14 juillet 1258

Mention : Potthast, 17345.

Notice : MM. Bourel de La Roncière, J. de Loye, P. de Cenival et A. Coulon, Les registres d’Alexandre IV, Recueil des bulles de ce pape publiées ou analysées d’après les manuscrits originaux des archives du Vatican, , 1917, n° 2701.

Hospitale S. Mariae in Saxia de Urbe sub sua protectione suscipit omnesque ejus possessiones ac bona quorum plurima nominatim exhibet, jura et privilegia confirmat.

... magistro Hospitalis Sancte Marie in Xaxia (sic) de Urbe, ejusque fratribus tam presentibus quam futuris, regularem vitam professis in perpetuum.

Inter opera pietatis – Dat. Viterbii per manum magistri Jordani, domini pape subdiaconi et notarii, II idus julii, indictione Ia, Incarnationis Dominice anno M. CCLVIII, pontificatus vero domni (sic) Alexandri pape IIII anno quarto.

Edition : Bullarum diplomatum et privilegiorum sanctorum Romanorum pontificum, Taurinensis editio, cura et studio R. P. D. Aloysii Tomassetti, antist. dom. pontif., t. III, Alexander IV, XLIII, an. 1258, p. 653-657.

Original : Reg. 25, f. 149 v°-150 v°, ann. IV, c. 257.

XLIII

Confirmatio privilegiorum archihospitalis Sancti Spiritus in Saxia de Urbe, eiusque hospitalium et grangiarum, et praecipue Montis Pessulan. subiectorum enumeratio (1).

Summarium

Hospitalitatis encomium. – Hospitale S. Spiritus in Saxia sub tutela suscipit apostolica. – Bona omnia ei confirmat. – Quae servanda sint in ecclesiis eidem hospitali subiecti. – Hospitale Montispessulan. ab eodem disiuntum. – Eidem vero subiectum. – Uterque magister soli Romane Pontifici subiectus. – Card. protectoris auctoribus qualis. – De receptoribus eleemosynarum. – Privilegia. – In spiritualibus dioecesanis episcopis fratres subiiciuntur. – Alia privilegia. – Post factam professionem nemini ab ordine discedere licet. – Magistro vero licet inutiles etc. expellere. – Exemptiones. – Clausulae pro locorum indemnitate.

Alexander episcopus servus servorum Dei, dilectis filiis magistro hospitalis Sanctae Mariae in Saxia de Urbe, eiusque fratribus tam praesentibus, quam futuris regularem vitam professis in perpetuum, salutem et apostolicam benedictionem.

