<<Retour

Recueil des historiens des Gaules et de la France

(Rerum Gallicarum et Francicarum scriptores)

 

Contenant la suite des monumens des trois règnes de Philippe Ier,

de Louis VI dit le Gros, et de Louis VII

surnommé le Jeune, depuis l’an MLX jusqu’en MCLXXX.

 

par Michel-Jean-Joseph Brial.

ancien religieux bénédictin de la congrégation de Saint-Maur, membre de l’Institut de France.

 

Tome XV

 

 

 

Epistolae Calixti II Papae.

 

FB. Le pape Calixte II, après être passé à Toulouse, puis Gourdon, est à Périgueux au mois d’août 1119 où il écrit cette lettre.

 

IV. Ad Herveum abbatem Rotonensis monasterii.

An. 1119, 3 augusti.

Ut Kemperlegiensibus abbatem de Bella Insula pecuniam reddat, vel ad Remense concilium, rationem redditurus, accedat.

 

Calixtus episcopus, servus servorum Dei, dilecto filio Herveo Rotonensi abbati salutem et apostolicam benedictionem. Abbatis (Gurhandi) et fratrum monasterii Sanctae-Crucis de Kemperlegio adversus te querelam accepimus, quod pecuniam de Bella-Insula, quam per violentiam abstulisti, eis minime restitueris; super qua videlicet à confratre nostro Gerardo Engolismensi, tunc apostolicae sedis legato, judicium datum est (1). Praecipimus ergo dilectioni tuae ut aut sine dilatione pecuniam reddas, aut si quam te justitiam habere confidis, ad Remense concilium venias, rationem ibi super hoc, praestante Domino, plenarie redditurus. Data Petragoricis, III nonas augusti.

 

(1) Vide hujus negotii seriem t. XIV., p. 191.

 

 

Epistolae Eugenii III Papae,

Ex anonymi chronico Casinensi, et aliis.

Apud Muratorium, t. V. Rerum Italicarum, pag. 64 et 142

 

 

FB. Voir également sur ce site, dans la section Gallia Christiana et dans la section cartulaires (Cluny), d’autres textes  concernant cette controverse à propos de l’église de la Rochebeaucourt.

 

XV. Ad Engolismensem et Lemovicensem Episcopos

Bullar.  Cluniac., p. 59.

 

Ut controversiam de Roca-Boviscurtis inter Cluniacenses et clericos sine canonico terminent.

An. 1146, 16 januarii.

 

Eugenius episcopus, servus servorum Dei, venerabilibus fratribus Lamberto Engolismensi et Geraldo Lemovicensi episcopis salutem et apostolicam benedictionem. Controversiam quae inter dilectos filios nostros Cluniacenses monachos et clericos de Roca-Boviscurtis super ecclesia ipsius loci jamdiu agitata est, diligenter audivimus et cum fratribus nostris super ea diu contulimus. Auditis igitur utriusque partis rationibus et studiosius inquisitis, quoniam ex utriusque partis confessione monachos fuisse in possessione cognovimus, judicavimus ut, si ipsi monachi duobus aut tribus testibus idoneis in nostra praesentia probare potuerint quod clerici qui tunc erant in ipsa ecclesia, vel alius per ipsos, eos de possessione ipsius ecclesiae per violentiam expulerunt, ipsa possessio eis restituatur ; facta autem plena restitutione, infra duos menses utraque parte ante vestram evocata praesentiam, causam de proprietate hinc inde diligenter inquiratis, et fine canonico terminetis. Datum Laterani, XVII kal. februarii.

 

 

XVI. Episcoporum Engolismensis et Lemovicnesis ad Eugenium.

Bullar.  Cluniac., p. 59.

 

Significant completa esse juramenta quae ipsis recipienda mandaverunt super ecclesia de Roca-Boviscurtis.

An. 1146.

 

Sanctissimo patri et domino Eugenio, divina electione reverendissimo Pontifici et summo, G. (Geraldus) Lemovicensi et Lambertus Engolismensis, indigni et inutiles ecclesiae Dei ministri, salutem et piae devotionis obsequiam subjectionem. Controversia quae inter Cluniacenses monachos et clericos de Roca-Boviscurtis super ecclesia illius loci in vestra praesentia agitata est, et diligenter audita, atque studiosius inquisita, quoniam ex utriusque partis confessione monachos in possessione ipsius ecclesiae fuisse cognovistis, auctoritate sanctae paternitatis vestrae rationabili aequitate sic judicata est, ut si monachi duobus aut tribus idoneis testibus probare possent quod clerici qui tunc erant in ipsa ecclesia, monachos de possessione praefatae ecclesiae violenter expulerint, ipsa eis possessio restituatur. Itaque ex mandato sanctae sublimitatis vestrae Cluniacenses monachos ex superabundanti, et ejusdem ecclesiae clericos ad certam diem et locum convocavimus ; et productis in medio testibus, quantum debuimus, separatim et diligenter auditis, et rationabiliter inquisitis et examinatis, ipsi testes qui monachi erant, per easdem syllabas et verba juraverunt super sancta evangelia in nostra praesentia, quod clerici qui tunc erant in ipsa ecclesia, quos nominatim expresserunt, monachos quos similiter nominaverunt, se videntibus et audientibus, de ipsa ecclesia violenter expulerunt, sicut completa sunt in vestra praesentia. De caetero, valeat sancta paternitas vestra in Domino multis diebus, qui vos consolari dignetur in tribulationibus quas pro amore ejus patimini.

 

 

.

XXVI. Ad Raimundum Petragoricensem episcopum.

Bullar.  Cluniac., p. 60.

 

Ut clericos de Rocha-Boviscurtis per excommunicationem compellat ad restituendam Cluniacensibus cum ecclesiam.

 

An. 1146, 9 septembris.

 

Eugenius episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri Raymundo Petragoricensi episcopo, salutem et apostolicam benedictionem. Ad tuam credimus notitiam pervenisse, quoniam nos controversiam, quae inter dilectos filios nostros Cluniacenses monachos, et clericos, de Rocha-Boviscurti, super ecclesiam ipsius loci jamdiu agitata est, diligenter audivimus, et cum fratribus nostris super ea diu contulimus. Auditis siquidem utriusque partis rationibus, et diligenter inquisitis, quoniam ex utriusque partis confessione monachos fuisse in possessione cognovimus, judicavimus ut si monachi duobus aut tribus testibus idoneis in venerabilium fratrum nostrorum Lamberti Engolismensis, et Geraldi Lemovicensis [praesentia], probaverint, quod ipsi eos de possessione ejusdem ecclesiae violenter expulerunt, ipsa possessio eis restitueretur. Nunc autem, sicut praefati fratres nostri literis suis (1) nobis significaverunt. Cluniacenses monachi probationem ipsam, juxta literarum nostrarum tenorem, in eorum praesentia compleverunt. Sed monachi ipsi, sicut literis nobis significaverunt, qui restitutionem possessionis ab illo, qui abbas dicitur, et aliis clericis, qui praesentes aderant, secundum judicium nostrum, [obtinere debuerant] minis et contumeliis repulsi, cum iterata querimonia ad nos remissi sunt. Quia igitur Cluniacensis monasterii justitiae minime deesse debemus, et eorumdem clericorum inobedientiam et contumaciam ulterius ferre non possumus: per apostolica tibi scripta mandamus atque praecipimus, quatenus infra triginta dies, postquam praesentia scripta susceperis, ecclesiam ipsam cum ornamentis et caeteris pertinentiis suis monachis Cluniacensibus plenarie restituas. Si vero clerici contradicere praesumpserint, eos excommunicatos publice denuncies, et tamdiu excommunicatos teneas, donec juxta mandatum nostrum restitutio compleatur. Facta autem restitutione, si clerici, qui ante monachorum expulsionem in ipsa ecclesia ordinati erant, de proprietate agere voluerint, in praesentia praefatorum episcorum juxta tenorem aliarum literarum nostrarum causa audiatur, et fine canonico terminetur. Alios autem clericos, qui post monachorum expulsionem in ipsa ecclesia intrusi sunt, nequaquam ad causam de proprietate admitti volumus.

