3 août 1264

Edition : Jean Guiraud, Les registres d’Urbain IV (1261-1264) - Recueil des bulles de ce pape publiées ou analysées à partir du Registre ordinaire, 1901-1904, n° 1107.

Original : Reg. 29, fol. 64 v°, n° 156.

Sententiam qua Lesatensis abbas praepositum ecclesiae s. Servatii Trajectensis in quadraginta marcis Leodiensibus magistro Thomae de Trajecto condempnavit, eidemque Thomae praebendam quamprimo vacaturam in ecclesia s. Servatii Trajectensis, Leodiensis diocesis, reservavit, confirmat.

Thome de Trajecto clerico, nepoti dilecte inChristo filie Hawidis, recluse sancti Remacli juxta Leodium. Cum a nobis petitur usque effectu. Exhibita siquidem nobis tua petitio continebat quod, cum nos dilecto filio decano ecclesie sancti Johannis in burgo Laudunensi, dedissemus olim sub certa forma per nostras litteras in mandatis ut tibi de prebenda, si qua in ecclesia s. Servatii Trajectensis, Leodiensis diocesis, tunc vacabat, val quamcito se facultas offerret, per se vel per alium provideret, faciens te ad illam ... (1) provisum esset, in canonicum ipsius ecclesie sancti Servatii recipi et in fratrem, contradictores etc. usque compescendo, ac per easdem litteras decernens irritum et inane si secus de prebenda hujusmodi contingeret attemptari, dilectus filius Symon, dictus de Montibus, canonicus ecclesie s. Petri Leodiensis, cui dictus decanus super hoc vices suas commisit, preposito ipsius ecclesie s. Servatii, ad quem collatio prebendarum in ipsa pertinet, ac etiam capitulo ejusdem ecclesie, auctoritate dictarum litterarum, ... primo vacaret ibidem, aliquid ordinarent, inhibuit decernens irritum et inane si secus contingeret attemptari. Cumque ... in ecclesia s. Servatii per mortem quondam Alberti, canonici ecclesie jamdicte, vacavit, tibi auctoritate litterarum ipsarum canonice contulisset, quia dictus prepositus eandem prebendam dilecto filio Henrico, canonico Leodiensi, nato nobilis viri ... comitis de Los, proprio motu conferre presumpsit, te propter hoc ad sedem apostolicam recurrente, nos prefato decano per litteras nostras injunximus ut te vel procuratorem tuum, tuo nomine, in canonicum et in fratrem in prefata ecclesia sancti Servatii recipi et ut ejus canonicum tractari faceret et haberi, tibique de prebenda per se vel per alium provideret ibidem, juxta priorum continentiam litterarum; et si forte dictus prepositus prebendam eandem que fuit ipsius Alberti, post inhibitionem hujusmodi, in elusionem mandati apostolici, alii contulisset, tibi, donec prebendam inibi fuisses pacifice assecutus, de proventibus ipsius prepositi quantum annuatim valerent proventus ejusdem prebende dicti Alberti, faceret annis singulis addignari. Porro, dictus Symon, cui prefatus decanus vices suas super hoc totaliter commisit, memoratum prepositum qui dictam prebendam que fuit prefati Alberti, post inhibitionem ipsam, alii in elusionem apostolici mandati contulerat, monuit diligenter ut tibi de proventibus prepositure sue usque ad valorem quadraginta marcarum Leodiensium, prout valebant proventus sepedicte prebende, tibi, juxta tenorem dictarum litterarum prefato decano ultimo directarum, annis singulis assignaret. Et quia idem prepositus id efficere contumaciter denegavit, cum nichil rationabile proponeret quia id fieri non deberet, dictus Symon in eundem prepositum excommunicationis sententiam, exigente justitia, promulgavit. Verum, cum dictus prepositus propter hoc ad sedem apostolicam appellasset, tuque causa prosequendi negotium hujusmodi, ad nostram presentiam accessisses, nos idem negotium dilecto filio Geraldo, abbati Lesatensi, capellano nostro nostrique palatii causarum generali auditori, commisimus decidendum. Cumque Lambertus, clericus, ipsius prepositi procurator, pro eo super hujusmodi appellatione ipsius ad ... decanum ecclesie Sanctorum Apostolorum Coloniensis, nostras sub certa forma litteras impetrasset teque contradicente in audientia publica, dictus abbas, ad tuam tandem instantiam, eas sibi presentari fecisset, fuit postmodum coram eo inter te et procuratorem ipsum diutius litigatum utrum predictum negotium esset et deberet in curia nostra tractari, vel predicte littere pro eodem preposito impetrate deberent absolvi. Idem vero abbas, demum, auditis rationibus et allegationibus utriusque partis, de speciali mandato nostro, pronuntiavit prefatum negotium esse in eadem curia et tempora constitutionis felicis recordationis Innocentii pape IIII, predecessoris nostri, a te super hoc fuisse legitime observata, dictumque negotium in curia ipsa debere tractari. Verum, qui dictus procurator qui tantum ad impetrandum et contradicendum pro preposito ipso mandatum habebat, ad procedendum in principali negotio non erat sufficiens procurator, nec dictum prepositum super hoc defendere voluit pluries requisitus, neque alius pro eodem preposito coram auditore ipso comparuit, licet pluries et peremptorie in audientia publica citatus fuisset, pronuntiavit, non obstante absentia nominati prepositi, esse in appellatione et principali negotio procedendum. Deinde vero dictus abbas, a te super premissis libello et juramento de veritate dicenda receptis, visis quoque ac diligenter inspectis eodem libello et supradictis nostris litteris ac processibus habitis per easdem, necnon depositionibus testium, rationibus et allegationibus tuis tam juris quam facti et omnibus que coram eo proponere voluisti, die vero ad proferendam sententiam peremptorie assignata, jurisque ordine observato, recepto etiam a te juramento quod prebenda ipsa que fuit quondam Alberti predicti, in elusionem mandati nostri alii collata fuerat, et quod ejus proventus valebant et valent quadraginta marcas leodienses annuatim, a nobis etiam licentia pronuntiandi obtenta, de plurium bonorum virorum consilio et speciali mandato nostro, dictum prepositum in quadraginta marcis leodiensibus, solvendis tibi annuatim de ipsius prepositure sue redditibus, donec tu fueris in eadem ecclesia sancti Servatii prebendam integre et pacifice assecutus, et ad satisfaciendum tibi de [hujusmodi] quadraginta marcis a tempore quo ipse super hoc per supradictum Symonem de Montibus, juxta mandatum nostrum, fuit monitus, sententialiter condempnavit. Pronuntiavit quoque et pronuntiando declaravit te recipiendum esse in canonicum et in fratrem in ecclesia sancti Servatii memorata, et adjudicavit tibi sententialiter prebendam nulli alii debitam, si qua vacat ibidem, vel proximo vacaturam. Supradictum vero prepositum necnon decanum et capitulum ejusdem ecclesie sancti Servatii ad receptionem tuam in canonicum, et ad assignationem prebende vacantis vel proximo vacature, quatenus communiter vel divisim pertinet ad eosdem, necnon prepositum ipsum tibi in expensis legitimis propter hoc a te factis, quarum taxationem sibi reservavit in posterum, sententialiter condempnavit, prout in publico instrumento confecto exinde ac sigillo auditoris predicti signato, plenius continetur. Nos itaque, tuis supplicationibus inclinati, hujusmodi sententiam, declarationem, pronuntiationem et condempnationem, sicut per eundem auditorem provide late sunt, ratas et firmas habentes, eas auctoritate apostolica confirmamus etc. usque communimus.

