Veterum Analectorum
Complectens
Varia opuscula,
epistolas, ac monumenta
ecclesiastica,
hactenus inedita,
Cum Adnotationibus, Observationibus, &
Dissertatione singulari Domni Johannis
Mabillonii, Presbyteri ac Monachi
Ord. S. Benedicti è
Cong. S. Mauri.
1676
Tome I
Rien noté ayant un rapport avec le Perigord.
Tome II
Testamentum
Sancti Aredii Abbatis
Attanensis.
F.B. Voir le
cartulaire de l'abbaye de Vigeois pour une analyse du texte et une
identification des noms de lieux.
http://www.guyenne.fr/ArchivesPerigord/Cartulaires/cartulaire_de_l_abbaye_du_vigeois.htm
In nomine Patris & Filii & Spiritus sancti, sub
die pridie Kal. Novembr. anno VLIX° (a)
regni domini nostri Sigisberti Regis, ego Aredius Presbyter & Pelagia (b), sana mente integroque consilio, judices
& arbitros rerum nostrarum metuentes casus fragilitatis humanae, ne nos
subito repentina mortis praeveniat occasio, residentes testamentum nostrum
condidimus, quod ego ipse Aredius manu propria scripsi, & testibus numeo
competenti tradidimus subsribendum. Quod testamentum nostrum, si casu, jure
civili, aut praetorio, aut cujuslibet legis novellae conscriptione vel veteris
valere non potuerit, in vicem codicillorum & omnium scripturarum, quae
firmiter consistunt, valere jubemus. Ut id fiat, detur, praestetur, illibatum
in omnibus teneatur, secundum tenorem infra scriptum quem christo Domino
adjuvante constituimus.
Itaque te, sancte Martine (c) Turonensis, judicantes instituimus ita
ut per Praepositum sanctae ordinetur tuae basilicae. Quod vero tibi, vel
quidquid unicuique donavimus, aut quod fieri rogavimus, haec omnia potestate
& sancta dominatione tua post obitum nostrum ut fiant & permaneant
supplicamus. Ideoque donamus tibi, sancte Martine, per hujus testamenti paginam
medietatem Griciensis; aliam vero medietatem cum aedificiis, vel cum omni jure
suo, ut Attano (d) consistentes
Monachi nostri in perpetuum te, sancte Martine, defensante possideant; ea
videlicet ratione, quod Monasterium quod Domino inspirante & adjuvante nos
fecimus, & Monachos quos ibi Deus per nos peccatores esse ordinavit, aut
inantea Deus ordinare jusserit, id est tam de ingenuis, quam de servis nostris,
tibi, domne Martine, fecimus, ordinandos commendamus; ita ut si exind, quod
absit, quisque abstrahere de potestate vestra voluerit, quae tibi sancte
Martine, ad loca sancta amore Christi, & in tuo honore vel Sanctorum
aedificata sunt, aliquo malo atque iniquo ingenio (quod Deus avertat) quem regendum gubernandumque dignus haberetur,
absque procuratione sanctae vestrae basilicae ordinare aut subdere neglexit,
sit per virtutes tuas anathema.
Portionem nostram de agro Sisciacensi, hoc est domus &
oratorium cum reliquis aedificiis, agris, silvis, pratis, pascuis &
areolis, cum omni jure suo, sicut à nobis praesenti tempore possidetur, tua
sancta basilica, domne Martine, sed & commendati Monachi Attanenses, quos
sub tuo patrocinio vivere sancimus; & qualiter dominium proprium * (en marge: al. Deum propitium) habeatis,
& mancipiola vobis ex ipso fundo Sisciacum tibi, domne Martine, atque tuis
Monachis condonavimus, quod est ad partem basilicae tuae, aratores III,
Parminium, Talasium & Claudium, seu & reliqua mancipia nostra, vel
quaecumque nobis debita servitute debentur, exceptis illis qui jam liberi sunt,
Clara scilicat & Marcia, Ursacium cum uxore & filiis similiter tibi ad
servitutem donamus, ea vero conditione, ut quaternos aripenos vineae colant.
