22 mai 1291 ou 21 juin 1291

Notice: Ernest Langlois, Les registres de Nicolas IV (1288-1292). Recueil des bulles de ce pape publiées ou analysées d’après les manuscrits originaux des archives du Vatican, 1886-1891, n° 5067.

… magistro et fratribus Hospitalis Sancte Marie in Saxia de Urbe ejusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis in perpetuum.

Ad instar Innocentii III, Honorii, Gregorii, Alexandri, Clementis IIII^ti, Gregorii X et Nicolai III, eorum monasterium, cum suis possessionibus, in litteris insertis, sub sua et beati Petri protectione suscipit.

Inter opera pietatis …

Ego Nicolaus, catholice ecclesie episcopus, ss.

Ego frater Latinus, Ostiensis et Velletrensis episcopus, ss.

Ego Gerardus, Sabinensis episcopus, ss.

Ego Johannes, Tusculanus episcopus, ss.

Ego Johannes, tituli Sancte Cecilie presbyter cardinalis, ss.

Ego frater Matheus, tituli Sancti Laurentii in Damaso, presbyter cardinalis, ss.

Ego frater Hugo, tituli Sancte Sabine presbyter cardinalis, ss.

Ego Petrus, tituli Sancti Marci presbyter cardinalis, ss.

Ego Matheus, Sancte Marie in Porticu diaconus cardinalis, ss.

Ego Jacobus, Sancte Marie in Via lata diaconus cardinalis, ss.

Ego Neapoleo, Sancti Adriani diaconus cardinalis, ss.

Ego Petrus, Sancti Eustachii diaconus cardinalis, ss.

Dat. apud Urbemveterem, per manum magistri Johannis, decani Baiocensis, sancte romane ecclesie vicecancellarii , XI kalendas junii, indictione quarta, incarnationis dominice anno MCCLXXXXI°, pontificatus vero domni Nicolai pape IIII° anno quarto.

Edition : Bullarum diplomatum et privilegiorum sanctorum Romanorum pontificum, Taurinensis editio, cura et studio R. P. D. Aloysii Tomassetti, antist. dom. pontif., t. IV, Nicolaus IV, X, an. 1291, p. 107-111.

Original: Reg. 46, c. 498, f. 38 r°.

Rq. Dans la notice d’Ernest Langlois, la date est donnée comme XI kalendas junii, alors que dans l’édition du Bullarum Taurinensis, la bulle est datée du XI kalendas julii. Pour les établissements hospitaliers, voir aussi les bulles du 23 avril 1198 et du 14 juillet 1258.

Edition du Bullarum Taurinensis

Hospitale Sancti Spiritus in Saxia de Urbe, cum omnibus eius membris et bonis atque personis, sub protectione Sedis Apostolicae suscipitur, et subiectio hospitalis S. Spiritus in Monte Pessulano hospitali praedicto approbatur (1)

Summarium

Exordium. – Hospitale hoc sub A. S. patrocinio susceptum. – 1. Enunciatio locorum ad illus pertinentium. – 2. In Urbe et eius territorio. – 3. In regno Siciliae. – 4. In Campania. – 5. In Tuscia. – 6. In Patrimonio. – 7. In Marchia Anconitana. – 8. In patriarchatu Aquileien. – 9. In Burgundia. – 10. In Lotharingia. – 11. In regno Alemanniae. – 12. In Anglia. – 13. In provincia Narbonen. – 14. In provincia Auxitana. – 15. In provincia Burdegalen. – 16. In provincia Bituricen. – 17. In provincia Arelaten. – 18. In provincia Viennen. – 19. In provincia Terraconen. – 20. In provincia Toletan. – 21. Munus clericorum in hoc hospitali. – 22. Victum et vestitum habeant, administrationique sacramentorum vacent. – 23. Hospitale S. Spiritus in Montepessulano hospitali S. Spiritus in Saxia de Urbe qua lege unitum. – Papae subscriptio. – Card. Subscriptiones.

Nicolaus episcopus servus servorum Dei, dilectis filiis magistro Sancti Spiritus in Saxia de Urbe, ac illius fratribus, tam praesentibus quam futuris regularem vitam professis, in perpetuum.