Datum Viterbii, V. idus septembris.

 

(1) Vide supra, p. 435.

 

 

Epistolae S. Bernardi abbatis Clarevallensis.

Ex editione Mabillonii, quem adornavit secundis curis anno 1690.

 

XVII. Ad Lemovicensem, Pictavicensem, Petragoricensem et Santonensem episcopos contra Geradum Engolismensem episcopum.

 

Assultibus et deceptionibus Girardi Engolismensis episcopi proprius expositos ut praemuniat, causam Innocentii Papae tuetur adversus Petrum-Leonis seu Anacletum antipapam, et Girardum Engolismensem, cujus subterfugia eludit.

 

Dominis et patribus honorandis, Lemovicensi (1), Pictavensi (2), Petragoricensi (3) et Santonensi (4), Dei gratia episcopis sanctis, frater Bernardus abbas dictus de Claravalle, constantiam in adversis [Girardi senis ambitio]. Virtus in pace acquiritur, in pressura probatur, approbatur in victoria. Tempus est quo vestra, si qua est, nec latere jam, nec torpere sinatur, reverendi et merito suspiciendi Patres ; hostilis siquidem gladius, qui universo Christi corpori mortem denuo nunc temporis intentare videtur, vestris potissimum cervicibus imminet, et in vos eo acrius quo cominus debacchatur ; ita ut quotidianis assultibus aut resistere fortiter, aut turpiter (quod absit !) cedere compellamini. Nam is qui amat primatum gerere inter vos Diotrephes (5) non recipit vos ; nec enim agnoscit eum quem tota vobiscum amplectitur ecclesia, venientem in nomine Domini. Non hunc, inquam, sed qui venit in nomine suo, illum recipit. Nec mirum ; et ipse nempe infatigabilis, ad nomen grande multum anhelat, etiam in hac aetate. Nec sane falsa vel incerta opinione ducor, notare hominem super vanitate istiusmodi ; sed de ore suo ipsius eum judico. In literis siquidem quas nuper ad cancellarium (6) scripsit familiares, nonne legationis sese et onere et nomine honorari tanto indignius supplicat quanto humilius? Utinam tamen obtinuisset ! minus forsan nocuisset potita votis ambitio, quam frustrata ; tunc quippe soli, aut pene soli, obesset sibi ; nunc vero saevit in orbem. Vides quid facit amor gloriae ? Legatio sarcina gravis, humeris praesertim senilibus, quis nesciat? et tamen homini senissimo gravior videtur poena, reliquum id breve dierum suorum vivere sine poena.

2. [Ambitionis indicia] Sed forte causabitur se de suspicione judicari, et nos temeritatis arguet, qui de occultis suis reprehendimus quod non probavimus. Fateor, suspiciosus sum in hac parte ; et nescio an vel simplicissimus quis secus sentire possit, quippe in tam manifesta conjectura. Ut enim simplicem referam breviter actionem ; primus aut inter primos scribit Papae Innocentio ; legationem postulat, non obtinet. Indignatur, resilit ab illo, transit ad alium, ipsius se esse legatum gloriatur. Quod si aut ab illo ante non poposcisset, aut postmodum non accepisset ab isto, credi poterat alium quemcumque habuisse in praevaricatione intuitum, et si non rectum aliquem ; nunc autem excusationem non habet de ambitione sua. Denique ponat etiam nunc legati vel vacuum nomen (nam opus amisit), et ego quidem hac suspicione carebo, si potero ; si non, suspicabor invitus, et me intemperantiae reprehendam. Verum difficile persuadebitur ei, ego scio. Nimirum homo diu magnus habitus inter suos, videri seipso inferior erubescit. Agnoscitur is quem Scriptura loquitur, pudor adducens peccatum [Eccli. IV, 25].  Annon grande peccatum et delictum maximum, superba ista verecundia, qua terram et cinerem pudet, non dico subjici, sed non domonari ?

3. [Anacleto dominandi libidine foederatus] Propter hoc ergo reliquit homo suum illum Papam sanctum Innocentium (sic enim nominabat) et matrem suam sanctam ecclesiam catholicam ; et adhaeret schismatico suo, et sunt duo in vanitate una. Percusserunt foedus ad invicem, et super populum Dei malignaverunt consilium Squama squamae conjungitur [Job, XLI, 7], et spiraculum non est in eis.  Iste illum Papam, ille hunc vicissim legatum scriptitat, ut decipiant ipsi de vanitate in idipsum [Psal. XLI, 10]. Invicem se consolantur, tuentur, commendant ; quisque tamen pro se, non pro invicem. Nimirum homines sunt seipsos amantes. Pari quidem studio convenerunt adversus Dominum, et adversus christum ejus ; sed plane intentionibus non cohaerent. Quarit magis ex alterutro uterque profecto quae sua sunt, idque, quod audere nefarium est in haereditate Christi. Quid nisi ante oculos vestros conantur, si patimini, proscribere Christum ? Jam novos apud vos suo Papae cudit legatus episcopos, ne soli sit sibi Papa. Nec mortuis successores, sed vivis invasores (7) tyrannica fretus potentia superintrudit ; nactus scilicet de malitia Principum occasionem, qui suarum civitatum episcopos odio persequuntur iniquo. sic sedet in insidiis cum divitibus in occultis, ut interficiat innocentes [psal. X, 8]. Per tale ostium intrat in ovile ovium.