Cellam quoque nostram in honore sancti Medardi (e) dedicatam, quae sub Gaufomaro sita esse
videtur, & vulgo Exidolium (f)
appellatur, cum omnibus suis pertinentiis Monachi Attanenses, te, domne
Martine, defensante possideant. Memacum (g)
domum nostram cum aedificiis, vineis, silvis, pratis & pascuis, vel cum
omni jure suo, similiter & Luciaco, Marcomonte, cum vineis vel omni jure
suo, secundum quod à nobis est Deo propicio possessum, Monachi nostri
Attanenses ut per te, sancte Martine, habeant volumus, & te defensante ut
possideant rogamus, cum mancipiis his nominibus, Parminium cum uxore & filiis,
Leomere cum uxore & filiis, Armedium cum uxore & filiis, Rusticum,
Claudium, Silvium, cum uxore & filiis. Hi enim similiter quaternos
aripennos vineae Monachis colant, uxores vero eorum decenos argenteos singulis
annis Monachis supra scriptis nostris Attanensibus persolvant, & nihil
amplius ab eis ullus ullo tempore exigere praesumat. Peculiaria vero eorum
campellos & vineolas nullo inquietante possideant, ea vero conditione, ut
nec vendere, nec alienare praesumant. Cauriniacum vero domum nostram, quae
portio nostra dicitur * (en marge: al.
debetur), praeter id quod dedimus, vel id quod vendidimus, cum vineis,
pratis, silvis & pascuis, medietatem basilica tua, domne Martine, habeat,
[sicut] instituto hoc recolitur * (en
marge: al. haeres instituta recolat), & medietatem Monachi nostri
Attanenses per te ut habeant, humili supplicatione deposcimus. Eufrasium &
Meroalidum vinitores vineae tuae deputavimus, domne Martine; ea vero
conditione, ut vineae & ipsi quatuor arpennos colant & deligant.
Valentinianum pariter Monachis supra scriptis deputamus,
ut & ipse IV arpennos vineae colat Monachis, & nihil amplius. Uxor sua
Subfronia, & filios si habuerint, in libertate permaneant. Basilicae sancti
Martini dedimus portionem nostram ex fundo Rofiaco, domum nomine Viliaco cum
omni jure suo. Similiter & dono Genuliacum cum aedificiis, pratis, silvis
& pascuis, vel omni jure suo, sancto Martiali volumus esse donatum. Et de
Scauriniaco vineae cultae arpennos quinque, quos Provincianus Leo vinitor
colit, sancto Martiali pro oblata nostra donamus, ut servientes sancto Martiali
vel matriculae suae per sanctum heredem nostrum accipiant. Area cum domo nostra
intramuranea Lemovicinae civitatis cum ingressu & regressu ejus, basilica
tua, sancte Martine, & Monachi nostri Attanenses aequali successione
possideant. Similiter in
Issandone (h) castro aream intramuraneam cum domo
nostra simili aequitate possideant.
Eustriaco
possessionem nostram Florentiae portionem & filiis suis volumus esse
donatam, ut liberi nostri, quorum nomina sunt inferius comprehensa, sub
defensione tua, sancte (i)
domne Martine, consistant, id est Castorium cum uxore sua Limphasia, Octardum
cum uxore sua Exsuperia, Aquilico & Pascentio, cum uxoribus eorum &
filiis, Malloste cum uxore sua, Antedia cum filio suo, Leoienardum cum uxore
sua Gaudiosa, Garitbardum cum uxore sua, Faustinum cum uxore sua Ermactaria,
Johannem cum uxore sua & filiis, Marometum cum uxore sua Sanctonidia,
Faustinum cum uxore sua & filiis Antoniae, Nimasius cum uxore sua Maria,
Maidrianum cum uxore sua Gerontia, Leonium cum uxore sua Bajola, Basulum cum
uxore sua Avencia, Mauricium cum uxore sua Margaudia, Sanieldum cum uxore sua,
Marcellum, Leontium cum uxoribus suis Cumina, Ursecia, Lucia, quam redemimus
captivam, Romanam cum filiis, filios Burgoneri, Frantasium cum filiis,
Hildernodum cum uxore & filiis, liberos esse jubemus cum campellis &
vineolis eorum, vel quantum cum que peculiaria habent aut habere potuerint
inantea, volumus esse concessum, ea tamen conditione, ut de campellis vel
vineis vendere nec donare habeant potestatem. Proculam & Macedoniam
similiter ibidem deservire jubemus, necnon & mancipiola haec & agnitio (k) eorum inferius comprehensa decernere
servos nostros jubemus, Solemium cum uxore sua & filiis, Maurencianum cum
uxore sua Valeriana, Aligium cum uxore sua Basilia, Aliasonium cum uxore sua
Florentiana, Specia cum uxore sua Eugenia, Lupicinum cum uxore sua Hoctonecia
cum filiis, Francardum cum uxore sua Orogia cum filiis, Amarcium cum uxore
Sauvia, Frangomere cum uxore sua Mariosa, Ranulfum cum uxore sua Animia &
filiis. Agnitionem eorum duximus, sed & aliquos ex ipsis liberos
fecimus; hi vero cum campellis eorum & vineolis, vel quidquid habere videntur,
aut adhuc habere potuerint & possidere, decernimus, ita ut singulis annis
terna pondo carrae (l) inferant nostro,
& singulis mensibus eulogias vicissim ad Missas nostras revocent, &
inferant in altario quinos argenteos, & donent ex aequo secundum quod
paupertas eorum parere potuerit; nihil amplius ab eis aut à basilica sancti
Martini, aut à Monachis nostris requiratur, quam quod scriptum est implere
debeant.