Inter opera pietatis, etc. (Omittitur residuum proaemio bullae Innoc. III) [quae secundum Apostolum promissionem habet vitae, quae nunc est pariter et futurae, hospitalitatem nobis specialiter et frequenter divina Scriptura commendat, utpote quae illa omnia comprehendit, propter quae Dominus in ultimae discussionis examine remuneraturum se bonos, et malos asserit puniturum]. Haec igitur attendentes, hospitale nostrum apud S. Mariam in Saxia, locum satis idoneum ad hospitalitatis officium exercendum, eleemosynis Ecclesiae Romanae solemniter constructum, in quo reficiuntur et recipiuntur pauperes et infirmi, et exhibentur alia opera pietatis, ad exemplar felicis recordationis Innocentii III, Honorii III, Gregorii IX, Alexandri IV, Clementis IV, Gregorii X et Nicolai III, praedecessorum nostrorum Rom. Pontif., sub B. Petri et nostra protectione suscipimus, et praesentis scripti privilegio communimus. Statuentes ut regularis ordo, qui secundum Deum in institutione fratrum hospitalis S. Spiritus ibidem institutus esse dignoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur.

§ 1. Propterea quascumque possessiones, quaecumque bona quae idem hospitale in praesentiarum iuste et canonice possidet, aut in futurum concessione Pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium, seu aliis iustis modis, praestante Domino, poterit adipisci, firma vobis et vestris successoribus, et illibata permaneant, in quibus haec propriis duximus exprimenda vocabulis.

§ 2. Locum ipsum in quo praefatum hospitale situm est, cum omnibus pertinentiis suis, domos, vineas, hortos, annuos redditus denariorum, et quicquid iuris habetis in Urbe et in territorio et districtu Urbis. Grangiam de Vallecula cum pertinentiis suis; de Brain, de Malliana, de Peccuritia, de Pauli, de Murasuri, de Campagnano et de Caesano grangia, cum domibus, terris, vineis, sylvis, pratis, pascuis, possessionibus cultis et incultis, aquarum decursibus et omnibus pertinentiis suis, et casale novum iuxta flumen, cum terris, pratis, possessionibus.

§ 3. In regno Siciliae, ecclesiam de Diano et ecclesiam S. Laurentii extra Dianum, S. Mariae de Campo Diamese, S. Quirici et S. Spiritus de Claromonte ecclesias, cum pertinentiis earumdem. Apud castrum Corilionis, domum S. Spiritus cum pertinentiis suis. In dioecesi Caputaquen. Ecclesiam Ss. apostolorum Philippi et Iacobi cum pertinentiis suis. In civitate Marsici hospitale S. Spiritus, et hospitale S. Spiritus, quod habetis in civitate Troiana, et hospitale S. Spiritus quod habetis in civitate Asculi, domos terras, anneta (2), iardinos, et quicquid iuris habetis in territorio Genetan. Hospitale novum quod habetis in civitate Aquilen. cum terris, possessionibus et omnibus pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus de Adria, cum ecclesia S. Claudii, cum domibus, terris, vineis, pratis, possessionibus, redditibus et omnibus pertinentiis suis in usum brachiae, et flumina Gomani. In civitate Theatin. hospitale S. Spiritus. Et hospitale S. Spiritus in Piscaria. Et hospitale S. Spiritus , quod habetis in civitate Pennen, cum terris, domibus, possessionibus, redditibusve universis, bonis, et iuribus spectan. ad Ecclesias et hospitalia supradicta, et quicquid iuris in eodem regno hospitale vestrum obtinere noscitur.

