BnF/Tome 27/f°368-371/Transcription CR/décembre 2006
Copie de deux titres concernant le chapitre de Saint Front
NOVERINT
universi et singuli hoc presens publicum instrumentum inspecturi, quod anno
Domini millesimo trecentesimo tricesimo octavo, die Jovis ante festum Beati
Georgii, videlicet post festum Pasche Domini, in villa Petragoris, regnante domino
Philipo, Dei gratia Francorum Rege, in presentia testium subscriptorum, ego
notarius infrascriptus vidi, legi, tenui et palpavi quasdam litteras
venerabilis ac discreti viri domini officialis curie Parisiensis, sigillo Curie
Parisiensis sigillatas, non cancellatas, nec in aliqua fui parte viciatas, ut
prima facie apparebat, et in eisdem fiebat mentio, quasdam alias litteras
nobilis ac potentis viri domini Hugonis de Cella, Domini nostri Regis Francie
illustris militis, in quibus sunt inserte quedam littere regie [------][1] inter
cetera continentes; item vidi, ego notarius infrascriptus, legi, tenui et
palpavi, die jovis, anno, loco, et regnante predictis, et in presentia testium
subscriptorum, quasdam alias parvas litteras dicti Domini officialis
Parisiensis, sigillo predicto dicte curie Parisiensis sigillatas, ut prima
facie apparebat, non rasas, non cancellatas, nec in aliqua sui parte viciatas,
aliis litteris dicti domini officialis Parisiensis primo superius designatis
annexatas: quarum litterarum tenor unus post alium, de verbo ad verbum,
sequuntur seriatim sub his verbis. UNIVERSIS presentes litteras inspecturis, officialis curie Parisiensis,
salutem in Domino. Notum facimus nos anno Domini millesimo trecentesimo tertio
decimo, die mercuri, post festum Beati Vincentii, vidisse et diligenter
inspexisse litteras infra scriptas, formam que sequitur continentes. Notum sit
quod nos Hugo de Cella, miles Domini Regis Francie illustris, litteras ejusdem
recepimus in hec verba: PHILIPPUS, Dei gratia, Francorum Rex, dilectis et
fidelibus Hugoni de Cella et Petro de Blayosco, militibus nostris, salutem et
directionem. Cum super transferenda jurisdictione temporali ecclesie Sancti
Frontonis Petragoris per capitulum ipsius ecclesie in nos pro condigna
recompensatione per gentes nostras illarum partium cum eodem capitulo certi
tractatus habiti fuerunt, quorum complementa esse presto adhuc bene nequeunt,
propter aliorum arduorum parlamenti nostri proximo preteriti negociorum,
occupationum multiplicum, ad debitum effectum perduci, Nos damus et committimus
vobis, et vestrum cuilibet, in solidum, quatenus ad partes illas vos
personaliter transferentes, vocatis seneschallo et procuratore nostris
seneschallie Petragoris, qui tractatus hujusmodi noverint medita, dictique
capituli procuratoris transactum eundem in statu in quo est resumentes ; illum
prout vobis et reipublice, cum assensu memorati capituli, utilius faciendum
videritis, compleatis et sine debito terminari curetis; nostra tamen retenta
super hoc voluntate super iis enim et ea tangentibus, et quibus super eis
ordinandum decreveritis, ab omnibus subditis nostris vobis parere volumus et
mandamus. Datum Parisiis, vicesima nona die maii, anno Domini millesimo
trecentesimo decimo tertio. Quarum auctoritate nos transferentes ad villam
Petragoris, presentibus ibidem nobiscum nobili viro domino Joanne de Reblayo[2],
milite, et seneschallo Petragoris pro dicto domino Rege, et magistro Joanne
Calveti, procuratore pro dicto domino Rege in dicta seneschallia, tractavimus
et concordavimus, pro ipso domino Rege, cum capitulo supradicto in modum qui
sequitur; VIDELICET, quod quia jurisdictio et Justitia quam dictus dominus Rex
et ecclesia communiter habent et obtinent in villa Podii Sancti Frontonis,
videlicet quantum parochia Sancti Frontonis Petragoris pro tenditur infra muros
dicte ville, et extra, propter conjunctionem predictam, negligenter regitur et
gubernatur, et hactenus et extitit gubernata et possessa per unum, si esset
unitus, melius et utilius exerceri et gubernari quod dictum capitulum predictam
jurisdictionem; videlicet jus quod habet in ea dumtaxat, quod est declaratum