Et istos liberos nostros & liberas nostras, quos nobis
bonae memoriae genitor noster Jocundus (m)
per testamentum suum confirmavit; similiter & illos quos pro remedio
[animae] bonae memoriae fratris nostri Eustadii (n) liberos fecimus, tibi, sancte Martine,
defendendos commendamus. Et si quis eis amplius praeter hos, quod eis injunctum
est, in quolibet inquietare aut dominari voluerit, tu, sancte Martine,
defendas. Nam & mulieres istas quas inferius adscripsimus, id est
Lividonidia cum filiis suis, Abenda, Allovera, Fraterna, Amasonia, Artemia,
Susanna, Proba, Probatia, Frontania, ut singulis annis singulos trientes
Monachis nostris persolvant, & nullus ab eis magis requirere praesumat, ne
incurrat quod supra comprehensum est. Caballos & jumenticula nostra, seu vacas,
oves & boves & porcos, lecturia, utensilia per domos, vel quidquid per
cellaria aut areas nostras post obitum nostrum invenietur, ordinator sancti
Martini medietatem pauperibus eroget, & aliam medietatem Monachi nostri
supra scripti percipiant.
Addimus etiam mancipia, quae colonaria (o) appellantur, & nobus tributaria esse
perhibantur, medietas ad basilicam tuam, domne Martine, & alia medietas
Monachis nostris proficiat, & reddant omnes singulis annis trientes. Hi
sunt Eulodius cum filiis qui nobis debentur, Laneardus cum filiis, Friardus cum
filiis, Amanda cum filiis, Gundemoro cum filiis, Dominica cum filio. Idcirco
praefata mancipia his sanctis locis donavimus, ut ipsorum merces nos peccatores
[liberet.]
Quod unusquisque locus sanctus constitutus ibi habeat
ministerium (p) declaratum,
rectum duximus inferendum; id est turres IIII, cooperturiolos olosyricos III,
calices argenteos IIII, duo ansati, comparati solidis XXX, alius solidis XVI,
tertius solidis XV, quartus solidis XIV, duo ex ipsis auro sunt fabricati. Item
coopertorium lineum valentem solidis IIII, pallas corporales IIII, LV minores
V, & tribuna (q) valentia solidis
XII, & alia cotidiana valentia solidis VI, & alia cotidiana quae sunt
ante altare, valentia solid. V, & multa alia pretiosa ornamenta. Haec omnia
ornamenta Sanctorum, vel quidquid super sepulcra & Martini Attanensis
sanctorum constituimus, id est Scipionem Diaconum & Aventiolum, quos
instituimus ipsis custodiendum & studendum ante Sanctos & domino Nobis
Mecio Diacono sancti Martini consignavimus, simul & de Sisciaco oratorio
tribunalia duo valentia solidos IV vela ad hostia III valentia solidos VI,
turres, calices, pallas & coopertoria praedictis martyrariis (r) ad custodiendum tradidimus.