Inter opera pietatis, quae secundum Apostolum promissionem habent vitae, quae nunc est pariter et futurae, hospitalitatem nobis specialiter et frequenter divina Scriptura commendat, utpote quae illa omnia comprehendit, propter quae Dominus in ultimo discussionis examine remuneraturum se bonos, et malos asserit puniturum. Haec enim pascit esurientes, sitientes potat, colligit hospites, nudos vestit, et non solum infirmos visitat, sed eorum in se infirmitates assumens, infirmantium curam agit, in carcere positos subvenit, et quibus vivis in infirmitate communicat, participat in sepultura defunctis. Per hanc quidem angelis receptis hospitio placuerunt cum Abraham et Loth hospitalitati vacantes angelos meruerunt hospitari, per quos Abraham iam senex futurae sobolis promissionem accepit, et Loth fuit de incendio Sodomae liberatus. Duo quoque discipuli, qui Iesum hospitio receperunt, quem in expositione Scripturae non noverant, in panis fractione noverunt. Per hanc superflua divitum, quae congregata forte servarentur ad mortem, in necessitates pauperum erogantur ad vitam. Per hanc terrena in coelestia, et transitoria in aeterna felici commercio commutantur, dum per manus thesaurizamus pauperum in coelis, ubi nec aerugo, nec tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt, nec ferantur, et facimus nobis de mammona iniquitatis amicos, qui cum defecerimus, in aeterna tabernacula nos admittant. Haec igitur attendentes, hospitale vestrum, quod non solum pro nostra, sed praedecessorum ac successorum et fratrum nostrorum episcoporum, presbyterorum, atque diaconorum Romanae Ecclesiae cardinalium tam vivorum, quam etiam defunctorum salute, apud Sanctam Mariam in Saxia, locum utique satis idoneum, ad hospitalitatis officium exercendum, eleemosynis Ecclesiae Romanae, solemniter est constructum ; in quo recipiuntur et reficiuntur pauperes et infirmi, et exhibentur alia opera pietatis, ad exemplar felicis recordationis Inoocentii tertii, Honorii et Gregorii, praedecessorum nostrorum Romanorum Pontificum, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti privilegio communimus. Statuentes, ut regularis ordo, qui secundum Deum et institutionem fratrum hospitalis Sancti Spiritus ibidem institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Praeterea quascumque possessiones, quaecumque bona idem hospitale in praesentiarum iuste ac canonice possidet, aut in futurum concessione Pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis iustis modis praestante Domino poterit adipisci, firma vobis, vestrisque successoribus, et illibata permaneant. In quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis, locum ipsum, in quo praefatum hospitale situm est, cum omnibus pertinentiis, ecclesiam Sancti Corradi cum omnibus pertinentiis, Sancti Leonardi Pontisgrandinati, Sancti Egidii de Rapello, Sanctae Crucis de Diatio, Sancti Laurentii extra Diatium, Sanctae Mariae de Capodamele, ac Sancti Spiritus de Claromonte ecclesias cum omnibus pertinentiis earumdem ; de Wivtelle de Scofralt, et de Wimpin ecclesias cum omnibus pertinentiis earumdem ; de Bravi, de Vallecaia, de Porcaricia, de Paulo et de Osano grangias cum omnibus pertinentiis earumdem ; Sancti Spiritus de Miliana, Sancti Spiritus de Argentena, Sancti Spiritus de Laudo, S. Spiritus de Segolva, Sancti Spiritus de Gualtera, Sancti Spiritus de Brageriaco, Sancti Spiritus de Pontebordone, et Sancti Spiritus de Montevalenti hospitalia cum omnibus pertinentiis eorumdem ; de Divione, de Dole, de Tornodro, de Basi, de Sancta Severa, et de Bisuntio hospitalia cum pertinentiis eorumdem ; ecclesiam et hospitale de Novoforo, et hospitale de Gomunda, de Mennim, de Vienna, et de Cracovia hospitalia cum omnibus pertinentiis eorumdem ; grangiam et hospitale, quae habetis in loco, qui vocatur Favento, cum omnibus pertinentiis eorumdem ; ecclesiam et hospitale de Calci cum omnibus pertinentiis eorumdem ; hospitale de Novo Castro de Susanna, monasterium Sancti Heliae quondam ordinis Sancti Benedicti Nepesin. dioecesis cum ecclesiis, castris, iuribus et pertinentiis suis, quod de fratrum nostrorum consilio vobis, et per vos hospitali vestro duximus conferendum, cum terris, pratis, vineis, nemoribus, usuagiis et pascuis in bosco et plano, in aquis et molendinis, in viis et semitis et omnibus aliis libertatibus et immunitatibus suis ; hoc tamen adiecto, ut minus sint clerici regulam eiusdem hospitalis professi, qui pro nobis et praedecessoribus ac successoribus et fratribus nostris vivis pariter et defunctis specialiter observantes, omnia spiritualia liberaliter administrent, et super illis nullius, nisi Romani Pontificis correctioni subiaceant ; ad quem quoties expedierit, monitione praemissa, charitativa fiat a fratribus proclamatio propter Deum, ut ipse, cognita veritate, decernat quod suo prudenti consilio duxerit providendum. Ipsi autem victu et vestitu contenti, quem eis secundum eamdem regulam praecipimus exhiberi, divinis