13 juin 1280

Notice: Jules Gay, Les registres de Nicolas III - Recueil des bulles de ce pape publiées ou analysées d’après les manuscrits originaux des archives du Vatican, 1898, n° 838.

Cenomanensi et Petragoricensi episcopis mandat quatinus Pictavensem episcopum, si infra prefatum terminum debitum non solverit, ad solutionem faciendam auctoritate apostolica cogant.

Nicolaus etc. Venerabilibus fratribus ... Cenomanensi et ... Petragoricensi episcopis salutem etc. Circa ea que summo patri sunt placida sedulo cogitantes etc. ut supra verbis competenter mutatis usque expediens fore videbimus ordinemus. Quocirca fraternitati vestre per apostolica scripta mandamus quatenus si dictus episcopus infra prefatum terminum predictam non solveret, vel causas rationabiles ut premittitur non proponeret, vos vel alter vestrum ipsum ad solutionem predictam ut premittitur faciendam auctoritate nostra cogatis. Diem autem prefixionis hujusmodi et quicquid in premissis duxeritis faciendum nobis per vestras litteras harum seriem continentes fideliter intimare curetis. Datum ut supra proxime. (Datum Suriani, idibus junii, anno secundo)

Edition : Chartularium Universitatis Parisiensis, Henri Denifle, t. 1, 1889, n° 498, p. 582.

Edition : Bullarium Franciscanum, Sbaralea, III, 462.

Original : Reg. 40, fol. 120 v°, an. III, n° 48.

D’après Chartularium Universitatis Parisiensis, Henri Denifle

498. Nicolaus III Gualtero episcopo Pictaviensi, Ord. Minorum, injungit ut conventui Ord. Min. Paris. propter studentium multitudinem debitis onerato succurrat et summam 2000 lib. turon. persolvat.

1280, Junii 13, Suriani.