Nam & adhuc adjuramus Praepositum sancti Martini &
Monachos nostros Attanenses per corpus & sanguinem Domini nostri
Jesu-Christi & merita omnium Sanctorum, ut in oratorio sancti Hilarii, in
cella mea, quinta feria omni tempore maturius Matutina & Missa (s) sanctorum Domnorum à Monachis ibidem
revocetur. Et tectos Sanctorum reparari cum necesse fuerit jubeatis, hoc est
Attano & Sisciaco, admonestes & Monachos, & liberos & servos
& accolas nostros, ut ipsa loca sancta omni tempore sint munita, sicut mos
est hoc videlicet compositum sicut relinquerimus, sic etiam conserverunt ut
oportet in domno Jesu-Christo. Illi vero qui nobis vel Monasterio atque
congregationi nostrae deservire noluerint, à rebus omnibus nostris tam nobis
superstitibus, quam post obitumnostrum habeantur extranei.
Attanenses sui, nobis vivis, Monachis Vosidensibus (t) solaria, sicut placuerit, praebuerint,
Fexitoialo portionem nostram & centum arpennos terrae in Sciciaco prona
voluntate donamus; sin vero renuerint solatia praebere, quod eis à nobis
donatum est, basilicae tuae, sancte Martine, & Monachi Attanenses tibi
commendata omnia revoces in perpetuum possidendum.
Quidquid vero in hoc testamento nostro fortasse non
comprehensum est, aut ut poni debuit, excessit, si terrula aut aliqua res
mobilis inventa fuerit, ab herede nostro domno Martino omnia sibi vindicanda
revocet. Si mancipiola remanserint, & inventa fuerint foris testamentum,
tam qui chartulas libertatis extenderint * (en
marge: ostenderint), quam qui non habuerint, defensante sancto Martino in
libertate permaneant. Et quidquid per chartulas manus nostrae subscriptione
firmatas dedimus, omnino valere praecepimus. Si quis autem contre hoc
testamentum nostrum venire voluerit, aut alium quam quod deliberatione nostra
illa geritur, ire tentaverit, & hic & in aeternum per virtutes sancti
& beati domni Martini sit excommunicatus & anathematizatus, &
veniat illi illa maledictio, quam Psalmus continet in Judam Scariotis CVIIIus.
Aredius
in Christi nomine peccator Presbyter testamentum nostrum scripsi, relegi, &
subnotavi die & anno quo supra.
Alstidius
(u) rogante domino meo Aredio & Pelagia
testamentum nostrum confirmavi.
Pelagia
testamentum relegi & subscripsi die & anno quo supra.
Calpurnius
rogante domino meo Aredio & Pelagia testamentum hoc confirmavi die &
anno quo supra.
Leo
rogatus à domno Aredio & Pelagia testamentum hoc confirmavi die & anno
quo supra.
Nectarius
hoc testamentum confirmavi rogante domno Aredio & Pelagia.
Signum
Adelfii Subdiaconi.
Signum
Nectarii testis.
Adnotationes.
Superius testamentum ex pervestusto codice Attanensi eruit
noster Claudius Stephanotius, contulitque cum Vosidensi seu Vosiensi &
aliis exemplaribus. Ejus
testamenti aliquot versus retulere Sancta-Marthani in Gallia Christiana, ubi de
Monasterio Attanensi; & Philippus Labbeus in Miscellaneis curiosis. Aredius
testamenti auctor, genere & sanctitate clarus, patria Lemovix, Presbyter
& Abbas fuit à Gregorio Turonensi Episcopo saepius laudatus, cujus vitam
retuli in primo Saeculo Benedicino.
(a)
Anno VIIX° Regni Domini Sigiberti. Praeferenda lectio codicis Vosidensis, in
quo legitur anno XI regni Sigiberti. Nam Sigibertus Austrasiorum Rex,
Chlotharii magni filius, solidos annos dumtaxat quatuordecim regnavit. Hic
suboritur duplex difficultas. Prima est, cur Aredius Lemovix tempus conditi
testamenti designet per annos Sigiberti Austrasiorum Regis? an tum
indiscriminatim numerabantur tempora per annos cujusvis e Tetrarchis, qui
Gallicanum Imperium inter se divisum regebant? an Lemovices Austrasiorum
Regibus parebant? Certe
Brunechildis, Sigiberti uxor, Lemovicam civitatem aliasque à Gailesuinda germana
sua, superstitibus Chilperico & Sigiberto Regibus, acquisisse dicitur in
exemplari pactionis, relato apud Gregorium Turonensem Episcopum in Historiae
Franciae lib. 9 cap. 20. Et Aredius ipse in aula Theodeberti Austrasiorum Regis
educatus est, in quo palatina officia exercuit. Altera difficultas peritur ex
tempore conditi testamenti quippe Aredius referente eodem Gregorio in lib. 10
cap. 29, paullo ante obitum suum, qui anno Childeberti sexto-decimo, Christi
DXCI contigit, edidit testamentum, mox ut e Turonica urbe reversus est.