4. [Et ab eo vanum legati nomen adeptus] Numquid autem gratis talia legatus actitat pro Papa suo? En ille totam, ut os gloriatur, Franciam atque Burgundiam legationi ejus antiquae superaddidit. Potest et adjungere, si vult, Medos et Persas, et medios fines Decapoleos. Quare non et ultra Sauromatas, et quemcumque denique locum calcaverit pes suus, suus sit, quo vel vacuis nominibus glorietur ? O homo non minus sine fronte quam sine mente, nec Dei memor timoris, nec suae honestatis ! Putat se non videri, cum sit subsannatio et illusio omnibus qui in circuitu ejus sunt [Psal. LXXVIII, 4]. Merito quidem : certe enim, pro foro, sacrario utitur ; et instar hominis negotiatoris quaeritantis lucra sua, et modo hunc, modo illum explorantis venditorem, ut ab illo demum emat a quo vilius impetrare valuerit, ita iste, sollicite sibi ecclesiasticam dignitatem hinc inde perquirens, eum tandem pro suo arbitrio delegit habere Papam qui se legatum esse consenserit. Ergo, nisi legatus tu fueris, Roma Papam habere non poterit ? Unde hoc tibi privilegium in ecclesia Dei ? Quisnam tibi hanc concessit in Christi haereditate praerogativam ? Numquid tu haereditate possides sanctuarium Dei ? Donec enim in obtinenda pudenda et impudenti petitone spes tibi ulla promerendi domini Innocentii gratiam esse potuit, sanctus ille, te scribente, et Papa fuit. Quomodo ergo nunc schismaticum criminaris ? Numquid, cum eadem vana spe tua, illius simul et sanctitas evanuit et papatus ? Mirum quod potit ita in brevi dulce et amarum ex eodem fonte procedere. Heri pater Innocentius, hodie Gregorius diaconus S. Angeli. Itaque uno quidem ex ore, sed corde profecto duplici, contraria processere. Labia dolosa in corde et corde locuta sunt [Psal. XI, 3]. Sed enim homo, cui cor et cor diverberat conscientiam, et est et non divaricat linguam, putas quia timor ei in mente sit, aut in fronte pudor ? Male autem, juxta Apostolum, providet bona coram Deo et hominibus, qui more illius iniqui judicis nec Deum timet, nec hominem reveretur.

5. [Quantum peccavit] Et certe ambitio, cum prorumpit in impudentiam, efficaciam perdit ; et cum improbus affectus se aperit, perit effectus. Ambitio, mater hypocrisis, latebras amat et tenebras ; lucis impatiens est. Ambitio, spurcum vitium, in imo jacet : videt tamen omne sublime, sed videri ipsa refugit. Nec mirum : optato namque necesse est careat, nisi caveat arbitros. Quo enim gloria plus affectatur, eo minus apprehenditur, ubi deprehenditur affectari. Quid denique tam inglorium, quam gloriae cupidum deprehendi, praesertim inter episcopos ?... Non adeo periit pudor a mortalibus, ut nuda impudensque vel ab ipsis honoretur ambitio, praesetim in sene et sacerdote, quem eo magis profecto puerilis ista ddecet vanitas, quo eum major gravitas majorque decet sanctitudo ; et si in facie benedicitur ab adulante, sed à tergo subsannatur ab omnibus... Caeterum, quaenam ista praeceps est et frontosa libido dominandi, ut pro obtebtu vix annuae (quod certe palam est) legationis, primo quidem suo nec parcat senio, nec deferat sacerdotio ; deinde nec lateri Salvatoris ? ... O ipatiens et effrenis turpis quaestus cupiditas ! O ardor intemperan ! O caeca et pudenda ambitio ! Aperte prius frontoseque, ut jam dixi, et ipse (proh pudor !) non diffitetur, addit indigna satis petitione tentare catholicum : dolensque repulsam, incunctanter ad schismaticum refugit ; et accepta de manu sacrilega male cupita potestate, latus denuo Domini gloriae crudeliter confodere non veretur. Dividit nempe ecclesiam, pro qua illud est in cruce divisum, visurus procul dubio et ipse in quem transfixerit....

7. [Et quas turbas excitavit] Dum libenter in his immoror, pene coepti immemor factus sum ; ita cupiens redimere tempus, quoniam dies mali sunt. Excedentem devotio levat, sed revocat zelus; et ubi rapior, ibi et cogor recidere, et plangere dolorem meum. Audet (quod et flens dico) inimicus crucis Christi suis sedibus pellere sanctos qui nolunt bestiam adorare quae aperuit os suum in blasphemias, blasphemare nomen Dei et tabernaculum ejus. Altare contra altare erigere tentat, confundere fasque nefasque non confunditur. Abbates abbatibus, episcopos episcopis (8) superintrudere nititur ; amovere catholicos, schismaticos promovere : miseri et miserandi, qui ita promoveri, et ab isto, consentiunt. Siquidem circuit mare et aridam, ut faciat unum episcopum : et cum fecerit, facit eum filium Gehennae duplo quam se [Mathh. XXIII, 15]. Quaenam vero putas est tanti causa furoris ? Non alia sane, nisi quod displicet mortalibus angelica illa partitio qua gloria Deo, pax hominibus nunciatur ; et dum gloriam usurpant, turbant pacem... Ob hoc denique et nunc Deus ultionum commovit terram, et conturbavit eam : ostendit populo suo dura, potavit nos vino compunctionis.

8. Velimus, nolimus, impleri quandoque necesse est veritatem Spiritus sancti, fierique illam quae prophetico spiritu praenunciata legitur in Scripturis discessio [Anacleti electio temere facta] : sed vae homini per quem venit ! melius erat ei, si natus non fuisset homo ille [Matt. XXVI, 24]. Quis vero ille nisi homo peccati [Petrus-Leonis], qui, super electum a catholicis catholicum et canonice, locum sanctum invasit, quem tamen, non quia sanctus, sed quia summus est, affectavit ? Invasit, inquam, invasit armis, igne, pecunia, non vitae merito vel virtutum : pervenit in quo stat, et stat in quo pervenit. Nam illa quam jactat juratorum suorum, non electio, sed factio, umbra tantum fuit, et occasio et velamentum malitiae. Dici potest electio, sed impudenter, sed mendaciter. Stat quippe sententia ecclesiastica et authentica, post primam electionem non esse secundam. Celebrata proinde prima, quae secundo praesumpta est, non est secunda, sed nulla. Nam, et si quid minus forte solemniter minusve ordinabiliter (9) processit in ea quae praecessit, ut hostes unitatis contendunt, numquid tamen praesumi altera debuit, nisi sane priore prius discussa ratione, cassata judicio ? Eapropter qui se superingerere festinant, quique temerario temere manus imponere nihilominus acceleraverunt, Apostolo prohibente, nemini cito manus imponas [Tim. V, 22] ; ipsi procul dubio majus peccatum habent, ipsi auctores schismatis, ipsi grandis malitiae hujus principes exstitere.

