ils ent serront requis par Vous depar Nous.

En Tesmoignance de quele Chose a y cestes Presentes Nous avons fait mettre nostre Grant Seal.

 

Don. a Notyngham, le primer jour de Juyl, l’An de Grace Mille, Troiscentz, Quatrevintz & Dousze, & de nostre Regne Seszisme.

                                                                                              Par le Roi & son Conseil.

 

Autielx Lettres ont southescriptz es Lieux Southescriptz, de mesme la Date; c’estassavoir,

Messieur Richard Cradok, Meistre Bertran d’Aste, le Capitan de Botevyle, & le Captan de Mortayne, que sont ou par le temps serront es Paiis & Seneschalcies de Seyntonge & Angelesme.

Messieur Richard Cradok, Perot de Fountayns Captain de Chaluset, Gauter Clifford, & Meistre Bertran d’Aste, en les Paiis & Senescalcies de Peyro, Lemozine, & Auverne.

Le Sire de Moshedene, Messieur Richard Cradok, & Mestre Bertran d’Aste, en le Paiis et Seneschalcie de Peregort.

Messieur Richard Cradok, Remonet de Sort, & Mestre Bertran d’Aste , es Paiis & Seneschalcies de Cressy & de Rouergue.

Messieur Richard Cradok, le Sire de la Bard, Noupar de Caumont, & Meistre Bertran d’Aste, en le Paiis & Seneschalcie de Agenoys.

Messieur Richard Cradok, Messieur Johan de Berne Capten de Lorde, & Seneschal de Begore, & Messieur Piers Arnaut de Berne Seneschal de les Landes, & Mestre Bertran de Haste, es Paiis & Senechalcies de Begore & Tolousan.

 

 

1407, Sept. 27.

Safe conduct for Girart de Puy, bp. of S. Flour, William de Montrevell, lord de la Faye, and two other French ambassadors. Westm.

Original edition, VIII. 499; The Hague edition, H IV. p. i 120.

Ann. D. 1407. An. 8. H. 4. Franc. 8. H. 4. m. 4.

 

De Salvo Conductu, pro Nunciis Consanguinei Franciae.

 

Le Roy, &c. a touz noz Conestables, Mareschaulx, Admirales, &c. Salut & Dilection.

Savoir vous faisons que, pour certaines Causes, a ce Nous mouvantes, avons Donne & Ottroie, Donnons & Ottroions par ces praesentes, a Reverent Pere en Dieu Messire Girart de Puy Evesque de Saint Flour Conseiller de nostre treschier Cousin de France, Messire Guillem de Montrevell (dit l’Ermite) Seigneur de la Faye, Chivaler Conseiller & Chambellain de nostre dit Cousin, Casin de Siremullier Escuier & Chambellain de Duc de Berry, & a Maistre Johan Hue Archediacre d’Avalon & Chanoine de Parys Secretair de nostre dit Cousin de France, & Eulx quatre ensemble, aux Trois, aux Deux, & a chascun par soy, du dit Roialme de France, & a leurs Gens jusques au Nombre de Cent Parsonnes, ou au dessoubz, telz qu’il leur plaira, soient Gens d’Eglise, Religioux, Nobles, ou autres, touz ensemble ou par Parties, a Chival ou a Pie, a lour volunte, bon, loial, & seur Conduit, par Meer & par Terre,

Et les avons Pris & Mys, Prenons & Mettons avecques leurs Chevaulx, Monteures, & Monnoie, de quelque Coing que ce soit, Vaisselle d’Argent, Joyaulx, Malles, Coffres, Vahuz, Harnoiz, & autres Choses & Biens quelxconques, en noz Sauvegard, Protection, Tuition, & Defense especiaulx, jusques au jour de Noel prouchain apres la Date de ces Presentes,

Si mandons & commandons a vous noz Conestables, Mareschaulx, &c. prout in ejusmodi de Conductu Literis.

Don. deinz nostre Palays de Westm. le XXVII jour de Septembre.

                                                                              Per ipsum Regem.

 

 

1409, Jan. 12.

Grant to Mary de Montaut, lady of Mussyden and Blaye, wife of John lord of Gramont, of the property forfeited by rebels within her lands and the castellany of Blaye. Intimation thereof to the K.’s officers in Aquitain. Eltham.

Original edition, VIII. 569; The Hague edition, H IV. p. i 147.

