Chronica Gaufredi Vosiensis,
Pars altera.
Ista quae
sequuntur de praeliis Regum
ac Principum, seu de Regis Anglorum Junioris obitu
plenius scripsi,
qui tempore nostro gesta in Lemovicino noscuntur.
Verba sunt ejusdem, ut patet, Scriptoris Gaufredi Prioris
Vosiensis, cujus Chronicae, vel Appendix dicetur, vel Pars secunda, in sua
etiam minora segmenta pro Lectorum opportunitate partienda.
I.
Paschalis solemnitatis sacratissima dies designata est
quinto Kalendas Aprilis, anno 1182. Dominicae Incarnationis. Ipso die apud
castrum de Segur obiit quidam miles; hoc tamen non propter eundem Bertrannum
scribo, praesertim cum ipse tali fuerit titulo dignus; sed pro pauperibus, qui
in supradicto castello ea die congregati reficiuntur, qui tunc pro defuncto
cibati sunt. Quisquis enim apud Segur decedit, pro posse ab amicis vel proximis
nocte frequentatur, eleemosyna semel aut bis publice pauperibus pro eo
tribuitur. Eo die decessit Petrus sancti
Martialis Monachus, qui Ecclesiae in officio laïcorum per necessarius fuit. Tunc
Balduinus filius Amalrici Comitis de Japha, a regni moderamine, infirmitate
cogente, sese substraxit: fuit quippe utilis ad rempublicam gubernandam, armis
strenuus, sed leprosus. Tumulato Petro, qui cognominabatur Miluet, seu Minetus
Pontifice Petragorico, Dominica, qua cantatur, Misericordia Domini, quae evenit
tertio Idus Aprilis, ipsa feria tertia, Ricardus cum paucis suis Podium sancti
Frontonis viriliter expugnavit, quia Helias Taleyrandus inimicis illius
favebat. Supredictus Pontifex Petrus conditus est in urbis Cathedrali Ecclesia;
ubi primum Joannes, cui per quatuordecim annos ipse Petrus successerat. Tunc
& Petrus Engolismensis decessit. Tunc movit exercitum Pictavensis Comes
contra castrum Exidolium, & ex ea parte in qua est villa de Cocnac, terras
atrocius devastavit. Henricus Senior cum Aynrico filio auxilium cum omni
conamine ferebat Philippo Regi, contra quem Principes Francorum, maxime
Philippus Flandrensis Comes se erecerat; sed Deo propitio, pace inter eos
solemniter firmata, Senior Anglorum Rex Aquitaniam petit. Feria quarta
Paentecostes Henricus Legatus Altare sanctae Mariae Parisius consecrat una cum
Mauricio Praesule.
II.
Pentecostes sacratissima celebrata hebdomada adiit
Grandimontem, ibique cum Engolismensibus, & Petragoricensibus, una cum
Ademaro Lemovicensi de pace tractatum est. Sed Deus, qui propter peccata populi
regnare facit hypocritam, culpis nostris exigentibus, miscuit in medio
Principum nostrorum spiritum vertiginis, qui ad invicem disjuncti fuere semper.
Dux Exidolium repente potenter obsedit, capto citius ejusdem castri burgo,
pater Rex apud sanctum Aredium abiens, commoratus est ibi per dies aliquot,
vitam sancti Aredii honeste suscipiens, totam ipse perlegit, ac veneratus est,
& relicta ibi munitione congrua, perrexit apud Petram Bufferiam, & per
duodecim dies inferius castrum expugnans, postea pacis foedere suscepit. In
natali sancti Joannis apud Grandimontem Rex & Gaufredus Comes Britanniae
filius ejus, cum quibusdam nobilibus, una cum Coenobitis, qui die ista ex
omnibus cellulis eorum juxta morem conveniunt, comedit. Dux interim relicto Exidolio,
Petragoricam repetiit urbem, & cum maximo exercitu Podium sancti Frontonis,
totum in circuitu circumcinxit. Henricus interim adolescens veniens Lemovicas, a Monachis tripudianter
suscipitur, exultante Clero simul ac populo. Tunc obtulit beato Apostolo
pallium, in cujus ornatu scriptum est, Henricus Rex. Et quia imminebat
solemnitas, celebrato sancti Martialis natalitio, prout res exigebat, post
prandium apud sanctum Aredium devenit. Die crastina Petragoricas veniens,
reperit Regem patrem, Ducemque fratrem. Ibi Deo largiente, & B. Martiale
cum comprovincialibus interveniente, de pace tractatum est. Infra Octavas,
siquidem denominatae solemnitatis Lemovicas repetentes, aud sanctum Augustinum
foedera pacis firmaverunt. Ademarus Duci primogenitum, hoc est Guidonem, &
tertium filiorum, id est Guillermum, qui dictus est peregrinis, obsides dedit.
Fratribus insuper Engolismensibus suum auxilium negaturum firmavit. Helias Taleyrandus
filius Bozonis de Grainol Petragoricum Duci tradidit castrum, qui destructis
murorum pro pugnaculis, pacem cum eodem Comite fecit.
III.
Martialis supradictus natalitius dies evenit quarta feria,
diluculo tonitrua sonuerunt, & apud castrum Combornense in domo Ademari de
Charieras defuncti quondam militis fulgur cecidit, sed neminem laesit. Ipso die
peracta processione diei festi suscipitur Theobaldus Cluniacensis Abbas festivo
more, Missamque rogatus a Domno Abbate Ysemberto celebravit. Aderat ibi Artaldus
Abbas Susturiacensis, & P. Abbas sancti Martini cum Canonicis urbis, qui
cum supradicto Rege diem solemnem peregerunt. Populi siquidem Aquitanorum hoste
impediente nequaquam gaudiis optatae solemnitatis interesse potuerunt. In
crastinum Petrus de Tutela venit cum Principibus apud Petrum de la Rocha, dolo
turrim invadere tentans. Tandem fraude cognita, perimitur a paucis cum
Guitardo, qui fraternae possessionis proditor fuit: Geraldus dominus castri
Guitardi frater tunc aberat, qui Jerosolymis ire disponebat. Ebolus
Ventadorensis, cujus auctoritate ista gerebantur, cum prope castrum sibi tradi
spectaret, audito suorum interitu, confusus abscessit; paulo post lecto
decumbens fere per octo menses aegrotavit. Die altera, qua haec apud castrum de
la Rocha gerebanur, satellites Ademari Vicecomitis villam sancti Germani
graviter expugnantes, Giraldum cognomento Magrefort militem interfecerunt.
IV.
Romae per inde mortalitas populum multum prostravit. Petrus Legatus Kalend. Augusti apud Ostiam praesente Papa Lucio decessit, & in
Coenobio, quod vocatur Fossa-nova, tumulatur. Hic dedit sancto
Martiali viginti marcas argenti, eratque electus in Episcopum Bituricensem.
Plures quoque de Curia Clerici obierunt. Lupus in rabie visus prope castrum de
Celon, rusticum ex improviso ad mortem vulneravit. Vidimus quosdam alios in
facie pessime laceratos, auxilium sancti Pardulphi Arnaco expetentes, qui hos
Deo favente (alias sanante) evaserunt, & ni a quibusdam lupus citius
occideretur, maximum detrimentum augeret incautis.
