E 632 Fondation du collège du Périgord / Transcription Cl. R. / novembre 2018
Bulla fundamentalis Collegii Petragoricensis Tholosae
Gregorius episcopus servus servorum Dei ad perpetuam rei memoriam, in supernae dignitatis apostolicae specula licet immeritum disponente constituti ad universa litterarum studia perfectus ibidam studere valentium ac ut commoda procurando tanquam universalem gregis dominici pastor commissae nobis speculationis aciem quantum nobis ex alto permittitur et extendentes sic studere volentibus in huiusmodi studiis jure quae dum nominis suae fidei catholicae cultus protenditur, justicia colitur tam publica quam privata, res geritur utiliter, omnisque prosperitus humunae conditionis augetur libenter favores gratiosos impendimus et ut per defunctorum et illorum maxime quae romanae ecclesiae honorabilium membra fuerint voluntates ad impleantur opportune commoditatis auxilia libenter impartimur, sanae dudum bonae memoriae Talayrandus episcopus Albanensis cupiens illi aliqua dare de suis que sibi contulerat universa et proponens in civitate Tholosana unum collegium pauperum scolarium facere, quamdam domum appellatam de Maurans in dicta civitate infra parrochiam ecclesiae Sancti Saturnini consistentem, ac etiam certos reditus pro praemissis acquisivit, et deinde antequam in hoc ulterius esset processum, certo per eum condito testamento, prout ex speciali licentia sibi a sede apostolica poterat, et non nullis executoribus in eodem testamento deputatis viam sive universae carnis ingressus, cum autem sicut accepimus, praedicta domus pro huiusmodi collegio jam sit apta, et per huiusmodi executores dicti testamenti seu ultimae voluntatis, ipsius episcopi jam alii reditus de bonis quae fuerunt praefati episcopi post eius obitum pro praemissis fuerunt acquisita[1], nos cupientes ut huiusmodi predicti episcopi tam pium tamque laudabile propositum ad debitum perducatur effectum, in praedicta domo unum collegium perpetuis futuris temporibus duraturum viginti scholarium pauperum clericorum, qui in dicta civitate studeant, et collegium faciant, ita quod in domo ipsa sint ultra huiusmodi viginti scholares, quatuor capellani perpetui qui in capella in dicta domo disponenda, et sub vocabulo Beati Fontonis ordinanda, celebrare et divino cultui intendere debeant, ac septem servitores conducticii sint et esse debeant, constituimus et ordinamus, ac domum ipsam cum censibus, reditibus, proventibus, pertinentiis ac juribus per dictum episcopum dum vivebat, et post eius obitum per executores praedictos acquisitis pro praemissis huiusmodi collegio assignamus. Verum quia a spiritualibus fumere debent quaelibet pietatis opera fundamentum, statuimus et ordinamus ut in huiusmodi capella dictae domus campanile capellae huiusmodi congruens cum una campana quae pulsari valeat quando et quoties fuerit opportunum construatur, ac huiusmodi domus et collegium domus Petragoricensis perpetuis futuris temporibus nuncupetur. Pro sanctis vero et debitis ministeriis in dicta capella suis temporibus exequendis pepetuo esse volumus dictos quatuor sacerdotes qui in eadem diebus dominicis et festivis, quibus in Tolosanensi cessabitur studio ac lectura, missas saltem duas quarum alteram sufficiet esse cum cum nota, diebus vero aliis missas totidem saltem sine nota debeant celebrare, nisi eos infirmitas aut alia justa et rationabilis causa excusaret, quo casu si qui de numero scholarium fuerint in sacerdotio constituti, locum eorum supplere et gerere teneantur et ad id per dictae domus provisorem per nos, ut inferius declarabitur, ordinandum adstringi debeant et compelli, proviso quod diebus quibus a lectura cessabitur in studio memorato celebrationem huiusmodi vel alterius earumdem sic tempestiva hora perficiant quod scholares praedicti intrandi hora debita scolas eorum habeant facultatem. Quamvis autem praedictos quatuor sacerdotes ad celebrandum ultra duas missas non velimus adstringi, ipsos tamen et alios, si qui ex dictis scholaribus fuerint, ut praedicitur, in sacerdotio contituti hortamur in Domino, ut diebus praesertim dominicis et