Ann. D. 1409. An. 10. H. 4. Viag. 10. H. 4. m. 4.

 

Pro Domino de Gramont.

 

Rex Omnibus, ad quos, &c. Salutem.

Sciatis quod,

Cum Maria de Montaut Domina de Mussyden & de Blaye, Uxor, dilecti & fidelis Ligei nostri, Johannis Domini de Gramont & de Carna, & de Villa, Castro, & Castellania de Mussyden & de Pelegrue, a tempore mortis Patris ipsius Mariae, hucusque exhaeredata existat,

Nos, ea Consideratione, de gratia nostra speciali, concessimus eisdem, Johanni & Mariae, omnia Bona & Terras, quae sunt, vel evenire poterunt, de Rebellibus infra Terras & Castellaniam suas de Blaye, seu alias Terras suas quascumque infra Jurisdictionem & Obedientiam nostras.

In cujus, &c.

Teste Rege apud Manerium de Eltham, duodecimo die Januarii.

                                                                              Per ipsum Regem.

 

Et Mandatum est Senescallo Regis Aquitaniae, ac Constabulario Regis Burdegaliae, & eorum Loca tenentibus, necnon Cancellario ac aliis Ministris & Officiariis Regis ibidem, quod ipsos, Johannem & Mariam, Bona & Terras Rebellium praedictorum, infra dictas Terras & Castellaniam de Blaye, seu alias Terras suas quascumque infra Jurisdictionem & Obedientiam Regis, habere permittant, juxta Tenorem Literarum Regis praedictarum.

Teste ut supra.

                                                                              Per ipsum Regem.

 

 

1416, Nov. 26

Ratification of grants of the K.’s predecessors to Auger de Montalt, lord of Muyssidan. Westm.

Original edition, IX. 406; The Hague edition, H IV. p. ii 182.

Ann. D. 1416. An. 4. H. 5. Vasc. 4. H. 5. m. 13.

 

Concessionum in Aquitania Confirmatio.

 

Rex omnibus, ad quos, &c. Salutem.

Inspeximus Transumptum quarumdam Literarum Patentium Domini E. nuper Regis Angliae, Proavi nostri, factuarum in haec verba.

 

Edwardus, Dei gratia, Rex Angliae & Franciae, & Dominus Hiberniae, Omnibus, ad quos praesentes Literae pervenerint, Salutem.

Inspeximus Literas, Carissimi Primogeniti nostri, Edwardi Principis Walliae, Ducis Cornibiae, & Comitis Cestriae, in haec verba,

 

Edwardus, Illustrissimi Domini, Dei gratia, Angliae & Franciae Regis Primogenitus, Princeps Walliae, Dux Cornubiae, & Comes Cestriae, universis & singulis, praesentes Literas inspecturis, Salutem, & Praesentibus dare fidem.

Cum in quibusdam Patentibus Literis, dicti Domini Progenitoris nostri, Sigilloque suo, impendente Cera viridi, sigillatis, viderimus contineri dictum Dominum Progenitorem nostrum, certis ex Causis, in ipsis Literis Regiis contentis, Dedisse & Contulisse, dilecto & fideli nostro, Augerio de Monte Alto Domino de Muyssidano Militi, Haeredibusque & Assignatis suis, Castrum de Blanquaforti, cum omnibus Proficuis & Emolumentis, simul cum mero & mixto Imperio, Jurisdictione alta & bassa, ac Homagiis & omnibus aliis ad dictum Castrum pertinentibus, quoad usque dicto Augerio de Castro, Terris, & Redditibus, ad valorem Annuum Mille Scutorum Auri, boni ponderis & legalis, in Loco competenti, in Ducatu Aquitaniae, cum consimili alta & bassa Jurisdictione, mero & mixto Imperio, & aliis Proficuis, Homagiis & Emolumentis, sicut ad Castrum & Locum de Guessico dinoscitur pertinere, quod quidem Castrum dictus Augerius tunc possidebat, Provisum foret, prout ipsae Literae regiae, super hoc confecte, plenius attestantur,

Quarum Tenor subsequitur per haec verba,

 

Edwardus, Dei gratia, Rex Angliae & Franciae, & Dominus Hiberniae, Omnibus, ad quos praesentes Literae pervenerint, Salutem.