Nicolaus, etc., venerabili fratri G. (1) episcopo Pictavensi salutem, etc. Circa ea que summo patri sunt placida sedulo cogitantes, et circumspicientes undique quid illi a quo cuncta proveniunt debeatur speciale debitum, inter alia pietatis opera reputamus pie manum auxilii aperire pauperibus illis potissime, qui mandatorum Christi humiles sectatores mundi spretis divitiis degunt in presenti vita sub exercitio paupertatis voluntarii non coacti, ut tandem militent habundantius in gloria supernorum. Tunc enim ipse Christus glorificatur et collaudatur in gentibus et illi condigna laus et honor impenditur, cum talibus saltem in oportunitatibus subvenitur qui ejus vestigia sunt secuti, ut clarius eluceat fides obsequentium creatori. Et tunc hujusmodi pietatis opus in illud exercentibus potiori virtute clarescit, et per hoc animarum salus etiam in aliis procuratur, cum ex fervore caritatis ad Dominum gratiose indigentibus subvenitur, quod tibi ex causa eo fiducialius recensemus, quo tu Ordinis fratrum Minorum in humili paupertate fundati professor majorem horum notitiam dinosceris obtinere. Unde provenire conspicimus, quod … minister generalis (2), et nonnulli discreti fraters ipsius Ordinis et universaliter Ordo ipse ad te in suis necessitatibus sicut ad refugium singulare confugiunt, et nunc specialiter … guardiano et conventu fratrum Parisiensium dicti Ordinis propter studentium multitudinem et alia eis incumbentia (cum inibi fons scientiarum scaturiat et ex illo per universum Ordinem rivuli deriventur) gravi onere debitorum oppressis, ipsi (qui sicut nosti nedum in rebus temporalibus non habundant nec sibi ipsis sufficient, set interdum etiam pro eorum tenui satis victu magnam penuriam patiuntur, nisi aliorum subsidiis adjuventur) videntes per eos in hac parte non posse predictum exonerari conventum et dubitantes pericula que provenirent eidem Ordini, si conventus ipse deficeret vel studentibus immo quod absit Ordini proficiendi materia verisimiliter tolleretur, eo confidentius tuum implorant auxilium, quo securius confidunt de tua caritate quam habere te decet ad Ordinem, in quo tu nutritus, informatus, doctus, et demum provincialis minister in illis partibus non ignoras, quid illi et ejus professoribus competat, ac tandem ex illo succrescens, per Dei gratiam rebus temporalibus, presertim hiis diebus satis habundas, habito respectu ad ea que tempore diutine vacationis Pictavensis ecclesie (3) reservata, et que ad te in magna copia pervenisse dicuntur. Sicque idem minister et fratres ex hiis que te plus quam in alio seculari prelato concurrunt (cum ab alio talia petere non temptarent) se ad te in tante necessitatis articulo convertentes et sperantes quod ex tuis super excrescentibus facultatibus tibi concessis a Domino dictus conventus nec minus Ordo prefatus ab hujusmodi debitis relevetur, petierunt a nobis humiliter, ut te induceremus monitis et excitaremus mandatis apostolicis pro debitis ipsis, que duorum milium librarum turonens. summam dicuntur ascendere, persolvendis et ut exinde apud alios in mandatorum nostrorum observatione excusatus decentius habereris, certum ad id tibi prefigeremus terminum, et ex tunc si expediret, te ad id compelli per alium faceremus. Nos autem qui in fulgenti claritate dicti Ordinis delectamus et in illa quiescimus, attendentes, quod dictus minister et ejusdem Ordinis fratres circa virtutum exercitium jugiter insudantes per devotarum orationum instantiam salutem querunt ubilibet animarum et prosperi status generalis ecclesie fervidi zelatores eidem inde fessis laboribus argumentose deserviunt, et summe preminentiam libertatis acquirunt ministerio servitutis; considerantes etiam evidentes utilitates que predictis ecclesie ac Ordini ex ipso conventu proveniunt, et nichilominus formidantes pericula que possent illis emergere, si quod advertat Altissimus quovis casu dissolveretur seu decideret predictus conventus, a quo semina fructifera in domo Domini consperguntur, nec minus advertentes, quod tu specialiter in eodem conventu degens, a tue culture principiis ex illo finaliter theologice facultatis cathedram ascendere meruisti, quodque premissa et alia plura, que tu ipse, sicut gratus attendere poteris, in te digne concurrunt, et debent tibi merito sicut et nobis etiam esse motiva tuo precedenti et presenti statu pensato; recollentes insuper quod in tue promotionis auspitiis contrahendi mutuum usque ad magnam summam pecunie ut asserebas erogandam pauperibus a nobis postulasti licentiam, quam tibi tunc ex eo quod non erat plene nobis nota ipsius ecclesie Pictavensis conditio et ex aliis certis causis non duximus concedendam, set presenti tempore habendo respectum ad conservata predicta que dicuntur ad te ut predicitur provenisse, ita quod ad hoc absque mense tue notabili gravamine sufficiens esse crederis concedendi prefatis ministro et fratibus pro tam pio subsidio de rebus mobilibus ecclesie tue ad te spectantibus usque ad predictam summam duorum milium librarum turonens. licentiam elargimur; considerantes quoque id tibi non posse nec debere merito displicere, cum contingentia dictum Ordinem te contingant, et ejus prosperitas tibi succedere valeat ad gaudium salutare; fraternitatem tuam monemus, rogamus et hortamur attente per apostolica tibi scripta mandantes quatinus nostris beneplacitis juxta prudentie tue decentiam te conformans, cum de bonis episcoporum habundantium deceat pauperibus et indigentibus subveniri, hujusmodi debitum duorum milium librarum turonens., infra duos menses a receptione presentium computandos, sic liberaliter creditoribus secundum modum constitutionis quam per viam ordinationis circa observantiam regule ipsius Ordinis nuper edidimus (4) cum integritate persolvas vel persolvi procures, quod in hoc Deo et nobis digne placeas tibique sit meritorium apud Deum. Ipsa ergo te cogat pietas pia piis operibus ministrare subsidia, accendat et caritas in prebendo eisdem fratribus caritativa solamina; moveat te ipsius conventus tibi non ignota, set palpata penuria, immo et te consortio episcoporum aggregatum fore considerans, quorum gloria est et esse debet pauperum inopie providere, Christi pauperis, cujus patrimonii curam geris, pauperes filios et paupertatis ejus sedulos sectatores eorumque de ipsorum patris patrimonio relevanda gravamina tibi ad eorum levamen sicut fidelis dispensator assumas, ut de pulvere suscitatus egenus, de carnis ergastulo erectus, ut pauper eum principibus inter principes populi Dei principaliter collocatus in filiorum ipsius sublevandis inopiis gratus filius, caritativus frater, dispensator fidus et diligens, quam professus es, sublevator inopie comproberis. Si vero aliquid rationabile te retraheret forsitan a predictis, quia nolumus, nec ipsi minister et fratres volunt, quod inter te ace os ibi vel etiam alibi hac occasione litigium oriatur, illud infra dictos duos menses coram venerabilibus fratribus nostris ... Cenomanensi (5) et ... Petragoricensi (6) episcopis vel eorum altero exponere studeas, et ipsi aut ipsorum unus hoc a te diligenter audito, si talia proponeres que probata deberent legitima reputari, tibi prefigant ex parte nostra terminum competentem, quo tu ad nos specialem procuratorem cum pleno mandato super omnibus negotium ipsum contingentibus sufficienter instructum destinare procures, et denuntient nichilominus ... guardiano et conventui predictis, ut ipsi ad presentiam nostram in eodem termino aliquem vel aliquos fratrem seu fratres sui Ordinis pro nostra in hac parte informatione transmittant, ut nos tandem de negotio et negotii circumstantiis plenius informati super eo quod expediens fore videbimus ordinemus. Quod si tu infra prefatum terminum predicta non solveres, vel causas rationabiles ut premittitur non proponeres, eisdem episcopis damus nostris litteris in mandatis, ut ipsi vel alter eorumdem te ad solutionem predictam ut premittitur faciendam auctoritate nostra compellant. Datum Suriani, idibus junii, pontificatus nostri anno tertio.