V.
Praeteritis sub silentio diversis rerum varietatibus, quae
in alienis partibus gerebantur, tum causa tollendi fastidii, tum causa
prolixitatis vitandae ad domestica negotia tam necessarium fuit, quam
delectabile pertransire. Cum itaque rebus humanis quasi innatum sit, ut nunquam
in eodem statu permaneant; ita quod ipsos ridentes, impetu momentaneo flere
contingat; eos denique slentes, postmodum mutabilitate mundana gaudere. Accidit
Domnum Abbatem dum esset in prosperitate praecipua, constituente divinae providentiae
clementia graviter aegrotare, ita quod ab omnibus jam desperatum de ejus
salute, cum ipsa aegritudinis molestia quasi raptus in extasi videretur,
clausurusque diem reddere extremum crederetur, Dominus de coelo prospiciens,
volensque constantiam ejus in infirmitate juxta Apostolum comprobare, malignos
malignorum spirituum circumsatantium permisit eum visione captari; Domnus autem
Abbas licet jam non ei esset cogitandum nisi de morte, in virtute Dei, &
Martialis Apostoli multum ejus se servum esse profitebatur, increpando &
comminando dixit eis: Auferre vos hinc, truculentae bestiae! conterat
vos Dominus sub pedibus nostris; servus sum Jesu Christi, & sanctissimi
Martialis Apostoli, qui animam & corpus meum circumder clypeo salutis,
& protegat. Quo dicto, ad invocationem nominis Dei, & gloriosissimi
Apostoli aufugerunt spiritus, & Domnus Abbas restitutus est saluti
(sanitati).
VI.
Prima die mensis Octobris, vel feria sexta Ademarus
Vicecomes Burgum de S. Germano obsedit, eumque circa festum sancti Pardulphi
destruxit. Circa festum omnium Sanctorum Ricardus cepit castrum de Blansac.
Olivarius frater Petri Vicecomitis de Castellone munivit Calesium contra Ducem,
destructo Burgo, claustroque Monasterii sancti Martialis, suadente Fulcaldo
d'Archiac socero suo, corpus sanctae Ancildae Virginis milites de Monasterio
tollentes ad Tutelam castri in Capella tulerunt. Dominica secunda de Adventu
adolescens quidam Joannes occidit matrem suam appetens perimere fratrem: horum
domus est juxta turrem Abbatis, prope Ecclesiam de Cortina. Sabbato sequenti, hora noctis
secunda Lunam vidimus duodecimam paulatim totam nigrescere, postea rubescere,
dehinc in suo statu revertentem. Tertio Idus Decembris celebrata Domini
Nativitate, tres filii Regis invicem disceptaverunt, unde occasio lamentandae
calamitatis Aquitanis excrevit: tunc conjuraverunt adversus Ricardum Henricus
Rex, Gaufredus Britanniae Comes, Helias & Sector-ferri, Vulgrini defuncti
Comitis Engolismensis fratres, Ademaru Lemovicensis, Raymundus de Torena, &
Petrus de Castellone Vicecomites, Olivarius de Halesio, Fulcaudus de Archiaco,
Gaudefredus de Lesinia, multisque alii Barones vel Principes. Transacta
Purificatione B. Mariae, Gaufredus Brito venit Lemovicas, subito deinde Rex
frater, post haec Ademarus, qui comminatus est Bugenses castri oppressurum,
nisi conjurarent adversus Ducem, jam enim hostium innumerabilem turbam in
Lemovicam duxerat. Tunc Ricardus cum paucis per duos dies vel noctes
irremediabiliter equitans de quodam castro quod est ultra Pictavum, Sabbato
pridie Idus Febr. venit ad Ecclesiam quae dicitur
Gotta; & nisi equi eorum nimis fatigati erant, Ademarum Vicecomitem, qui
Ecclesiam expugnavit, cepissent, qui tamen fuga liberatur. Dux tamen Guillelmum
Arnaldi nepotem Raymundi, qui dicitur Brunus, seu Brennus, cui videlicet
Guillelmo, praecedenti natale Ademarus Vicecomes apud castrum de Segur cingulum
militiae tradiderat, viriliter prostravit. Basclorum plures transverberavit;
quorumdam circiter octoginta oculos effodit. Raymondus siquidem Brennus ex
Vasconia pluribus sibi filiis tenebrarum associatis, Ademaro Lemovico auxilium
ferebat.
VII.
Audiens Rex filios seditionis peste pessima laborare, cum
paucis admodum Lemovicas venit: cum vidisset speculator regiam catervam,
putavit eos, qui erant in urbe, insidias castrensibus paravisse, &
vociferans de culmine provocabat cives ad pugnam. Interim salutis aeternae
veternosus insidiator quendam incitavit, qui Burgensibus proclamavit, Gaufredum
Britonem non procum ab hostibus graviter arctari; populus cum armis catervatim
exiit de repente, Regisque exercitum atrociter invasit perimentem; & nisi
quidam Anglorum Lemovicae degens vexilla cognovisset & arma Regis, de
exercitu corruerut pars magna; Rex tandem Axiam petiit castrum; cum invisere
venit filius Rex loricatus clausa jam die, qui a patre invitatus ad convivium,
non acquievit; sed illico Lemovicae rediit ad castrum. Excusavit tamen
Burgenses in quantum valuit apud patrem, qui tamen preces illius super hoc
audire contempsit. Irritaverunt illum graviter, idcirco noluit consolari
leviter. Tunc jussu Vicecomitis juravit populus in Basilica Petri Apostoli de
quadrivio Regi minori fidelitatem, muniverunt Burgenses castrum, muros
attollunt, fossatos ab imo in altum incredibiliter erigunt, propugnacula ac
defensacula lignea multiplicia supra muros ac castra construunt: hortum sancti
Martialis diversi generis arborum varietate constipatum redicitus cum
arboribus, quae erant in circuitu castri, evertunt. Sed quid mirum de
arboribus? Ecclesiam Dei Genitricis Mariae, Basilicam de Hospitali sancti
Geraldi, domum sanctae Valeriae, Ecclesiam sancti Mauritii, cum quibusdam
aliis, postposita divinitatis reverentia, subvertunt, pinnaculum ligneum &
signa sancti Martini, proh dolor! flammis exurunt:
turrem lapideam clocarii, parietes & officinas, Monasterium cum adjacenti
burgo penitus destruunt. Villam cum Ecclesia sancti Symphoriani de Ponte, cum
aliis quibusdam Ecclesiis, tam castrenses quam urbani eodem ordine subvertunt;
& nisi inimicus Regis obstitisset, eadem novacula, qua sancti Martini,
barbam magni Pontificis Augustini Burgenses abrasissent.
VIII.
Repente igitur occupaverunt Lemovicinum turbae plurimae
crudelium populorum, qui per pontem de Terrassono Exandonensem intrantes, non
hospites, sed hostes effecti sunt. Horum Principes erant Sautius de Sarannas,
& Curbanus seu Curbaranus, quos conduxerat Ademarus Lemovicensis magnis,
sed execrandis muneribus, & Raymundus de Torena sacrilegis precibus.