Sciatis quod Nos,

Considerantes grata & laudabilia Servitia, Nobis per, dilectum & fidelem nostrum, Augerium Dominum de Muyssidano, in Guerris, in Ducatu nostro Aquitanniae, impensa, ac bonum Locum quem Nobis tenet in partibus illis,

Ac volentes eo praetextu, ac pro Homagio suo ligeo, Nobis praestito, & intuitu boni Servitii sui quod Nobis impendet in futurum, praefatum Augerium respicere gratiose,

Dedimus & Concessimus, pro Nobis, & Haeredibus nostris eidem Augerio Castrum de Blanquaforti, in Ducatu praedicto,

Quod, occasione Rebellionis & Forisfacturae Gailhardi de Durefort, qui Adversariis nostris de Francia contra Nos adhaesit, ad Manus nostras devenit vel aliquo alio Jure Nobis Confiscatum existit, seu ad Nos ex quacumque Causa pertinet,

Habendum & Tenendum eidem Augerio, Haeredibus, & Assignatis suis, cum omnibus Proficuis & Emolumentis, simul cum mero & mixto Imperio, Jurisdictione alta & bassa, ac Homagiis, & omnibus aliis ad dictum Castrum pertinentibus, quousque eidem Augerio de Castro, Terris, & Redditibus, ad valorem Annuum Mille Scutorum Auri, boni & legalis ponderis, in Loco competenti, in Ducatu praedicto, cum consimili Jurisdictione alta & bassa, mero & mixto Imperio, & aliis Proficuis, Homagiis, & Emolumentis, sicut ad Castrum & Locum de Guessaco dinoscitur pertinere,

Quae quidem Castrum & Locum idem Augerius jam tenet, & quae, ex causa praedicta, Promisit absque dilatione aliqua Restituere, dilecto & fideli nostro, Bernardo Etzii Domino de la Breto, vel Senescallo nostro Vasconiae,

Fecerimus providere,

Quacumque Donatione, vel Assignatione, de dicto Castro de Blanquaforti, praefato Galliardo, aut dicto Bernardo, seu cuicumque aliae Personae, ante haec tempora, facta (quam, Tenore Praesentium, omnium duximus Revocandam) non obstante;

Volumus etiam & Concedimus quod, si contingat dictum Castrum de Blanquaforti, vel aliud Castrum, aut Terras, & Redditus, eidem Augerio, loco dicti Castri de Blanquaforti, impostetum assignanda, juxta formam Pacis, cum Adversariis nostris faciendae, vel alio modo, praeter culpam dicti Augerii, in manum nostram capi, & alias restitui, reddi, vel liberati, tunc Nos (ante Captionem, Restitutionem, Redditionem, seu Liberationem hujusmodi) praefato Augerio, de Redditibus, ad valorem Annuum Mille Scutorum Auri, boni & legalis ponderis, in Loco competenti, in dicto Ducatu, cum simili Jurisdictione alta & bassa, mero & mixto Imperio, & aliis Proficuis, Homagiis, & Emolumentis, sicut ad Castrum & Locum de Guessaco pertinere disnoscitur, sicut praedictum est, providere faciemus;

Superioritate, & Resorto, ac Cavalcatu in & super dicto Castro de Blanquaforti, & aliis Castris, Terris, & Redditibus praedictis, praefato Augerio in forma praedicta assignandis, nobis semper salvis.

In cujus rei Testimoninum has Literas nostras fieri fecimus Patentes.

Teste meipso apud Westmonasterium, Vicesimo Primo die Martii, Anno Regni nostri Angliae Vicesimo Octavo, Regni vero nostri Franciae Quintodecimo

                                                                              Per Breve de Privato Sigillo.

 

Ex postque,

Domino Galliardo de Dureforti (ad quem dictum Castrum de Blanquaforti, ante Rebellionem suam, pertinebat) ad Fidelitatem & Obedientiam regiam atque nostram revenire bono animo cupiente,

Eidem Domino Galliardo, inter caetera contenta in quodam Tractatu, Inter Nos & ipsum, seu alium ejus nomine, nuper habito, Voluerimus & Concesserimus quod sibi dictum Castrum de Blanquaforti, cum suis universis pertinentibus, reddi & restitui faceremus, prout in ipso Tractatu latius continetur,