Tenorem autem ipsius instrumenti de verbo ad verbum presentibus fecimus annotari, qui talis est:

In nomine Domini, amen. Cum causa appellationis et principalis que verti sperabatur inter ... prepositum, et capitulum sancti Servatii de Trajecto, Leodiensis diocesis, ex una parte, et Thomam de Trajecto clericum, nepotem Hawidis, recluse sancti Remacli juxta Leodium, super receptione ipsius Thome in canonicum et in fratrem in dicta ecclesia Trajectensi et super aliis in libello contentis, ex altera, a sanctissimo patre domino nostro Urbano papa quarto nobis, fratri Geraldo, abbati Lesatensi, capellano suo et ejusdem palatii generali auditori, specialiter commissa fuisset, quia Lambertus, clericus procurator dicti prepositi ad impetrandum et contradicendum a dicto preposito constitutus, litteram impetrabat super dicta appellatione ad ... decanum ecclesie Sanctorum Apostolorum Coloniensis, dictus Thomas supplicavit quod dictam litteram faceremus ad nostram presentiam evocari. Qua littera evocata, cum diutius coram nobis litigatum fuisset utrum predictum negotium esset et deberet in curia tractari, et sic per consequens utrum esset dicta littera absolvenda, nos, auditis rationibus et allegationibus utriusque partis, de speciali mandato predicti domini nostri, pronuntiavimus predictum negotium esse in curia et tempora constitutionis statuimus fuisse a dicto Thoma legitime observata, et dictum negotium in curia debere tractari. Et quia dictus Lambertus, qui habebat mandatum ad impetrandum et contradicendum solummodo, non erat sufficiens procurator ad procedendum in negotio principali nec defendere voluit dictum prepositum pluries et peremptorie in audientia publica fuisset dictus prepositus vel ejus procurator citatus, pronuntiavimus, non obstante ipsius prepositi absentia, procedendum esse in negotio appellationis et principali. Postmodum vero, dictus Thomas libellum suum obtulit in dicto negotio sub hac forma:

