E 822 / Pau
Contrat entre Archambaud III, comte de Périgord, et les consuls de Périgueux pour la frappe de la monnaie de Périgueux (1276) - Texte en occitan médiéval.
- chapitre n° 2 (privilèges, grâces, confirmations, autorités, prééminences, ressorts de justice et ordonnances sur la justice), document cotté n° 54 dans l'inventaire de Jean Fabre - E 607.
Photos numériques (G. F., M. P., Ph. R.):
cliché du manuscrit:
et au dos:
Transcription et notes de M. Jean Roux à partir du travail initial de Mme Ghislaine Lajonie :
Archambautz Coms[1] de Peregòrc et li Cossol[2] de la vila del Pòi Sen Fron e de la ciptat de Peregurs, et Esteves de Jovenals e Bernabès[3]
Jor de Dieu borzés de la dicha vila, a totz aqueus qui aquesta charta veiràn ni auviràn salutz e amar drechura e vertat. Fazem
vos assaber ab testimòni d’aquesta presen charta que com contrastz fos entre Nos lo dich Comte d’una part, e Nos los dichs Cossols
per nom de la cumenautat de las dichas vilas d’autra part, sobre la talha e sobre las autras chausas qui s’apertenen a la faurga de la mo-
neda deus pergozís[4], Nos las dichas partidas, volens far entre nos final composició e acòrdi sobre los dichs contrastz, sò es assaber Nos
lo dich coms per nos e peus[5] nòstres, e Nos li dich Cossol per nos e per la Universitat e per lo cumenal de las dichas vilas, donem ple-
nier poder aus sobredichs Esteve de
Jovenals e a’N[6] Bernabè que ilh puschan
acordar, declarar e ordenar aqueus contrastz
en la manieira que ilh veiràn que farà afar, e nos en compromesem en lor aut e bas. E promesem entre nos e jurem sobre Sanhs
Euvangelis que tot sò que li avandich N’Esteves de Jovenals e En Bernabès diràn, declararàn e ordenaràn sobre los dichs
contrastz Nos tenrem e guardarem per
nos e per nòstres successors a totz temps, e nulh temps no venrem en
contra. E Nos li
avandichs Esteves de Jovenals e En Bernabès, receubut [en] nos lo dich compromés e lo poder que las dichas partidas nos
an donatz sobre los dichs contrastz, presens las dichas partida davan Nos e de lor volomtat expressa, dischem[7] nòstre
dich e declarem e ordenem los sobredichs contrastz en aquesta manieira : sò es assaber que deurà hòm obrar a tres deniers e
mealha a argen de XI deniers e mealha. E deven ischir de la moneda de XX sòl.e XXI denier al marc de Treas[8]. E li
pluhs fòrt deven èsser de XIX sòlt e VI deniers, e li pluhs frévol de XXIIII sòl al marc de Treas. E lo maitre no
deu laichar a delhieurar per I fòrt
ni per I frévol. E si n’i avia de
frévols maihs d’un denier, aquilh qui i serian maihs frévol deu-
rian èsser fondut, ni deurà laichar
a delhieurar lo maitre per I gra menhs ; mas que si lo gras n’era
menhs, que lo reda a l’au-
tra delhieuransa qui venrà après. E
si n’era maihs a dire d’un gra, deven èsser refondut. E si eren pluhs fòrt de
XX sòl
e XXI denier lo maitre pòt los
delhieurar, e de la maihs fòrsa no’lh seria hòm de [..] e tengutz. E si lo
marcs era frévols
d’un sol denier, que
passessen. E la dicha moneda deus pergozís deurà èsser facha en la dicha vila
del Pòi Sen Fron en luòc vee-
dor[9] e
publial. E la forma d’aquela moneda de pergozís no deu èsser mudada. E li pergozí deven èsser fach blanc ab V òlhs.
E lo coms deurà metre e chauzir dos prodòmes de la dicha
vila del Pòi Sen Fron ab lo cosselh deus cossols a guardar la
moneda be e leialmen. E aquilh dui
prodòme deuràn estar al cost razonable de la moneda. E tuch li maitre e li
monedi-
er e las guardas e l’assaiadre e lo
talhadre[10] de la moneda juraràn
sobre Sanhs Euvangelis que chascús fassa be e leialmen son
offici. E de chascuna delhieuransa
deurà hòm metre V sòl ab l’assai en una bóstia, e deurà èsser saielada ab lo
saiel del
assaiador e deus saieus de las guardas. E lo maitre deurà èsser quitis la bóstia delhieurada. E deurà hòm delhieurar …
doas vetz l’an la bóstia e far
l’assai de la moneda qui er[11] dins
la bóstia. E Nos lo coms e li cossol
sobredich recebem e [un mot effacé]
lo dich ordenamen
que li dich Esteves de Jovenals e En Bernabès an dich e fach sobre los dichs
contrastz [mot effacé]
ordenamen nos tenem perpa[ga]t, e lo prometem a guardar e a tener per nos e per nòstres successors a totz temps en la manieira
que es [dessus] contengut e ordenat, e prometem que nulh temps no venrem en contra per nos ni per autre. E en testimò-
ni e [per maior] fermetat de tot aquò qui es desobredich, Nos lo dichs Coms ab lo nòstre saiel e Nos li dich Cossol
ab [lo saiel] del cumenal de la vila, e nos Esteves de Jovenals e Bernabès ab los nòstres saieus avem ensaielada aquesta
presen charta. Aisò fo fach e autreat el chapitre deus Fraires Predicadors de Peregurs, presens e veens e auvens Iti-
er e Peiró de Sauzet[12] chavaliers, e lo prior deus Fraires Predicadors Hel. La Branda, W. de La Forest e A[r.][13] de [Senilh]ac[14]
chavaliers, L.Pòrta15, W. de Margòt[15], B. Giraudó[16], Ar. La Ròcha15, En W. de Sudor15, P. Blanquet, P de La Bordelhia, Jaufre
e Arman de Chatuel15, Plazan Vigier, Pòns d’Agonac donzel, Hel. Vigier donzel, Ar. de Grosset15, P. de l’Audema-
ria[17], W[18]. de Clarens, Peir de Margòt lo Jove, L[o.] [R]eis, W. Brocilhó14, P. de Lobet, W. de Ferrier, Hel. La Chapela15,
Johan de Lobet. Lo dimmenc avan la Sen Chistephe[19]
d’aost, anno Domini M e CC e LXXVI ans.