§ 4. In Campania et Maritima, in civitate Anagnin. hospitale S. Trinitatis, cum domibus, terris, possessionibus ac omnibus pertinentiis suis. Casale Ursinum quod habetis in civitate Anagnin. cum pertinentiis suis, et ecclesiam S. Aegidii de Rapello, cum domibus, vineis, terris, sylvis, possessionibus et omnibus pertinentiis earumdem. De Monte Fortino, de Velletro, de Cora grangias, cum domibus, terris, vineis et omnibus pertinentiis earumdem, domos, terras, vineas, redditus, possessiones, et quicquid iuris habetis in Ferentin. ac Alatrin. et Terracin. civitate et dioecesi earumdem, domos, terram, vineas, prata, pascua, nemora, molendina, cum aquarum decurbibus, et quicquid iuris habetis in castro et territorio Nymphae, in civitate Tiburtin. cum domibus, terris, vineis, pratis, possessionibus ac omnibus pertinentiis suis. In dioecesi Nepesin. ecclesiam S. Tolomaei cum terris, possessionibus, cum omnibus pertinentiis suis, et etiam quicquid iuris in civitate Nepesin. hospitale vestrum noscitur obtinere. In civitate et dioecesi Sutrin. castrum Sanctae Pupae, cum ecclesia S. Mariae ad Portam in dicto castro, terris, possessionibus, molendinis, aquarum decursibus, ac omnibus aliis iuribus et pertinen. et appenden. Suis; necnon iurisdictionem temporalem, et quicquid iuris habetis ibidem. Oratorium S. Mariae de Flore cum omnibus pertinentiis suis. Medietatem Caselli in de Gemita, cum terris, sylvis, possessionibus et aliis ad dicatm medietatem spectan., necnon alias possessiones, terras et redditus, et quicquid iuris in civitate et dioecesi Sutrin. hospitale vestrumnoscitur obtinere.

§ 5. In Thuscia, hospitale S. Spiritus de Castro Casali, cum terris, possessionibus et omnibus pertinentiis. Hospitale S. Spiritus quod habetis apud S. Quiricum, cum terris, vineis, possessionibus et omnibus iuribus et pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus de Florentia, cum domibus, terris, vineis, possessionibus et omnibus iuribus et pertinentiis suis.

§ 6. In civitate Viterbien. domos, terras, vineas, prata, hortos et quicquid iuris habetis ibidem. In castro Vite alle Placentin. cum turri sibi iniuncta, et aliis domibus, terris, vineis, pratis, hortis et omnibus pertinentiis earumdem. Ecclesiam S. Leonardi de Ponte Grandinato cum pertinentiis suis, et molendinum cum acquarum decursibus, terras vineas, possessiones. Et quicquid iuris habetis apud Gallesium, et in eius territorio obtinetis, terras, vineas, possessiones. Et quicquid iuris habetis in civitate et dioecesi Narnien., medietatem castri Tramise, et partem quam habetis in castro Turricole, cum domibus, terris, vineis, sylvis, possessionibus et homagiis, aquarum decursibus et omnibus iuribus et pertinentiis ad easdem; partem et medietatem spectan. ad Ecclesiam S. Blasii Hortan. cum terris, domibus, possessionibus et omnibus pertinentiis suis. Castrum Pontani, cum terris, vineis, sylvis, homagiis, aquarum decursibus et omnibus pertinentiis suis. Ecclesiam S. Leonardi de Septemunis in stratu, cum domibus, terris, vineis, possessionibus, sylvis, et omnibus pertinentiis suis. S. Andreae de Castro Porchiani, cum terris, vineis, sylvis, homagiis, aquarum decursibus, et omnibus pertinentiis suis, domos, terras, possessiones et quicquid iuris apud Fulginaten. obtinetis.

§ 7. In Marchia Anconitan. hospitale S. Spiritus de Asculo, cum domibus, terris, vineis, possessionibus, ac omnibus pertinentiis suis. Castrum Offidae; Ecclesiam S. Iacobi, et Ecclesiam S. Martini, cum domibus, terris, vineis, possessionibus et omnibus iuribus et pertinentiis suis.

§ 8. In patriarchatu Aquileien. hospitale S. Spiritus, et Ecclesiam S. Mariae de Collibus Clemone, cum domibus, terris, vineis, possessionibus et omnibus pertinentiis suis.

§ 9. In Burgundia, hospitale S. Spiritus de Divione cum pertinentiis suis, de Dola, de Tornodoro, de Barro, de S. Severa hospitalia, cum terris, possessionibus, et omnibus pertinentiis eorumdem, de Bisuntio, de Novosoro, de Fovento, de Calci, de Novocastro et de Lausanna hospitalia, cum grangiis, terris, possessionibus et omnibus terris eorumdem.