9. Caeterum, nunc judicium expetunt, quod ante exspectasse (10) debuerant [Dei judicio reprobata]; et quam suo loco oblatam tenuerant (11), tandem justitiam offerunt : ut videlicet, si recusetur, justi (12) vos videamini ; si recipiatur, litigantibus inter se partibus, dilatio redimat tempus, et interim fiat aliquid. An de vestra justitia desperatis, et damnum jam crescere non timetis, quemcumque causa exitum sortiatur ? «  Quidquid, inquiunt, hactenus factum sit, modo quaerimus audientiam, judicium sumus subire parati. » Tergiversatio est.  Quid in omni impio conatu vestro vobis relinquitur aliud, quod affere queatis ad seducendum simplices, ad armandum malevolos, ad vestram ipsorum palliandam malitiam ? Si hoc non diceretis, quid diceretis? Caeterum, jam Deus judicavit quod sero repetit homo: judicavit autem operis evidentia, non decreti sententia. Numquid Dei judicium audeat humana temeritas retractare? Quid si causetur et clamet per prophetam (13) Deus, Tulerunt homines a me judicium! Non est consilium contra consilium Domini : velociter currit sermo ejus, in conveniendo populos in unum et Reges, ut domino Papae Innocentio serviant et obediant. Quis revocabit ? Dei esse judicium senserunt, et consenserunt Galterius Ravennas, Hidegarius [al. Oldegarius] Terraconensis, Norbertus Magdeburgensis, Conradus Salseburgensis, archiepiscopi. Dei esse judicium cognoverunt et acquieverunt episcopi, Equipertus Monasteriensis, Hildebrannus Pistoriensis, Bernardus Papiensis, Landulfus Astensis, Hugo Gratianopolitanus,  Bernardus Parmensis. Horum gloria specialis et praecipua sanctitas, et auctoritas etiam hostibus reverenda, facile nobis, qui minorem et meriti et officii tenemus locum, aut errare secum, aut sapere persuasit. Taceo miltitudinem caeterorum, Tusciae, Campaniae, Longobardiae, Germaniae et Aquitaniae, Galliarum denique et Hispaniarum omnium, necnon et universae Orientalis ecclesiae tam archiepiscoporum quam episcoporum, quorum nomina sunt in libro vitae, sed epistolae brevitas non admittit.

10. [A sanctis quoque et religiosis viris] Hi omnes unanimes, non conducti pecunia, non seducti fallacia, non illecti privato carnis vel cognationis amore, non timore compulsi potentiae saecularis, sed Dei procul dubio voluntatem sicut non ignorantes, ita nec dissimulantes, Petrum-Leonis ingenue refutaverunt, ac secure Gregorium in Papam Innocentium susceperunt. Nostratum sane nemo ex nomine in his expressus est literis, quia et omnes compendium non fert, et aliquorum invidiosa designatio adulationis notam non effugit. Non autem debeo praetermittere sanctos qui, mundo mortui, Deo melius vivunt, quorum vita abscondita est cum Christo in gloria : ubi certe studiose inquirunt et non dubie inveniunt beneplacitum Dei, qui solliciti sunt quomodo placeant ei. Itaque Camaudulienses, Vallambrosani, Carthusienses, Cluniacenses, et qui de Majori-monasterio sunt, mei quoque Cistercienses, Cadumenses, Tironenses et Saviniacenses ; universitas denique et unanimitas fratrum, tam clericorum quam monachorum regularis vitae probataeque conversationis, sequentes episcopos tamquam greges pastores suos, Innocentio firmiter adhaerent, sincere favent, humiliter parent, verum Apostolorum successorum fideliter recognoscunt.

11. [Et a Regibus ac Principibus terrae] Quid Reges et Principes terrae ? Nonne in eodem spiritu una cum subjectis sibi plebibus Innocentium pariter amplectuntur, confidentes et ipsi Papam et episcopum animarum suarum ? Quis postremo in quocumque ordine vitae illustris et boni nominis homo idipsum non sapit ? Et tamen adhuc isti, nescio qua contentiosa importunitate et importuna contentione, reclamant. Vocant in causam orbem, et cum sua paucitate universitatem flagitant judicari : et qui praejudicaverunt in electione, de confirmatione rejudicare contendunt ; tunc praepropere agentes, modo praepostere retractantes. Quis tantos, quaeso, in unum cogere queat exercitus utriusque ordinis Principum, ne dicam plebium, et adducere in examinationem ? Quis tot sanctorum millibus persuadere sufficiat, quod prius aedificaverunt, iterum destruere, et adducere semetipsos in praevaricationem ? Quis denique locus omnibus tantus, omnibus tutus ? universae quippe ecclesiae negotium est, non unius causa personae. Videtis quod de impossibili, et laqueum nectitis quo teneamini, ne ad gremium revertamini matris vestrae. Occasio nunquam decrit ei qui vult recedere ab amico.

12. [Retractari nequit] Sed esto. Mutet consilium suum Deus (secundum hominem dico), revocet sententiam, convocet a finibus terrae concilium ; judicari bis in idipsum (quod ipse non facit) patiatur : quosnam, quaeso, dabunt judices sibi ? Omnes quippe in parte sunt, et partibus de judicio haud facile conveniet ; atque ita ad litem magis quam ad pacem tantus conventus fatigabitur. Deinde velim scire cui ille interim vellet credere Romam, quam tanto amore ex longo tempore concupivit, tanto labore et sumptibus acquisivit, tanto fastu possidet, tanto pudore timet amittere ? ne frustra convenisse saeculum omne cernatur, si cum ille cadet a causa, non tamen cadat a Roma. Alioquin quis causam spoliatus ingreditur ? nec leges profecto cogunt, nec canones. Et haec dicimus, non de nostra justitia diffidentes, sed a vestra (14) caventes verstia. Jam enim Deus eduxit tamquam lumen justitiam suam, et judicium suum tamquam meridiem [Psal. XXXVI, 6], etsi caeco, nec lumen appareat, nec meridies luceat : quoniam sicut tenebrae ejus, ita et lumen ejus [Ps. CXXXVIII, 12].

13. [Innocentii electio cur praeferenda] Duo itaque sunt de quibus contenditur quisnam eorum rectius videatur esse Papa. Quorum primo quidem, si personas compares (ut neustri sane vel derogare videar, veladulari), dicam quod dici passim reperies, et  neminem arbitror diffiteri : quia videlicet Innocentii nostri vita vel fama nec aemulum timet, cum alterius nec ab amico tuta sit. Dehinc, si electiones discutias, nostri itidem mox occurit et promotione purior, et ratione probabilior, et prior tempore. Porro de tempore constat : reliquia duo merita probant, et dignitas eligentium. Hanc enim, ni fallor, partem saniorem invenies, tam episcopos quam cardinales, diacones sive presbyteros, et quorum maxime interest de electione summi Pontificis, et quanti in eligendo juxta Patrum scita sufficiant. Quid et in consecratione ? nonne Ostiensem, ad quem specialiter utique spectat, habemus ? Cum igitur et electus dignior, et electio sanior, et actio ordinabilior teneatur ; qua isti ratione, immo qua contentione, contra jus et fas et vota omnium bonorum, invitae et renitenti Dei ecclesiae praeficere alium, et illum deponere tentant ?

