1^er mars 1159

Adrien IV, comme le pape Urbain II son prédécesseur, met le monastère de Saint-Martial de Limoges sous la protection du Saint-Siège et confirme ses biens.

On remarque Terrasson, Paunat, Excideuil, etc.

Edition: Papsturkunden in Frankreich; VI - Auvergne, Poitou, Périgord, Angoumois, Saintonge, Marche und Limousin, n° 30, Acta Romanorum Pontificum, Wilhelm Wiederhold, 1911-1913.

Remarque : L’original est perdu ou détruit. La copie de Le Gros est faite sur une copie du XIII^e siècle qui était déjà en très mauvais état. Wiederhold complète son édition avec la liste des possessions données dans une bulle postérieure d’Urbain III.

Copie : Le Gros, Mélanges ou recueil de pièces justificatives pour servir à l’histoire du diocèse de Limoges et de la province du Limosin, XVIII^e siècle, vol. III, p. 195, Limoges

Copie : Archives Départementales de la Haute-Vienne.

Mention : Guibert, Manuscrits du Grand Séminaire, p. 60, note 1, 1892.

Adrianus episcopus servus servorum Dei. Dilectis filiis Petro abbati sancti Marcialis Lemovicensis ejusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis in perpetuum, Justis religiosorum desideriis consentire. ... etc. ...