vacent officiis, et intendant ecclesiasticis sacramentis, ita quod de aliis hospitalis negotiis praeter concessionem magistri se nullatenus intromittant ; sed omnia dispisitioni tuae, fili magister, et successorum tuorum, vel eorum, qui per te, vel per eos ad hoc fuerint deputati, sine contradictione ac murmuratione relinquant. Caeterum quoniam praedictus praedecessor noster Honorius unionem eiusdem hospitalis, et Sancti Spiritus in Montepessulan. vobis et hospitali vestro in spiritualibus et temporalibus perniciosam et damnosam cognovit, ipsam de consilio fratrum suorum dissolvit, statuens, ut nec istud illi, nec illud isti in aliquo teneatur, nec vobis et illis aliquid sit commune ; non obstante privilegio dicti Innocentii, vel suo, si quod super unione ipsa apparuerit impetratum. Verum postmodum rector et fratres praedicti hospitalis de Montepessulan. per procuratorem ad hoc legitime constitutum ipsum hospitale suum cum omnibus domibus sibi subiectis et subiiciendis in posterum, ac universis rebus, iuribus et rationibus suis, auctoritate bonae memoriae Stephani tituli Sanctae Mariae Transtyberim presbyteri, et Raynerii S. Mariae in Cosmedin diaconi cardinalium, quos ad id praefatus deputaverat Gregorius, domui vestrae sponte ac voluntarie submiserunt, ut idem hospitale cum domibus suis vobis et domui vestrae ita sit suppositum et subiectum, sicut domibus hospitalis Hierosolymitan. et Militiae Templi sunt subiectae ac suppositae domus suae. Quam submissionem et subiectionem adiicientes duximus auctoritate apostolica confirmandam. Caeterum cum Ecclesia Sanctae Mariae in Saxia, et hospitale constructum ibidem ad nos nullo mediante pertineant, eo salvo, quod clerici eiusdem Ecclesiae debent ex nostro mandato basilicae Principis Apostolorum in scrutinio, baptismo et lethania, ne disparis conditionis homo praeferatur eidem, et servus, qui alii domino stet, aut cadat, praeponatur hospitali praedicto, quod nostrae tantum est iurisdictioni subiectum, personam tuam, fili magister, et successorum tuorum praedescessores nostri praefati a potestate praelatorum quorumlibet eximere procurarunt. Nos vero sicut persona tua exempta dignoscitur, sic fratres domus hospitalis ipsius a quorumlibet praelatorum eximimus potestate ; ita ut nullus in eis interdicti, vel suspensionis, et excommunicationis sententiam sine speciali mandato Sedis Apostolicae audeat promulgare, quam si secus fuerit decernimus non tenere. Et quia in vestra regula continetur, quod correctio clericorum et cura spiritualium ad praeceptorem laicum non pertineat, sed ad cardinalem, qui ad curam hospitalis per Sedem Apostolicam fuerit deputatus, praesentium auctoritate statuimus, ut idem cardinalis, qui pro tempore fuerit, tam in hospitali vestro, quam etiam domibus vobis immediate subiectis, aliquibus de cappellanis vestris presbyteris, qui sint timorati, providi, ac discreti, spiritualium curam committat, qui ipsam libere exercere valeant usque ad suae beneplacitum voluntatis. Si qui vero fratrum vestrorum, qui destinati fuerint ad eleemosynas colligendas, in quamlibet civitatem, castellum, vel villam advenerint, si forte locus ille a divinis officiis fuerit interdictus, pro omnipotentis Dei reverentia in eorum adventu iucundo, semel in anno pulsatis campanis, aperiantur ecclesiae, ut super eleemosynis acquirendis verbum exhortationis ad populum in Ecclesia proponatur. Decernimus insuper, ut receptores fraternitatum, sive collectarum vestrarum, salvo iure dominorum suorum, in beati Petri et nostra protectione consistant, et pace in terris, in quibus fuerint, potiantur. Simili etiam modo sancimus, ut quicumque in vestra fuerit fraternitate receptus, si forsan parochialis Ecclesia, cuius ipse parochianus extieterit, a divinis fuerit officiis interdicta, eumque mori contigerit, ipsi sepultura ecclesiastica non negetur, nisi excommunicatus, aut publice usurarius, vel nominatim fuerit interdictus. Decimas autem de terris et vineis, quas ad opus infirmorum et pauperum propriis manibus aut sumptibus colitis, de terris habitis ante concilium generale, sive de nutrimentis animalium, seu de fructibus hortorum vestrorum nullus exigere vel extorquere praesumat ; liceat autem vobis in domibus vestris, quas in praesentiarum habetis, vel in futurum eritis habituri, ad opus vestrum et familiae vestrae, necnon infirmorum et pauperum ibidem manentium oratorium et cimiterium, sine impedimento cuiuslibet contradictionis, habere. Chrisma vero, Oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicarum, ordinationes clericorum, qui ad ordines fuerint promovendi, a dioecesanis suscipietis episcopis, si quidem catholici fuerint, et communionem sacrosanctae Romanae Sedis habuerint, et ea vobis sine pravitate qualibet voluerint exhibere. Alioquin liceat vobis quemcumque malueritis catholicum adire antistitem, gratiam et communionem Apostolicae Sedis habentem, qui nostra fretus auctoritate, quod postulatur, impendat.