14. [Conclusio] Horum conatui tam maligno, tam indigno, tam temerario, totis certe viribus renitendum esse videtis, reverendissimi et illustrissimi Patres. Quod cum omni familiae Dei, tum vobis maxime vestrisque convenit, si tamen zelus domus Dei comedit animas vestras. Vobis, inquam, et vestris maxime vigilandum est et orandum, ne intretis in tentationem. In ea sane parte majore opus est fortitudine et cautela, unde acrior insistit adversarius, et vis belli major incumbit. Quam saevus et callidus hostis insurrexerit in vos, proprio certe agnoscitis experimento. Heu ! quam multum jam malitia illius in illis partibus pro accepta potestate processit, utroque saeviens genere malignandi, vi et dolo ! Numquid autem malitia vincet tandem sapientiam ? Sed haec est hora ipsius, et potestas tenebrarum [Luc, XXII, 53]. Caeterum hora novissima est, et potestas cito transit. Ne terreamini, ne seducamini. Dei virtus et Dei sapientia, Christus vobiscum est, qui et in causa est. Confidite, ipse vicit mundum : Fidelis est, non patietur vos tentari supra id quod potestis [Cor. X, 13]. Videtis stultum firma radice ? sine dubio statim maledicetur pulchritudini ejus. Non enim diu derelinquet Dominus virgam peccatorum super sortem justorum [Ps. CXXIV, 3]. Verum vestrae interim vigilantiae est, vestris pro vestro officio sollicite providere, sicut et providetis, ut non extendant justi ad iniquitatem manus suas[Ps. CXXIV, 4]. Oratio pro catholicis : Benefac, Domine, bonis et rectis corde. Pro schismaticis : Imple, Domnine, facies corum ignominia, ut quaerant nomen tuum [Ps ; LXXXII, 17].

 

 

(1) Eustorgio quem à Girardo sede sua deturbatum tradit Gaufridus Vosiensis, cap. 46, tomo nostro XII, p. 434.

(2) Guillelmo Adelelmi, qui et ipse dejectus fuit a schismaticis. Ibid. et t. XIV, p. 259.

(3) Guillelmo de Nanclars, quem etiam sede sua pulsum fuisse tradunt Annales Aquitanici Joannis Bouchet ; sed aliunde non constat.

(4) Guillelmo Guadradi, cujus epistolam contra Girardum Engolismensem edidimus tomo nostro XIV, p. 259.

(5) Girardus Engolismensis, qui primatum, id est, legati munus, affectabat. Alludit ad locum Joannis epist. III, 9.

(6) Haimericum, Romanae ecclesiae cancellarium. Eas Girardi literas non habemus.

(7) Sic Ramnulfum Dauratensem abbatem in sedem Lemovicensem intrusit, et Petrum de Chastelleraut in sedem Pictavensem, ex chronico Vosiensi, ibid.

(8) Ordericus Vitalis, qui eo tempore scribebat, lib. XIII, p. 895 : In plerisque coenobiis duo abbates surrexerunt, et in episcopiis duo praesules de pontificatu certaverunt : quorum unus adhaerebat Petro Anacleto, alter vero favebat Gregorio Innocentio. In hujuscemodi schismate anathema formidandum est, quod difficulter a quibusdam praecaveri potest, dum unus alium summopere impugnet, contrariumque sibi cum fautoribus suis feraliter anathematizet. Sic nimirum quisque ad id quod agere appetit, sed impossibilitate praepedicus ad effectum perducere nequit, sua saltem imprecatione Deum contra aemulum suum expetit. Ita etiam in Actis Cenomanensium episcoporum, ibid. p. 553.

(9) Clam caeteris a quibusdam cardinalibus praepropere factam fuisse Innocentii electionem ostendimus supra, p. 344.

(10) Alias expetiisse, quod perinde placet.

(11) Sic editi. Malim renuerant.

(12) Alias injusti per antiphrasim, si vos ad catholicos episcopos referatur. At vero hic et deinceps schismaticos retundit Bernardus: unde non insulse codex Colbertinis 1410 habet, injusti justi vos videamini, id est, ut vos qui injusti estis, justi videamini.

(13) Hoc apud nullum reperitur prophetam ; sed habetur in doctrina SS. Patrum, lib. contra judicia temeraria, num. 7. Nota Mabillonii.

(14) Respondere videtur literis Gerardi Engolismensis, quas a Cluniacensibus suppressas fuisse querebatur Reimbaldus Leodiensis canonicus, supra, p. 367.

 

 

 

LXXII. Gesta Bernardi in regione Tolosana, ex epistola Gaufridi ejus notarii ad Clarevallenses.

Apud Tom. II Opp. S. Bernardi, col. 1192.

 

An. 1145.

Magistro suo carissimo Archenfredo, et utrique capitulo, fratribus suis uterinis, frater Gaufridus, memores ejus esse qui diligit vos in veritate. Nullis mihi ad te, magister, verborum blanditiis utendum esse certis experimentis cognovi... Ut quid ergo verba multiplicantur ? Tu scis, domine, quia amo te ; tu scis quia tuis et tuorum orationibus egeo, et quantum diligam et quantum egeam non ignoras. Silco proinde de me ipso, sciens quod scienti me scribam. Caeterum, cum memor sum in quanta sollicitudine reliquerim vos, et totam pariter Claramvallem, eo quod dubia videretur domini abbatis de itinere isto voluntas ; scribo vobis, de quo magis praesumo, quae in eo vidimus et audivimus, ut habeatis consolationem, et vestris eam nihilominus praebantis. Hoc autem scitote nihil me scribere, nisi veritate compertum.

Dum appropinquaremus Pictavim, coepit dominus abbas infirmari, ita ut paulo minus eum poenitere inciperet oneris, non itineris hujus...

In urbe Burdegalensi res facta est digna miraculo, quod obtinatissimos animos clericorum convertit, ut concederent in sede episcopali regulares ordinari canonicos, pro qua re per septem annos excommunicati parvipendebant omnino ; ita ut quinquennium exularet archiepiscopus [Gaufridus], vacaret ecclesia, redditus illi violenter diriperent, et tam exosus esset omni populo archiepiscopus, ut in ingressu etiam omnibus nostris exprobrarent, dicentes quoniam isti sunt de patronis archiepiscopi. Sed mutavit (1) animos eorum sermo Dei vivus et efficax, praeter spem universorum, qui noverant negotii difficultatem et obligationes pessimas nimis.

In castro quod dicitur de Bragerach [Bergerac] allatus est ad eum vir nobilis, gravissima infirmitate laborans, ex illa hora convaluit, ut postea didicimus... In Caturcensi urbe quidam serviens episcopi percussus in capite, oculi unius lumen amiserat ; sed signate eo visum recepit...