Hebdomada ipsa, quae fuit prima septima Septuagesimae die Sabbati obsederunt
Petram-Buffieram, capto ejusdem castri burgo die tertia, feria secunda
hebdomadae Ademarus Vicecomes, cum Petro de Petra-Buffiera pactum firmavit.
Accepta turre, Vicecomes vexillum suum cum vexillo Regis & Curbarani super
propugnacula elevavit, dieque una ac nocte trophaeum victoriae suae in voce
tubae cunctis significare curavit. In crastino Vicecomes, sicut pactum fuerat,
Petro reddidit turrem. Lemovicae Comes habet feudum de Abbate sancti Martialis,
castellum de Petra-Bufferia, & turrem de castello quod est super Charnix,
Lemovicense castrum, vicariam de turre, Bernaudii castellum de Cambono sanctae
Valeriae. Pro his omnibus
debent hominium facere Abbatibus cunctis omnes Vicecomites qui feudum istud
tenuerunt. Vidimus Ademarum hominium facere publice in Capitulo
Domno Isamberto & Petro Abbatibus. Pater quoque
illius Ademarus Alberto & Avilardo & Ademaro, caeterique Comites
senioribus Abbatibus in Capitulo sancti Martialis hominium fecere. Abbas
tamen dominium totius castri Lemovicini habere debet,
Vicecomes vicariam tantum. Siquidem in diebus antiquis Capicerius sepulchri
procedebat in publicum, cum de re publica tractaretur, deferens in collo
claves, quae modo ante corpus cernuntur Apostoli in catena pendentes ad instar
stolae. Burgenses vero argenti pondere fulti, Vicecomiti vix
obtemperant, quanto minus Monachis, qui pro lorica froccis, pro galea capellis
utuntur. Quod si mentem sanam haberent, magis filiss sancti Martialis, quam
exactoribus populorum obedirent, immoque corruerent ante faciem Regis: Et contempserunt
monita Sacerdotum.
IX.
Curbaranus cum Saucio, eorumque complices de
Petra-Bufferia recedentes devenerunt ad vicum, qui dicitur Macsia, ubi marmor
invenitur. Ipsa hebdomada diluculo, feria sexta, repente obsederunt Brivam,
& Burgensem quendam Petrum, cognomine Delqua, interfecerunt, qui pridem
quam hostes imminerent, dum pranderet, elevato pectore, qualiter commestae
(Prophetae) dixisse referunt: Hostis in proximo est, & unus ex nostris
interibit, de quo luctus fiet civibus ingens. Hoc vero auspicium in caput
illius redundavit. Taliter contigit praeterito anno ipsi, quem Divinum fatuorum
turba vocabat, qui apud Roëriam die qua de morte sua nescio quid submurmuravit,
ab hostibus, dum fugeret, narratur occisus. Caeteri vero sese recipiunt in turrim,
qui se non esse dominos fatebantur, & tamen praesidio castri liberantur.
Tales sunt tuae retributiones, fraus inimici, qui falsis aliquando vera
commisces, ut facilius decipias veritatis exortes! Tunc Deus per meritum patris
(patroni) sui Martini Brivam liberat ab hostium irruptione. Recedentes et enim
octava die, qua Briva obsessa fuerat, Exandonensem repetunt pagum. Ducebant
autem, imo trahebant post se duos Monachos, quos de Monasterio Petrae-Bufferiae
captos seminudos, quos in conspectu Ademari Vicecomitis Saucius abstraxerat,
quoad usque se redimerent; unus vocabatur Guido de Solemniaco adolescens, alter
Perus de Pourrey vocabatur, qui Presbyter jam senex erat. Taliter data est
terra nostra in manibus dominorum crudelium, licet justo Dei judicio, nostris
exigentibus culpis, expositi sunt filii tui, quos tu in Christo genuisti,
grassatoribus populorum, o insignis Martialis! Non delebit tamen patriam
nostram penitus amator hominum homo factus propter hominem Deus, per Sanctorum
patrocinia, quibus decoratur climatis Aquitanici regnum: Eorum Monarcham &
Patriarcham te fidelium fides sana profitetur. O verax discipule veritatis,
ultionum Dominus paulo post libere egit cum Guarcianum illum, qui Monachos apud
Saucium accusaverat, in manibus Petri de Petra-Bufferia tradidit, qui ei laqueo
vitam extorsit; Gaurcifer vocabatur Guido de Jos, & Petrus suspendit illum,
& qui Monachos octodecim solidis vendiderat ante terminum duodecim
hebdomadarum, miserandae mortis supplicium sumpsit.
X.
Philippus Rex Galliarum socero suo (imo sororio) Anglorum Regi henrico,
quasi auxilium continuo tartareas dirigit legiones. Eorum pedes
veloces erant ad effundendum sanguinem. Hi ex diversis terrarum
partibus conglobati, unam Ecclesiam fecerunt malignantium, unoque vocabulo,
Palearii, quasi a palea censebantur. Apud Nobiliacum vero devenientes, sibi
portas postulant aperiri, quasi hospitandi gratia intraturi. Tunc quidam de
intus exclamans dixisse fertur ad illos. Recedite hinc, & apud castrum
Malamortense festinate, ultimo convivio coenaturi; qui repente facto impetu
irrunt, irruptioneque peracta in burgo, centum quinquaginta tres homines
interimunt ab hora tertia Sabbati usque ad vesperam illius diei, exceptis
vulneratis, qui postmodum corruerunt. Talia tuis alumnis intulerunt, o nobilis
Leonarde, ad cujus tumulum crebro nobilium ac plebis caterva vota cum muneribus
soliti sunt gratanter offere.
XI.
Transacto placito de Petra-Buffiera, Curbaranus ex
praecepto Raymundi de Torena obsedit Brivam feria sexta. In crastinum praefati
tenebrarum filii Brantomense Monasterium, non Curbaranus, nec Saucius, sed
Palearii cum toto burgo invadunt, capiunt, ac diripiunt; publicantur, quae in
Ecclesia recondita fuerant, exponuntur alienigenis, quae omnia intra Sancta
Sanctorum, tutelae causa, deposuerant. Quid plura? Quae ibi Pagenses
commiserant, ea hostilis cuneus rapuit; pro immensitate damni infiniti ponderis
superant pretium fului metalli frumentum, annona, vinumque, & tota
substantia cellaria distrahitur, ac devoratur. Monachi prae inopia, exules
facti per orbem vagi feruntur. Horum dies tribulationis, dum alii expugnarent
Brivam, extitit quarto Kalendas Martii, die Sabbati ante Quinquagesimam, cum
Dominus dicat: Orate, ne fiat fuga vestra hieme vel Sabbato. In crastinum
extitit Dominica qua cantatur, Esto mihi, Monachi cum nec domum, nec refugium
haberent, quando potius glebam corporis pretiosi Martyris Sicarii, compulsi
sunt transferre apud castrum, quod dicitur Bordeille. Efficitur hospes, per
civis redditur sospes; dehinc properant hostes in territorio Petragoricensi,
Engolismensi, vel Xantonensi, in diebus Quadragesimae divagantes ubique.
Similiter Paleariis istis diebus per diversa loca suam crudelitatem licuit
exercere.
XII.