Gregorii haec verba sunt: Cumque ad cellulam suam accessisset, testamento
condito, ordinatis omnibus, ac sancto Martino, Hilarioque Antistitibus
heredibus constitutis, aegrotare coepit, ac dysenteriae morbo gravari; sexta
quoque aegrotationis die... beatus vir spiritum tradidit. Atqui jam tum
ab obitu Sigiberti anni sexdecim effluxerant. Verum facile est solvere hunc
nodum. Aredius enim ex aula Theodeberti reversus, ut se totum rebus divinis
traderet, rerum suarum curam in Pelagiam matrem rejecit, ne sibi aliquod
accideret impedimentum, quo ab oratione cessaret, unum sibi tantum privilegium
vindicans, ut ad ecclesias aedificandas praesset, inquit Gregorius in loco mox
citato. Postea construendo Attanensi Coenobio manum admovit; tumque simul cum
Pelagia matre dotando Monasterio testamentum conseripsit; quod ostea sub vitae
exitum ratum esse jussit. Itaque duo testamenta scripsit Aredius, sive potius
unum idemque testamentum bis edidit. Primum anno XI Sigiberti Christi DLXXI,
vivente ac comprobante Pelagia ipsius matre, ut scilicet Monasterio Attanensi,
quod tum construebat, res suas omnes conferret. Secundum Childeberti
Austrasiorum Regis anno XVI, Christi DXCI, paullo ante obitum suum, quo primo
testamento robur accederet de solo posteriori loquitur Gregorius. Sic Widradus Abbas duo testamenta
diverso tempore scripsit in gratiam Flaviniacensis Monasterii, cujus conditor
fuit.
(b) Pelagia. Sic Aredii matrem vocat Gregorius tum in historiae lib. 10
cap. 29 cum in lib. de gloria Confessorum cap. 104. Quae ab hinc verba
sequuntur in testamento, eadem fere legas apud Marculfum in Formularum lib. 2
cap. 17.
(c) Sancte Martine. Attanense Monasterium, resque suas omnes sancto Martino
Aredius & Pelagia ipsius mater subjecere. Hinc hodie quoque collegium
Attanensium Canonicorum subjacet Turonicae basilicae S. Martini.
(d)
Attano. Postea locus iste ab auctore suo dictus est sancti Aredii Monasterium,
vulgo Saint Irier de la Perche, situm in finibus pagi Lemovicensis versus
Petrocorios. De hujus Coenobii conditione sic loquitur Gregorius in lib. 10
cap. 29. Ex familia propria tonsuratos instituit Monachos, Coenobiumque
fundavit, in quo non modo Cassianu verum etiam Basilii & reliquorum
Abbatum, qui monasterialem vitam instituerunt, celebrantur Regulae. Num etiam sancti Benedicti? Nunc
Coenobium istud Decanum habet cum collegio saecularium Canonicorum, &
circumposito opido sancti Aredii nomen ac originem dedit.
(e) In honorem S. Medardi. Mirum est jam tum oratoria & ecclesias
fuisse conditas in honorem sancti Medardi, qui vix ante annos XXV ad superos
abierat.
(f) Exidolium. Vulgo Exideuil, haud procul a Coenobio Attanensi. Exidolium
castrum saepe memorat in Chronico Gaufredus Prior Vosiensis.
(g) Memacum. Indigenis Meimac, ad Viseram fluviolum, nunc Coenobio Ordinis
sancti Benedicti ornatum.
(h) In Issandone castro. Situm est secus fluvium Viseram, vulgo Issandon,
ut observat eruditus vir Hadrianus Valesius in Notitia Galliarum.
(i) Sancte Domne Martine. Sic sanctissimum domnum Martinum vocat B. Odo
Abbas Cluniacensis in lib. 2 de vita sancti Geraldi Comitis Auriliacensis cap.