Reg. Vat. Nicolai III (n° 40), an. 3, ep. 47, fol. 118b.

Sbaralea, Bull. Francisc., III, 462.

In ep. 48, fol. 120, episcope Cenomanensis et Petragoricensis exsecutores constituuntur. – Conventum Ord. Praed. etiam ex multitudine studentium nimis gravatum fuisse vidimus supra n° 371.

(1) Gualtero de Brugis, ex Ord. Minorum. Primo cathedraticus in Universitate Paris., an. 1279, decemb. 4, minister provincialis Franciae exsistens, a Nicolao III in episcopum Pictaviensem electus est, scil. II non. decemb., an. secundo (Sbaralea, l. c., p. 436, n° 138. Nicolaus III a die coronationis, 1277, dec. 26), ut vulgo solebant saec. XIII, non a die electionis, novemb. 25, annos pontificatus computavit, quod inter alia ex anno primo Regestorum Vat. n° 39 et 40 apparet). Vide de Gualteri vita ejusque scriptis Hauréau in Hist. litt. de la France, XXV, 296 sqq. Sed Summa, ibid., p. 311, Gualtero ascripta ad magistrum Gaufridum Pictaviensem (ut et in cod. Paris. 15747 dicitur), aequalem Guillelmi Autissiodorensis, pertinet. Vide supra n° 90, nota 1. Tempore Gualteri Summae Theologicae alio stilo alioque ingenio atque praedicta componebuntur.

(2) Bonagratin.

(3) Sedes Pictaviensis ab an. 1271 vacabat.

(4) Scilicet in Bulla Exivit qui seminat, an. 1279, aug. 14, Sbaralea, l. c., p. 404, n° 127.

(5) Johanni de Chanlai. Supra n° 416, n. 9.

(6) Raimundo d’Auberoche, qui post translationem Eliae ad sedem patriarchalem Hierosolymitanem, an. 1279, jun. 7, Nicolao III electus est in episcopum Petrocoriensem. Reg. Vat. Nicolai III (n° 39), an. 2, ep. 121. Cf. ep. 182, Corrigendus Gams, Series epics., p. 598.