Jam Petragorici populi devotionem quis explicet ? Paulo minus suffocabant eum ; adeo ut necesse habuerit clam discedere ab eis. In Tolosana urbe satis devote susceptus est ; sed per paucos dies plusquam satis et etiam plusquam nimis fuere devoti. Paucos quidem habebat civitas illa qui haeretico faverent : de textoribus, quos Arrianos ipsi nominant, nonnullos. Ex his vero qui favebant haeresi illi, plurimi erant et maximi civitatis illius. Denique, non longe ante adventum nostrum, unum e ditioribus civitatis illius cum uxore ejus seduxerant, ut, relicta substantia sua et parvulo filio, in villam secederent quae haeriticis plena est, et nullis deinceps propinquorum persuasionibus reduci potuerant. Vocatus est ergo Henricus, vocati sunt Arriani ; et pollicitus est populus quod nemo eos dinceps sisciperet de caetero, nisi venirent et palam loquerentur. Fugas Henrici et Arrianorum latibula longum est enarrare. Fugerunt siquidem qui in civitate erant Arriani, audientes signa et mirabilia quae fiebant. Fautores eorum abnegaverunt eos, et credimus omnino perfecte liberatam civitatem ab omni haereticae contagio pravitatis. De militibus promisere nonnulli, quod deinceps expellerent et non manutenerent eos. Si qui vero cupidi fuerint, et aliter voluerint agere, haereticorum muneri diligentes, data est sententia in haereticos et in fautores eorum, atque in omnes qui manutenerent eos, ut neque in testimonio neque in judicio suscipiantur, nemo communicet in convivio, neque in commercio. Henricum fugientem secuti et persecuti sumus, sedille eo amplius fugiebat.

In ipsis sane castellis quae seduxerat, locutus est dominus abbas ; et libenter audiente populo, crediderunt qui erant praeordinati ad vitam. Milites quidem nonnullos invenimus obstinatos, sed non tam errore, ut nobis videtur, quam cupiditate et voluntate mala. Oderunt enim clericos ; et gaudent facetiis Henrici, et quia id loquitur eis unde occasionem habeant et excusationem malitiae suae. Omnes tamen affirmabant quod deinceps non manutenerent eum ; siquidem domini abbatis colloquium refugisset. Data proinde sententia est in haereticum et in fautores ejus, et patefacta est omni populo pessimaejus vita ; et quomodo in Pisano concilio omnes quas nunc praedicat haereses abjuraverit, et redditus domino abbati literas acceperit ab eo in Claravalle, ut ibi nachus fieret. Credimus, annuente Domino, malitiam ejus finiendam brevi. Terra tam multiplicibus erroribus seducta, opus haberet longa praedictione : sed dominus abbas nec tanto labori sufficere videtur, et multo mais timet molestus esse fratribus suis... Acceptis ergo a Claravalle multis hinc inde literis, cum omni festinatione revertetur ; et credimus, annuente Deo, quod non longe post octavam Assumptionis B. Mariae visuri sitis desiderium, merito desiderabilem virum...

Quintum mancum sanavit in castro quod dicitur Viride-folium (2), ubi sedes est satanae; et ipse pessimi, ni fallor, haeretici puer erat...

In Albigensi civitate factum est, quod caeteris non immerito miraculis credimus praeferendum. Erat enim populus civitatis illius super omnes qui in circuitu ejus sunt, haeretica pravitate contaminatus, ut audivimus : ita ut domino legato, qui per biduum ante nos venerat, cum asinis et tympanis exierint obviam ; et cum signa pulsarent ad populum convocandum, ad missarum solemnia celebranda, vix convenere trigenta. Tertia die dominus abbas cum multa populi laetitia susceptus est. Sed tanta mala de illis audierat, ut penitus non acceptaret devotionem eorum. Sequemi vero die, cum B. Petri solemnitas esset, tanta ad audiendum verbum Dei multitudo convenit, ut non caperet eos grandis ecclesia. Quos allocutus dominus abbas : « Seminare, inquit, veneram, sed praeoccupatum a semine pessimo agrum inveni. Verumtamen, quia rationalis est ager (Dei enim agricultura vos estis), ecce ostendo vobis semen utrumque, ut sciatis quid eligere debeatis. » Et incipiens a sacramento altaris, per singula capita, quid haereticus praedicaret, quaeve esset fidei veritas, diligenter exponebat. Demum interrogavit eos qui eligerent. Et respondens omnis populus coepit abominari et detestari haereticam pravitatem, et cum gaudio suscipere verbum Dei et catholicam veritatem. « Poenitemini, inquit, igitur quicumque comaminati estis ; redite ad acclesiae unitatem. Et ut sciamus quis poenitentiam agat, et suscipiat verbum vitae, levate in coelum dextras in signum catholicae unitatis. » Factum est ergo ut, levantibus omnibus dextras in coelum cum exsultatione, ipse sermoni finem imponeret. Et nos quoque epistolam terminemus. Valete.

 

(1) Confirmatur haec mutatio ex instrumento quod recitant auctores novissimae Galliae Christ. t. II, col. 814 : « Ego Petrus, Dei gratia humilis abbas S. Romani de Blavia, universis ecclesiae Christi fidelibus tam praesentibus quam futuris. Notum fieri volumus quoniam cum, ex mandato Romani Pontificis domini Eugenii, venerabilis pater domnus Auberteus [Albericus] Ostiensis episcopus, S. A. legatus, et dominus Bernardus abbas Claraevallis, multaeque aliae religiosae et honestae personae, versus Tolosanas partes ad expugnandus haereticos haeresimque exstirpandam terrae illius proficiscerentur, pae Aquitaniam transcuntes, pro pace inter domnum Gaufridum venerabilem Burdegalensem archiepiscopum et clericos suos Burdegalensis sedis canonicos reformanda, rogatu ejusdem domini archiepiscopi, Burdegalam usque descenderunt, ubi et nos conveneramus. Erat autem discordia gravis et maxima, quae etiam per multum temporis duraverat inter eumdem dominum archiepiscopum et clericos suos, pro eo quia idem dominus archiepiscopus in eadem sede Burdegalensi canonicos regulares, qui in communi vita et secundum S. Augustini regulam ibi Domino inservirent, instituere volebat juxta voluntatem et mandatum Romanorum Pontificum domini Innocentii, domini Lucii, concessione vero et assensu domini Ludovici, illustri Regis Francorum et Ducis Aquitanorum, qui auctoritate privilegiorum suorum hoc confirmaverant. Quod cum quidam de ejusdem ecclesiae canonicis concessissent, caeteri qui contradicebant, pro inobedientia et contumacia sua, ab eodem domino archiepiscopo et a praedictis Romanis Pontificibus excommunicati, et a susceptis ordinibus et ecclesiasticis beneficiis privati, diu sub sententia manscerant, resipiscere nolentes ; atque ob hanc eamdem dissensionem idem dominus archiepiscopus extra urbem et ecclesiam suam per quinquennium et eo amplius fuerat, ecclesia laborante et per tantum temporis a divino vacante officio.