Rogavissemus & Requisissemus dictum Augerium Dominum de Muyssidano (qui dictum Castrum de Blanquaforti, cum suis universis pertinentibus, Nobis traderet ac etiam liberaret, ad finem praemissam, quoniam alibi sufficientem Assignationem pro illis, juxta exigentiam dictarum Literarum regiarum, in loco seu Locis competentibus, facere volebamus,

Igitur, adversentes quod dictus Augerius nostrae praedictae Requestae liberaliter obedivit, dictum Castrum de Blanquaforti cum suis universis pertinentiis liberando,

Sciatis quod Nos, de nostra certa Scientia, auctoritateque regia, Nobis super hoc attributa, dicto Augerio, Domino de Muyssidano, pro Se, Haeredibus, & Assignatis suis, Tradidimus & Assignavimus (pro dictis Mille Scutis Annuis, sibi, juxta Literarum regiarum praedictarum feriem, ut praetactum est, Assignandis) Castrum & Castelleniam de Blavia, cum suis Juribus & pertinentiis universis, Assignamusque ac Tradimus per Praesentes,

Habenda, Tenenda, Expectanda, ac etiam Possidenda, pro Se, & Haeredibus, & Assignatis suis, dictum Castrum & Castellaniam de Blavia, cum suis Juribus, & Emolumentis, & Redditibus, Homagiis, & Proficuis universis, ad dictum Castrum & Castellaniam pertinentibus, & pertinere debentibus quoquo modo, quoad usque dicto Augerio, Domino de Muyssidano, de Castro, Terris, & Redditibus, in aliquo alio competenti Loco, infra Ducatum praedictum, ad valorem Mille Librarum, bonae Monetae, Annui Redditus computato uno Sterlingo pro Quinque Denariis bonorum Burdegaliae, cum consimili Jurisdictione alta & bassa, mero & mixto Imperio, & aliis Proficuis & Emolumentis, sicut ad Castrum & Locum de Guessaco dinoscitur pertinere (quod quidem Castrum dictus Augerius, Dominus de Muyssidano, hactenus possidebat) debite fecerimus provideri,

Quocirca omnibus & singulis, tam Nobilibus, quam Innobilibus, in dicta Villa, Castro, & Castellania de Blavia, & suis universis pertinentibus, Inhabitantibus quibuscumque, Damus, Tenore Praesentium, in Mandatis, quatinus dicto Augerio Domino de Muyssidano, Haeredibus, & Assignatis suis, suisque ibi Deputandis, Attornatis, Officiariis, seu Ministris, in forma praemissa, sint Patentes, Obedientes, ac etiam Intendentes;

Superioritate, Resorto, & Homagio, super Dominio, Castro, & Castellania, ac in aliis, Salvis Juribus Regiis, ac quibuscumque Alienis;

Promisit enim dictus Dominus de Muyssidano Nobis quod dicto Domino nostro Regi, aut Nobis, aut Senescallo Vasconiae, aut Constabulario Burdegaliae, qui nunc sunt, vel qui pro tempore erunt (facta sibi Assignatione de dictis Mille Libris bonae Monetae, in aliquo alio Loco competenti, infra Ducatum praedictum, modis & forma superius expressatis) ad dicti Domini nostri Progenitoris, aut Nostri, aut dictorum Senescalli aut Constabularii, aut alterius regii & nostri Officiarii & Ministri, super hoc debitam Potestatem habentium, Instantiam & Requestum, dictum Castrum & Castellaniam, & alia Officia, & Redditus, sibi assignata, (videlicet) Officium Gaugeri, & Officium Turragii & Portagii, Castri regii Burdegaliae, & magnam Custumam Sexcentorum Doliorum Vino, quae in dicto Castro Anno quolibet primo Custumanda, magnamque Custumam debentium,

Super quorum omnium Praemissorum, videlicet, Castri & Castellaniae, & aliorum Officiorum, & Reddituum Praemissorum, Redditibus, Exitibus, & Proventibus, Proficuis & Emolumentis, dictas Mille Librae Bonae Monetae Annui Redditus, in loco competenti, ut praefactum est, eidem fuerint assignatae,

Tradet, reddet, restituet, tradi, liberati, ac restitui indilate faciet, Statu nec Juribus in aliquo diminutis.

In cujus rei Testiminium Sigillum nostrum praesentibus Literas duximus apponendum.

Dat. Burdegaliae die decima Aprilis, Anno Domini Millesimo, Trescentesimo, Quinquagesimo Sexto.