festivis celebrationi missarum insistant frequentius et intendant, ad divina autem officia in dicta capella audienda possint etiam praeter eos de dicto collegio, quivis alii mares dumtaxat sine alieni juris praejudicio convenire oblationes autem tam scholarium et familiarum dictae domus, quam aliorum quorumcumque parrochiali ecclesiae, intra cuius limites dicta domus sita est, volumus applicari. Volumus etiam et statuimus per dictos quatuor sacerdotes et alios si quis ex predictis scholaribus in sacerdotio constituti fuerint, in Nativitatis Domini cum duobus diebus sequentibus, Paschae, Ascensionis Domini, Penthecostes, Corporis christi,ac quatuor Virginis Mariar gloriosar et sanctorum Johannis Baptistae et Apostolorum Petri et Pauli, ac Frontonis festivitatibus, solemnes vesperas, matutinas et missas, quibus scholares omnes prefati, nisi quos legitima causa excusaret, interesse debeant, solemnter celebrari concedimus praeterea et etiam ordinamus, quod omnes et singuli de dicto collegio qui ratione ordinum vel beneficiorum suorum ecclesiasticorum ubilibet consistentium, ad dicendum divinum officium tenebuntur, in eo dicendo morem et observantiam ecclesiae Tolosanensis servare teneantur, nec ad aliud dicendum etiam obtentu cuiuslibet statuti vel consuetudinis aliqualiter sint adstricti, quodque prefati quatuor capellani et eorum quilibet jure tamen cuiuslibet salvo, semper auctoritate apostolica confessiones scholarium et ipsorum invicem capellanorum et familiarum et servitorum dicte domus quoties opportunum fuerit audire, et pro commissis per eos debitam eis absolutionem impendere et injungere poenitentiam salutarem, nisi forsan talia fuerint propter quae sedes apostolica sit merito consulenda : ipsis quoque scholaribus, familiaribus, et servitoribus et cuilibet eorum in ipsa domo degentium sacramenta ecclesiastica ministrare archiepiscopi Tolosanensis vel rectoris parrochialis ecclesiae pro tempore existentium consensu minime requisito, ita tamen quod iidem scholares, familiares et servitores semel in anno confiteri teneantur proprio sacerdoti, quodque etiam si prefatam capellam dicte domus per effusionem sanguinis vel feminis pollui contigerit, praedictus archiepiscopus Tolosanensis eam per se vel per alium sine aliquo sumptundicte domus reconcilare teneatur. Et insuper etiam statuimus et etiam ordinamus, quod ex eisdem viginti scholaribus decem sint studentes in jure canonico et totidem in civili. Volumus autem singulos ac dicti collegii numerum assumendos, antequam recipiantur, fore in primitivis artibus et grammatica presertim sufficienter instructos, in artibus docibiles et ad studia bene aptos, vita et conversationes laudabiles et moribus commendatos. Scholares vero predictos in ipso collegio subscripto modo recipi volumus et assumi, videlicet quod de civitate seu diocesi Petragoricensi decem, et de ipsis sive aiis civitatibus et diocesibus alii decem scholares huiusmodi assumantur, et cum aliquis locus in huiusmodi vacabit collegio, comes Petragoricensi qui est et erit pro tempore intra tres menses a tempore vacationis huiusmodi computandos personam idoneam ad locum ipsum executoribus dicti cardinalis tamen vel alteri eorumdem, et post obitum dictorum executorum dilecto filio cancellario ecclesiae Tolosanensis et duobus ex antiquioribus scholaribus dictae domus praesentet, et quod si sic praesentatus non fuerit repertus idoneus, alii scholares sic praesentatum nullatenus admittere teneantur, sed iterum praefatus comes alium sufficientem intra mensem praesentet ut praefertur, alias ad praefatos executores quandiu vixerint, et postquam migraverint ab hac luce ad praedictos cancellarium et collegium devoluatur potestas ea vice praesentandi, et quod tunc a praefato cancellario et majori parte dictorum collegii factum fuerit, obtineat firmitatem. Volumus insuper quod scholares ipsi taliter se disponant, quod cum per debita tempora secundum statuta eiusdem studii jura ipsa audiverint, ex tunc gradum baccalaureatus infra unius anni et unius mensis spacium recipere et deinde legere, et lecturam continuare, cursuque