§ 10. In Lotharingia, hospitale S. Spiritus de Novocastro, cum grangiis Berthonevalte, terris, pratis, nemoribus, molendinis, aquarum decursibus, cum omnibus pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus de Tullo, cum pratis, vineis, aquarum decursibus cum pertinentiis suis, hospitale S. Spiritus de Vallicolore, cum capella, terris, pratis, possessionibus et omnibus pertinentiis suis.

§ 11. In regno Alemanniae de Gtefelt, et Winipina Ecclesias, cum terris, possessionibus et omnibus pertinentiis earumdem. Hospitale de Vienna, cum terris, possessionibus et omnibus pertinentiis suis, de Comundia, de Manuch et Cracovia hospitalia; cum terris, possessionibus et omnibus pertinentiis eorumdem. Hospitale S. Spiritus de Stetina, cum grangiis, villis, domibus, terris, vineis, sylvis, molendinis, aquarum decursibus, ac pratis, nemoribus, necnon et domibus eidem hospitali subiectis, et omnibus pertinentiis eorumdem.

§ 12. In Anglia, Ecclesiam de Writell. cum capellis dependen. ab eadem, terris, possessionibus et omnibus pertinentiis, ac iuribus ad eamdem Ecclesiam et capellas spectantibus.

§ 13. In provincia Narbonen. hospitale S. Spiritus de Montepessulano Magalonen. dioecesis, cum capella, grangiis, domibus, terris, vineis, pratis, pascuis, possessionibus et omnibus pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus de Clapomalauelba, cum capella et omnibus pertinen. suis.

§ 14. In provincia Auxitan. hospitale S. Spiritus iuxta S. Severam, cum capella, grangiis, aquarum decursibus, terris, vineis, pratis, pascuis, nemoribus et omnibus pertinentiis; hospitale S. Spiritus de Parduvaco, cum capella et omnibus pertinentiis suis.

§ 15. In provincia Burdegalen. hospitale S. Spiritus de Brageriaco Petragoricen. dioecesis, cum capella, grangiis, terris, domibus, molendinis, aquarum decursibus, pratis, pascuis, nemoribus et omnibus pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus de Ponte Bononae cum omnibus pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus de Sulmaco cum omnibus pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus de S. Fide cum capella et omnibus pertinentiis suis.

§ 16. In provincia Bituricen. hospitale S. Spiritus de Confluento Lemovicen. dioecesis, cum capella, domibus, terris, vineis, molendinis, aquarum decursibus, pratis, pascuis, nemoribus et omnibus pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus de Marterello Caturcen. dioecesis cum capella, domibus, terris, vineis, possessionibus et omnibus pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus de Montevalenti eiusdem dioecesis, cum domibus, terris, possessionibus et omnibus pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus de Amelian. Ruthenen. dioecesis, cum grangiis, domibus, terris, vineis, possessionibus et omnibus pertinentiis suis.

§ 17. In provincia Arelaten., hospitale S. Spiritus Aurasicen. cum omnibus iuribus et pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus de Brizone, cum omnibus pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus Aquen., cum omnibus pertinentiis suis.

§ 18. In provincia Viennen., hospitale S. Spiritus de Argentaria Vivarien. dioecesis cum omnibus pertinentiis suis.

§ 19. In provincia Tarraconen., hospitale S. Spiritus Ilerden., cum capella, domibus et pertinentiis suis.

§ 20. In provincia Toletan., hospitale S. Spiritus Segobien., cum grangiis, domibus, terris, vineis, molendinis, aquarum decursibus, pratis, pascuis, nemoribus et omnibus pertinentiis suis. Hospitale S. Spiritus de Valentia cum Ecclesia S. Lucae, domibus, terris, possessionibus cum omnibus pertinentiis suis. Hospitalia S. Spiritus de Valira, et S. Spiritus Iaemia cum omnibus pertinentiis eorumdem; monasterium S. Eliae quondam ordinis S. Benedicti Nepesin. dioecesis, cum ecclesiis, castris et pertinentiis, quod praefatus Alexander praedecessor noster de fratrum suorum consilio, vobis et per vos hospitali vestro concessit, cum terris, pratis, vineis, nemoribus, usagiis et pascuis, in bosco et plano, in aquis et molendinis, in viis et semitis, et in aliis omnibus libertatibus et immunitatibus suis.