per quamdam sententiam et arrestum dudum latum pro dicto domino Rege et
ecclesia per curiam Francie, seu ejus auctoritate; et jus aliud, si quod
habent, transferatur in dictum dominum Regem per titulum permutationis,
producentis libris rendualibus turonensium parvorum et bonorum; pro quibus
emendis, et per dictum capitulum acquirendis, dictus dominus Rex debet dare
dicto capitulo quatuor millia librarum bonorum parvorum turonensium nigrorum de
Mende de turonibus solvendorum, modo qui sequitur; videlicet, tria millia
librarum dicte monete infra instans festum Resurrectionis Domini, et de mille
in quibus sunt condemnati canonici dicte ecclesie versus dominum Regem
predictum pro facto ecclesie Sancti Sillani, quod per dominum Regem remittantur
dictis canonicis et capitulo dicte mille libre, et fiat compensatio de eis pro
mille de quatuor millibus surpradictis, et amplius omne jus quod habent in
jurisdictione parochie Sancti Georgii prope Petragoras, retentis dicto capitulo
feodo et aliis redditibus quos habent ibidem: acto expresse in ipsa conventione
quod quousque dicta pecunia integraliter sit soluta dicto capitulo, proprietas
seu possessio, vel quasi dicte jurisdictionis in dominum Regem, vel alium pro
ipso, nullatenus transferatur, nec sibi acquiratur, nec a dicto capitulo
recedat, nec premissa tractata, vel infrascripta, cum eorum sequela, aliquem
habeant effectum. Item, fuit actum inter dictas partes, in ipso contractu, quod
dominus Rex predictus concedat licentiam dicto capitulo dictos redditus
ducentarum librarum turonensium acquirendi quamquam justo titulo, in quacumque
parte regni sui, in feodo seu retrofeodo ejusdem domini Regis, quittos, et
liberos, et francos, et admortitos per ipsum dominum Regem, et absque vendis et
laudiminiis per ipsum dominum Regem, quatenus ad eum attinet, habendis seu
percipiendis. Item, fuit actum et concordatum, in ipso contractu, quod dictum
capitulum, per se vel per alium, non obstante dicta traslatione ipsius partis
jurisdictionis dicte parochie possit, prout hactenus consuevit, in villa Podii
Sancti Frontonis, videlicet in dieta parochia audire et judicare causas hominum
suorum et terre sue, seu delinquentium in terra sua, extra dictam parochiam et
jurisdictionem suam, in dicta parochia exercere in dictis hominibus, de rebus
et contractibus initis et existentibus extra dictam parochiam, et ibidem
carcerem suam habere pro custodia seu pena delinquentium extra, et ipsos libere
adducere et redducere, de extra et extra, ad dictam carcerem, et ab eodem etiam
cum armis, dummodo in dicta villa, seu parochia Sancti Frontonis, executionem sententiarum
sanguinis, mortis vel mutilationis, de dictis hominibus forensibus, non faciat
capitulum memoratum; si et prout omnia supra dicta hactenus de forensibus
hominibus suis et aliis facere consueverint. Item, fuit actum et expresse
retentum, in dicto contractu sive tractatu, quod cum dictum capitulum una cum
prefato domino Rege conjunctim et pro indiviso habeat, et habere consueverit ab
antiquo, directum dominium omnium domorum et arearum, et pertinentiarum earum
dicte ville, quatenus protenditur dicta parochia Sancti Frontonis, et
medietatem vendarum seu laudiminorum que consueverunt et debent solvi pro
premissis, quando dicte domus alienantur seu impignerantur, et dominus Rex
aliam medietatem; quod, non obstante dicta transactione, jurisdictionis dictum
directum dominium prefatarum domorum, cum earum pertinentiis, ab ipsis et domino
Rege moventibus remaneat communiter et pro indiviso dicte ecclesie et capitulo
Sancti Frontonis cum domino Rege predicto; cause cognitione, ubi esset seu
interveniret questio, domino Regi remanente, prout quod dominus Rex suam partem
predictam dicti domanii predicti directi et vendarum non possit ejicere a manu
sua sine consensu dicti capituli, cum alias sub hac lege et modo sibi data
fuerint premissa, ut sit capitulum per dictam ecclesiam quod ea non posset sine
voluntate ipsuis capituli ponere in alienam manum, si et prout per litteram pariadgii
docere possunt. Item, quia canonici dicte ecclesie paucas domos in dicta villa