22 qui Geraldus ex stripe sancti Aredii Abbatis originem ducebat, testante
eodem auctore.
(k) Agnition, id est agnatio, quae vox eodem sensu reperitur in lege
Widigothorum, ut me monuit vir multigenae eruditionis Carolus Fresnius Cangi
dominus.
(l) Terna pondo carrae inferant nostro. Locus mendosus. In nonnullis
exemplaribus legitur cartae fortean legendum, terna pondo cerae inferant
Monasterio an, terna pondo camera inferant Monasterii. Et paullo infra
singulas eulogias quidam codices habent eudonias, alii condemas at procul dubio
legendum eulogias. Similem huic locum mihi jam laudarus Fresnius indicavit ex
libro de vita sancti Frontonii in vitis Patrum. Omnibus medium proposuit onus,
velut eulogias revocans Domino rerum.
(m)
Genitor noster Jocundus. Sic Aredii patrem appellat vetus auctor, qui libellum
de vita ipsius Aredii composuit at Gregorius Turonensis Episcopus Rinoscinsum
vocat in lib. 2 de miraculis sancti Martini cap. 39. An forte binominis erat?
an Rinoscindus veteri Gallica lingua, idem est Jocundus Latina? an Jocundus
mendose pro Rinoscindus scriptum?
(n)
Fratris nostri Eustadii. Alii
codices habent filii nostri at praeferendum fratris. Nam Aredius semper caelebs
fuit.
(o)
Mancipia quae colonaria appellantur. Itaque colonaria mancipia erant seu servi,
qui colonicas seu colonias, hoc est unius coloni villulas, excolebant.
(p)
Ministerium declaratum. Ministerii nomine intelligitur sacra supellex, id
est calix, vasa sacra, &c. uti
probavi in Dissertatione de Azymo cap. 8 quo nomine patenam & urceum
appellat Gregorius saepe laudatus in lib. 2 de gloria Martyrum cap. 8. Hic vero
Aredius declarat quid ministerii vocabulo intelligat, nempe turres &c.
Porro turres erant thecae sacrae in modum turriculae fabrefactae, in quibus
Eucharistia sacra pro viatico asservabatur qua de re legendum Venantii Fortunati
carmen 23 lib. 3 ad Felicem Episcopum Biturigensem, scriptum in turrem ejus.
(q)
Tribuna. Infra, tribunalia quid sint tribuna seu tribunalia, fateor me nescire.
(r)
Martyrariis, id est custodibus sacrarum Reliquiarum & supellectilis
ecclesiae.
(s)
Missa revocetur. Notandus hic locus de Matutina & Missa in honorem
Sanctorum singulis feriis quintis revocanda, id est celebranda qua voce etiam
hoc sensu usi sunt Fortunatus in vita sancti Germani Episcopi Parisiensis,
& Gregorius Turonensis in lib. I de gloria Martyrum cap. 51.
(t)
Monachis Vosidensibus. Vosidense seu Vosiense Monasterium, vernaculé Vigeois,
quod olim Abbatiae titulo gaudebat, jam ab annis bene multis Prioratus est
ecclesiae sancti Martialis subjectus in dioecesi Lemovicensi ad Viseram, cui
praefuit Gaufredus Prior, idemque Chronographus, ante annos quingentos. Hoc in loco testamenti exemplar in
chartario Vosidensi variat in hunc modum: Ego Aredius ... & mater Pelagia
cedimus & condonamus Deo & sancto Petro Apostolo ad Monasterium
Vosidense apud Lemovicas Monasterium sancti Michaëlis, & ecclesiam
(u)
Alstidius. Astedius vocatur in libello de vita sancti Aredii, à nobis edito;
ubi Aredius Abbas morti proximus nobili cuidam ac religioso viro nomine Astedio
significasso dicitur, ut ad se quantocius venire properaret; quatenus post suum
obitum ipse pastoralem Attanensis Coenobii curam susciperet. Consentiunt
membranae Vosienses, in quibus haec leguntur: Hoc Monasterium sancti Petri,
quod Vosias appellatur post mortem Sebastiani Abbatis beatus Aredius de liructum
restauravit, & innumeris beneficiis celeberrime ditavit. Praedictus vero Sebastianus ipsum beatum
Aredium in pueritia litteris imbuerat; post cujus discessum, restaurato
Monasterio, Monachis XII ibi collectis nepotem suum Astidium virum illustrem
Abbatem praefecit. Dedit etiam huic Monasterio alias ecclesias aliaque praedia,
sicut in praeceptis beati Martini Turonensis plenissime invenitur. Erat
ergo Astidius, seu Alstidius, si non fallunt membranae Vosienses, Aredii nepos,
& Sebastiani Abbatis in Vosiensi regimine successor, demumque post Aredium
Abbas Attanensis.