Rex senior praeterea citramarinos Principes vocans
Lemovicense castrum potenter obsedit, totumque in circuitu munitione Regia
cinxit Kalendas Martii, feria tertia evenit, qui die Martis, Lardarium, eo quod
carnes plurimae a quibusdam devorantur, vulgus appellat: quidquid super
Vigennam eminebat de ponte, Rex evertit; qui pons opere mirifico constructus,
magnam populo abundantiam subministrabat. Inde res ibi innumera nobilium
virorum, diversarum specierum, tentoria, & insignium Principum depicta
vexilla. Castrorum vero acies Regis & tyrannorum animos provocabat ad
pugnam Lemovicensium populorum. Et ut de clientibus ac hujuscemodi hominibus
raceam, Comites & Vicecomites, qui tunc aderant, laboriosum est numerum vel
nomina recensere. Rex manebat in urbe, major filius in castello, Dux Ricardus apud
sanctam Valeriam. Tunc Monachi cum Clero & populo intra muros totum
circumeunt castrum, deferentes glebam sancti Austricliniani cum capsa aurea,
qua conditum dicunt caput sancti Martialis, aliasque reliquias Sanctorum
deportaverunt praesente Rege adolescente, exorantes Deum, ut eorum patrociniis
populum liberaret. Mulieres quoque infra muros totum castrum stupae filo
cinxerunt, ex quo candelas multas fecerunt, quas sancto Martiali, aliisque
Ecclesiis diviserunt. Tunc corpus beati Justi & reliquiae in Monasterio
sancti Martini apud sanctum Martialem translatae sunt. Monachi nihilhominus
& Abbas, & infantes de Schola in claustro nostro benigne recepti sunt.
Rex interea tam terrore quam amore animos quorumdam frangebat Principum,
imperans eis quod ipsi olim ex praecepto patris fidelitatem juravissent. Et
quia frigoris & pluviae humiditas exercitum valde fatigabat, expletis fere
quindecim diebus, exceptis his qui in Monasterio sancti Augustini, & in
urbis praesidio erant, nativum caeteri repetunt solum.
XIII.
Henricus necdum terram aut thesaurum possidebat,
verumtamen erat non tam largus, quam prodigus, multoties imo conquerebatur quod
pater Ricardo minori terram dedisset, sibique olim coronato regnandi facultatem
negavisset, egregios tantum redditus per singulos dies ei pater tribuerat mille
quingentos solidos, & Margaritae uxoris ipsius quingentos solidos monetae
publicae Andegavensium denariorum. Has vero expensas substraxit pater filio,
cum conjurasset adversus Ricardum. Cum non haberet quo se verteret, rogavit
Burgenses, qui accomodaverunt ei de communi 20000. Inde nempe sumptus &
diaria dabat his qui Palearii vocabantur. Ademarus Vicecomes Brabancionibus,
Basculis, caeterisque hostibus. Hos amplectebatur officiosissime Rex, timens ne
ipsi convolarent ad patrem cupiditate majoris pretii: hac de causa multa
gessit, quae non congruunt Regiae Majestati; qui quod ignoraret quo se
verteret, arctatus undique, irremediabili necessitate thesaurum B. Martialis
expostulat ad horam sibi praestari; quod Monachi absque praecepto Abbatis non
audere justa responsione professi sunt. Domnus etenim Isambertus seditione
urgente recedens apud Subterraneam secessit. Regem primitus adivit in urbe,
comitante secum Electo de Lincolna majoris Britanniae Gaufredo, qui erat Manzer
filius Regis; certo enim noverant universi Dominum Abbatem diligi a Rege vel
Duce, eosdemque ab ipso nihilominus diligi, imoque inimici Regis oderant
Abbatem. Quae replicans cuncta, coëgit Monachos Princeps dare thesaurum,
ingrediens claustrum, foras expulit cunctos etiam juvenes, & parvos
Scholae; quosdam nocte prima foras retinuit, quorum primus exstitit Boso
Capicerius de sancto Martino cognomento; alter Amelius de Sagursa. Bernardus de
Tarn praeceptor, cum Stephano Succentore, Aymericus de Vechado de Rosac,
Aymericus Vilas de Vernolio Praepositi. Quis crederet ista, nisi in conspectu
fierent populi multi?
XIV.
Crastino solutis Monachis exponitur thesaurus; Tabula
Altaris sancti Sepulchri, ubi erant imagines quinque, cum mensa majoris Arae,
in qua erant sedes majestatis cum duodecim Apostolis ex auro purissimo; Calix
aureus, cum vase mirifici, operis argenteo, quod Arnaldus de Montasir dedisse
narratur: Crux Altaris sancti Petri, cum medietate scrinii ejusdem; capsa beati
Austricliniani, cum cruce magna Bernardi conversi, qui fuit Ostalers, auri
quinquaginta, argenti fuit centum trium marcarum. Haec omnia non recte
pensantes, nec appreciantes (plus enim valebat) pretio 22000 solidos
computavere. Rex tam multa se redditurum spopondit, dato chirographo sigillo
suo roborato. Pretium vero aurificum, & aurum quod
erat in auratione argenti computata non sunt. Loricam, quae
in armario servabatur, Guidonis de Grandimonte, nocte quadam petiit, &
accepit. Quid dicam? proh
dolor!
Sacro-sanctum
thesaurum Rex dedit grassatoribus populorum, ut diuturniora mala diebus
Quadragesimae populis irrogarent. Tam inauditum scelus certe
non credidissem, nisi oculata fide fieri conspexissem.
XV.
Tunc
pridem Andronicus Alexium, & uxorem ejusdem Imperatoris consanguinei sui in urbe regia cepit, innumeris Gallorum populis gladio
caesis. Habebat secum Andronicus Rumpinum quemdam de Montana Principem,
& Soldanum de Iconio, pluresque Satrapas Graecorum. Partibus Alexii favebat
Sabaston (Sebastus) qui filium Andronici ceperat olim; nam ipse Sabaston pro
adolescente imperium gubernabat, quod Andronicus jure consanguinitatis sibi
contingere dicebat. Acta sunt ista consensu Graecorum, quibus Alexius invisus
erat, eo quod valde diligeret Francos; habebat nempe filiam Ludovici Regis
Gallorum, quam genuit de Adela propria sua uxore, quae fuit soror Henrici
Comitis, & multo post Regis Hierolosymitani. Eo tempore Saladinus multum
opprimeret, nisi ipse a quibusdam Saracenorum Satrapis comprimeretur. Acceperat
etenim uxorem domini sui Oredi (Noradini) fraudulenter, & expulerat filium
ejusdem, qui dicitur Sanccegin. Balduinus praeterea Rex leprosus consumptus
pene non valebat in armis. Verumtamen, authore Deo, Christiani multoties
triumphavere de Saracenis, praesertim praeterito adventu.
XVI.