Cum autem generale interdictum terrae fuerit, liceat in Ecclesiis vestris, clausis ianuis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, suppressa voce, divina officia celebrare. Liceat quoque vobis liberas et absolutas personas e saeculo fugientes ad conversionem recipere, ac eas absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper, ut nulli fratrum vestrorum post factam in locis vestris professionem, fas sit absque magistri sui licentia inde discedere, nisi arctioris religionis obtentu. Discedentem vero, absque communium litterarum vestrarum cautione, nullus audeat retinere. Si qui vero fratrum vestrorum post factam professionem, turbatores religionis vestrae, vel inutiles fuerint fortassis inventi, liceat tibi, fili magister, et successoribus tuis eos cum assensu et consilio sanioris partis capituli amovere, ipsisque licentiam dare ad alium ordinem, ubi secundum Deum vivere valeant, transeundi, et loco eorum alios subrogandi, qui unius anni spatio in vestra societate probentur, quo peracto, si mores eorum exegerint, et ipsi utiles fuerint ad servitium hospitalis inventi, professionem faciant regularem. Ad haec districtius inhibemus ne a te, fili magister, vel successoribus tuis et fratribus hospitalis eiusdem exigat ulla ecclesiastica saecularisve persona fidelitates, hominia, iuramenta, vel securitates reliquas, quae a laicis frequentantur. Postremo decimas, quas consilio et assensu episcoporum a clericis vel laicis potueritis obtinere, illasque, quas consentientibus dioecesanis episcopis et clericis, ad quos pertinent, acquiretis, auctoritate vobis apostolica confirmamus, et praesentis scripti privilegio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat praedictum locum temere perturbare, aut eius possessiones auferre, vel ablatas retinere, minuere, seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia integra conserventur eorum, pro quorum gubernatione ac substentatione concessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva in omnibus Sedis Apostolicae auctoritate. De caetero successores nostros obsecramus et obtestamur in Christo Iesu, qui venturus est iudicare vivos et mortuos, ut locum vestrum cum personis et rebus ad hospitalitatis officium deputatis tamquam speciales patroni specialiter foveant et defendant. Quoniam etsi certis piis locis teneantur ex apostolicae servitutis officio providere, huic tamen hospitali, quod de bonis Ecclesiae Romanae fundatum est et dotatum, et tam nostris, quam successorum nostrorum diebus credimus ampliandum, curam debeant impendere specialem. Si qua igitur in futurum ecclesiastica, saecularisve persona hanc nostrae constitutionis paginam sciens, contra eam temere venire tentaverit, secundo, tertiove commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui careat dignitate, reamque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo Corpore et Sanguine Dei ac Domini Redemptoris nostri Iesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine districtae subiaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax Domini Nostri Iesu Christi, quatenus et hic fructum bonae actionis percipiant, et apud districtum Iudicem praemia aeternae pacis inveniant. Amen, amen.

Datum Viterbii per manum magistri Iordani domini Papae subdiaconi et notarii, secundo idus iulii, indictione prima, incarnationis dominicae anno millesimo ducentesimo quinquagesimo octavo, pontificatus vero domini Alexandri Papae quarti anno quarto.

Dat. die 14 iulii 1258, pontif. anno IV.

(1) Ex Regest. Vatic.