Coram vobis, domino G., abbate Lesatensi, domini pape capellano et ejusdem palatii generali auditore causarum, dicit et proponit Thomas de Trajecto, clericus, nepos Hawidis, recluse sancti Remacli juxta Leodium, quod dominus Urbanus papa IIII ... decano ecclesie sancti Johannis in Burgo Laudunensi, suis olim dedit litteris in mandatis ut dicto Thome de prebenda, siqua in ecclesia sancti Servatii Trajectensis, Leodiensis diocesis, tunc vacabat, vel quam primum ad id se facultas offeret, per se vel per alium provideret, faciens ipsum ad illam, cum de ipsa vacante sibi provisum esset, in canonicum ejusdem ecclesie sancti Servatii recipi et in fratrem, contradictores per censuram ecclesiasticam compescendo; ac idem dominus Urbanus papa IIII decrevit irritum et inane si secus de prebenda hujusmodi contigerit attemptari. Porro Symon, dictus de Montibus, canonicus ecclesie sancti Petri Leodiensis, cui dictus decanus super hoc duxerat vices suas committendas, ... preposito dicte ecclesie sancti Servatii ad quem collatio prebendarum in ipsa ecclesia pertinere dicitur, et capitulo ejusdem ecclesie auctoritate dictarum litterarum inhibuit ne de prebenda quam primo ibidem vacare contingeret, aliquid ordinarent, decernens irritum et inane si secus contingeret attemptari. Cumque in dicta ecclesia per mortem Alberti, ejusdem ecclesie canonici, prebenda vacaret, dictus Symon eam prefato Thome canonice contulit; et quia dictus prepositus eandem prebendam Henrico, canonico Leodiensi, nato nobilis viri ... comitis de Los, proprio motu de facto conferre presumpsit, dictus Thomas super hoc ad sedem duxit apostolicam recurrendum. Propter quod dominus papa dicto decano per litteras suas injunxit ut dictum Thomam vel procuratorem suum, ejus nomine, in canonicum et in fratrem recipi et ut canonicum dicte ecclesie tractari faceret et haberi, eique de prebenda si qua tunc vacabat ibidem, per se vel per alium provideret, juxta priorum continentiam litterarum; et si dictus prepositus eandem prebendam, que fuit prefati Alberti, post inhibitionem hujusmodi in elusionem mandati apostolici, alii contulit, eidem Thome, donec prebendam in sepedicta ecclesia pacifice fuerit assecutus, de proventibus dicti prepositi quantum valerent annuatim proventus prefate prebende dicti Alberti, faceret, annis singulis, assignari. Et quia dictus prepositus, post dictam inhibitionem, dictam prebendam que fuit prefati Alberti, in elusionem mandati apostolici alii contulit, dictus Symon, cui prefatus decanus iterato commiserat vices suas, prepositum predictum monuit diligenter ut dicto Thome de proventibus dicte prepositure quantum valerent annuatim proventus dicte prebende, que fuit dicti Alberti, quod proventus ad valorem quadraginta marcarum leodiensium extimavit, annis singulis assignaret. Et quia dictus prepositus id facere recusavit, dictus Symon in eundem prepositum, exigente justitia, excommunicationis sententiam promulgavit. Quare petit dictus Thomas per vestram sententiam dictum prepositum ipsi Thome condempnari et compelli ad solutionem dictarum quadraginta marcarum, annis singulis, solvendarum tam pro tempore transacto quam pro futuro, et dictam excommunicationis sententiam usque ad satisfactionem condignam debere inviolabiliter observari, quousque sibi provisum fuerit de prebenda in ecclesia supradicta et ejus possessionem pacificam fuerit assecutus. Petit etiam decerni et declarari dictum prepositum et capitulum compellendos ut ipsum debeant sicut suum fratrem et concanonicum pertractare, et quod sibi de prima prebenda quam in dicta ecclesia vacare contigerit, debeant providere. Petit etiam dictum prepositum condempnari in expensis factis et protestatur de faciendis, quas tempore sententie declarabit. Hec dicit dictus Thomas salvo jure, etc.