Paschalem solemnitatem elegit & peregit Rex in urbe Lemovicina. Ejus filius Henricus tenuit
Engolismam cum multitudine malignantium, in quibus locis solebat dulcimodum
cantari Alleluya; heu, ve, calamitas perstrepebat grassante perfidia. Recedente
patre, filius urbem Lemovicam expugnabat; sed custodia murorum non vocibus, sed
lapidibus in eum jactis dixerunt, Nolumus hunc regnare super nos. Feria secunda
in Rogationibus castrum de Axia cepit. Erant in turre tantum duodecim clientes,
milites duo, Presbyter unus. Caeteros Aymericus de Axia amore simulato, callide
ad se vocatos excluserat. Interim Rex puer de Coenobio Grandimontensi thesaurum
violenter accepit; & quod auditu horrendum est, columbae aureae, in qua
Dominicum corpus habebatur, non pepercit, quam pater ejus dederat olim. De
Coenobio quoque, quod dicitur Corona, in Engolismensi pago, & de quibusdam
Ecclesiis thesauros multos irreverenter abstraxit. Nunquidnam prolongabuntur
dies talia exercentis? Tunc venit ad eum Dux Burgundiae suppetias, Comesque
Tholosanus in Ascensione Dominica apud Uzerchiam devenit. Inclinante jam die
processionem Monachorum aegre suscepit, quia sperabat ab Abbate vel populo
exigere argentum. Hic justo Dei judicio percussus, se pridie aliquantulum
gravari cognoverat. Crastino, licet infirmus, apud Dosennac, seu Donseniac
devenit; Sabbato apud Martellum vicum; ibi coram ipso Raymundus Vicecomes
strepitum cursumque equorum supercilio jactantiae exercere praecepit, ob vulgi
captandum favorem. Dehinc apud
Roquamadour Rex abiit gerens speciem peregrinam, sed
faevitatem illic ferinam tractavit. Qualiter ab Abbate Dalonensi vel
Obasinensi exigeret pecuniam, hic magis de ablatione, quam de oblatione
tractabat. Regressus Martelli Rex aegrotavit; quo cognito, Vicecomes Raymundus
in necessitate positi amici curam agere neglexit, & qui nuper cursum
equorum adventu ejus potius quam Ascensione Salvatoris nostri jactantiae causa
agi constituit, cum illum cerneret in extremis, ab eo pietatis viscera clausit.
XVII.
Pentecostes celeberrimo festo aeger pergit absque ullo
Ecclesiae sacramento. Guillermus de Tignera Abbas quondam Dalonensis, tunc
invisere venit apud Roquamador Geraldum Pontificem Caturcensem, invenitque
ontium d'Espali Priorem Royas, quod est de Coenobio quod vocatur Chartosa. Hi
condixerunt sibi invicem, ut visitarent Regem Fer.3. Aeger legitime actus suos
coram eis confessus est, nudusque exivit delecto, sicque protratus humo adorans
Deum vivifica percepit mysteria, hostibus ac Conventui malignantium &
paternae guerrae abrenunciavit. Pater audita filii aegritudine, ad eum venire
disposuit, nisi de ipsius melioratione eum fallerent quidam. Vicecomes quoque
Ademarus inconsulte agens conductum ei timuit praebere. Sabbati hora secunda
ungitur, peccata confitens propalam viaticum percepit, humero suo crucem imponi
petiit, quam in chlamyde sua carissimus ejus Guillelmus Mareschaux ad
sepulchrum vitae ipsius Domini delaturum se spopondit. Inter utroque tunc Comes
Rotro del Perche & Britannus Praesul de Aye, discurrebant de pace
tractantes, pro quibus pater filio annulum preciosum direxerat, qui Henrici
munifici Regis olim extitisse narratur. Hunc filius libentissime amplexatus
est, patrem vell videre instantissime proclamavit. Dei misericordiam medullitus
invocabat, Virginis Mariae, Sanctorumque omnium auxilium implorabat; Beatum Martialem
subvenire sibi humiliter postulavit; ob cujus injuriam lethaliter vapulabat.
Hujus obitu multorum vita servata dignoscitur, dum ipsius decessu dissidium
extinguitur. Hic
ante sex annos pro alia aegritudine unctus fuerat eodem oleo infirmorum.
XVIII.
Antequam
Rex descenderet, venerunt Episcopus Nivernensis & Theobaldus Abbas
Cluniacensis ferentes litteras a Pontifice Summo sibi directas, ut patrem &
filium ad ea, quae sunt ad pacem provocarent, aut rebelles aequitatis gladio
spiritus Sancti authoritate Apostolica animadverterent. Sed Rege decedente, res
aliter tractata (trutinata) est, fautores siquidem
defuncti Hugo Dux Burgundiae Comesque Raymundus ad propria negotia festinare
coeperunt. Rex iterum Lemovicense castrum obsedit die Invitationis Beati
Martialis. Interim de pace tractatum est quo usque Deo propitio suffragio
ejusdem Apostoli fieret. Natali Sancti Joannis Ademarus Vicecomes castrum
reddidit Regi, fratibusque suis Engolismensibus abrenunciavit, quo usque Regis
ac Ducis gratiam mererentur. Recepto Rex castro muros ejus fossatosque funditus
evertens solo coaequavit. Senescallum illic dimisit, qui eversionem
acceleraret. In festo Apostoli Aquitaniae matutinali missa audita Rex exiens ab
urbe, Cenomanensium, Andegaviensium, Normanorumque multos Principes, qui filio,
quamvis occulte, favebant, graviter afflixit. In solemnitate Apostoli nullus
affuit civium, qui offeret, multus tamen cuneus extraneorum, qui offerrent.
Ipso die venit Dux Ricardus & Rex Arragonensis Adelphonus, qui olim
suppetias Regi seniori venit apud Authefort, obseditque fortiter castrum. Illis
obiit, sed absque gladio, adolescens nobilis Berengarius de Vendeiras de
Catalonia; ejus sororem habebat Raymundus de Moncade. Hic quondam Monachus
extiterat Cisterciensis ordinis, adeoque Regis imperio in Coenobio Dalonensi
tumulatur, & ut multa breviter claudam, castrum valde inexpugnabile 7. die hoc est in octava SS. Petri & Pauli Apostolorum Dux
jure praelii cepit, & eum Constantino de Born Olivarii de Turribus genero,
quem frater ejus Bertrannus de Born per proditionem expulerat, reddidit. Dehinc
Rex Aragonensi rediit Barcinonem, Dux vero Ricardus devastavit provinciam
Petragorici Comitis amicorumque ipsius.
XIX.
Obiit Rex apud Martellum in domo Stephani cognomine Fabri,
praesente Bertranno Episcopo de Agenno, multisque aliis religiosis viris,
instante feste S. Barnabae Apostoli; erat hora decima Sabbati magnae Hebdomadae
Pentecostes, Luna XII. anno 1183. ab
Incarnatione Domini. Crastina die per Brivam transeuntes Userchiae devenerunt
foris. Vosienses eminenti loco villae, quae dicitur la Guarde, & ego cum
quibusdam Monachis & Laïcis procedens per publicam stradam cernebamus hora
decima Regales exequias transire. Erat equidem serenum tempus. Tunc Ademarus
Vicecomes, Gaufredus de Lasinia, seu Lesiniaco Eschivat, & quidam milites mortuum veniunt lugere. Usercensis Abbas Bernardus in
luminibus & procuratione solvit expensas. Summo diluculo ad missam pro
defuncto vix duodecim denarii oblati sunt quos Capellanus defuncti rapuit.
