E 822 / Pau
Arbitrage prononcé par Renault de Mareuil, archidiacre de Périgueux ; Geoffroi, abbé de Saint-Astier ; Pierre d'Armagnac et Pierre Laudemar, bourgeois de Saint-Front de Périgueux, sur les différends élevés entre Archambaud III, comte de Périgord, et les habitants de Saint-Front de Périgueux, touchant le droit de battre monnaie (1260)
Note:
- voir transcription ci-après
- autre transcription in Leydet, BnF, Fonds Périgord, tome 9, recueil n° 4, pp. 7-8. (voir ici cette transcription)
- chapitre n° 38 (Périgueux), document cotté n° 48 dans l'inventaire de Jean Fabre - E 607.
Photos numériques (G. F., M. P. Ph. R.):
cliché du manuscrit:
et au dos:
sceau de l'archidiacre (détail):
Transcription (Laharie p. 371)
Ramnulfus de Marolio, archidiaconus Petragoricensis, Gaudfridus abbas Sancti Asterii, Petrus d’Armagnac et Petrus de Laudemaria, et burgenses ville Podii Sancti Frontonis Petragoricensis, universis presentes litteras inspecturis, salutem in domino. Tenore presentium facimus omnibus manifestum quod, cum esset dissentio inter nobilem virum Archambaudum, comitem petragoricensem, ex parte una, et consules et communitatem predicte ville Podii Sancti Frontonis petragoricensis, ex altera, scilicet et duod dictus comes petebat se admitti vel restitui ad possessionem juris cudenti monetam in dicta villa, eo modo quo pater suus, ante motam guerram que fuit olim inter ipsum patrem istius comitis, ex parte una, et majorem et communitatem dicte ville, ex altera, ipsam monetam cudi faciebat, quem modum dicebat talem esse, videlicet quod ipsam monetam cudi faciebat, ut iste cortes dicebat, legaliter ad tres denarios et obulum de argento de lege et marcham de pondere viginti solidorum, et viginti et unius denariorum, ad marcham trecensem ; et erat dealbata moneta illa legaliter et erant denarii petragoricenses cum quinque oculis ; et marcha fortiorum denariorum erat post dealbationem ponderis decem et novem solidorum et sex denariorum ad marcham trecensem, et marche debiliorum vel leviorum denariorum post dealbationem erat ponderis viginti et quatuor solidorum ad marcham trecensem, prout dictus comes asserebat. Dictis consulibus et communitate in contrarium asserentibus quod ad possessionem predicti juris dictus comes erat minime admittendus, seu restituendus, eo videlicet quod pater suus nunquam fuit in possessione tempore supradicto juris cudenti monetam modo superius pretaxato, eo modo quo petebat dictus comes ; et dicentibus etiam ipsis consulibus quod pater istius comitis, pretextu cujus patris, petebat se admitti seu restitui voluerat, ordinaverat et concesserat isto modo sequitur ; predicta moneta in iste ville………. voluerat, ordinaverat et concesserat isto modo sequitur ; predicta moneta in ista villa cuderetur, videlicet quod illi qui cudunt dictam monetam cudant ipsam legaliter ad tres denarios et obolum de argento de lege, et de viginti solidis et viginti et uno denariis de pondere, marcham ad marcham trecensem, et quod sit dealbata dicta moneta legaliter, et quod marcha fortiorum denariorum sit post dealbationem ponderis viginti solidorum et sex denariorum ad marcham trecensem, et marcha magis debiliorum seu leviorum denariorum sit ponderis viginti et trium solidorum ad marcham trecensem ; et quod nullo tempore alio modo cudatur de lege et de pondere prout hec, in quibusdam litteris a dicto patre istius comitis, predictis majori, consulibus et communitati dicte ville super hoc confectis, plenius contenitur ; item dicentibus ipsis consulibus quod si a tempore date dictarum litterarum …… dictam monetam cudi fecit aliquo tempore, quod illud fuit a majore et consulibus dicte ville, ad requisitionem patris istius comitis precario et per gratiam sibi concessar, propter quod hactenus ille non poterat eis prejudicium generare. Dicto comite in contrarium asserente. Tandem, post multas altercationes, dictus comes, pro se et suis, et dicti consules, pro se et super premissis, in nos, tanquam in arbitros, arbitratores seu amicabiles compositores, alte et basse compromiserunt ; promittentes hinc inde ad sancta Dei Evangelia juramento, et sub pena centum marcharum inter dictas partes promissa et etiam stipulata, a parte inhobedienti parti obedienti solvenda, quod ipsi servabunt et tenebunt inviolabiliter perpetuo quicquid super premissis dicemus, statuemus et ordinabimus, laudo, judicio, vel amore, conjunctim vel penitus pretermisso. Nos vero, recento in nobis ejusmodi compromisso, et auditis postmodum et diligenter intellectis utriusque partis rationibus, statuimus et laudando pro bono pacis ordinamus quod predicti consules non impediant quominus dictus comes supradictam monetam cudi faciat in predicta villa podii sancti frontonis usque ad instans festum Pasche, et ab ipso festo usque ad tres annos continuos et completos ……. usque ad instans festum Pasche, et ab ipso festo usque ad tres annos continuos et completos, tali modo ; videlicet quod illi qui cudunt dictam monetam cudant ipsam legaliter ad tres denarios et obulum argento de lege, et de viginti solidis et viginti et uno denariis de pondere, marcham ad marcham trecensem, et quod sit dealbata dicta moneta lagaliter, et quod marcha fortiorum denariorum sit ponderis decem et novem solidorum et sex denariorum ad marcham trecensem post dealbationem, et marcha magis debiliorum seu leviorium sit post dealbationem ponderis viginti et quatuor solidorum ad marcham trecensem, et quod sint denarii petragoricenses cum quinque oculis ex utraque parte denarii in forma et litteris consimiles cum antiquis ; ita tamen quod propter factum hujusmodi predictis partibus in litteris et instrumentis, juribus, possessionibus et ceteris omnibus negotium hujusmodi contingentibus nullum prejudicium in posterum generetur ; sed elapso dicto termino, qualibet pars jus suum salvum habeat quod habebat tempore compromissi et eodem jure utatur, cum sibi viderit expedire. Et hanc ordinationem nostram et hujusmodi dictum nostrum, prout est supra scriptum, dictus comes, pro se et suis, et dicti consules, pro se et communitate predicta, approbeverunt ratificaverunt libenter et gratander. In quorum testimonium premissorum, nos supradicti archidiaconus, abbas, comes, sigilla nostra, et nos consules, sigillum communitatis ville predicte, et ego Petrus d’Armagnhac, sigillum …. eum presentibus litteris apposuimus ad majorem roboris firmitatem ; et ego dictus Petrus de Laudemaria, cum sigillum proprium non haberem, sigillo predicti archidiaconi sum contentus, et scriptor interlineavit monetam. Actum et datum die sabbati post festum Omnium Sanctorum, anno Domini MCCLXVI, et hec omnia facta sunt et a partibus concessa juris prejudicio alicui. Datum ut supra.
(scellé, 1sceau)