Super quo libello juravit dictus Thomas de veritate dicenda et fuerunt articuli traditi, testes producti diligenter examinati et sollempniter publicati disputatum super dictis testium, littere predicti domini nostri super gratia dicto Thome clerico facta, coram nobis exhibite, processus habiti auctoritate dictarum litterarum per executores dicti Thome producti ad ipsius Thome intentionem fundandam. Quibus visis et diligenter inspectis, ad majorem probationem, delatum fuit dicto Thome juramentum super hoc quod prepositus predictus in elusionem mandati apostolici contulit alii prebendam que fuit Alberti, quondam canonici Trajectensis, sibi debitam, et quod dicta prebenda valebat quadraginta marcas leodienses annuatim. Et tandem conclusum fuit in negotio de jure et de facto, et sententia diffinitiva cum instantia postulata, et in qualibet mutatione, et dilatione negotiis fecimus citari in audientia publica dictum prepositum vel ejus procuratorem, et specialiter, pluries et peremptorie, ad diffinitivam sententiam audiendam. Unde nos, predictus abbas Lesatensis, domini pape cappellanus et ejus palatii causarum generalis auditor, Christi nomine invocato, auditis et diligenter inspectis petitione dicti Thome, litteris domini nostri, processibus habitis per executores earum, depositionibus testium, rationibus et allegationibus juris et facti et omnibus que dictus Thomas voluit proponere coram nobis, conclusione facta in dicto negotio et sententia cum instantia postulata, die ad proferendam diffinitivam sententiam peremptorie assignata, quia nobis constitit per processus predictos et dicta testium prebendam que fuit quondam Alberti, canonici Trajectensis, dicto Thome tunc debitam, in elusionem mandati domini nostri esse alii collatam, et quod valebat et valet quadraginta marcas leodienses annuatim, recepto etiam super hiis juramento a dicto Thoma super hoc a nobis sibi delato, recepta a predicto domino nostro pronuntiandi et sententiandi licentia speciali, habito plurium bonorum virorum consilio, de speciali mandato predicti domini nostri, sententialiter condempnamus dictum prepositum Trajectensem, licet absentem corpore, cujus absentia Dei presentia suppleatur, in quadraginta marcis leodiensibus solvendis annuatim dicto Thome de redditibus prepositure, quousque dictus Thomas sit in dicta ecclesia sancti Servatii Trajectensis prebendam integre et pacifice assecutus, et ad satisfaciendum dicto Thome de dictis quadraginta marcis a tempore quo fuit super hoc monitus, juxta mandatum apostolicum per Symonem de Montibus, canonicum sancti Petri Leodiensis, executorem ipsius, sententialiter pronuntiamus et pronuntiando declaramus dictum Thomam recipiendum esse in canonicum et in fratrem in predicta ecclesia sancti Servatii Trajectensis, et adjudicamus ei sententialiter prebendam nulli alii debitam, si qua vacat in predicta ecclesia, vel proximo vacaturam, et ad receptionem ipsius Thome in canonicum, et ad assignationem prebende si qua vacat vel proximo vacaturam (sic), sententialiter condempnamus dictos ... prepositum, ... decanum, et capitulum Trajectenses quatenus ad eosdem communiter vel divisim noscitur pertinere, et sententialiter condempnamus dictum prepositum in expensis legitimis propter hoc factis, quarum taxationem nobis in posterum reservamus. Actum et pronuntiatum apud Urbemveterem, in palatio domini pape, presentibus domino Johanne, archiepiscopo Sancte-Severine; magistro Bernardo Johannis, archidiacono Vasatensi; domino Arnaldo preposito Coloniensi; Guillelmo Petri, canonico sancti Frontonis, Petragoricensis diocesis; domino Adulfo de Blanchanem; Lamberto, clerico de Leodio; magistro Jacobo de Mevania, domini pape scriptore; Godescalco de Lira; Abram de Scandremale, clericis, et pluribus aliis testibus ad hoc vocatis specialiter et rogatis, anno Domini M° CC° LXIIII°, pontificatus domini Urbani pape IIII, anno tertio, indictione VII, XV kalendas julii. In cujus testimonium, presens publicum instrumentum fieri fecimus et sigilli nostri munimine roborari. Et ego Raymundus, dictus Faure, de Tribusbonis, sacrosancte Romane ecclesie publicus notarius, omnibus premissis presens interfui et de mandato predicti domini abbatis scripsi et rogatus fideliter publicavi et signo meo signavi.

Nulli ergo nostre confirmationis, etc. Datum apud Urbemveterem, III nonas augusti, anno tertio.

(1) En plusieurs endroits l'écriture du manuscrit est si endommagée que la lecture en est impossible.