Ut quid multa? tota Regis familia fame laborabat:
insuper equum Regis pretiosum pro his, quae infirmo fuerant necessaria pro
arrabone tradiderunt, & qui thesaurs Apostoli Martialis aliorumque
Sanctorum large perfidae tradiderat genti, paulo post proprii corporis portatores
valde famelici a Monachis saturati sunt; In tantam siquidem inopiam deciderant
ut unus de Regia clientela braccas suas pro cibo non sine pudore dedisse
profiteretur. Valde mane Userchia exeuntes ipsi feria secunda
apud Grandimontem pervenerunt. Vicecomes tum cum suis
corporis bajulos valefaciens, protinus fecessit ab eis.
XX.
Interim
Regis exercitus circa Vigennam fixerat tentoria, ubi eidem fluvio Briansa se
infundit, cum ecce hora nona diei Bernardus de Reysat Grandimontensis Coenobita
coram Rege venit, quem Rex prior salutans ab ipso resalutatus est; cui Rex ait,
Quae nova? Bernardus vultu submisso ait, non sum boni nuntii famulus.
Rex hoc audito se protinus in magnis lamentis dedit, caeteri de conspectu ejus
ejecti sunt, celeriter tamen nuntiavit Ricardo Duci, qui castrum de Axia
obsederat coram se tunc deferri immensi ponderis, quas fabricari jusserat
pridem. Fuerat quippe ingressus in domo rustici propter aestum in manso qui
dicitur Alas Saleffas. Crastino feria tertia apud Grandimontem Joannes Episcopus
Nivernensis Bertrannus Praesul de Aginno Saibrandus Sacerdos Lemovicensis,
Theobaldus Abbas Cluniacensis exequias defuncti celebrarunt. Episcopus tamen
Lemovicensis regem excommunicatum denunciavit, donec Guillelmus Prior
Grandimontis Thesauros spopondit facere reddere patrem. Verumtamen pater ad
filii exequias nequaquam venit: cujus ventrem, oculos, cerebrumque ibi
sepeliverunt; corpus aromatibus vero condientes involutum linteo candido,
deinde corio forti super pallio, quod vocatur Sendal, viridis coloris;
Cenomanis detulerunt. Inde sedition exoritur usque Rothomagum, ut ipse
praeceperat, sepeliretur. Delatus est cum eo adolescens quidam familiaris
illius, qui post ejusdem obitum cibum nec potum sumpsit, cum esset sanus, donec
deficeret.
XXI.
Haec postquam gesta sunt, vastatores terrarum, qui
Palearii appellabantur, in Bituricensem pagum arctatisunt a militibus, qui
Paciferi appellantur, eo quod pacem facere juravissent. Quid replicem cuncta?
Congregati undique populi apud Castellum Dunum deleverunt illos in momento 3.
Kal. Augusti inclinata jam die. Altera die quod est festum S. Victoris crematis
corporibus ipsorum palea gehennae tradita est. Primam invasionem nostri
Lemovicenses fecere, deinde Paciferi; nec defuit nobilis Ebo de Charanto cum
Gaucherio de Salis (Salinis) qui fuit filius Geraldi de Mania (Vienna) cum Nuru
(Noverca) sua, quae fuit uxor Archambaldi de Borbon, & soror Ducis
Burgundiae, aestimatus est numerus occisorum 10525. Hi habebant calices aureos & argenteos,
Cruces Ecclesiarum absque aestimatione. Pro his violaverant aurum thalamitui
splendidi, o maxime pastor Martialis! in his
meretrices 1500. circiter erant, quarum ornamenta
inaestimabili thesauro comparata sunt. Infra dies 20. Curbaranus a la
Romegeyra prope de la Mellian (forte a la Rovergeyra prope urbem de Millau, id
est in Ruthenensi provincia prope Aemilianum) cum quingentis de suis laqueo
suspensus opprobrium captavit sempiternum, Raymundus quoque Brunus apus
Castrum-novum quinta die ante Assumptionem S. Mariae impiam vitam gladio
finivit.
XXII.
Genitricis Dei Assumptione serenitas praedicandae pacis
populis claruit obsidentis tempestivo umbrae, sed non statim remota umbrarum
caligine. Qui enim infirma mundi eligit, ut confundat fortia, suscitavit
spiritum villissimi hominis Avitio commanentis. Is habebat uxorem & filium
arte carpentarius, vultu abjectus, sed simplex & timoratus hic Petrus,
alias Durandus, adiit Episcopum circa S. Andreae festum, cumque de pace
admonuit reformanda. Praesul hominis vilitatem admiratus est, plebsque ejusdem
verba contempsit. Primum post natale domini inita pacis foedera juraverunt,
proinde .... pacis instituta; signumque de panno lineo
vel laneo albo caputium sibi cingulamque ante vel retro pendentem instar pallii
lanei quod ponunt super casulam Metropolitani. In anteriori parte, hoc est
super pectus pendet imago Virginis quasi filium portantis. In circuitu scriptum
est, Agnus Dei qui tollis peccata mundi, dona nobis pacem. Qui pacem jurat
confitetur peccata prius, juratque legitime, postea omni anno in Pentecostem
sex denarios in confratria dabit, in hoste cum confratribus, cum jussus fuerit,
perget, semel in vita sua dabit in imagine stagnea I poyes. Canonici Saeculares
vel Monachi, si juraverint pacem, ordini astricti tenentur, sed non ibunt contra
hostes, sed orationi instabunt, quod bene licet eis. In Assumptione, ut
praelibavimus, res universis innotuit P. Episcopo praedicante ex tunc non solum
milites, verum etiam Principes, Episcopi, Abbates, Monachi, Clerici, vel
mulieres viros non habentes, signum istud libentissime suscepere. Castrum Novum
(sic enim legendum arbitror) obsederunt quidam eorumdem & plures pro
proditione occiduntur (Princeps latronum quidam appellabatur Merchaders) infra
octavam Assumptionis, super corpora quorum is, qui sine testimonio bonitatis
suae nullum tempus relinquit, quaedam signa ob honorem suae genitricis
ostendere dignatus est.
XXIII.
Patris Aredii beatissimi corpus loco pristino solemniter
refertur a Guillelmo Vosiensi Abbate, Bartholomeo Priore de Chalax, Beraldo,
Seguino & Gulpherio de Turribus praesente & Vicecomite & populo
universo. Gulpherius filius Matildis Vicecomitissae de Turena tunc retulit
reliquias vel pallia, quae Bernardus Decanus ab Hierosolymis detulerat, qui
nuper obierat dum rediret. Eo die obiit Christianus Maguntiae Archiepiscopus
Cancellarius Imperatoris. Serenitas rediit optata, per dies istos gravis
pestilentia per multas provincias incrdibiliter porcos vel armenta delevit. Die
octavo Nativitatis Beatae Mariae B.... Praesul & I... Abbas apud Grandimontem
consilio Bernardi Tutelensis & Guillelmi Vosiensis Abbatum pacem fecere.
Redierant siquidem a Roma nuntii domini Abbatis B. Radulphus Delpoy Praepositus
de Arnaco, Petrus Ardallos Praepositus de Subterranea, Gaufredus de Nioil Prior
de Seniac, & Bernardus de Peulet ferentes litteras Ecclesiae utiles
nostrae.
XXIV.