 

Nos autem, Literas praedictas, & omnia contenta in eisdem Rata habentes & Grata, Ea, pro Nobis, & Haeredibus nostris, Concedimus & Confirmamus,

Volentes & Concedentes, pro Nobis, & Haeredibus nostris, quod praefatus Augerius habeat & teneat dicta Castrum & Castellaniam de Blavia, ac omnia alia Praemissa, sibi sic per dictum Principem assignata, cum suis Juribus & Pertinentiis universis, pro Se, Haeredibus, & Assignatis suis, juxta Tenorem Literarum ipsius Principis praedictarum.

In cujus rei Testimonium has Literas nostras fieri fecimus Patentes.

Dat. apud Westm. Tricesimus die Decembris, Anno Regni nostri Angliae Tricesimo Primo, Regni vero Franciae Decimo Octavo.

                                                                              Per ipsum Regem, ad Petitionem de Concilio Grandi.

 

Inspeximus etiam quoddam aliud Transsumptum quarumdam aliarum Literarum Patentium praefati Proavi nostri, similiter factarum in haec verba,

 

Edwardus, Dei gratia, Rex Angliae & Franciae, & Dominus Hiberniae, Omnibus, ad quos praesentes Literae pervenerint, Salutem.

Inspeximus Literas, Carissimi Primogeniti nostri, Edwardi Principis Walliae, Ducis Cornubiae, & Comitis Cestriae, in haec verba,

 

Edwardus, Illustrissimi Domini, Dei gratia, Angliae & Franciae Regis Primogentus, Princeps Walliae, Dux Cornubiae, & Comes Cestriae, Universis, praesentibus Literas inspecturis, Salutem, & praesentibus dare fidem.

Meniminimus Nos nuper, ex legalibus & gratuitis Servitiis, dicto Domino Progenitori nostro & Nobis per, dilectum & fidelem nostrum, Augerium, Dominum de Muyssidan, praestitis multipliciter & impensis, & quae per inantea verisimiliter speramus impendi, Locum & Villam d’Aubaterra, cum omnibus Juribus, Homagiis, Deveris, Parochiis, & aliis Pertinentiis suis universis, mero ac mixto Imperio, & omnimoda Jurisdictione, ad ipsum Locum seu Villam pertinentibus, Eidem, per nostras Literas, as suae Vitae Terminum, contulisse,

Verum, cum, excrescentibus Subditorum Meritis & Servitiis, regiae Largitionis intersit ad ampliores Gratias se reddere liberalem, Nos igitur, dicti Domini de Muyssidano intuentes Servita & Obsequia, de diebus in dies, in regiis Honoribus, & tuendis Juribus, ut est fidelis cujuslibet, adaugeri, ex hiis sibi facere uberiorem Gratiam merito apperentes, eidem Domino de Muyssidano Locum & Villam praedictos de Aubaterra, cum mero ac mixto imperio, & omnimoda Jurisdictione, & aliis suis Juribus, Homagiis, Parochiis, Deveriis, & suis aliis pertinentiis universis, de nostra certa Scientia, & Gratia speciali, pro Se, & Haeredibus suis, Dedimus & Concessimus, Damusque ac Concedimus per Praesentes,

Habenda, Tenenda, Excercenda, Possidenda, Regenda, ac etiam Gubernanda, pro Se, & Haeredibus suis, ut dictum est; quacumque Donatione, Concessione, vel Assignatione, per in antea facienda in Contrarium, in aliquo non obstante,

Dicto Domino Progenitori nostro, & Nobis, Superioritate, Resorto, ac Homagiis, & in aliis Jure regio, semper salvis,

Quocirca Constabulario Burdegaliae, qui nunc est, aut pro tempore fuerit, vel ejus Locumtenenti, Damus, Tenore Praesentium, in Mandatis ut dictum Dominum de Muyssidano, suumve Procuratorem, vel Attornatum, in Possessionem corporalem & realem dictae Villae, una cum praedictis suis Juribus, Homagiis, Deveriis, Parochiis, & aliis praedictis universis, ponat & inducat, Positumque & Inductum in illis manuteneat viriliter & defendat in forma praemissa, amoris abinde aliis illicitis Detentoribus quibuscumque, quos Nos etiam, Tenore Praesentium, ammovemus,

Nos enim ipsum Constabularium de hiis, quae sic eidem Domino de Muyssidano, ejusve Procuratoribus, vel Attornatis, Tradiderit & Liberavit, Tradi seu Liberari fecerit, ut est dictum, cum harum Literarum nostrarum Copia, sub Sigillo & Contrasigillo Regiis, quibus utitur in Burdegalia ad Contractus, penes ipsum, pro Garento & Exoneratione sua, remanenda, apud quoscumque Compotorum suorum Auditores ex parte regia atque nostra, Exoneratum in eisdem suis compotis habere volumus & invenimus.