Cum ergo ad Burdegalensem ecclesiam, in tanta desoatione positam, praefatus dominus legatus et dominus Claraevallis, et aliae religiosae et authenticae personae, descendissent, ibique nobis cum ipsis assistentibus, ut supra dictum est, cum in manu domini Claraevallis praefati Burdegalesesclerici posuissent se exsecuturos quidquid super hoc illi statuerint, et hoc idem dominus archiepiscopus concessisset, cooperante divina gratia, in hunc modum pacis et concordiae hinc inde convenerunt : quod clerici qui rebelles exstiterant, canonicatum regularem in ecclesia B. Andreae, in sede videlicet Burdegalensi, deinceps in perpetuum habendum et conservandum communiter concesserunt, hoc modo quod, singulis  qui ejusdem ecclesiae canonici superstites erant decedentibus, vel si mutationevitae, seu quolibet alio modo, praebendam quam in ecclesia illa habebant amitterent, loco eorum regulares substituerentur per manum Burdegalensis domini archiepiscopi, &c.

Actum fuit hoc atque firmatum in praesentia et in manu domini legati et domini Claraevallis, videntibus et audientibus domino Raimundo Aginnensi, domino Bernardo Santonensi, domino Raimundo Vasatensi episcopis, fratribus quoque nostris Audoino Castellionensi, Guidone Cariloci, Aimone S. Aemiliani abbatibus, &c. Fuit vero facta haec concordia Burdegalae in domo domini archiepiscopi, anno ab incarnat. Domini MCLV, VI nonas julii, epacta XXV, Romano Pontifice domino Eugenio Papa III, Ludovico Rege Francorum et Duce Aquitanorum, praedicto domino Auberico legationem in regno Franciae obtinente. »

Verum emendanda videtur chronica nota VI nonas julii, legendumque junii. Bernardus enim erat in Albigensi urbe die festivitati S. Petri, die 29 junii, ex epistola Gaufridi, num 10. Quoad annum vero standum potius videtur auctoritati hujus instrumenti, quam opinioni Pagii, Mabillonii et D. Vaissette, qui ex solis conjecturis iter Tolosanum S. Bernardi ad annum 1147 differunt.

(2) Verfeil. Quid ibi praeterea gesserit Bernardus, docet Guillemus de Podio-Laurentii, cap. I. « Aegrotantem ergo terram, inquit, tantae infidelitatis disgratia, vir religiosus Bernardus Clarevallensis abbas, vita et literatura conspicuus, zelo fidei accensus, aliquando visitavit, et ad castrum Viridisfolii, quod eo tempore vernabat militari multitudine et vulgari, duxit ocius accedendum : intendens quod si posset ibi extinguere haereticam pravitatem, quae locum ipsum multum infecerat, facilius contra eam in aliis praevaleret. Cumque coepisset sermonem in ecclesia proponere contra eos qui majores erant ibi, illi ecclesiam exierunt, quos et populus est secutus. Quos vir beatus sequens, in platea coepit proponere verbum Dei : illi autem per domos undique latuerunt, eo tamen plebeculae areae circumstanti nihilominus praedicante. Sed eis perstrepentibus et fores percutientibus, ut nec plebs posset percipere vocem ejus, et alligantibus verbum Dei ; excusso pedunt pulvere in testimonium illis, ut esse pulverem et reversuros in pulverem declararet, exiit ab eis ; et ipsum castrum respiciens maledixit, dicens : Viridefolium desiccet te Deus. Quod quidem manifestis indiciis perseverat. Nam eo tempore, sicut antiqua tenet relatio, erant in eodem castro centum hospitii militum, equos cum intersignibus et arma habentium, ad avenam alienam non revenientium, sed ad suam. Extunc vera pauperies, sicut vir armatus, coepit occurrere eis frequenter : quos aut grando frequens, aut sterilitas, aut seditio, aut guerra etiam, parum quiescere non permisit. Nam et ipse um infans essem, vidi nobilemvirum dominumIsarnum Nebulatum, qui fuerat major-dominus Viridisfolii, qui bene dicebatur aetate centenarius, Tolosae contentum uno rocino pauperrime commorantem. Qualiter autem et quantum animadversum est Dei judicia in plures qui defeceruntejusdem castri dominos, ipsa rerum declarat evidentia, dum quod vir sanctus maledixerat nequiverit reparari, donec dante ipsum castrum Comite Montis-ortis venerabili patri domino Fulconi episcopo Tolosano, extunc coepit paulatim, expulsis inde dominis, reformari »

 

 

Epistolae Adriani IV Papae

 

LI. Ad Guillelmum Cenomanensem episcopum

Ex Collectanneis Steph. Baluzii, volum. inscripto Clugny, folio 347.

An. 1159, 27 februarii.

 

Terminandam ei committit controversiam quae diu agitata fuerat inter monachos Cluniacenses et Petragoricenses canonicos, super ecclesia de Rocha-Boviscurti.

 

Cenomanensi episcopo. Super causa de Rocha-Boviscurti, quae inter Cluniacenses monachos et W. (1) de Alta-faia vertitur, quantum laborem pars utraque susceperit, et quoties ad sedem apostolicam pro eodem negotio laboraverit, nos satis manifeste cognovimus, et ad multorum notitiam credimus pervenisse. Cum autem et in hac vice ipsum negotium in nostra esset praesentia ventilatum, nec per nos posset, quoniam neutra partium quod intendebat pronare non poterat, finem debitum obtinere ; tandem discretioni tuae idem negotium duximus committendum, ita quidem ut, utraque parte congruo loco et tempore ad tuam praesentiam convocata, si W. aut alii clerici qui aliquid juris in ipsa ecclesia se habere confidunt, in tua praesentia legitime poterint demonstrare se fuisse in praefata ecclesia canonicos ordinatos, antequam Cluniacenses monachi inde fuissent expulsi, nisi ad alias ecclesias fuerint ordinati, vel aliis exceptionibus à judicio possint de jure repelli, eos ad agendum de jure proprietatis admittas, et causam ipsam debito fine decidas, salvis tamen privilegiis Cluniacensi monasterio ab apostolica sede indultis et ejusdem monasterii instrumentis ; ita quidem ut, si contigerit clericos in causa proprietatis obtinere, post decessum eorum debeat ecclesia ad manus monachorum redire, ut ita privilegia suum vigorem obtineant ; alii autem clerici qui post expulsionem Cluniacensium fratrum in eamdem ecclesiam sunt introducti, et illi qui in aliis ecclesiis secundum tenorem literarum praedecessoris nostri sanctae recordationis Eugenii Papae (2) et nostrarum intitulati sunt, nullatenus admittantur. Quod si memoratus W. et alii venire distulerint, aut agere forte non poterint, praedictos monachos ab eorum impetitione, sine appellationis obstaculo, auctoritate apostolicae sedis absolvas, et eis ecclesiam ipsam adjudices, et illi perpetuum silentium indicas, et ipsos monachos quiete facias possidere. Datum Laterani, III. kal. martii (3).

 

(1) Willelmus, uti legitur in epistola sequenti.

(2) Eugenii literas vide supra, p 441.

(3) Anno 1159, ut videre est in literis Guillelmi Cenomanensi episcopi, infra.

 

 

LII. Ad Monachos de Rocha-Boviscurti.

Ex Collectanneis Steph. Baluzii, volum. inscripto Clugny, folio 348. Ex veteri membrana.

An. 1159.