Epistolam
Rex moriens patri transmisit sigillo suo & annulo
superius memorato signatam; in qua post salutationem scriptum erat. Debeta mea
& ignorantias meas ne memineris. Primo enim capitulo rogat patrem
indulgentius tractare matrem, quam fere per annos decem apud Salesbeyriam
tenuerat quasi captivam: orat liberaliter providere uxori jam viduae; ut pore
Regis Gallorum Ludovici filiae & Fredelani, seu Ferdinandi Hispaniam regis nepti,
quae sicut mater dicitur Margarita; supplicat dari pacem Engolismensibus,
Petragoricensibus, Sanctonibus, cunctisque inimicis, maxime Ademaro vel populo
Lemovicensi; obsecrat reddere damna afflictis, restaurare thesauros Ecclesiis,
quos rapuerat, maxime Sancto Martiali. Corpus suum tranferri
per Lemovicas praecepit, & quasi pro satisfactione oculos, cerebrum ventrem
ante Apostolum projici, seque ibi retineri, quo usque omnia rapinarum pretia a
patre solverentur. Ultimo postulat capitulo
corpusculum suum Rothomago in Basilica Dei Genitricis Mariae solemniter
tumulari. Haec novissima deprecatio prima in fronte ostenda est.
Verumtamen principes postmodum licet ab votum non adepti sint pacem. Bituriae
interim eligitur Archiepiscopus Henricus Frater Gilonis de Soliaco, &
Radulphi quondam Cluniacensis & de Fescano Monasterio Abbatum. Hic 7. (legendum 8.) Kalendas Octobris Presbyter ordinatur. Altera
die in festo Cleophae Apostoli novus Patriarcha consecratur, novusque Sacerdos
missam celebrat. Post obitum siquidem Guarini sedes vacavit annis fere tribus
& memsibus septem. Licet interim duo fuerint electi, neuter consecratus
est. Consecratus est Henricus a Guillelmo
Burdegalensi, Sebrando Lemovicensi, Joanne Nivernensi, Geraldo Caturcensi,
Pontio Arvernensi, Hugone Rotenensi, & aliis, comprovincialibus
Praesulibus. Domnus Isembertus contulit ei conchas, ampullasque argenteas, quod
danti & accipienti magnum contulit favorem. Conchis enim ampullisque ex
aere vilissimo ministri prius Praesuli vinum lymphasque propinabant.
XXV.
Bernardus Episcopus Biterrensis Narbonensem
Archiepiscopatum, Joannes Pictaviensis Lugdunensem Archipraesulatum, Joannes
Abbas de Corona Engolismensem, Guillelmus Tempers, seu Templier, Pictavensem,
Gauterius cognomento de Constansa Dobicola, Hugo de Sancto Andrea Cathedram
assequuti sunt. Joannes, qui a Legato Papae Alexandri fuerat depositus, eo quod
Henricus Rex Scotorum illius electioni non bene conveniret, alterius urbis cum
ejusdem Regis gratia Cathedram adeptus est. Episcopus nempe de Sancto Andrea primatum tenet super omnes Episcopos
totius regionis Scotorum, quamvis nequaquam sit Archiepiscopus. Die septima ab
ordinatione Archiepiscopi Bituricensis, Princeps perditorum, qui vocabatur
Merchaders, terram Archambaldi Combornensis usque ad Sanctum Germanum, die
ejusdem Confessoris devastavit. Post haec rediit retro in Petragorico, ut
sollicitatos redderet incautos, cum in vigilia Sancti Pardulphi vespertinas
laudes Arnaco persolvissemus, clamor factus est
dicentium, quod jam Pompedorium obsedissent castrum, quod omnino falsum erat. Sed
clamor & metus clamoris nobiles matronas de Segur, plebeiosque, qui ad
festum ex vicis confluebant, longius propulsavit. Nuntii iterum iterumque
venere qui mane hostes venturos esse dicebant. Et ea nocte, qua populi sua
solebant deferre vota, coeperunt Monachi diversa Ecclesiae sacramenta auferre,
& in turrim Gulpherii deferre. Erant tunc turris parietes ornati pulchrius
solito, quia pallia quaedam ab Hierosolymis detulerat Princeps de Turribus.
Tempore illo matutinas processiones, caeterasque horas diei Domino largiente
celebravimus admodum honeste; redeuntibus Vosiae sociis, remansi ego, cum ecce
ad Laudes matutinas Feria quarta de summo Monasterii tecto elapsum fragmen
ruinosi parietis caput eum (forte meum) vulneravit sanguine nimio profluente
mortem plurimis immitteret. Sed in miraculis ejusdem Patris plura latius
pangam. Crastino Feria quinta, octavus dies (Sancti Pardulphi 13. Octobris)
celebrantur; alia die nona hostes moti de Plasac crastino Sabbato castrum de
Pompedour obsident ex improviso, per circuitum universa vastantes, homines,
animalia, diversaque supellectilia capiunt, & vinciunt; senibusque ac
debilibus non parcitur, parvis non miseretur. De redemptione earum rerum, quae
in Monasterii Claustro erant, habuere Merchadaeus, Constantinus de Born &
Radulphus de Castellenau solidos 650. Ex hominibus almi Pardulphi, qui capti
fuerant de unoquoque capite sex solidos exegerunt & Radulphus per ordinem
suum Praepositus ab eis adiuratus spopondit crastino se non manducaturum, donec
persolveret pretium redemptionis captivorum. Recesserat ab ipsis ea ex causa,
impediente ejusdem rei negotio, quare ei reddere non licuit de Sabbato usque
feriam tertiam, Festo S. Lucae. Postquam pretium reddidit non (immo tum)
comedit. Totam terram, quae appellabatur Lou Vendoves,
vastaverunt, Ecclesias de Loberissac, Baissac, Sesclausens, Seorson, multasque
alias ad redemptionem coëgerunt. Unus illorum in castro
crematur igne; alter adolescens Boso de Poipmene, quem nobilem afferebant a
rusticis perimitur, & inter biothanatos projicitur, cum pene nullum de
parochia occisum amisimus.
XXVI.
Discedentibus
ipsis grave inter domesticos oritur dissidium; Gulpherius etenim, Seguinus
& Geraldus contra Gulpherium filium Olivarii consurgunt afferentes eum ejus
vastationis esse conscium, eo quod Constantinus de Born cujus suggestione res
acta fuerat, socer foret illius. Constantinus vero oderat Seguinum eo quod
Seguinus erat gener Bertranni de Born fratris simul & inimici sui,
Gulpherius exigebat a Geraldo & Seguino hominium, qui non poterant quidem
contradicere, sed inter se disceptantes quis illorum hominium faceret,
consanguineum irritaverunt. Sed nec mirum sit quod ipsorum unus compari
& consanguineo debeat hominium; Dicam apertius res unde contingat. Vir
quidam nobilis de Turribus Ramnulphus dictus est. Hic multas possessiones
possidebat, verumtamen, sicut caeteri ejusdem castri Barones, majori Principi
obnoxius erat. Hic 4. genuit filios Ramnulphum, Arcambaldum,
Guidonem, atque Seguinum, qui de Sancto Aredio Abbas extitisse refertur.