Dat. Burdegaliae, sub Sigillo nostro, ultimo die Mensis Martii, Anno Domini Millesimo, Quinquagesimo, Septimo.

 

Nos autem, Literas praedictas, & omnia contenta in eisdem Rata habentes & Grata, Ea, pro Nobis, & Haeredibus nostris, quatenus juste, rite, & rationabiliter, facta fuerint, Ratificamus, Approbamus, & Confirmamus.

Dat. apud Westm. Duodecimo die Maii, Anno Regni nostri Angliae Tricesimo Secundo, Regni vero nostri Franciae Decimo nono.

                                                                              Per ipsum Regem, ad Petitionem de Concilio Grandi.

 

Inspeximus insuper Irrotulamentum quarumdam Literarum Patentium, in Rotulis Cancellariae Domini H. nuper Regis Angliae, Patris nostri, irrotulatarum, in haec verba.

 

Henricus, Dei gratia, Rex Angliae & Franciae, & Dominus Hiberniae, Omnibus, ad quos praesentes Literae pervenerint, Salutem.

Sciatis quod,

Cum Maria de Montaut, Domina de Myssidene & de Blaye, Uxor, dilecti & fidelis Ligei nostri, Johannis Domini de Gramont & de Cama, de Villa, Castro, & Castellania de Mussiden. & de Pelegrue, a tempore Mortis Patris ipsius Mariae, hucusque exhaeredata existat,

Nos, ea consideratione, de Gratia nostra speciali, Concessimus eisdem Johanni & Mariae omnia Bona & Terras, quae sunt, vel evenire poterunt, de Rebellibus infra Terras & Castellaniam suas de Blaye, seu alias Terras suas quascumque, infra Jurisdictionem & Obedientiam nostras.

In cujus rei Testimonium has Literas nostras fieri fecimus Patentes.

Teste meipso apud Manerium de Eltham, Duodecimo die Januarii, Anno Regni nostri Undecimo.

 

Inspeximus etiam Irrotulamentum quarumdam aliarum Literarum Patentium, in Rotulis Cancellariae praedicti Patris nostri irrotulatarum, in haec verba,

 

Henricus, Dei gratia, Rex Angliae & Franciae, & Dominus Hiberniae, Omnibus, ad quos praesentes Literae pervenerint, Salutem.

Sciatis quod,

Cum Progenitores nostri Assignaverint Praedecessoribus, dilectae nobis Mariae de Montaut, Dominae de Myssydene & de Blaye, Uxoris, dilecti & fidelis Ligei nostri, Johannis Domini de Gramont & de Carna, Magnam Custumam Sexcentorum Doliorum Vini, Sexcentos Scutos veteres attingentem, Parcipiendam, quolibet Anno, de Castro nostro Burdegaliae, de Primis Vinis ibidem Custumandis,

De quibus quidem Sexcentis Scutis praefata Maria aliqualiter solvi non potest, ut accepimus,

Nos, consideratione Praemissorum, de Gratia nostra speciali, & ad Supplicationem praedictorum Johannis & Mariae, Concessimus quod eadem Maria, quolibet Anno, solvatur de Vinis, provenientibus de Villa & Castellania de Blaye, percipiendis & levandis per Manus suas, seu Deputatorum suorum,

Volentes ulterius & Concedentes quod, si Vina Villae & Castellaniae praedictarum ad Valorem dictorum Sexcentorum Scutorum non attingant, tunc Constabularius noster Burdegaliae, qui nunc est, vel qui pro tempore fuerit, seu ejus Locum tenens, id, quod a retro fuerit de Summa praedicta, praefatis Johanni & Mariae, seu eorum Deputatis, de dictis Custumis dictorum Primorum Vinorum, apud Castrum praedictum primo Custumandorum, solvat & adimplere faciat, juxta formam & tenorem Primae Assignationis supradictae, absque Impetitione eis inde facienda,

In cujus rei Testimonium has Literas nostras fieri fecimus Patentes.