 

Significat ipsorum causam cum canonicis Petragoricensibus judicio Cenomanensis episcopi commissam fuisse terminandam.

 

Adrianus episcopus, servus servorum Dei, dilectis filiis priori et monachis de Rocha-Boviscurti (1) salutem et apostolicam benedictionem. Super causa quae inter os et Willelmum de Alta-faia vertitur, quantum laborem pars utraque susceperit, et quoties ad sedem apostolicam pro eodem negotio laboraverit, nos satis manifeste cognovimus, et ad multorum notitiam credimus pervenisse. Cum autem et hac vice ipsum negotium in nostra esset praesentia ventilatum nec per nos posset, quoniam tam vos quam altera pars quod intendebat probare non poterat, finem debitum obtinere ; tandem venerabili fratri nostro Cenomanensi episcopo idem negotium duximus committendum. Quocirca per apostolica scripta vobis praecipiendo mandamus quatenus, cum ab eo propterhoc fueritis evocati, ad ejus praesentiam accedatis ; et si memoratus W. et alii clerici qui aliquidjuris in ecclesia vestra se habere confidunt, in ipsius praesentia legitime poterunt demonstrare se fuisse in eadem ecclesia canonicos ordinats, antequam nde fuissetis expulsi, nisi ad alias ecclesias fuerint ordinati, vel aliis exceptionibus a judicio possint de jure repelli, eos ad agendum de jure proprietatis admittat, et causam ipsam debito fine decidat, salvis tamen privilegiis monasterio vestr ab apostolica sede indultis et ejusdem monasterii instrumentis : ita tamen ut, si contigerit in causa proprietatis clericos obtinere, post decessum eorum debeat ecclesia ad manus vestras redire, ut demum privilegia suum vigorem obtineant ; alii autem qui post expulsionem vestram in eamdem ecclesiam snt inducti, et illi qui in aliis ecclesiis secundum tenorem literarum praedecessoris nostri sanctae recordationis Eugenii Papae et nostrarum intitulati sunt, nullatenus admittantur. Quod si praenominatus Willelmus et alii ad vocationem ejusdem fratris nostri episcopi venire distulerint, aut agere forte non poterint, vos ab eorum impetitione, sine appellationis obstaculo, auctoritate apostolicae sedis absolvat, et vobis ecclesiam ipsam adjudicet, et illis perpetuum silentium indicat, et vos quiete eamdem ecclesiam faciat possidere. Datum Laterani, III kal. martii.

 

(1) Est et alia Adriani epistola ad Willelmum de Alta-faia, ejusdem argumenti et eisdem verbisconcepta, data a paribus.

 

 

LIV. Guillelmi Cenomanensis episcopi ad Heliam priorem de Rocha-Boviscurti.

Ex Collectanneis Steph. Baluzii, volum. inscripto Clugny, folio 348. Ex veteri membrana.

An. 1159, 19 octobris.

 

Ecclesiam de Rocha-Boviscurti, tamquam delegatus à Romano Pontifice, ei et successoribus ejus adjudicat.

 

G. [Guillelmu] Dei gratia Cenomanensis humilis minister, Heliae priori de Rocha-Boviscurti, cunctisque ejus successoribus in perpetuum. Summo et universali placuit Adriano Pontifici, causam quae inter compatres nostros Cluniacenses monachos et clericos de Rocha-Boviscurti, Willelmum scilicet de Alta-faia et caeteros clericos, vertebatur, parvitati nostrae delegare, ita siquidem ut, utraque parte ante praesentiam nostram convocata, si W. aut alii clerici qui se aliquid juris in praefata ecclesia de jure habere confidebant, in nostra praesentia canonice possent demonstrare ac, priusquam monachi Cluniacenses inde pellerentur, in eadem ecclesia canonicos titulatos exstitisse, ad agendum de jure proprietatis taliter admitterantur, ut causa finem debitum sortiretur ; eis tamen ejudem ecclesiae canonicis, secundum tenorem literarum beatae recorationis Eugenii Papae et domini nostri Adriani, ab agendo remotis, qui post fratrum Cluniacensium expulsionem in supradictam ecclesiam fuerant intrusi, vel qui aliis ecclesiis noscebantur adtitulati. Nos itaque, secundum apostolici mandati formam nobis evidenter expressam, utramque partem, monachos scilicet et W. cum eis qui se aliquid juris in praefata habere ecclesia confidebant, ante praesentiam nostram convocavimus. Clerici siquidem ad primam vocationem non venerunt ; ad secundam veo solus W. veniens, nec causam intrare, ut de jure proprietatis ageret, voluit, nec probare se fuisse canonicum, antequam monachi a praefata pellerentur ecclesia, studuit : monachis siquidem et respondere, et exceptiones suas legitimis testibus probare paratis. Quocirca, apostolico obedientes mandato, monachos Cluniacenses a Guillelmi impetitione apostolicae sedis auctoritate absolvimus, et ecclesiam monachis adjudicavimus, et W. perpetuum silentium indiximus, et ut monachi deinceps quiete et inconcusse possideant constituimus. Et ne rei gestae veritas posterorum notitiam fugiat, scripti diuturnitati commendare decrevimus, atque sigilli nostri inviolabili assertione munivimus. Actum anno MCLIX, ab inarnat. Domini, XIV kal. novembris, sub praesentia et testimonio istorum fratrum nostrorum Roberti abbatis S. Vincentii Harduini decani, Ivonis magistri scholarum, Esgareti capellani nostri, magistri Herberti, Guillelmi Burelli, Simonis de Lochis.

 

 

 

LV. Guillelmi episcopi Cenomensis ad Adrianum.

Significat qua ratione definevit causam super ecclesia de Rocha-Boviscurti, controversus inter monachos Cluniacenses et clericos Petragoricenses.

 

Sanctissimo domino et patri suo A. Dei gratia sanctae Romanae ecclesiae summo Pontifici, W. Cenomanensis humilis minister, subjectionem et obedientiam. Vestrae placuit sublimitati causam quae inter monachos Cluniacneses et W. de Alta-faia super ecclesia de Rocha-Boviscurti vertebatur, nostrae parvitati committere audiendam et fine canonico, remota appellatione, terminandam. Praefatos itaque monachos et antedictum W., aliosque qui se in eadem ecclesia aliquid juris habere confidebant, ut ante praesentiam nostram venirent convocamus. Convocationis autem die, monachis se nobis praesentes exhibuerunt ; clerici vero non venerunt. Facta itaque secunda submonitione, cum monachi parati venissent, solus W. ex parte sua praesens affuit. Cui cum diceremus ut jure proprietatis, si aliquod in eadem ecclesia si habere confideret, ageret : noluit. Nos itaque, expressi spicibus vestris judici formam sequentes, monachos ab ejus impetitione auctoritate vestra absolvimus, eisque praetaxatam ecclesiam adjudicavimus, et ipsi W. perpetuum silentium indiximus, et ut de caetero eamdem ecclesiam inconcusse possiderent statuimus. Valeat Sanctitas vestra.

 

<<Retour