§ 21. Hoc tamen adiecto, ut in eadem Ecclesia quatuor semper ad minus sint clerici regulares eiusdem hospitalis professi, qui pro nobis, et praedecessoribus ac successoribus et fratribus nostris vivis et defunctis specialiter obsecrantes, omnia spiritualia liberaliter administrent, et super his nullius, nisi Rom. Pont., correctioni subiaceant, ad quem quotiens expedierit, monitione praemissa caritativa, fiat a fratribus proclamatio propter Deum, ut ipse, cognita veritate, decernat quod suo prudenti consilio duxerit providendum.

§ 22. Ipsi autem victu et vestitu contenti, quem eis secundum eamdem regulam praecipimus exhiberi, divinis vacent officiis, et intendant sacramentis ecclesiasticis, ita quod de aliis hospitalitatis negotiis, praeter concessionem magistri, se nullatenus intromittant, sed omnia dispositioni tuae, fili magister, et successorum tuorum, vel eorum, qui per te vel per eos fuerint deputati ad hoc, sine contradictione ac murmuratione relinquant.

§ 23. Caeterum autem praedictus praedecessor Honorius unionem eiusdem hospitalis et S. Spiritus in Montepessulano, nobis et hospitali nostro in spiritualibus et temporalibus perniciosam et damnosam recognoscens, ipsam de consilio fratrum suorum dissolvit, statuens ut nec istud illi, nec illud isti in aliquo teneatur, nec nobis nec illis aliquid sit commune. Non obstante privilegio dicti Innocentii, nec suo, quod super unione ipsa apparnerit impetratum. Verum postmodum rector et fratres praedicti hospitalis de Montepessulano, per procuratorem ad hoc legitime constitutum, ipsum hospitale suum cum omnibus domibus sibi subiectis et subiiciendis in posterum, universis rebus et iuribus supradictis, auctoritate bo. mem. Stephan. tit. S. Mariae in Transtyberim, et R. S. Mariae in Cosmedin diaconi cardinalis, quod ad id deputaverat praefatus Gregorius papa IX domui nostrae sponte et voluntarie submiserunt, ut idem hospitale cum domibus suis nobis et domui nostrae ita sit suppositum et subiectum, sicut domibus hospitalis Hierosolymitani ex militia temporali sunt subiectae et suppositae domus suae, quam submissionem et subiectionem admittentes, duximus apostolica auctoritate confirmandas.

Certum, etc. (Residuum omittitur, quia est idem ac in Constit. Innocentii III, citata sup. in rub.).

Ego Nicolaus catholicae Ecclesiae episcopus.

Ego fr. Latinus Ostiensis et Velletrensis episcopus subscripsi.

Ego Gerardus Sabinensis episcopus subscripsi.

Ego Ioannes Tusculanus episcopus subscripsi.

Ego Ioannes tit. S. Caeciliae presb. Card. Subscripsi.

Ego frater Ugo tit. Sanctae Sabinae presbyter cardinalis subscripsi.

Ego Petrus tituli Sancti Marci presbyter cardinalis, subscripsi.

Ego Iacobus Sanctae Mariae in Via Lata diaconus cardinalis, subscripsi.

Ego Neapoleo Sancti Adriani diaconus cardinalis subscripsi.

Ego Petrus Sancti Eustachii diaconus cardinalis subscripsi.

Datum apud Urbem Veterem per manum magistri Ioannis decani Baiocensis, S. R. E. vicecancellarii, 11 kal. Iulii, indictione quarta, incarnationis dominicae 1291, pontificatus vero D. Nicolai IV, anno IV.

Dat. die 21 iunii 1291, pontif. anno IV.

(1) De institutione hospitalis vide Innoc. III, tom. III, const. XL, pag. 189, ac Alexandrum IV, constit. XLIII, pag. 653, tom. eiusd.

(2) Annetum, alnetum, locus ubi crescunt alni (Ducange).