Teste meipso, apud Manerium de Eltham, Duodecimo die Januarii, Anno Regni nostri Undecimo.

 

Nos autem, omnia & singula in Literis praedictis contenta, Rata habentes & Grata, Ea, pro Nobis, & Haeredibus nostris, quantum in Nobis est, prout Literae ipsae rationabiliter testantur, & prout praedicti Augerus & Haeredes sui, necnon & praefati Mariae & Johannes, eisdem hucusque rationabiliter usi sunt, Approbamus, Ratificamus, &, Tenore praesentium, Confirmamus;

Salvo semper Jure nostro, & aliis quibuslibet Jure suo; quibus per Praesentem nostram Confirmationem nullum volumus praejudicium generari.

In cujus, &c.

Teste Rege apud Westmonaterium, Vicesimo Sexto die Novembris.

                                                               Per Breve de Privato Sigillo, & pro Decem Marcis Solutis in Hanaperio.

 

 

1417, Jan. 25.

The K. orders the seneschal of Aquitain and the constable of Bourdeaux to allow Mary de Montaut, wife of John lord Gramont, heiress of Auger de Montaut, lord of Mucidan to enjoy her hereditary rights. Westm.

Original edition, IX. 430; The Hague edition, H IV. p. ii 191.

Ann. 1417. An. 4. H. 5. Vasc. 4. H. 5. m. 11.

 

Super Concessionibus in Aquitania.

 

Rex, Senescallo suo Aquitaniae, ac Constabulario nostro Burdegaliae, qui nunc sunt, vel qui pro tempore fuerint, & eorum Locatentibus, necnon Cancellario nostro Burdegaliae, ac aliis Officiariis & Ministris nostris ibidem, Salutem.

Cum Progenitores nostri, per Literas suas Patentes, quas Confirmavimus, assignaverint & tradiderint Augerio de Monte Alto, nuper Domino de Muyssidano Militi, Haeredibus, & Assignatis suis, Castrum & Castellaniam de Blavia, cum suis Juribus, Pertinentiis, & Emolumentis, ac Redditibus, Homagiis, & Proficuis universis, ad dictum Castrum & Castellaniam pertinentibus, & pertinere debentibus quoquo Modo, quoad usque dicto Augerio de Castro, Terris & Redditibus, in aliquo alio Loco competenti, infra Ducatum nostrum Aquitanniae, ad valorem Mille Librarum, bonae Monetae, Annui Redditus (computato uno Sterlingo pro Quinque Denariis bonorum Burdegaliae) cum consimili Jurisdictione alta & bassa, mero ac mixto Imperio & aliis Proficuis & Emolumentis, sicut ad Castrum & Locum de Genssaco dinoscebatur pertinere, debite fecissent provideri; Superioritate, Resorto, & Homagio, super Dominio, Castro, & Castellania, ac in aliis salvis Juribus Regiis, ac quibuscumque alienis,

Promiserit enim dictus Dominus de Muyssidano praefatis Progenitoribus nostris quod eis, aut Senescallo Vasconiae, aut Constabulario Burdegaliae, pro tempore existentibus, facta sibi Assignatione de dictis Mille Libris, bonae Monetae, in aliquo alio Loco competenti, infra Ducatum praedictum, modo & forma superius expressaris, quod, ad dictorum Progenitorum nostrorum, aut dictorum Senescalli aut Constabularii, aut alterius regii Officiarii & Ministri, super haec debitam Potestatem habentium, Instantiam & Requestum, dicta Castrum & Castellaniam de Blavia, & alia Officia, & Redditus, sibi assignata (videlicet) Officium Gaugeti, & Officium Turragii & Portagii Castri regii Burdegaliae, & alia,

De quorum Redditibus, Exitibus, & Proventibus, Proficuis, & Emolumentis iidem Progenitores nostri dictas Mille Libras Annuas duxerant assignandas, quoad usque Mille Librae bonae Monetae Annui Redditus, in loco competenti, eidem forent assignatae,

Traderet, Redderet, & Restitueret, ac Tradi, Liberati, & Restitui indilate faceret, Statu nec Juribus in aliquo diminutis,