Excerpta ex intrumento
visitationis quam fecit
Simon archiepiscopus Bituricensis,
per provincias Bituricensem & Burdegalensem.
F. B. Le texte
présenté par Mabillon n’est qu’un résumé des diverses étapes de la visite
pastorale de Simon, archevêque de Bourges dans ses différents diocèses
suffragans. Le texte complet de sa visite a été transcrit par Baluze, et est
disponible sur ce site en suivant le lien ci-dessous:
http://www.guyenne.fr/archivesperigord/varia1/Documents/Miscellaneorum_veterum_baluze.htm
Tome III
Heriberti monachi epistola
De haereticis Petragoricensibus.
F. B. Ce texte a été
collationné, avec quelques variantes, par Lespine dans le tome 77 de la
Collection Périgord conservée à la BnF.
Voir sur ce site:
http://www.guyenne.fr/ArchivesPerigord/BNF/Tome77/BnF_Tome77_Chartes.htm
folio 147 r°
Omnibus Christianis notum esse cupio ego Heribertus
monachus, ut se caute agant à pseudoprophetis, qui Christianitatem pervertere
nituntur. Surrexerunt enim in Petragoricensi regione quam plures haeretici, qui
se dicunt Apostolicam vitam ducere; carnes non comedunt, vinum non bibunt, nisi
permodicum tertia die; centies in die genua flectunt, pecunias non recipiunt,
illorum autem secta valde perversa est & occulta. Gloria patri non dicunt,
sed pro gloria patri, Quoniam regnum tuum, & tu dominaris universis
creaturis in saecula saeculorum, amen. Eleemosynam nihil esse, quia unde fieri
possit, nihil debere possideri. Missam
pro nihilo ducunt, neque communionem percipi debere dicunt, sed fragmentum panis.
Missam si quis cantaverit seductionis causa, nec canonem dicit, nec communionem
percipit, sed hostiam juxta, aut retro altare, aut in missalem projicit. Crucem
seu vultum Domini non adorant, sed adorantes prohibent, ita ut ante vultum
Domini dicant: O quam miseri sunt qui te adorant, psalmo dicente, Simulacra
gentium, &c. In hac seductione quam plures jam, non solum nobiles propria
relinquentes, sed & Clerici, Presbyteri, Monachi, & Monachae
pervenerunt. Nullus enim tam rusticus est, si se eis conjunxerit, quin
infra octo dies tam sapiens sit litteris, ut nec verbis, nec exemplis amplius
superati possit. Nullo modo detineri possunt; quia si capiuntut, nulla
vinctione possunt servari, diabolo eos liberante, & ita inversi, ut sperent
& velint invenire eos qui se cruciant, & morti tradant. Faciunt quoque
multa signa. Nam sicubi ferreis catenis vel compedibus vincti missi fuerint in
tonnam vinariam, ita ut fundus sursum vertatur, & custodes fortissimi
adhibeantur; in crastino non inveniuntur, quoad usque iterum se voluntatie
repraesentaverint. Vas vini vacuus ex suo vino parumpter immisso, in crastino
plenum invenitur. Alia quoque permulta & mira faciunt. Princeps eorum
Pontius vocatur.
Adnotatio.
His Pontius videtur esse ex discipulis illius Henrici
Haeresiarcha, de quo multa leguntur superius in actis Hildeberti Episcopi
Cenomannensis a pag. 312. Henricianos enim in partibus Petrocoriorum, le
Perigueux, doctrina sua venena sparsisse intelligimus ex itinerario S.
Bernardi, qui adversus illos in partes Tolosanas profectus, Sarlati aliquantum
morae egit, ex lib. 3 vitae cap. 5. Ceterum cujus loci monachus fuerit
Heribertus iste, nondum assequi mihi licuit.
Tome IV
Rien noté ayant un rapport avec le Perigord.