lecturae consummato infra annum privatum examen subire teneantur. Quod si praedicta justo cessante impedimento non fecerint, extunc a praedicta societate seu collegio penitus excludantur, etiamsi post dictum examen actu baccalaurei vrl etiam licentiati suam vellent continuare lecturam. Si autem examinati in jure canonico jura civilia, vel in jure civili lura canonica forsan audire vellent, in suis locis usque ad biennium remaneant sicut prius quo biennio elapso, domum ipsam omnino dimittant, nisi forsan doctorali gradu suscepto lecturam ordinariam assumerent, quo casu eum cum lecturae continuatione usque ad alium biennium dumtaxat in dicta domo volumus remanere, nostrae tamen intentione existit et volumus quod si hi qui ad studendum in huiusmodi collegio praesentabuntur, jura canonica vel civilia per aliquod tempus audiverint, tempus ipsum cmpuretur, et etiam de tempore quo in dicto studio stare deberent deducatur. Et nihilominus statuimus et etiam ordinamus quod capellani dictae domus cum loca ibidem vacabunt per dictos scholares vel duas parte ipsorum ponantur, et etiam ordinentur, quodque nullus scholaris habens in proventibus eclesiasticis quadraginta libras turonensium parvorum secundum antiquam taxationem decimae ad huiusmodi collegium admittatur, et si quis de collegio ipso existens beneficium seu beneficia praemissi valoris obtinuerit, postquam eius possessionem pacificam fuerit affecutus, vel per eum steterit quominus habeat eandem, de praedicto collegio recedat et quod alius per modum superius expressatum loco sui subrogetur. Et quod annis singulis in festo eiusdem Sancti Frontonis deputentur ad regimen dictae domus et bonrum ipsius unus scholaris et unus de praedictis quatuor capellanis, vel duo ex capellanis ipsis quos major pars scholarium duxerit eligendos, qui priores nuncupentur pro illo anno, et possint petere et recipere et quitare debitores dictae domus , agereque et deffendere quandocumque viderint expedire, et compota reddre teneantur, et scholaribus supra dictis secundum facultates proventuum et reddituum dicti collegii provideant, sic tamen quod quantumcumque abundet in futurum ipsum collegium, dicti scholares ultra unum dolium vini anno quolibet pro persona et duos cartones frumenti et in septimana medium florenum recipere non debeant sive possint, et quod de sic receptis servitoribus dictae domus habeant providere : quodque unbi facultates casu fortuito vel alias in tantum non suppeterent quod praemissa possent praedicto anno eisdem scholaribus assignari, scholares ipsi pro dicto anno secundum facultates dumtaxat recipiant et residuum suppleant de proprio sicut eis videbitur, nec super futuris fructibus aliquid expendant, nec misceant fructus unius anni cum alio, nec propterea numerus minuatur scholarium praedictorum. Praeterea si aliquis ex huismodi scholaribus inhonestae vitae fuerit aut brigosus, et duplo major pars numero ipsius collegii de hoc coram dicto cancellario querelam deponat, cancellarius ipse scholarem huiusmodi sine quocumque juris ordine de dicto collegio expellere possit, et alter loco sic explusi dicti comitis arbitrio subrogetur. Ad haec volumus, statuimus et etiam ordinamus quod dilecti filii nostri Petrus tituli sanctae Anastasiae et Joannes tituli sanctorum Nerei et Achillei presbyteri cardinales, ordinationes et statuta etiam poenaliia praemissis tamen per nos ordinatis et statutis nullatenus contraria, pro bono regimine et felici ac utili domus et collegii praedictorum, prout eis videbitur, facere debeant atque possint. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae constitutionis, ordinationis, assignationis, concessionis, et voluntatis, infringere vel ei ausu temerario contraire, si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Avenioni tertio nonas octobris pontificatus nostri anno quinto.
*************
[1] A partir de cet endroit, nous nous sommes surtout inspiré de la transcription parue dans l’Histoire de tous les cardinaux françois de naissance de François Duchesne, Paris 1660, pp 320-322. Cet ouvrage a été numérisé sous Google Books.