Voluerint etiam & Concesserint dicti Progenitores nostri, pro Se, & Haeredibus suis, quod praefatus Augerius haberet & teneret dicta Castrum & Castellaniam de Blavia, ac omnia alia sibi sic assignata, cum suis Juribus & Pertinentiis universis, pro Se, Haeredibus, & Assignatis suis juxta Tenorem Literarum inde confectarum, prout in literis & Confirmatione praedictis plenius continetur,

Vobis Mandamus quod, dilectam Nobis, Mariam de Montaut, Dominam de Muyssidano & de Blavia, Uxorem, dilecti & fidelis nostri, Johannis Domini de Gramont & de Carna & Consanguineam & Haeredem praefati Augerii, ac ipsum Johannem, aut eorum Attornatos, sive Deputatos, dicta Officia Gaugeti, Turragii, & Portagii, una cum Proventibus, Proficuis, & Emolumentis eorumdem, habere, exercere, & occupare permittatis, juxta Tenorem Literarum & Confirmationis praedictarum,

Ipsos, contra Tenorem earumdem, non molestantes in aliquo, seu gravantes, salvo semper Jure nostro, & aliis quibuslibet Jure suo, quibus, per praedictam nostram Confirmationem, nullum volumus praejudicium generari.

Teste Rege apud Westmonasterium XXIV die Januarii.

 

 

1496, April 7.

Ratification of the treaty of Etaples by the three estates of Perigord.

Original edition, XII. 601; The Hague edition, H V. p. iv 91.

Ann. D. I. 6. An. 11. H. 7. Ex Autogr.

 

Ratificatio Pacis per Tres Status de Perigort.

 

Galterius de Perucia Dominus de la Vauguyon de Variana & de la Coussiere Consiliarius & Cambellanus Domini nostri Regis ejusque Senescallus Petragoricensis, universis & singulis, praesentes Litteras Inspecturis, Salutem.

Cum dictus Dominus noster Rex nobis transmiserit duplicatum, &c. prout in Ratificatione Pacis de Caours.

In cujus Rei Testiminium Praesentes dicto Sigillo Regio nostrae Senescalciae sigillari, & per Graffarium dictarum Gentium Trium Statuum de eorum expresso, jussu signari fecimus, Septima Mensis Aprilis, Anno Domini Millesimo, Quadringentesimo, Nonagesimo Sexto.

Johannes Tricardi Notarius Judex, Major & Locumtenens Natur.

 

                               De Praecepto Jussu & Mandato dictorum Dominorum & Gentium Trium Statuum.

                               G. Foulcandi, scriba.

 

Charles, par la grace de Dieu, Roy de France au Senechal de Perigort ou a son Lieutenant, Salut.

Comme puis aucun temps, &c. ut supra.

Philippus de Creveceur, &c. ut in prioribus.

 

 

1591, June 19.

Biron, marshal of France, informs the Q. of England that the K. of France has appointed him to command the forces in Brittany. Gisors.

Original edition, XVI. 100; The Hague edition, H VII. p. i 55.

 

Madame,

Le Roy m’aiant desdie a prandre la Charge des Forces qu’y seront anplicies en la Bretaigne, je luy Remonstris la quallite l’Estat de ma Personne le Age & Indisposition, & quasi l’impossibilite de fere l’execution que je desirois, mesme fesant antandre vestre vollante & desir en ce comme avoit fest Monsieur de Unton Ambassadeur de vestre Mageste pres du Roy, cella m’osta la moitie de mes justes delleanses & excuses & me ferma l’adutent la Bondre Commune celluy, quy ne leissera eschaper null occasion pour vous monstrer, Madame, conbien je desire de vous obeir de tres humble & tres affectionne Servitude, ou je ne espargonere la personne & vie, commune aussy mon Fils eisne, que le Roy m’a otroie pour m’aider.

Mes je supplie tres homblemant vos Magestes my donner moien de vous i fere Servisse & a moy Honneur; autremant se seroit perdre la peinne & despansse, & pour mon respet diminution, comme je ay Represante a Musieur vestre dist Ambassadeur, & a Monsiour de Saussy, quy va de la part du Roy vers vestre Mageste.

Madame,

Je supplie le Createur qui vous doint tres bonne sante, tres longue & contante vie.

 

De Gisors, le XIX Junii.

 

Vostre tres humble & tres obeissant & tres devotiens Serviteur,

                                                                                              Biron.