Ramnulphus primogenitus cum novissimo Seguino patrem suum junxit (forte vinxit)
id circo terram fratris sui totam vindicavit qui Seguinus Abbas haeredem alium
quam Ramnulphum fratrem non reliquit. Guido ex filia Aymerici d'Argenton genuit
Geraldum & Ramnulphum Sancti Aredii Decanum, qui sancto Martiali dedit
villam de Cadris & juxta castellum Abbatis Lemovice quiescit. Geraldus ....
primus vocari se jussit .... de
sorore Geraldi de Tremoil genuit Guidonem, & Guido de Almode genuit
Guidonem, Geraldum & Aymericum, qui Grandimontem petiit, Raymundum S.
Aredii Canonicum & Petrum Monachum S. Martialis, aliosque quamplures. Guido
de Guicharda genuit Iterium, & Aymericum, qui fuit Praepositus de Chambon,
Joseph Monachum Sancti Martialis, aliosque plures. Archambaldus de Turribus pro
uxore acquisivit Feloc, seu Felet, genuitque Guidonem, qui cognominatus est
Archambaldus, & quemdam alium. Guido Archambaldus qui cum Jordana uxore Arnaco
jacet de filia Agnetis de Bru sororis Bernardi Vicecomitis de Comborn genuit
Ademarum Patrem Ademari Abbatis Solemniacensis, & Archambaldum patrem
illius qui Guimonem de Chastelnou interemit, Guidonem atque Petrum. Ramnulphus,
qui totam haereditatem Seguini Abbatis habuit, accepit unam ex duabus unicis
filiabus Geraldi de Petra-bufferia, cui medietas castri & honoris de
Bernarda sorore Bernardi de Bru contingebat. Genuit Raimundum & Seguinum. Ex his Seguinus tantum genuit
Umberguam, quam propter magnam haereditatem Geraldus senior suus, accepit
uxorem. Quorum filiorum unus, id est Seguinus, fecit
hominium Gulpherio avunculo suo & Olivario filio ipsius. Seguinus
etiam filius Seguini fecit hominium eidem Olivario. Post obitum patris
Guido dedit eidem Seguino fratri propter partem Auchaps Lofeu, militum de
Champagnas, Guidonis Dolbarii, & Petri Heliae de Nexon, ut faciant hominium
Seguini filiis Guidonis in aevum. Progenies tamen Gulpheri
Senioris & filii ejus Olivarii habebit pleniter hominium omnium militum de
Turribus semper.
XXVII.
Die prima
antequam Merchaders veniret Pompedoro, in Ecclesia de Lascours Sabbato 6. Kalend. Octob. (error
in numeris) expleta missa in linteo altaris plurimae cruces per dies aliquot
apparuerunt, quas Jordana Vicecomitissa de Comborn, Stephanus Abbas de Castris
cum omni populo viderunt, cujus tamen coloris essent non agnoscebant; hoc in
quibusdam Ecclesiis agnovimus ante hos annos evenire. Dominus novit quid
portenti portenderit. Per totum annum juxta nemus castrumque de Pompedor audita
est funesta vox ululantium luporum in festo S. Austricliniani quo malum civibus
contigit licet inter (ante) plures annos Guido de Bré ingens damnum eidem
intulit castro, quando Fulcherius de Peyrussa captus, ejusque filius occisus
est. Evoluto tempore ipsa die idem Guido de Bré prope Pompedor interficitur a
Bertronno de Chaneyras, & corpus ipsius Vosiae ab Abbate Ademaro delatum
est anno superius memorato, quo consecratus est Metropolitanus frater &
Fredericus pacem cum Longobardis fecit, qui auxerunt ei annuos reditus. XIIX.
(sic) Kalendas Octobris, Salardis, seu Saladinus, cum mandato Saracenorum
hostile contra Christianos instruit bellum. Ab Hierosolymitanis cum paucis
contra eos acies ordinatur & tubam ab eis auferunt. Nocte sequenti viso
Henrici consilio circa munificam crucem, fugiunt Pagani, magnosque miraculo
salvantur Christiani.
XXVIII.
Synodo die octava omnium Sanctorum Dominus Sebrandus
Episcopus solemniter praecepit venire Lemovicae secundum consuetudinem
antiquam, & sicut Ecclesia Lemovicensis juste postulabat. Vigilia Natalis
Domini Geraldus filius Bernardi frater (ms. frader) Aldeberti de la Marcha,
Sancti Aredii Decanus efficitur. Crastino festum Lucius Papa celebravit
Anagniae; Rex Anglorum Cenomanis; Dux Ricardus apud Talamum magnificus munerum
largissime apparuit; Domnum Isembertum Abbatem Lemovicensem egregie honoratum
ibidem adesse laetatur. Ipsa Hebdomada Lobar & Saucius, cum innumerabili
hoste Exandonensem, quam ab anxietate appellatam, quamvis fertilissima sit,
anxiati sunt tellurem. Triduo ante Domini Epiphaniam apud Sanctum Geraldum
Aureliaci processerunt, non more Magorum offerentes propria, sed more
perfidorum auferentes aliena. Hi vero, qui in Monasterio erant, dedere 25000. solidos Burgo publicato. Hinc cum Juniori Tholosano repetunt
Lemovicensem & feria tertia secundae Hebdomadae septuagesimae, septimo Idus
Februarii castrum de Pairaco terrasque circumquaque regiones Regis Anglorum
devastant. Iterum Beneventum & Exandonensem reverniunt pagum. Bissextus
tunc evenit. Marchaders cum suis sub umbra Ducis quasi ex obliquo provinciam
Ademari impetens Exidolii burgum cum suburbanis suis feria prima Hebdomadae
secundae de quadragesima crudeliter vastat; Ipsum diluculum coeca nebula rexit
eundem, &c.
Hactenus Gaufredi
Vosiensis Chronica: nam quod sequitur fragmentum aliunde assurum videtur.
Anno ab Incarnatione Domini 1199. Richardus Rex Anglorum
fortissimus ictu sagitta ad humerum percussus, cum obsedisset turrim quandam in
quadam castro Lemovicensis pagi, quod appellatur Chalus-Chabrol. In praedicta
turri erant duo milites, cum aliis circiter 38. viris & mulieribus. Unus ex militibus vocabatur Petrus
Bru, alter Petrus Basilii, de quo dicitur quod sagittam cum arbalista tractam
emisit, qua percussus Rex intra duodecim diem vitam finivit, videlicet feria
tertia ante diem Dominicam qua celebratur ab Ecclesia processio in ramis
Palmarum octavo Idus Aprilis decima hora noctis ipse interim dum aegrotaret
praeceperat suis ut obsiderent castellum Vicecomitis quod appellatur Nuntrum,
& quoddam aliud municipium quod appellatur Montagut, quod effecerunt, sed
morte Regis audita confuse recesserunt; proposuerat ipse Rex in corde suo omnia
castella & municipia praedicti Ademari Vicecomitis destruere.
In quibusdam
Exemplaribus adtexuntur nonnulla de Urbano II Papa, de profectis in Palaestinam
Christianis Principibus, ac nominatim de Gulpherio de Turribus, quae nos supra
ex fide aliorum codicum proprio loco inservimus. Consule paginas 292 &
sequentem.