habent pro sua habitatione et indigent pluribus, est actum et concordatum in
dicto tratatu, quod dictum capitulum seu canonici singulaires dummodo ad opus
ecclesie predicte et prohabitatione solum, et quod dictas domos ad alios usus
preterquam ad ipsorum habitationem convertere non possit, acquitant et possint
acquirere quodcumque justo titulo in dicta parochia Sancti Frontonis
quatuordecim hospitia sive domos absque hoc quod domino Rege pro sua parte
vendas ailiquas seu laudimia solvere teneantur, et.quantum ad dominum Regem
pertinet quod sint eis una cum illis que nunc possident penitus amortite. Item,
est actum et concordatum expresse in dicto tractatu quod dicti canonici et
capitulum pro censibus, redditibus, obitibus et vendis et investituris, pro
parte sua contingentibus, tantummodo in dictis parochiis sic debitis et
debendis possunt auctoritate propria gatgiare et pignorare modo quo
consueverunt, et bone gratias exercere juxta consuetudinem patrie et ville
predicte in talibus observatam. Item, agitur quod si dominus Rex predictus
acquirat a vigerio de Petragoris vigeriam quam habet in dicta villa et tenet a
dicta ecclesia, quod capitulum ad hoc consentiat, et feodum suum quantum ad
dictam juridictionem et vigeriam, et quantum ad ea que tenet dictus vigerius a
dicto capitulo in feodum, in parochiis Sancti Frontonis et Sancti Sylvani
duxtaxat, quod ab eodem capitulo tenet dictus vigerius, in dictum dominum Regem
totaliter transferat capitulum memoratum, in casu ubi dominus Rex hoc acquiret
a vigerio predicto, et non aliter. Item, agitur quod dicta ecclesia et
capitulum, et eorum bona et terrae remaneant perpetuo, sicut erant ab antiquo,
in speciali gardia domini Regis predicti, et quod super hoc littere nove in
meliori forma que fieri poterunt, concedantur eisdem per dominum Regem. Item,
actum est quod dominus Rex habeat pro se et dicto capitulo, super premissis
consensum domini Pape, in expensis ejusdem domini Regis et litteras apostolicas
prefato capitulo assignare absque lesione dicti capituli. Item, agitur quod
dominus Rex suas litteras de et super premissis concedat capitulo memorato: in
premissis vero retinentur expresse voluntas Regis et etiam domini Pape, quam
voluntatem et consensum Pape, in propriis expensis suis, et sine dispensio
dicti capituli et personarum ejusdem; et ipsus dominus Rex debet in instanti
festo Beati Michaelis, super premissis suum(?), prestare consensum vel
dissensum, et hec dictum capitulum per suas patentes litteras certificare, ne
predictus tractatus perpetuo remaneat in suspenso, in quorum omnium testimonium
Nos, dicti Hugo seneschallus predictus, et capitulum ac procurator regius,
sigilla nostra presenti cartule duximus apponenda actum Petragoris, die jovis
ante festum Beati Andree, apostoli, anno Domini millesimo tricentesimo decimo
tertio. Constat de interlineis, dicto capitulo, cum domino Rege. De vicio seu
cancellatura eorum. Prout dicuntur, et casibus, et est, sub sigillis
transcriptum; auctoritate hujusmodi litteras fecimus sub sigillo curie
parisiensis cujuslibet jure salvo. Datum anno Domini et die mercurii
suprascriptis, Johannes Dalibaud, universis presentes litteras inspecturis,
officialis curie Parisiensis, salutem in Domino: notum facimus quod sigillum
presentibus litteris appensum, quibus nostre presentes litteras sunt infixe,
est verum sigillum curie Parisiensis, et eundem sigillum approbamus, in cujus
rei testimonium sigillum curie Parisiensis presentibus litteris duximus
apponendum. Datum anno Domini
millesimo tricentesimo vigesimo die martis port reminiscere... Bone manus...
Vise alias fuerunt littere suprascripte, die, anno, loco, et regnante predictis
presentibus Iterio, Martini clerico parochie de Insula, et Roberto de Cortes
litterato testibus ad hec vocatis. Et me Petro de Chamontel, clerico publico
auctoritate regia notario, qui in visionis et inspectionis premissorum
testimonium signum meum publicum duxi presenti publico instrumento apponendum.
Et à côté est le seing dudit
CHAMONTEL, en chiffre.