In castro Lemovicino ecclesias sancti Michaelis, sancte Marie de Arenis, [de Cortiera, Montis Gaudii, Brugerie, locum de Usurac, Cosei, Vernoil], duas capellas Axie, [Tarnum], Riliacnm, capellam de Turribus, [Quadros,] Paradols, Roeria, sancti [Dionisii de Muos, Castandella, Charnacum, Vedrinas, sep]tem Iones, Parrac et [ecclesiam de Castello,] Mauzac, mo[nasterium sancti Valerici cum appendiciis suis, duas buxerias una in] Lemovico, [altera in Biturico, Vilaricum, duas] ecclesias de Aval[laco, Bircona, Roeria, sanctum Michaelem, monasterium Subterranee] cum pertinentiis suis, [Buxerias, ecclesiam de Vouluzac,] Somac, [capellam de Duno, Versulatum, Furcatum, monasterium de Arnaco cum appendiciis suis, ecclesiam de Pompedor, los Clauselz cum Cesa, capellam in Exaudo, Roseir, Rotti, monasterium Vosiense cum pertinentiis suis, monasterium Terrasso cum pertinenciis, Monismeu, Casteu in Honore, Petrabuferie, fiscum Rozat cum pertinentiis suis, Valras, Lebuxum, Lacroz, ecclesiam de Azaclio cum pertinenciis suis, Manacum, capella de rupe Lavardi, ecclesias de Monasterio, ecclesias de Valeria, Clarevalles cum pertinenciis suis, Sirac, capella de Colret, capella de Avera, ecclesiam sancti Michaelis de Laureria, ecclesiam] sancti Sulpicii de Striclis, [ecclesiam sancti Saturnini], monasterium sancte Valerie Carbonensis [cum pertinenciis suis]; in pago Petragorico monasterium sancti Marcialis de Pannaco cum appendiciis suis, capellam de Exidolio, ecclesiam sancti Marcialis juxta Exidolium, ecclesiam sancti Andree; in Burdegalensi provincia monasterium sancti Stephani Homine, ecclesiam sancte Marie de Furnels, ecclesiara sancti Petri de Tortirac, ecclesiam de Petrafixa; in Xanctonico pago monasterium sancti Marcialis apud castrum Callesii cum pertinenciis suis, ecclesiam sancte Marie Montisleonii cum pertinenciis suis, monasterium sancti Petri de Monte Andro cnm pertinentiis suis, monasterium sancti Salvatoris de Vita eterna cum appendiciis suis. monasterium sancti Martini de Saliono cum appendiciis suis, ecclesiam de Udoat, ecclesiam sancti Petri de Anesio; in Engolismensi pago ecclesiam sancti Marcialis de Multone et de Chantrezac, capellam in silva Bracga et aliam capellam in Bosco nigreto, ecclesiam dc Sircos, ecclesiam sancti Hylarii de Rocachaudaric; in Pictavensi apud castrum de Montemalo ecclesiam sancti Marcialis et sancti Martini de Mouzac cum pertinenciis suis; in Bituricensi archiepiscopatu monasterium sancti Marcialis apud Rofiacum cum appendiciis suis, ecclesiam sancti Leodegarii de Malveria cum appendiciis suis, monasterium sancti Marcialis de Duno cum appendiciia suis; in Arvernensi pago ecclesiam sancti Martini de Vernuol cum appendiciis suis; Rutenico pago monasterium sancti Marcialis de Rivo petroso cum appendiciis suis; in Tholosano pago Lapela cum appendiciis suis, monasterium sancte Marie Panose cum appendiciis suis, ecclesiam sancti Marcialis de Caussac cum appendiciis suis; in Biterrensi pago ecclesiam de Laurent cum appendiciis suis, monasterium de Ponnole cum appendiciis suis; in Narbonensi ecclesiam sancti Cassiani; in Terraconensi ecclesiam sancti Leonardi; in Diensi monasterium de Surans et ecclesiam sancte Marie de Sarnua cum appendiciis suis antiquis. Preterea et devotam consuetudinem populi Lemovicensis quam pro ecclesia vestra ex institucione beati Marcialis actenus habuisse dinoscitur, perpetuis temporibus inviolabiliter volumus observari. Obeunte vero te nunc ejusdem loci abbate vel tuorum quolibet successorum nullus ibi qualibet surrepcionis astutia seu violentia preponatnr, nisi quem omnis sibi congregacio cum concilio abbatis Cluniacensis regulariter secundum Dei timorem elegerit, quod si congregacio ipsa in electione discors fuerit, quod a saniori parte cum jamdicti abbatis Cluniacensis concilio secundum Deum et beati Benedicti regulam factum fuerit, ratum permaneat. Si autem episcopus Lemovicensis occasione alicujus controversie eidem electo consecracionis manum imponere distulerit, quia in absentia pastoris sepe multa solent ecclesiis detrimenta provenire, ad legatum cui tunc in partibus illis apostolice sedis vices commisse fuerint, ordinandum illum remictimus. Prohibemus eciam ut in consecracione et benedictione ipsius abbatis nec pro pastu nec sub obtentu alicujus consuetudinis ante vel post a quoquam aliquid exigatur, vel ipsi dare presumat. In rebus vero vel disposicione ejusdem monasterii neque archiepiscopum nec episcopum nec quemquam ecclesiasticorum aliquam lesionis habere permictimus potestatem, sed in se ipso omni prerogativa conservata dignitate, ad abbatis qui tunc fuerit, sollicitudinem, quamdiu graciam apostolice sedis habuerit, et ad communis capituli curam per omnia statuimus pertinere. Sed quia ex antiqua tradicione predictus episcopus Lemovicensis in festivitate beati Marcialis ob reverenciam tanti diei illic missarum sollempnia solitus est celebrare, in ipso die et si quando a vobis invitatus fuerit, in ecclesia vestra et sacra festine peragere misteria permictimus. Ceteras quoque consuetudines que gravamen inferre vestre dignoscerentur ecclesie, omnimodis irritas esse decernimus. Porro in parrochialibus ecclesiis quas tenetis, juxta predecessoris nostri beate recordationis Urbani pape decretum liceat vobis presbiteros eligere et episcopis presentare, quibus si idonei fuerint, episcopi curam animarum cum vestro assensu commictant, ut hujusmodi sacerdotes de plebis quidem cura episcopo racionem reddant, vobis autem pro rebus temporalibus debitam subjectionem exhibeant. Sepulturam siquidem eidem loco ex omni circum adjacenti villa liberam esse sancimus, et ut omnium ibi se sepeliri volencium preter excommunicatos vel interdictos extreme nullus obviet voluntati, ex hujus decreti pagina confirmamus, salva tamen justicia parrochialium ecclesiarum, a quibus mortuorum corpora assumuntur. Hoc quoque presenti capitulo subjungimus, ne pro communi parrochie interdiccione vel excommunicacione monasterium vestrum interdicto vel excommunicationi subdatur et tamen excommunicati vel interdicti nequaquam ad divina officia admictantur.

Datum Rome per manum Rotlandi sancte Romane ecclesie presbiteri cardinalis et cancellarii, kal. marcii, indiccione VII, incarnacionis dominice anno M° C° L° VIII°, pontificatus vero domini Adriani pape IV anno V.